Prof. Dr. Özer SENCAR Prof. Dr. İhsan DAĞI Prof. Dr. Doğu ERGİL Prof. Dr. Cengiz Sayın Dr. Sıtkı YILDIZ Dr. Vahap COŞKUN EYLÜL

Transkript

1 Prof. Dr. Özer SENCAR Prof. Dr. İhsan DAĞI Prof. Dr. Doğu ERGİL Prof. Dr. Cengiz Sayın Dr. Sıtkı YILDIZ Dr. Vahap COŞKUN EYLÜL MetroPOLL Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi A.Ş. Cinnah Caddesi No: 67/ Çankaya/ANKARA Tel: (312) Faks: (312)

2 Bu araştırmanın amacı; öncelikle son zamanlarda ülkemizde yaşanan olaylar ve yakın komşularımızla ilişkilerimizin halk tarafından nasıl algılandığını belirlemektir. Ayrıca her araştırmamızda ölçtüğümüz gibi halkın, ülke ve kendi kişisel geleceği hakkındaki beklentisini, yaşanan bu olayların oy verme davranışına etkisini, partilere ve siyasal aktörlere bakışını tespit etmektir. Araştırma; Türkiye genelinde 27 ilde Eylül 2012 tarihleri arasında toplam 1275 kişi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma; cinsiyet, yaş ve kent/kır kotaları uygulanarak CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing - Bilgisayar Destekli Telefon Görüşmesi) yöntemi ile 0,95 güven sınırları içinde +/- 2.7 hata payı ile gerçekleştirilmiştir. 2

3 Sayı Yüzde Sayı Yüzde 1 ADANA 27 2,1 2 AĞRI 34 2,7 3 ANKARA 82 6,4 4 ANTALYA 44 3,5 5 BURSA 65 5,1 6 ÇANAKKALE 42 3,3 7 DENİZLİ 50 3,9 8 DİYARBAKIR 43 3,4 9 ERZURUM 13 1,0 10 GAZİANTEP 36 2,8 11 HATAY 37 2,9 12 MERSİN 41 3,2 13 İSTANBUL ,4 14 İZMİR 72 5,6 15 KASTAMONU 26 2,0 16 KAYSERİ 33 2,6 17 KOCAELİ 62 4,9 18 KONYA 36 2,8 19 MALATYA 22 1,7 20 MANİSA 61 4,8 21 MARDİN 33 2,6 22 SAMSUN 29 2,3 23 TEKİRDAĞ 35 2,7 24 TRABZON 40 3,1 25 VAN 28 2,2 26 ZONGULDAK 25 2,0 27 KIRIKKALE 24 1,9 TOPLAM

4 1. TÜRKİYE NİN GİDİŞATI VE HAYATTAN MEMNUNİYET 2. CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ 3. SİYASAL GÜNDEM DEĞERLENDİRMELERİ 4. HÜKÜMETİN SURİYE POLİTİKASI 5. BEĞENİLEN VE GÜVENİLEN LİDERLER 6. ARAŞTIRMANIN DEMOGRAFİSİ 4

5 BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE NİN GİDİŞATI VE HAYATTAN MEMNUNİYET 5

6 HAYATTAN MEMNUNİYET Hayatından memnuniyet duyanların oranı memnuniyetsiz olanlardan yüksektir. Ancak geçen yıl Aralık ayı ile kıyaslandığında memnuniyet düzeyinde kayda değer (% 20 yi aşkın) bir düşüş olduğu gözlenmektedir. Bu durum Türkiye nin iyiye veya kötüye gittiğine olan inançla da paralellik göstermektedir. Nisan 2012 den bu yana ülkenin iyiye gittiğini düşünenlerin oranında %12 lik bir düşüş görülürken, kötüye gittiğini söyleyenler bu dönemde % 15 artmıştır. Bu veriler, daha önce sorulmayan güvenlik-özgürlük sorularıyla birlikte değerlendirilebilir. Geçen yıla göre kendini daha güvenlikte hissedenler ancak % 28 ken, kendini daha güvenliksiz hissedenler % 55 i bulmaktadır. Benzer şekilde geçen yıla göre kendini daha özgür hissedenler % 35, daha özgür hissetmeyenler % 46 ı oranındadır. Genel hatlarıyla baktığımızda AK Parti seçmeni muhalefet partilerin seçmenlerine nazaran daha olumlu bir memnuniyet, beklenti, güvenlik ve özgürlük tutumu sergilemektedir. Ancak not edilmesi gereken nokta; AK Parti seçmeninin yaklaşık üçte birinin hayatlarından memnun olmadıkları, ülkenin kötüye gittiği ve güvenlik-özgürlük yoksunluğu dile getirmeleridir. Bu durumun parti tercihlerine yansıması Türk siyasetinde dengeleri sarsabilir. Bu tablo hayattan memnuniyet, memleketin geleceği, kişisel güvenlik ve özgürlük algısında olumsuz bir trend in varlığına işaret etmektedir. Kamuoyunda, önceki dönemlerden daha karamsar bir havanın varlığı dikkat çekmektedir. Bu karamsarlık ve olumsuzluk algısının toplumun diğer konulara, bu arada siyasal tercihlerine yansıma ihtimali göz ardı edilemez. İhtiyatla da olsa yeni bir durumla karşı karşıya olduğumuz söylenebilir. Bunun nedenlerini tespit etmek güçtür. Ancak söz konusu dönemde toplumda dalgalanmalara neden olan bizce üç önemli gelişme vardır; bunlar (a)pkk nın artan şiddet eylemleri, (b) adeta kalıcı bir krize dönüşen Suriye meselesi ve (c) kamuoyuna mal olan ve sebepleri açıklanamayan Uludere, Türk jetinin düşürülmesi, Afyon daki cephaneliğin patlaması gibi ordu ile ilgili olaylar. Güvenlik endişesi yaratan ve geleceğe ilişkin belirsizlik üreten bu üç gelişmenin gelecek beklentisini hem genel hem de kişisel düzeyde olumuz etkilediği söylenebilir. 6

7 Türkiye nin Gidişatı ve Hayattan Memnuniyet Memnunum 48.4 Ne memnunum ne de memnun değilim 18.0 Memnun değilim 33.3 Fikrim yok 0.3 7

