İSKANDİNAV BÖLGESİNDE ENERJİ ÜRETİMİ

Transkript

1 Torbjørn Sletten, 14 Aralık 2010 İSKANDİNAV BÖLGESİNDE ENERJİ ÜRETİMİ Norveç TWh İsveç TWh Hidroelektrik Gaz Rüzgar CHP Hidroelektrik Nükleer CHP Petrol Rüzgar Danimarka- 50 TWh Finlandiya - 85 TWh CHP Kömür Rüzgar Gaz Petrol CHP Nükleer Kömür Hidroelektrik Petrol Biyo Gaz 2 Kaynak: EMPS verileri 1

2 Norveç: Maksimum yük: MW Kurulu kapasite: MW Hidroelektrik: 97 % SVARTISEN T UN N S JØ DA L LINN- VASSEL V. TR O M S Ø N AR VIK O F O T E N TO RN E HA M N LETSI İsveç A JAU RE G RUNDF. ALTA F in lan d PE T Ä JÄ SK O SKI P IR T TIK O SKI P IKKARALA VUO LIJO KI NORDEL: Maksimum yük: MW Kurulu kapasite: MW Hidroelektrik: 52 % Nükleer: 14 % Termik: 30 % Rüzgar 4 % BER G E N V S TA V A N GE R L ISTA (1 32 ) R JUKAN S TO RF IN N F. TR O N D H E IM Norveç JÄ R P- NE A S T RÖ MMEN O SLO BO RG - V IK HASLE K RIS TIA NS A ND DC G ÖTEBO RG T JE LE [04/ \ O SKARS- R IN G - HAMN HA LS HELSING- B O RG KARLSH AMN M AL M Ö KøBEN- KASSØ H AV N FLEN SB U R G DC DC [11 / \ S TO RNORRFORS H JÄ L TA O LK ILU O T O D C A LAP ITK Ä A LA JÄ R V I HUUTOKOSKI PE T Ä JÄ VESI KANG AS- ALA T O IV ILA ULVILA H IKIÄ H YV IN KÄ Ä LO V IISA H E L S IN KI IN KO O EN- K Ö P ING ST OCKHOLM NO RR KÖPING DC NÄSSJÖ [ \ 0 21 Pa ge HA M B URG Almanya NORVEÇ İN EN BÜYÜK ENERJİ ÜRETİCİSİ Norveç: Statkraft ın kurulu kapasitesi - hidroelektrik enerjisi: MW Norveç teki toplam kurulu kapasite: MW Norveç teki tüm zamanların en yüksek tüketimi: MWh/h İsveç: Statkraft ın kurulu kapasitesi - hidroelektrik enerjisi: MW Finlandiya: Statkraft ın kurulu kapasitesi - hidroelektrik enerjisi: 66 MW 4 Kaynaklar: Statkraft ın Norveç te sahip olduğu kapasite; 2008 yılı raporu Norveç in kurulu kapasitesi: EMF verileri Norveç te kaydedilen tüm zamanların en yüksek tüketim miktarı: NordPool verileri 2

3 HİDROELEKTRİK SİSTEMİ ESNEKTİR Esneklik Uzaktan kontrol Uzun yıllar boyunca su biriktirme Yüksek kurulu kapasite Denize çıkış Storvassdammen Ulla-Førre 1400 m uzunluğunda. Maksimum yükseklik 90 m 5 HEM FİZİKİ HEM DE FİNANSAL ENERJİ PİYASALARI MEVCUTTUR FİZİKİ (spot) Gün öncesi piyasası: ertesi gün arz ve talep arasında denge sağlanır 6 FİNANSAL Vadeli sözleşmeler (gün, hafta, üç ay, yıl). Bir finansal uzlaşma sağlanır enerji teslimatı yapılmaz Statkraft da Enerji Yönetimi 3

4 SINIRLI ŞEBEKE KAPASİTESİNDEN DOLAYI ELSPOT BÖLGELERİ TEŞKİL EDİLMEKTEDİR Sistem fiyatı: Fiyat sanki hiçbir şebeke sınırlaması yokmuş gibi arz ve talebe göre belirlenir Bölge fiyatları: Fiyat elspot bölgesi içerisindeki arz ve talebe göre belirlenir 7 GELEN AKIŞA GÖRE SPOT FİYATLARI Spot fiyat *) Gelen akış **) (Øre/kWh) (TWh) Düzensiz enerjiye yönelik Samkjøringens piyasası NordPool s Elspotp Ortalama yıllık spot fiyat Norveç artı İsveç e gelen akış Pa ge *) Ortalama spot fiyatlar 1999-kroner **) Norveç ve İsveç teki hidroelektrik sistemine gelen toplam akış 4

