ÜNİTE ÜNİTE. AFETLERDE HABERLEŞME Yrd. Doç. Dr. Emin Argun ORAL İÇİNDEKİLER HEDEFLER AFETLERDE HABERLEŞME YAZILIM UYGULAMALARI VE AR-GE PROJELERİ

Transkript

1 HEDEFLER İÇİNDEKİLER AFETLERDE HABERLEŞME YAZILIM UYGULAMALARI VE AR-GE PROJELERİ AFAD Bilişim Stratejisi Afet Yönetimi Aydes AR-GE Altyapı AFAD Yönetimi AFETLERDE HABERLEŞME Yrd. Doç. Dr. Emin Argun ORAL Bu üniteyi çalıştıktan sonra; AFAD'ın bilişim stratejisi tanıyacak, AFAD'ın afet yönetimi ile ilgili olarak yürüttüğü çalışmaları öğrenecek, Afet yönetiminin teknolojik geri planını tanıyacak, Farklı AR-GE çalışmaları hakkında bilgi sahibi olacak, Bilişim ve haberleşme alanında AFAD merkezli altyapı çalışmalarını kavrayacak, AFAD yönetimi ana unsurlarını tanıyacaksınız. ÜNİTE ÜNİTE 14 14

2 GİRİŞ AFAD ın bilişim stratejisi, Afet Yönetimi ve AFAD Yönetimi üzerine kurulmuştur. Afet ve acil durumlar ile daha etkili mücadele edebilmek amacıyla AFAD ın oluşturmayı planladığı bilişim stratejisi, Afet Yönetimi ile AFAD Yönetimi şeklindeki iki ayrı unsur üzerine yapılandırılmıştır (Şekil 14.1). Bunlar da kendi içlerinde bazı alt başlıklar hâlinde geliştirilen proje ve uygulamalar şeklinde tanımlanış olup, hepsi bir arada daha etkin AFAD yönetim sistemi sağlamayı hedeflemektedir. Bunlardan, AFAD afet yönetimi stratejisi; Afet Yönetim ve Karar Destek Sistemi (AYDES), AR-GE Çalışmaları ile Bilişim ve Haberleşme Altyapı Çalışmaları şeklinde üç bölümden oluşmaktadır. Öte yandan, AFAD Yönetimi stratejisi de AFAD Bilgi Sistemi (AFBİS), Web Portalı Çalışmaları ve Kurum İçi Bilişim ve Haberleşme Altyapı Çalışmaları şeklinde üç bölüm olarak düzenlenmişlertir. Şekil AFAD bilişim stratejisi bileşenleri AFET YÖNETİMİ PROJELERİ Bu bölümde, afet yönetimi ile ilgili AFAD tarafından üzerinde çalışılıp, geliştirilen farklı projeler tanıtılmaktadır (Şekil 14.2). Bunlardan ilki, Afet Yönetim ve Karar Destek Sistemi Projesi (AYDES), afet yönetiminde kullanılacak bir yazılım uygulamasıdır. Farklı fazlarda gerçekleştirilen bu sistem ile coğrafi bilgi sistemleri üzerine inşa edilmiş, erken uyarı ve tahmin yapabilen, modelleme ve simülasyonlarla risk yönetimi gerçekleştirebilen, afet anında tüm kaynakları etkin bir şekilde yönetebilen karar destek mekanizmalarına sahip bir sistem oluşturulması planlanmıştır. Bunun altında faaliyet gösteren alt sistemler aşağıda sıralanmıştır. Afet Geçici Kent Yönetim Sistemi (AFKEN) Afetzedelere yönelik yardımların organize edilebileceği Elektronik Yardım Dağıtım Sistemi (EYDAS) Afet anında kullanabilecek tüm coğrafi verileri tek bir merkezî sistemde toplayan ve analizine imkân veren Mekânsal Bilgi Sistemi Afet esnasında tüm kaynakların yönetilebileceği Olay Komuta Sistemi Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 AYDES, AR-GE ile Bilişim ve Haberleşme Altyapısı Çalışmaları Afet Yönetimi bileşenleridir. Müdahale aşamasından sonra hasar tespit ile başlayıp hak sahipliğine doğru giden iyileştirme sürecini elektronik ortama taşıyan İyileştirme Bilgi Sistemi Yönetim stratejisinin ikinci alt bölümünü ise AYDES e entegre edilecek olan ve ileri teknolojiler noktasında yürütülen AR-GE çalışmaları oluşturmaktadır. Bu anlamda, uzay ve havacılık