8 Türkiye nin Gidişatı ve Hayattan Memnuniyet Memnunum Ne memnunum ne memnun değilim Memnun değilim Cy/Fy Toplam AK Parti 61,9 15,8 21,8 0,6 100 CHP 28,9 16,0 54,6 0,5 100 MHP 27,3 22,3 50,4 100 BDP 34,1 20,5 45,5 100 SP 33,3 27,8 38,9 100 Diğer 52,2 17,4 30,4 100 Protesto oy 42,4 28,8 28,8 100 Cevap yok 48,6 18,6 32,8 100 Yaşım tutmadı 56,7 16,7 26,7 100 YERLEŞİM YERİ Kent 47,9 18,3 33,6 0,2 100 Kır 52,5 14,9 31,2 1,4 100 ORTALAMA 48,4 18,0 33,3 0,

9 Türkiye nin Gidişatı ve Hayattan Memnuniyet Türkiye Aralık 2007 Türkiye Mart 2010 Türkiye Mayıs 2010 Türkiye Aralık 2010 Türkiye Mart 2011 Türkiye Nisan 2012 Türkiye Mayıs 2012 Türkiye Haziran 2012 Türkiye Eylül 2012 Memnunum 70,4 51,5 65,5 55,7 58,8 58,3 61,3 60,4 48,4 Ne memnunum ne memnun değilim Memnun değilim Cevap yok / Fikrim yok 12,8 8,7 5,9 10,6 14,2 18,5 17,5 18,7 18,0 16,5 39,6 28,5 33,2 26,6 23,1 20,8 20,7 33,3 0,3 0,2 0,1 0,5 0,4 0,2 0,4 0,2 0,3 9

10 Türkiye nin Gidişatı ve Hayattan Memnuniyet Memnunum Ne memnunum ne memnun değilim Memnun değilim

11 Türkiye nin Gidişatı ve Hayattan Memnuniyet İyiye gidiyor 31.8 Ne iyiye gidiyor ne kötüye gidiyor 16.0 Kötüye gidiyor 50.1 Fikrim yok

12 Türkiye nin Gidişatı ve Hayattan Memnuniyet İyiye Gidiyor Ne İyiye Gidiyor Ne Kötüye Gidiyor Kötüye Gidiyor Fikrim Yok Toplam AK Parti 50,7 19,3 28,0 2,1 100 CHP 6,7 7,7 83,5 2,1 100 MHP 15,7 9,9 72,7 1,7 100 BDP 9,1 13,6 77,3 100 SP 16,7 16,7 66,7 100 Diğer 13,0 34,8 52,2 100 Protesto oy 33,9 10,2 54,2 1,7 100 Cevap yok 26,1 18,2 53,0 2,8 100 Yaşım tutmadı 23,3 16,7 53,3 6,7 100 YERLEŞİM YERİ Kent 32,2 16,6 49,4 1,9 100 Kır 28,4 11,3 56,0 4,3 100 ORTALAMA 31,8 16,0 50,1 2,

13 Türkiye nin Gidişatı ve Hayattan Memnuniyet Türkiye Mart 2011 Türkiye Nisan 2012 Türkiye Mayıs 2012 Türkiye Haziran 2012 Türkiye Eylül 2012 İyiye gidiyor 47,2 44,4 46,0 46,0 31,8 Ne iyiye ne de kötüye gidiyor 11,5 19,0 17,6 18,7 16,0 Kötüye gidiyor 36,3 35,0 34,7 33,3 50,1 Fikrim yok 5,2 1,7 1,7 2,0 2,1 13

14 Türkiye nin Gidişatı ve Hayattan Memnuniyet İyiye gidiyor Ne iyiye nede kötüye gidiyor Kötüye gidiyor Mar/11 Apr/12 May/12 Jun/12 Sep/12 14

15 Türkiye nin Gidişatı ve Hayattan Memnuniyet % Evet hissediyorum Değişiklik yok Hayır hissetmiyorum Fikrim yok / Cevap yok 15

16 Türkiye nin Gidişatı ve Hayattan Memnuniyet Evet Değişiklik hissediyorum yok Hayır hissetmiyorum Cy / Fy Toplam AK Parti 41,7 18,0 39,2 1,1 100 CHP 7,2 13,4 78,9 0,5 100 MHP 15,7 13,2 71,1 100 BDP 13,6 20,5 65,9 100 SP 11,1 11,1 77,8 100 Diğer 21,7 8,7 69,6 100 Protesto oy 30,5 15,3 50,8 3,4 100 Cevap yok 26,5 14,2 57,7 1,6 100 Yaşım tutmadı 16,7 26,7 56,7 100 YERLEŞİM YERİ Kent 28,4 16,2 54,3 1,1 100 Kır 25,5 14,2 59,6 0,7 100 ORTALAMA 28,1 16,0 54,9 1,

17 Türkiye nin Gidişatı ve Hayattan Memnuniyet % 34.6 Evet hissediyorum Değişiklik yok Hayır hissetmiyorum Fikrim yok / Cevap yok

18 Türkiye nin Gidişatı ve Hayattan Memnuniyet Evet Değişiklik hissediyorum yok Hayır hissetmiyorum Cy / Fy Toplam AK Parti 51,2 19,5 28,0 1,3 100 CHP 16,5 8,2 72,2 3,1 100 MHP 17,4 15,7 66,1 0,8 100 BDP 13,6 25,0 61,4 100 SP 11,1 22,2 61,1 5,6 100 Diğer 17,4 17,4 65,2 100 Protesto oy 33,9 18,6 45,8 1,7 100 Cevap yok 29,6 20,6 47,0 2,8 100 Yaşım tutmadı 26,7 33,3 40,0 100 YERLEŞİM YERİ Kent 34,9 17,8 45,6 1,7 100 Kır 31,9 20,6 44,7 2,8 100 ORTALAMA 34,6 18,1 45,5 1,