5 Gelen akıştaki büyük değişiklikler İskandinav spot fiyatlarında büyük değişiklikler beraberinde getirmektedir İSKANDİNAV ENERJİ PİYASASINDA FİYAT OLUŞUMU ÖRNEK *) /MWh Kurak bir yılda ortalama spot fiyat Normal bir yılda ortalama spot fiyat Kurak bir yılda arz eğrisi İsveç, Danimarka ve Finlandiya da petrol yoğunlaştırma ve gaz türbini teknolojileri Danimarka ve Finlandiya da çeşitli kömür yakıtlı orta yük Yağışlı bir yılda arz eğrisi Pa ge Yağışlı bir yılda ortalama spot fiyat İskandinav Hidroelektrik (normal yıl) 2 Danimarka ve Finlandiya da çeşitli kömür yakıtlı baz ve orta yük İsveç ve Finlandiya da CHP 15 İsveç ve Finlandiya da nükleer 13 Danimarka da CHP *) Kömür fiyatlarının normal olduğu varsayılmaktadır TWh/yıl 400 Toplam Talep Arz eğrisi enerji santrallerinin üstünlük sıralamasını göstermektedir MODELLEME Tüm modeller hatalıdır, ancak bazı modeller faydalıdır George Box,

6 MODEL HİYERARŞİSİ: KARMAŞIK YAPI Analiz ve tahmin Uzun vadeli planlama (EMPS modeli) Mevsimlik planlama (Mevsim modeli) Kısa vadeli planlama (NLN modeli) Short term planning (SHOP) Int ro du Side 11 Su bedelleri münferit baraj göllerine ait rezervasyon fiyatını belirler Baraj gölü 1(küçük) Gelecekteki yağış Mevcut baraj gölü seviyesi (yüksek) Farklı baraj göllerinin münferit su bedellerine bağlı olarak üstünlük sıralaması Fiyat tahmini Water Value Reservoir 1 (low) /MWh Su Bedeli Baraj Gölü 1 (düşük) Su Bedeli Baraj Gölü 2 (yüksek) Pa ge Norveç / İsveç e giden toplam akışa bağlı gelecekteki spot fiyatlar Baraj gölü 2 (büyük) Gelecekteki yağış Mevcut baraj gölü seviyesi (düşük) Water Value Reservoir 2 (high) 0 MW Su bedeli = baraj gölünden birbirim ilave enerji üretmenin marjinal fırsat maliyeti 6

7 İskandinav piyasası Enerji Piyasasına giriş Hidroloji Analiz ve tahmin Fiziki satış ve üretim Dinamik varlık yönetimi Özet FİZİKİ SATIŞ VE ÜRETİM Üretmek ya da üretmemek. İşte, bütün mesele budur 13 FİZİKİ SATIŞ VE ÜRETİM SÜRECİ Price Fiyat ve andüretim production prognoses tahminleri - short kısa ve and orta vadeli Dinamik korunma Data Veri toplama gathering Hydrological Hidrolojik analyses & analiz & prognoses tahminler Su Water bedelleri values Spot Spot bidding fiyat teklifi verme Production Üretim planlaması planning Production Üretim follow up takibi Price Fiyat and ve üretim production tahminleri prognoses- uzun long vadeli Bakım planlaması 14 7

8 ÜRETMEK YA DA ÜRETMEMEK - İŞTE, BÜTÜN MESEL BUDUR Su bedelinin üretimin gelecekte değil de şimdi yapılması durumunda ortaya çıkan alternatif maliyet olduğunu hatırlıyor musunuz? Euro/MWh Farklı baraj göllerine ait su bedelleri Şimdi üret! Spot fiyat Gelecek için sakla! 0 Optimal üretim MW 15 SPOT PİYASADA ALIM VEYA SATIM İŞLEMİ YAPABİLİRİZ Fiyat seviyesi Üretim Fiziki sözleşmeler Spot piyasa 30 /MWh MW MW MW (SATIŞ) 15 /MWh MW MW MW (ALIŞ) 16 8

9 SPOT PİYASADAKİ HACİM HER BİR ELSPOT BÖLGESİ İÇİN SAAT BAŞI BELİRLENİR Her saat için bir Statkraft teklif eğrisi Fiyat seviyesi Saat 1 Saat 2... Saat 24 MW MW 100 /MWh MW (satış) MW (satış) MW (satış) 30 /MWh MW (satış) MW (satış) MW (satış) 15 /MWh MW (alış) 500 MW (satış) MW (alış) MW Fiyat MW Fiyat 0 /MWh MW MW MW (alış) ) (alış) ) (alış) ) Fiyat Fiyat 17 FİYAT SAAT CİVARINDA BELİRLENİR 18 9