teknolojileri, uzaktan algılama ve görüntü işleme, kitle tabanlı analiz, risk modelleme ve sensörler, tahmin ve simülasyon, veri füzyon ve robotik teknolojileri konularında çalışmalar yürütülmekte olup; bu kapsamda yer alan proje alanları ise şu şekilde sıralanabilir: Afetin etkilerini, yerinden eş zamanlı görüntü aktarımıyla en kısa sürede tespit ve teşhis etmek üzere hava taşıtlarından gerçek zamanlı görüntü aktarımı projesi Uzay ve havacılıkta kaydedilen gelişmelerin afet yönetiminde nasıl kullanılabileceğini araştırıp buna yönelik uygulamalar geliştirmek üzere uzay ve havacılık teknolojileri Müdahale hızı ve etkinliğini artırmak üzere uzay ve havacılık teknolojileri kullanılarak elde edilen görüntülerin analiz edildiği görüntü işleme AR-GE çalışmaları Strateji ve politika belirlemek için afet risklerinin önceden belirlendiği Türkiye afet risk yönetim sistemi projesi (TAF-RİSK) Sensör teknolojileri çalışmaları KBRN saldırıları veya kazası durumunda karar desteğine temel analizlerin en kısa sürede yapılabilmesine olanak sağlayan kimyasal biyolojik radyolojik nükleer (KBRN) savunma ve ikaz sistemleri çalışmaları Afet yönetiminin üçüncü ve son bölümünde yer alan bilişim ve haberleşme altyapısı çalışmaları üzerinde, afet yönetimi alanında geliştirilen tüm sistemlerin çalışması planlanmıştır. Bu kapsamda yer alan projeler aşağıda sıralanmıştır: Afet anında iletişimin zorunlu olduğu birimlerin güvenli ve sürdürülebilir haberleşmelerini sağlayacak Kesintisiz ve Güvenli Haberleşme Sistemi Projesi (KGHS) Ülke genelindeki birimlerin afet ve acil durumlar için yüksek frekans (HF) telsiz sistemleri ile donatılmasını sağlayacak Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezleri HF/SSB Telsiz Sistemi Altyapısı İkaz, alarm ve erken uyarı haberlerini vatandaşlara zamanında iletirken, diğer yandan tehlikeleri algılayabilecek çift yönlü bir sistem olan Bütünleşik İkaz Alarm Sistemi Projesi (İKAS) Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 Şekil AFAD yönetimi bileşenleri Afet Yönetim ve Karar Destek Sistemi Projesi AYDES, Türkiye Afet ve Acil Durum Müdahale Planı bilişim altyapısını oluşturmaktadır. AFAD tarafından uygulamaya konulan Türkiye afet ve acil durum müdahale planı (TAMP), ülkemizin afetlere müdahale gücünü bir çatı altında birleştirmeyi hedeflemektedir. Kamu kurumları, özel sektör, sivil toplum kuruluşları ve gerçek kişileri kapsayan; afetin ilk anından itibaren barınma, beslenme, güvenlik, nakliye, ulaşım ve psikososyal destek gibi 28 farklı alanda her an göreve hazır bir müdahale ağı oluşturan TAMP ile afet ve acil durumlarda can ve mal kayıplarını en aza indirgemek kurgulanmıştır. TAMP ın bilişim altyapısı oluşturmak için geliştirilen afet yönetim ve karar destek sistemi (AYDES) ise, afet yönetiminin tüm aşamalarının elektronik ortamda yönetilmesini mümkün kılmaktadır. AYDES, coğrafi bilgi sistemi (CBS) teknolojileri kullanılarak sürdürülebilir bir afet yönetimi bütünü oluşturulması çalışmasıdır. Bu proje ile bütünleşik afet yönetiminin tüm aşamalarının elektronik ortamda takip edilip, yönetilebileceği CBS tabanlı bir karar destek sistemi oluşturulması planlanmaktadır. Proje Olay Komuta Sistemi, İyileştirme