19 İKİNCİ BÖLÜM CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ 19

20 CUMHURBAŞKANLIGI SEÇİMİ İlk defa halkoyu ile seçilecek olan Cumhurbaşkanın kim olacağı şimdiden merak konusudur. Bugüne değin Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin neredeyse tümünün sistemde kriz yaratmış olması mevcut merak ve spekülasyonların nedenleri arasındadır. Ayrıca Başbakan Tayyip Erdoğan ın adaylığının gündemde olması da 2014 seçimlerini önemli kılıyor. Bunun yanı sıra AYM nin Ağustos ayında verdiği kararla mevcut cumhurbaşkanı Abdullah Gül ün de ikinci defa aday olmasının mümkün hale gelmesiyle cumhurbaşkanlığı seçimi Türk siyasetinin gelecek on yılının nasıl şekilleneceğini belirleyecek. Araştırma verilerine göre; Cumhurbaşkanı Gül ün 2014 de yeniden aday olmasını isteyenlerin oranı %60 iken, yeniden aday olmamasını isteyenlerin oranı %33 de kalıyor de kim Cumhurbaşkanlığı makamına otursun? şeklindeki soruya verilen cevaplarda diğer isimlerin oldukça önünde yer alan iki isim var; Abdullah Gül ve Tayyip Erdoğan. Gül ü Cumhurbaşkanlığı makamında görmek isteyenlerin oranı %21, Erdoğan ı bu makamda görmek isteyenlerin oranı ise %18 dir. Gül ün adaylığını isteyenlerin oranı %60 a çıkmakla birlikte açık uçlu bir soruda Gül ü cumhurbaşkanı görmek istiyorum diyenlerin oranının %21 de kalması toplumun bazı kesimlerinin önümüzdeki Cumhurbaşkanlığı seçiminde Gül ü Erdoğan a karşı bir denge unsuru olarak görmek istedikleri ve muhtemelen taktik oy verecekleri anlamına geliyor. Bu bağlamda; örneğin, Abdullah Gül ün yeniden aday olmasını destekleyen CHP lilerin oranının %31 i bulmasını not etmek gerekir. Nitekim A.Gül ile T.Erdoğan dan birisini seçmek zorunda kalınsa CHP lilerin sadece %5 i T. Erdoğan ı tercih ederken, %48 i A.Gül ü tercih edeceği belirlenmiştir. Her durumda araştırmadan çıkan tablo ilk bakışta önümüzdeki seçim yarışının bu iki isim arasında geçeceği sanısı yaratıyor. Ancak bu iki ismin de AK Parti Meclis grubuna ve tabanına dayanıyor olması böyle bir rekabet ihtimalini ciddi olarak azaltıyor. 20

21 Doğrudan siyasi partiler aday gösteremese de adaylığın ancak Meclis te en az 20 milletvekilinin imzasını gerektirmesi AK Parti nin adı geçen bu iki isimden birini tercih etmesi ihtimalini güçlendiriyor. Ayrıca Gül ve Erdoğan ın ortak siyasal geçmişleri ve kişilik özellikleri seçimlerde birbirlerinin karşısında yer almalarına imkan vermeyecek gibi gözüküyor. Ancak varsayımsal olarak Abdullah Gül ve Tayyip Erdoğan arasında bir tercih yapmak durumunda olsanız sorusuna kamuoyunun verdiği cevap Türk siyasetine ilişkin ilginç şeyler anlatıyor. Böyle bir durumda halkın % 51 i Gül ü, % 23 ü de Erdoğan ı tercih edeceğini söylüyor. Yukarıda ifade edildiği gibi toplumun özellikle AK Partili olmayan, dolayısıyla kendi adaylarının cumhurbaşkanı seçilmesine ihtimal vermeyenlerin taktik oy kullanarak Erdoğan yerine Abdullah Gül ün 2014 de cumhurbaşkanı seçilmesine destek verecekleri anlaşılmaktadır. Örneğin CHP seçmeninin %48 i Gül ün, % 5 i ise Erdoğan ın seçilmesini tercih edeceklerini, MHP seçmeninin % 58 i Gül ü, % 7 si ise Erdoğan ı Cumhurbaşkanı olarak tercih edeceklerini ifade etmektedirler. En ilginç veri ise AK Parti tabanının tercihidir; Gül ve Erdoğan arasında tercih yapmak durumunda AK Partililerin %52 si Gül ün cumhurbaşkanlığını, %39 u ise Erdoğan ın cumhurbaşkanlığı istemektedirler. Başbakan Erdoğan ın parti ve taban üzerindeki mobilize edici gücü dikkate alındığında AK Partililerin bu tercihini anlamakta zorluk çekebiliriz. Bunun nedenleri arasında Gül ün parti tabanında sahip olduğu itibar ve cumhurbaşkanlığı performansından duyulan memnuniyet sayılabilir. Öte yandan Erdoğan ın cumhurbaşkanı seçilmesi durumunda Erdoğan ın liderliğinden yoksun kalacak partinin geleceğinden duyulan kuşku ve endişe de Erdoğan ın partinin başında kalması ve Gül ün cumhurbaşkanlığına devam etmesi noktasında bir tercih tutumu geliştirilmesine neden olabilir. Ayrıca cumhurbaşkanlığı nın devleti, başbakanlığın ise halkı temsil ettiğine ilişkin bir algı da bu tercihte etkili olabilir. 21

22 Cumhurbaşkanlığı Seçimi Sayı % 1 Abdullah Gül ,5 2 R.T.Erdoğan ,8 3 K.Kılıçdaroğlu 25 2,0 4 A. Necdet Sezer 11 0,9 5 Devlet Bahçeli 11 0,9 6 Bülent Arınç 11 0,9 7 Mustafa Sarıgül 6 0,5 8 Deniz Baykal 5 0,4 9 Abdüllatif Şener 3 0,2 10 Ahmet Davutoğlu 3 0,2 11 Numan Kurtulmuş 3 0,2 12 Emine Tarhan 2 0,2 Sayı % 13 Mustafa Kamalak 2 0,2 14 Osman Pamukoğlu 2 0,2 15 Selahattin Demirtaş 2 0,2 16 Yeni biri 5 0,4 17 AKP dışından biri 4 0,3 18 Diğer 25 2,0 19 Bağımsız olsun 2 0,2 20 Hiç Kimse 104 8,2 21 Cevap yok ,8 22 Fikrim yok ,2 TOPLAM