10 BELİRLİ BİR ÜRETİM HACMİNİ EN DÜŞÜK MALİYET İLE NASIL ÜRETİRİZ? Spot fiyat Optimal üretim Yalnızca su bedelleri değil: Başlama ve duruş istasyonları Türbin verimlilik eğrileri Jeneratör verimlilik eğrileri Enerji istasyonları arasındaki karşılıklı bağımlılık Güncel gelen akış tahminleri Güncel fiyat tahminleri Güncel kullanılabilirlik 19 OPTİMİZASYON TAKIM ODASI EN İYİ ARKADAŞIMIZDIR 20 10

11 KONTROL MERKEZLERİ VE ANA DAĞITIM MERKEZİ YAKIN İŞBİRLİĞİ İÇİNDE ÇALIŞIR Korgen Sollefteå Gaupne Sauda Dalen Lilleaker Laholm 21 ÜRETİM PLANI 22 11

12 ÜRETİM MUAZZAM BİR KATMA DEĞER OLUŞTURUR Norveç spot piyasasından elde edilen gelir - örnekler En yüksek sistem fiyatı EUR Ortalama sistem fiyatı EUR En düşük sistem fiyatı EUR - Satın alma işlemi spot piyasadan yapılmıştır 23 Kaynak: ProdPlan uygulaması aracılığıyla toplanan Pomax verileri DİĞER FİZİKİ PİYASALAR - DENGELEME GÜCÜ 24 12

13 FİZİKİ PİYASALAR Spot piyasası gün öncesi ELBAS - sürekli Dengeleme gücü - sürekli Bugün sat - öğleden önce Sınır ötesi gün içi Spot piyasadaki alımsatım işlemlerinde düzeltmeler yapılır İSO tarafından işletilir Enerji şebekesinde denge sağlayan piyasa Yarın teslim et 25 ÜRETİM KAPASİTEMİZİ NASIL KULLANABİLİRİZ? Kurulu kapasite Hacim - üretim planı Aşağı yönde düzenlemeye yönelik fiyat teklifi - ELBAS piyasasında alış Yukarı yönde düzenlemeye yönelik fiyat teklifi - ELBAS piyasasında satış 26 Örnek 13

14 GÜNDE 24 SAAT ÜRETİM TAKİBİ YAPILIR Dengeleme piyasasına verilen teklif sürekli olarak güncellenir Üretim planı değerlendirilir ve değişiklik yapılır Piyasa sürekli olarak bilgilendirilir (UMM ler aracılığıyla) Güncellenen üretim planı Statnett e gönderilir Acil yanıt/karşılık (Statkraft ve SN Power) ELBAS piyasasındaki ihtimaller değerlendirilir Dengeleme enerjisi teklifleri yapılır (Statnett in talebini müteakip) 27 ANA DAĞITIM MERKEZİNDE BİR GÜN 08:00: Durum güncelleme 09:00: Fiyat toplantısı: kısa vadeli fiyat tahmini 09:30: Sabah toplantısı 12:00 den önce: Teklif eğrisi hazırlanır ve NordPool a gönderilir 13:30: Fiyat toplantısı: kısa vadeli fiyat tahmini 14:00: Kontrol merkezleri ile yapılacak toplantılar planlanır 19:00 den önce: Üretim planı hazırlanır ve gönderilir 20:00 den önce: Teklif eğrisi hazırlanır ve dengeleme piyasasına gönderilir 28 14

15 EĞLENDİRİCİ BİLGİ 2! Yanımda 1 litre su ile tırmanışa başladım. 60 W lık ampulüm potansiyel enerji ile ne kadar süre ışık verir? Everest Dağı: 8848m 24 dakika! 60 W Galdhøpiggen: 2469m 6,7 dakika! Himmelbjerget: 147m 24 saniye! 29 ÖZET: FİZİKİ SATIŞLAR VE ÜRETİM Üretmek ya da üretmemek. İşte, bütün mesele budur Farklı baraj göllerine ait su bedelleri Spot fiyat Optimal üretim 15

16 MİT1: TÜKETİCİLER ÖDER ENERJİ ÜRETİCİLERİ ZENGİN OLUR Norveçli tüketiciler kwh elektrik fiyatlarını tartışıyor Referans fiyat 100 øre/kwh olabilir MİT KISMEN DOĞRUDUR NB: Fiyatları EUR/MWh cinsinden veriyoruz. Tipik bir fiyat olarak 35 EUR/MWh verilebilir. Vergiler Üretici 42 Şebeke ücreti Kaynak: Fiyat örneği 2009: Avdelingsleder Prosessleder EM Operativ leder FoU-ansvarlig Prodvakt 6 personer Dispvakt Norge 6 personer Dispvakt Sverige 5 personer 32 Statkraft presentation 16