Bilgi Sistemi, Mekânsal Bilgi Sistemi şeklindeki üç farklı aşamadan oluşmaktadır. Oluşturulmak istenen bu sistem ile aşağıdaki amaçlar hedeflenmiştir: Yedekli, güvenli ve kesintisiz sistem altyapısı üzerine inşa edilmiş olma Coğrafi bilgi sistemleri teknolojilerini kullanabilme (Ortak harekât resmî tabanlı) İlgili kurum ve kuruluşlarla entegre bir veri tabanına sahip olma Afet yönetiminde görevi olan tüm paydaşlarca ulaşılabilir özellikte olma Etkin kaynak yönetimi yapabilme Merkezî komuta kontrol yapısına sahip olma Durumsal farkındalığı destekleyebilme Erken uyarı ve tahmin yapabilme Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 Modelleme ve simülasyon yapabilme Karar destek mekanizmalarına sahip olma Olay komuta sistemi Bununla, afetlere yerel ve ulusal düzeyde yazılım tabanlı yönetim modeli ile müdahale imkânı sağlanması hedeflenmiştir. Bu sistem sayesinde, afet ve acil durumlarda kaynakların etkin şekilde yönetilerek, komuta sürecinin sorunsuz işletilmesi mümkün olabilecektir. AYDES in önemli modüllerinden biri olan olay komuta sistemi, herhangi bir afet olduğunda, Türkiye afet müdahale planı (TAMP) çerçevesinde personel, araç, mal, malzeme, ekipman gibi tüm kaynakların ve hizmet gruplarının izlenip; ihtiyaç ve taleplerinin yönetebileceği bir komuta sistemidir. Bu sayede, olayın komutasının etkin bir biçimde sağlanabilmesinin yanında kaynakların doğru ve hızlı bir şekilde ihtiyaç duyulan yerlere yönlendirilmesi ve takibi de mümkün olabilecektir. Olay komuta sistemi, temelde TAMP kapsamında tanımlanmış olan hizmet gruplarının planlama ve müdahale süreçlerinin bütünleşik bir sistem üzerinde yönetilebilmesine imkân sağlayan bir afet yönetim yazılımıdır. AFAD, bakanlıklar ve iller tarafından, her seviyedeki afet esnasında kullanılabilecek şekilde tasarlanmıştır. Yazılım, planlama aşamasında ulusal ve yerel hizmet gruplarına şu imkânları sağlamaktadır: Organizasyonlarını belirleme Kaynaklarını ve depolarını CBS teknolojisi kullanarak tanımlama Müdahale için planlanan alanları fonksiyonları ile birlikte CBS arayüzü ile belirleyebilme Genel veya kritik tesisleri harita üzerinde öz nitelikleri ile tanımlama Planları sistem üzerinden hazırlama ve takip edebilme Kısaca, olay komuta sistemi, afetlere yerel ve ulusal düzeyde yazılım tabanlı yönetim modeli ile müdahale imkânı sağlamaktadır. Kaynak yönetimi, nakliye, talep yönetimi gibi ana yönetim süreçleri, bu kurgulanan model ile esnek ve etkin şekilde yönetilebilecek ve bu durum, afete müdahalenin daha efektif, kontrol ve koordine edilebilir olmasına katkı sağlayacaktır. Bunun sonucu olarak, her düzey olay, gerçekleştiği andan itibaren olay bildirimleri ve ekip görevleri SMS ve elektronik posta yoluyla gönderilebilecek; hizmet grupları, anlık mesajlaşma ve elektronik posta yoluyla sistem üzerinden sürekli etkileşim ve iletişim hâlinde olacaklardır. Ayrıca, tüm hizmet gruplarının özel uzmanlık alanlarıyla ilgili çalışmalar neticesinde ortaya çıkan, bütün işleyişi etkileyebilecek ve diğer hizmet grupları için ihtiyaç duyulabilecek verilerin afet süresince sisteme girilebileceği bir veri havuzu ve veri analizi yapısı mümkün olabilecektir. Bu sayede, afet yönetiminde