23 Cumhurbaşkanlığı Seçimi % 59.5 Evet yeniden aday olmalı Hayır yeniden aday olmamalı Fikrim yok / Cevap yok 23

24 Cumhurbaşkanlığı Seçimi Evet yeniden Hayır yeniden aday olmalı aday olmamalı Cy / Fy Toplam AK Parti 74,1 21,4 4,5 100 CHP 30,9 60,8 8,2 100 MHP 47,1 46,3 6,6 100 BDP 43,2 43,2 13,6 100 SP 66,7 27,8 5,6 100 Diğer 73,9 21,7 4,3 100 Protesto oy 59,3 39,0 1,7 100 Cevap yok 55,7 29,2 15,0 100 Yaşım tutmadı 73,3 23,3 3,3 100 YERLEŞİM YERİ Kent 59,9 32,7 7,4 100 Kır 56,0 35,5 8,5 100 ORTALAMA 59,5 33,0 7,

25 Cumhurbaşkanlığı Seçimi % 51.0 Abdullah Gül'e R. Tayyip Erdoğan'a Fikrim yok Cevap yok

26 Cumhurbaşkanlığı Seçimi Abdullah R. Tayyip Gül'e Erdoğan'a Cy / Fy Toplam AK Parti 51,6 38,8 9,6 100 CHP 47,9 4,6 47,4 100 MHP 57,9 7,4 34,7 100 BDP 52,3 9,1 38,6 100 SP 61,1 11,1 27,8 100 Diğer 60,9 8,7 30,4 100 Protesto oy 50,8 15,3 33,9 100 Cevap yok 47,4 14,6 37,9 100 Yaşım tutmadı 46,7 33,3 20,0 100 YERLEŞİM YERİ Kent 51,2 22,8 26,0 100 Kır 48,9 22,0 29,1 100 ORTALAMA 51,0 22,7 26,

27 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SİYASAL GÜNDEM DEĞERLENDİRMELERİ 27

28 KÜRT SORUNU VE PKK PKK nın artan saldırıları ve bazı BDP milletvekillerinin PKK lılarla samimi görüntüleri BDP nin kapatılması ve bazı milletvekillerinin dokunulmazlıklarının düşürülmesini gündeme getirdi. İktidar partisinin bu konuda sertleşmesi Meclis çoğunluğu dikkate alındığında özellikle dokunulmazlıkların kaldırılması ihtimalini güçlendiriyor. AK Parti nin BDP karşısında sertleşen tutumunun toplumsal bir karşılığının-tabanınınizdüşümünün olduğu görülüyor. BDP nin kapatılmasını onaylayanlar toplumun %67 gibi büyük bir çoğunluğunu oluşturuyor. Bu hareket tarzını onaylamayanlar ise sadece % 25. Dokunulmazlıkların kaldırılmasına ilişkin destek ise daha fazla; % 77. Şimdiye kadar AYM tarafından 4 tane Kürt partisinin kapatılmasına, her kapatılma sonrası aynı çizgide yeni bir Kürt partisinin kurulmasına rağmen toplumun büyük çoğunluğunun kapatılmayı onaylıyor olması son günlerde yükselen terör dalgasına verilen geçici bir tepki olabilir. BDP ile PKK nın aynılaştırılması kamuoyunda son derece yaygın. Başbakan ın son dönemdeki konuşmaları bu algıyı daha da güçlendirdi. Sonuçta şiddetle ilişkili görülen bir partinin siyaset yapmasının toplumsal zemini giderek ortadan kalkıyor. Aslında bu, öte yandan da Kürt siyasal hareketini de bir tercihe zorluyor; siyaset veya şiddet. Ancak bu tercih noktasında Kürt siyasal hareketinin siyasete duyduğu güvensizlik, PKK sız bir Kürt siyasal hareketinin düşünülememesi BDP yi büyük bir açmazda bırakıyor. Ama her durumda bir siyasi partinin bu oranda kapatılabilir görülmesi Türk siyasal kültüründe ifade özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü ve siyasal katılma hakkının kırılgan konumunu da yansıtıyor. 28

29 Benzer bir analiz BDP li bazı milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılması konusunda da yapılabilir de bu uygulamaya gidilmiş, DEP milletvekilleri Meclis ten alınarak hapishaneye konulmuşlardı. Ancak bu ne Kürt sorununu çözmüş ne de PKK yı bitirmişti; aksine Kürt milliyetçilerinin sistem içindeki temsil edilme imkanını ortadan kaldırarak Kürt siyasal hareketinin marjinalleşmesine ve radikalleşmesine katkıda bulunmuştur. Mevcut koşullarda da aynı veya benzer sonuçların alınacağına kuşku yoktur. Ancak bu olumsuz kamuoyu, iktidar partisince yürütülen siyasal baskı ve güvenlik güçlerinin yoğun operasyonları PKK ile yeni görüşmelere başlamak için gerekli görülen psikolojik üstünlük kurma taktiğinin bir parçası olabilir. Ancak buradaki sorun, tahrik edilen kamuoyunun kontrolden çıkarak hükümetin manevra yapma ihtimalini eğer böyle bir niyet varsa- ciddi olarak kısıtlaması ihtimalidir. Aslında kamuoyunun tutumu, yukarıdaki sert pozisyon alışa rağmen siyasal diyalog veya görüşme seçeneğinin çok uzağında olmadığına işaret etmektedir. Buna ilişkin üç veri vardır. Birincisi, toplumun ancak % 44 ünün askeri tedbirlerle PKK nın tamamen etkisiz hale getirilebileceğini düşünüyor olmasıdır. Dolayısıyla toplumun çoğunluğu askeri tedbirler dışındaki yöntemlere sıcak bakma eğilimindedir. İkincisi, toplumun ancak % 48 inin PKK ile mücadelede güvenlik güçlerini başarılı bulmasıdır. Bu bir kilitlenmeyi ifade eder, mevcut mücadele bir yere gitmemektedir. Toplum tamamen ikiye bölünmüş durumdadır. Bu kilidi açacak olan yeni bir yöntem dir. Kamuoyunda böylesi bir arayışın olduğu açıktır. Üçüncüsü, PKK ile hükümetin yeniden görüşmesi fikrine verilen %42 destektir. AK Partili seçmenin %46 sı, CHP li seçmenin ise %48 i PKK ile yeniden görüşmeden yanadır. Siyasi parti yönetimlerinin tabanlarındaki bu talep ve beklentiyi yansıttıkları söylenemez. PKK şiddetinin bu kadar tırmandığı bir dönemde hükümet PKK ile yeniden görüşmelidir diyenlerin bu orana ulaşması anlamlıdır ve PKK ya karşı güvenlik tedbirleri dışında yeni arayışların varlığını göstermektedir. Hükümetin PKK ile görüşmesine karşı çıkanlar toplumun yarısından azdır (% 49). 29

30 ORDU TSK nın yeterince şeffaf olmadığı, içinde cereyan eden olaylar ve sorumluluk taşıdığı konularda yeterince açık olmadığı yolundaki algı güçlüdür. Halkın %59 u Uludere olayı, Suriye'de düşen uçak ve Afyon daki cephanelikte meydana gelen patlama gibi olayların ordu içerisinde gerektiği gibi soruşturulmadığı kanaatindedir. Bu konularda tatmin olduğunu ifade edenler sadece halkın %25 idir. Bu verilerden hareketle Ordu nun hala ciddi güvenilirlik sorunu yaşadığını söylemek mümkündür. YENİ ANAYASA ÇALIŞMALARI 2011 seçimlerinde tüm siyasi partiler yeni anayasa sözü verdiler. Meclis te bir Anayasa Uzlaşma Komisyonu kurarak bu sözlerini yerine getirme sürecini de başlattılar. Çalışmaların beklenenden ağır gitmesine ve bazı kritik noktalarda uzlaşma sağlanamadığının bilinmesine rağmen toplumun bu konudaki umudu hala yüksektir (%56). Meclisin yeni anayasa yapamayacağını düşünenlerin oranı %26 dır. Bu umut aynı zamanda bir talep olarak da okunabilir. Toplum yeni anayasa talebini diri tutmakta, siyasi partilerin yeni anayasa üzerinde anlaşabileceklerini umut etmektedir. Beklentinin ve umudun en yüksek olduğu partili grup AK Partililerdir (% 66). Bu, beklentinin karşılanmaması durumunda en büyük hayal kırıklığının yaşanacağı partinin de AK Parti olacağı anlamına gelir. 30

31 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri % 67.1 Evet doğru bulurum Hayır doğru bulmam Fikrim yok / Cevap yok 31

32 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri Evet, doğru Hayır, doğru buluyorum bulmuyorum CY/FY TOPLAM AK Parti 73,0 21,2 5,8 100 CHP 58,8 34,5 6,7 100 MHP 86,0 11,6 2,5 100 BDP 6,8 90,9 2,3 100 SP 72,2 22,2 5,6 100 Diğer 56,5 39,1 4,3 100 Protesto oy 52,5 37,3 10,2 100 Cevap yok 65,6 18,2 16,2 100 Yaşım tutmadı 73,3 20,0 6,7 100 YERLEŞİM YERİ Kent 67,5 24,8 7,8 100 Kır 63,8 28,4 7,8 100 ORTALAMA 67,1 25,2 7,

33 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri % Evet onaylarım Hayır onaylamam Fikrim yok / Cevap yok

34 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri Evet, Hayır, onaylarım onaylamam Cy / Fy Toplam AK Parti 80,7 15,9 3,4 100 CHP 73,2 19,1 7,7 100 MHP 94,2 5,8 100 BDP 25,0 72,7 2,3 100 SP 88,9 5,6 5,6 100 Diğer 78,3 21,7 100 Protesto oy 66,1 18,6 15,3 100 Cevap yok 74,3 14,6 11,1 100 Yaşım tutmadı 80,0 20,0 100 YERLEŞİM YERİ Kent 77,0 17,4 5,6 100 Kır 77,3 17,0 5,7 100 ORTALAMA 77,0 17,3 5,

35 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri % 43.9 Evet düşünüyorum Hayır düşünmüyorum Fikrim yok / Cevap yok 35

36 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri Evet, Hayır, düşünüyorum düşünmüyorum CY/FY TOPLAM AK Parti 49,2 44,1 6,8 100 CHP 36,6 59,3 4,1 100 MHP 46,3 49,6 4,1 100 BDP 4,5 93,2 2,3 100 SP 22,2 77,8 100 Diğer 43,5 52,2 4,3 100 Protesto oy 35,6 62,7 1,7 100 Cevap yok 45,8 41,5 12,6 100 Yaşım tutmadı 60,0 40,0 100 YERLEŞİM YERİ Kent 43,7 50,0 6,3 100 Kır 45,4 45,4 9,2 100 ORTALAMA 43,9 49,5 6,

37 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri % 41.6 Evet görüşmelidir Hayır görüşmemelidir Fikrim yok / Cevap yok 37

38 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri Evet, Hayır, görüşmelidir görüşmemelidir CY/FY TOPLAM AK Parti 46,7 46,3 6,9 100 CHP 48,5 46,4 5,2 100 MHP 19,8 76,9 3,3 100 BDP 77,3 13,6 9,1 100 SP 38,9 61,1 100 Diğer 39,1 60,9 100 Protesto oy 32,2 55,9 11,9 100 Cevap yok 32,0 49,0 19,0 100 Yaşım tutmadı 46,7 43,3 10,0 100 YERLEŞİM YERİ Kent 42,2 49,1 8,7 100 Kır 37,6 52,5 9,9 100 ORTALAMA 41,6 49,5 8,

39 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri 3.9 Evet düşünüyorum 48.0 % 48.1 Hayır düşünüyorum Fikrim yok / Cevap yok 39

40 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri Evet, Hayır, düşünüyorum düşünmüyorum Cy / Fy Toplam AK Parti 58,2 40,0 1,9 100 CHP 37,1 58,8 4,1 100 MHP 46,3 52,1 1,7 100 BDP 6,8 84,1 9,1 100 SP 33,3 66,7 100 Diğer 39,1 60,9 100 Protesto oy 45,8 50,8 3,4 100 Cevap yok 45,5 46,2 8,3 100 Yaşım tutmadı 50,0 40,0 10,0 100 YERLEŞİM YERİ Kent 48,9 47,2 3,9 100 Kır 41,1 54,6 4,3 100 ORTALAMA 48,1 48,0 3,