kontrol ve koordine edilmesi gereken tüm veriler sürekli takip edilerek; yönetici ve operasyon ekipleri düzeyinde sistem üzerinden görsel olarak ulaşılabilecek ve özel yetkilendirmelerle erişilebilir olacaktır. Böylece, afet esnasında doğru ve teyit edilmiş bilgiye erişimin sağlanabilmesi için ilgili kamu kurumlarından web entegrasyonu yardımıyla anlık veri alınarak en güncel ve doğru bilginin ortaya çıkarılması hedeflenmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 Kısaca, gerçekleşen olaylar ile müdahale faaliyetleri esnasında ortaya çıkan verilerin detaylı analizleri için bir veri havuzu oluşturulup, hem görevlilerin hem de vatandaşların bilgiye erişebilecekleri ve de bilgiyi takip edebilecekleri bilgi yönetim modeli, olay komuta sistemine entegre şekilde çalışabilecektir. İyileştirme bilgi sistemi Afet ve acil durum sonrasında hayatın en kısa sürede normale dönmesi için, iyileştirme süreçlerinin otomatize edilmesi planlanmıştır. Bu yaklaşım ile afet ve acil durumlarda meydana gelen hasarın tespit edilmesi, acil yardım talep ve ödemelerinin takibi, raporlama sürecinin sistematik hâle getirilmesi, kayıtların tek merkezde tutulması, yatırım programı koordinasyonu gibi önemli iyileştirme süreçleri elektronik ortama aktarılabilecektir. İyileştirme bilgi sistemi ile, birbirine girdi sağlayan süreçler arasındaki tutarlılık sağlanıp, tekrarlanan veya yanlış verilerden oluşan kayıtlardan dolayı yapılan hatalı işlemlerin önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca, sistemin CBS tabanlı mobil uygulamalar ile destekleniyor oluşu, özellikle sahada yapılan çalışmalardan elde edilen verilerin hızlı ve sağlıklı bir şekilde toplanmasını da mümkün kılmaktadır. Bu sistem üzerinden, iyileştirme süreci boyunca yapılan tüm iş ve işlemler izlenebilecek, detaylı raporlara ve istatistiklere ulaşılabilecektir. Ayrıca, afet sonrasındaki acil yardım talebinden, afetzedelerin durumlarına göre yatırım programının belirlenmesine kadar gerçekleştirilen faaliyetleri kapsayan iyileştirme bilgi sistemi; valilik personelleri, il afet ve acil durum müdürlükleri, AFAD Başkanlığı ve bu sürece dâhil olan diğer ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından kullanılabilecektir. Mekânsal bilgi sistemi Mekânsal bilgi sisteminin amacı, afet yönetiminde kullanılabilecek mekânsal verilerin tüm kurum ve kuruluşlardan toplanarak bir afet ve acil durum mekânsal veri tabanı oluşturmaktır. Böylece, afet yönetiminde, afet bölgesindeki veriye hızlı ve doğru bir şekilde ulaşılması, veriden hızlı bir şekilde bilgi üretilmesi ve bu bilgi ile afet bölgesinde yapılacak uygulamalar ile ilgili hızlı karar verilebilmesi için gerekli olan mekânsal verilerin analizi mümkün olabilecektir. Kısaca, mekânsal bilgi sistemi projesi; donanım, yazılım, insan, veri ve modelleme gibi CBS unsurlarını içeren, geniş kapsamlı bir mekânsal afet yönetim veri tabanı ve yazılımları oluşturma projesidir. Proje kapsamında, afet yönetimi çalışmalarında kullanmak üzere; önce AFAD, il afet ve acil durum müdürlükleri (İAADM) ve çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından üretilen, kullanılan, ihtiyaç duyulan coğrafi veri ve bunlara ilişkin özet