41 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri 15.9 % 25.1 Evet Hayır Fikrim yok / Cevap yok

42 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri Evet Hayır Cy / Fy Toplam AK Parti 33,4 51,5 15,1 100 CHP 15,9 74,7 9,3 100 MHP 22,9 66,1 11,0 100 BDP 11,4 84,1 4,5 100 SP 33,3 66,7 100 Diğer 4,3 69,6 26,1 100 Protesto oy 23,2 67,9 8,9 100 Cevap yok 21,0 49,4 29,6 100 Yaşım tutmadı 17,9 75,0 7,1 100 YERLEŞİM YERİ Kent 25,5 58,6 15,9 100 Kır 22,0 62,2 15,7 100 ORTALAMA 25,1 59,0 15,

43 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri 17.5 Evet, yeni bir anayasa yapılabilecek 26.4 % 56.2 Hayır, yeni bir anayasa yapamayacak Fikrim yok / Cevap yok 43

44 Siyasal Gündem Değerlendirmeleri Evet Hayır yapılabilecek yapamayacak Cy / Fy Toplam AK Parti 66,2 17,4 16,3 100 CHP 42,8 42,3 14,9 100 MHP 57,0 31,4 11,6 100 BDP 34,1 54,5 11,4 100 SP 55,6 33,3 11,1 100 Diğer 56,5 26,1 17,4 100 Protesto oy 62,7 22,0 15,3 100 Cevap yok 45,8 27,3 26,9 100 Yaşım tutmadı 66,7 16,7 16,7 100 YERLEŞİM YERİ Kent 56,7 25,1 18,2 100 Kır 51,8 36,2 12,1 100 ORTALAMA 56,2 26,4 17,

45 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM HÜKÜMETİN SURİYE POLİTİKASI 45

46 SURIYE KRİZİ Suriye de Beşar Esad rejimi bir buçuk yıla aşkın yürütülen isyan ve başkaldırı hareketine direnmeye devam ediyor. Esad rejiminin çok daha hızlı çökeceğini hesap eden ülkelerde Suriye de savaşın uzaması ve sorunun karmaşık bir nitelik alması iç politika da yankılar buluyor. Türkiye de bu ülkelerden birisi. Kriz uzadıkça ve krizin Türkiye ye ekonomik maliyetinin artmasıyla, sığınmacılar nedeniyle sorunun bir boyutunun Türkiye ye ithal edilmesiyle hükümetin Suriye politikası yoğun eleştiri almaya başladı. Bu kriz toplumda da karşılık bulmuş görülüyor. Bugün halkın ancak %28 i hükümetin Suriye krizini doğru yönettiğini düşünüyor. Böylesi bir toplumsal tepki on yıllık AK Parti iktidarının karşılaştığı nadir krizlerden birisidir. Hükümete Suriye politikasında AK Parti tabanından gelen destek bile ancak % 45 i buluyor. Rahatsızlık yaratan konulardan birisi, ilginç olarak Türkiye nin uluslararası camiada en çok taktir toplayan mülteciler politikası. Sayıları 100 bini bulan mülteciler Türkiye de barınıyorlar. Ancak Suriye den gelen mültecilerin kabul edilerek kamplara yerleştirmesini onaylamayanlar halkın %52 si. Onaylayanlar ise %42 dir. Dahası Suriye den gelen mülteci akışının durmasını isteyenlerin oranı % 66. Devam etmesini isteyenler ise sadece % 26. AK Partili seçmenin de büyük çoğunluğu (%62) mülteci akışının durdurulmasını istiyor. Böyle bir kamuoyu tablosuyla hükümetin mevcut Suriye sorununu kendisi için hasar yaratmadan sürdürmesi oldukça güç gözüküyor. 46

47 Sorunu bitirmek adına Suriye ye askeri bir müdahale bir seçenek olarak değerlendirilebilir. Ancak kamuoyu bu fikre karşı büyük bir direnç göstermektedir. Halkın %76 sı böyle bir müdahaleye karşıdır. Destek verenler ise %17 oranındadır. Anlaşılan savaş riski toplumda yaygın bir tedirginlik yaratıyor. Savaş a NATO ile birlikte katılmaya ise destek görece yükseliyor. Bir NATO müdahalesine Türkiye nin katılmasını onaylayanların oranı %31; ancak bu fikre karşı çıkanlar hala çok yüksek; % 58. Tek başına veya NATO yla Türkiye nin Suriye krizine askeri bir müdahale biçiminde dahil olmasına kamuoyu desteği yok; bir oldu-bitti ile bu sürecin başlamasına toplum destek verir mi? Bugünden öngörmek zor. 47

48 Hükümetin Suriye Politikası Evet düşünüyorum % Hayır düşünmüyorum Fikrim yok / Cevap yok

49 Hükümetin Suriye Politikası Evet, Hayır, düşünüyorum düşünmüyorum CY/FY TOPLAM AK Parti 45,4 39,2 15,4 100 CHP 11,3 80,9 7,7 100 MHP 14,0 75,2 10,7 100 BDP 4,5 84,1 11,4 100 SP 38,9 61,1 100 Diğer 17,4 73,9 8,7 100 Protesto oy 25,4 61,0 13,6 100 Cevap yok 16,2 53,4 30,4 100 Yaşım tutmadı 26,7 70,0 3,3 100 YERLEŞİM YERİ Kent 28,0 55,9 16,0 100 Kır 28,4 56,7 14,9 100 ORTALAMA 28,1 56,0 15,

50 Hükümetin Suriye Politikası % 42.3 Evet onaylıyorum Hayır onaylamıyorum Fikrim yok / Cevap yok 50

51 Hükümetin Suriye Politikası Evet, Hayır, onaylıyorum düşünmüyorum Cy / Fy Toplam AK Parti 50,8 45,2 3,9 100 CHP 26,3 71,1 2,6 100 MHP 33,1 66,9 100 BDP 40,9 54,5 4,5 100 SP 50,0 50,0 100 Diğer 34,8 52,2 13,0 100 Protesto oy 37,3 57,6 5,1 100 Cevap yok 39,9 47,0 13,0 100 Yaşım tutmadı 63,3 30,0 6,7 100 YERLEŞİM YERİ Kent 42,4 52,0 5,6 100 Kır 41,1 54,6 4,3 100 ORTALAMA 42,3 52,3 5,

52 Hükümetin Suriye Politikası % 66.0 Durdurmalıdır Devam etmelidir Fikrim yok / Cevap yok 52

53 Hükümetin Suriye Politikası Durdurmalıdır Devam etmelidir Cy/Fy Toplam AK Parti 61,9 32,3 5,8 100 CHP 79,9 16,5 3,6 100 MHP 71,9 23,1 5,0 100 BDP 61,4 31,8 6,8 100 SP 50,0 50,0 100 Diğer 82,6 13,0 4,3 100 Protesto oy 59,3 32,2 8,5 100 Cevap yok 63,6 20,6 15,8 100 Yaşım tutmadı 60,0 36,7 3,3 100 YERLEŞİM YERİ Kent 66,0 26,9 7,1 100 Kır 65,2 24,8 9,9 100 ORTALAMA 66,0 26,7 7,

54 Hükümetin Suriye Politikası % Evet onaylarım Hayır onaylamam Fikrim yok / Cevap yok

55 Hükümetin Suriye Politikası Evet onaylarım Hayır onaylamam Cy / Fy Toplam AK Parti 20,1 73,7 6,2 100 CHP 14,9 81,4 3,6 100 MHP 15,7 81,0 3,3 100 BDP 9,1 88,6 2,3 100 SP 100,0 100 Diğer 26,1 73,9 100 Protesto oy 18,6 78,0 3,4 100 Cevap yok 11,5 72,3 16,2 100 Yaşım tutmadı 33,3 66,7 100 YERLEŞİM YERİ Kent 16,8 76,6 6,6 100 Kır 17,7 73,0 9,2 100 ORTALAMA 16,9 76,2 6,

56 Hükümetin Suriye Politikası Türkiye Mayıs 2011* İstanbul Şubat 2012** Türkiye Eylül 2012 Evet 44,2 24,0 16,9 Hayır 49,0 71,0 76,2 Fikrim yok / Cevap yok 6,8 4,9 6,9 *Türkiye Mayıs 2011: Türkiye nin Suriye de İstikrarı Sağlamak İçin Müdahalede Bulunmasını Destekler misiniz? şeklinde sorulmuştur. **İstanbul Şubat 2012: Suriye de Rejimi Değiştirmek İçin Türkiye nin Tek Başına Askeri Müdahalede Bulunmasını Destekler misiniz? şeklinde sorulmuştur. 56

57 Hükümetin Suriye Politikası 10.7 % 31.3 Evet onaylarım Hayır onaylamam Fikrim yok / Cevap yok

58 Hükümetin Suriye Politikası Evet onaylarım Hayır onaylamam CY/FY TOPLAM AK Parti 38,6 49,5 11,8 100 CHP 23,7 70,1 6,2 100 MHP 31,4 66,9 1,7 100 BDP 15,9 81,8 2,3 100 SP 11,1 88,9 100 Diğer 17,4 78,3 4,3 100 Protesto oy 30,5 55,9 13,6 100 Cevap yok 26,5 54,2 19,4 100 Yaşım tutmadı 36,7 60,0 3,3 100 YERLEŞİM YERİ Kent 31,4 57,6 11,0 100 Kır 30,5 61,0 8,5 100 ORTALAMA 31,3 58,0 10,

59 Hükümetin Suriye Politikası Türkiye Mayıs 2011* İstanbul Şubat 2012** Türkiye Eylül 2012 Evet 28,5 45,8 31,3 Hayır 63,3 49,6 58,0 Fikrim yok / Cevap yok 8,2 4,6 10,7 *Türkiye Mayıs 2011: Sizce Uluslar arası Güçler Suriye ye Müdahale Etmeli mi? şeklinde sorulmuştur **İstanbul Şubat 2012: Suriye de Rejimi Değiştirmek İçin Türkiye nin Diğer Devletlerle Birlikte Askeri Müdahaleye Katılmasını Destekler misiniz? şeklinde sorulmuştur 59

60 BEŞİNCİ BÖLÜM BEĞENİLEN VE GÜVENİLEN LİDERLER 60

61 BEĞENİLEN VE GÜVENİLEN LİDER Halkın en çok (%34.2) beğendiği lider Başbakan Erdoğan dır. Bunu sırasıyla A.Gül (%5.7), K. Kılıçdaroğlu (%4.8), M. Sarıgül (%2.7) ve D. Bahçeli (%2.4) takip etmektedir. T.Erdoğan ve K.Kılıçdaroğlu nun beğeni oranı 2012 yılının en düşük seviyesindedir. En fazla güvenilen lider %41 ile T. Erdoğan dır. Onu sırasıyla K. Kılıçdaroğlu (%8), D. Bahçeli (%5.6) ve M. Sarıgül (%1.7) takip etmektedir. Beğenilen lider konusunda olduğu gibi T.Erdoğan ve K.Kılıçdaroğlu nun güvenilirlik oranı 2012 yılının en düşük seviyesindedir. 61

62 Beğenilen ve Güvenilen Liderler Sayı Yüzde 1 R.Tayyip Erdoğan ,2 2 Abdullah Gül 73 5,7 3 Kemal Kılıçdaroğlu 61 4,8 4 Mustafa Sarıgül 35 2,7 5 Devlet Bahçeli 31 2,4 6 Süleyman Demirel 13 1,0 7 Deniz Baykal 11 0,9 8 Selahattin Demirtaş 10 0,8 9 Tansu Çiller 8 0,6 10 Bülent Arınç 7 0,5 11 Osman Pamukoğlu 6 0,5 Sayı Yüzde 12 Ahmet Davutoğlu 6 0,5 13 Numan Kurtulmuş 5 0,4 14 Ahmet Necdet Sezer 5 0,4 15 Kenan Evren 4 0,3 16 Ahmet Türk 3 0,2 17 Haydar Baş 3 0,2 18 Mustafa Kamalak 3 0,2 19 Diğer 20 1,6 20 Beğendim Lider Yok ,5 21 Cevap yok ,5 22 Fikrim yok 77 6,0 TOPLAM

63 Beğenilen ve Güvenilen Liderler Türkiye Nisan 2012 Türkiye Mayıs 2012 Türkiye Haziran 2012 Türkiye Eylül R.Tayyip Erdoğan 40,4 50,2 45,9 34,2 2 Kemal Kılıçdaroğlu 8,8 8,1 7,8 4,8 3 Abdullah Gül 3,2 3,8 3,9 5,7 4 Devlet Bahçeli 2,7 3,1 2,0 2,4 5 Mustafa Sarıgül 2,0 0,9 2,9 2,7 6 Numan Kurtulmuş 1,7 0,4 1,4 0,4 7 Deniz Baykal 0,9 0,5 1,3 0,9 8 Selahattin Demirtaş 0,8 0,5 1,2 0,8 9 Osman Pamukoğlu 0,2 0,2 0,2 0,5 10 Tansu Çiller 0,2 0,2 0,4 0,6 11 Ahmet Türk 0,2 0,5 0,2 0,2 12 Diğer 4,7 2,5 3,5 4,8 13 Beğendim Lider Yok 20,0 21,0 17,4 24,5 14 Fikrim yok / Cevap Yok 14,2 8,1 11,9 17,5 TOPLAM

64 Beğenilen ve Güvenilen Liderler R.Tayyip Erdoğan Kemal Kılıçdaroğlu Devlet Bahçeli Nisan 2012 May.12 Haz.12 Eyl.12 64

65 Beğenilen ve Güvenilen Liderler Sayı Yüzde 1 AK Parti - R.Tayyip Erdoğan ,8 2 CHP - Kemal Kılıçdaroğlu 101 7,9 3 MHP Devlet Bahçeli 72 5,6 4 TDH - Mustafa Sarıgül 22 1,7 5 BDP - Selahattin Demirtaş 19 1,5 6 SP - Mustafa Kamalak 10 0,8 7 HEPAR - Osman Pamukoğlu 4 0,3 8 BBP - Mustafa Destici 3 0,2 9 BTP - Haydar Baş 2 0,2 10 Diğer 17 1,3 11 Güvendiğim lider yok ,6 12 Cevap yok 104 8,2 13 Fikrim yok 49 3,8 TOPLAM

66 Beğenilen ve Güvenilen Liderler Türkiye Aralık 2011 Türkiye Nisan 2012 Türkiye Mayıs 2012 Türkiye Haziran 2012 Türkiye Eylül AK Parti -R.Tayyip Erdoğan 55,5 42,9 50,5 44,6 40,8 2 CHP - Kemal Kılıçdaroğlu 9,8 13,0 11,1 10,9 7,9 3 MHP - Devlet Bahçeli 5,3 4,7 5,1 4,3 5,6 4 HAS Parti - Numan Kurtulmuş 0,3 1,2 0,6 1,9-5 BDP- Selahattin Demirtaş 1,0 1,0 0,8 1,4 1,5 6 SP - Mustafa Kamalak 0,1 0,8 0,5 0,3 0,8 7 Diğer 1,0 2,7 0,7 2,0 3,8 8 Güvendiğim lider yok 17,9 24,6 23,0 23,2 27,6 9 Fikrim yok /Cevap yok 9,1 9,1 7,7 11,4 12,0 TOPLAM

67 Beğenilen ve Güvenilen Liderler AK Parti -R.Tayyip Erdoğan CHP - Kemal Kılıçdaroğlu MHP - Devlet Bahçeli Dec/11 Apr/12 May/12 Jun/12 Sep/12 67

68 ALTINCI BÖLÜM ARAŞTIRMANIN DEMOGRAFİSİ 68

69 Araştırmanın Demografisi Sayı Yüzde 1 Atatürkçü ,1 2 Milliyetçi ,6 3 İslamcı ,2 4 Demokrat 103 8,1 5 Sosyal demokrat 86 6,7 6 Dini muhafazakar 79 6,2 7 Ülkücü 42 3,3 8 Kemalist 34 2,7 9 Sosyalist 25 2,0 10 Ulusalcı 21 1,6 11 Kürt milliyetçisi 12 0,9 12 Şeriatçı 9 0,7 13 Liberal 7 0,5 14 Komünist 4 0,3 15 Hiçbiri 22 1,7 16 Fikrim yok / Cevap yok 94 7,4 TOPLAM

70 Araştırmanın Demografisi Sayı Yüzde 1 Türk ,2 2 Kürt ,2 3 Arap 36 2,8 4 Bulgar göçmeni 25 2,0 5 Balkan muhaciri 14 1,1 6 Laz 11 0,9 7 Çerkez 10 0,8 8 Zaza 9 0,7 9 Arnavut 9 0,7 10 Türkmen 8 0,6 11 Boşnak 6 0,5 12 Göçmen 6 0,5 13 Gürcü 5 0,4 14 Selanik göçmeni 5 0,4 15 Kafkas göçmeni 4 0,3 16 Tatar 3 0,2 17 Önemsemiyorum 3 0,2 18 Cevap yok / Fikrim yok 96 7,5 TOPLAM

71 Araştırmanın Demografisi % 51.4 Kadın Erkek Cinsiyet Yaş Grupları 71

72 Araştırmanın Demografisi Okuryazar değil Sadece okur/yazar İlkokul mezunu 32.8 Ortaokul mezunu 14.0 Lise mezunu 32.5 Üniversite/yüksek okul mezunu 16.9 Master / Yüksek lisans

73 Araştırmanın Demografisi İşçi Sektör çalışanı Memur Emekli Ev hanımı Serbest meslek (Avukat, muhasebeci vb) Öğrenci İşsiz Küçük ve orta ölçekli ticaret Sanayi ve büyük ölçekli ticaret Çiftçi

74 Araştırmanın Demografisi TL TL TL TL TL TL TL TL 4001 TL ve üstü Cevap vermedi / bilmiyor

75 TEŞEKKÜR EDERİZ 75