ve tanımlayıcı bilgi (öz nitelik) elde edilir. Sonrasında, bu bilgi yapılandırılır ve CBS ortamına aktarılıp verilerin merkezî bir veri tabanında toplanması sağlanır. Aynı zamanda veri girişi, sorgulama ve analiz özelliklerine sahip web tabanlı, masaüstü ve mobil uygulamalar üzerinden söz konusu verilerin sunulması, raporlanması ve bu sistemin diğer AYDES bileşenleri ile entegre çalışarak karar destek sisteminin ihtiyaç duyacağı coğrafi analizleri yapabilmesi mümkün olabilecektir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 Bu sayede, heyelan, su baskını, kaya düşmesi bölgesi, afete maruz bölge, hasarlı binalar, geçici barınma alanları, enkaz döküm alanları, malzeme dağıtım noktaları vb. veriler afet öncesi ve sonrasında sahadan online ve/veya offline olarak mobil yazılımlar yardımıyla toplanıp, merkezî veri tabanına kaydedilebilmektedir. Oluşturulan web tabanlı yazılımlar ile sahadan ya da kurumlardan toplanan veriler ile aşağıdaki işlemler yapılabilmektedir: İki ya da üç boyutlu olarak görüntüleme Veri giriş ve güncellemesi Adres, kritik tesis gibi coğrafi bilgi sistemi tabanlı arama; katman, koordinat, detay, öz nitelik gibi sorgulama ile kesişim, tampon, nüfus ve hane yoğunluğu gibi analizler Ayrıca, etkin bir afet ve acil durum hazırlık ve müdahalesinin yapılabilmesi için aynı CBS teknolojileri kullanılarak Ortak Harekât Resim (OHR) ekranları oluşturulmuştur. OHR kapsamında, AYDES olay komuta bileşenlerinden afet ve acil durumla ilgili olayların, ekiplerin, kaynakların dağılımı gibi gerçek zamanlı bilgi gelmesi ve bu bilgi sayesinde karar mekanizmalarının anlık oluşturulması planlanmıştır. OHR ekranları, karar vericilere ve hizmet gruplarına, afet ve acil durumun izlenmesi ve yönetilmesinde, karar destek konusunda stratejik olarak bir bakış yeteneği sağlamakta ve olayların şiddeti ve etki alanı ile ilgili raporlar veren bir platform olarak tasarlanmıştır. Afet geçici kent yönetim sistemi Barınma merkezlerindeki tüm idari iş ve işlemleri merkezî olarak takip edip, anlık istatistik ve raporlara ulaşabilmek için Afet Geçici Kent Yönetim Sistemi (AFKEN) oluşturulmuştur. Bu sayede, meydana gelebilecek afetlerden sonra afetzedelerin geçici olarak barındırılmaları için kurulacak konteyner kent ve çadır kent gibi geçici barınma merkezlerine yönelik tüm çalışmaların AFAD merkezinden coğrafi bilgi sistemi altyapısı kullanılarak yönetilmesi ve izlenmesi mümkün olabilmektedir. AFKEN ile aşağıdaki işlemler yapılabilmektedir: Geçici barınma merkezlerine yönelik kapasite ve yeterlik bilgileri Merkezî nüfus İdare Sistemi (MERNİS) entegrasyonu ile afetzede kişi bilgisi Yardım yönetimi Depo yönetimi Personel yönetimi Erişim ve yetkilendirme Tüm bu işlemlere yönelik istatistiki bilgiler ve raporlar, tek bir merkezden elektronik ortamda takip edilebilmektedir. AFKEN sisteminin yaygınlaştırılması ile barınma merkezlerinin yönetimi ve idaresi kolaylaştırılmış ve tüm barınma merkezlerinde standart bir yönetim modeline geçilmesi sağlanmıştır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 Elektronik yardım dağıtım sistemi EYDAS, talep ile arzın elektronik ortamda eşleştirilmesini mümkün kılmaktadır. Bu proje yardım edenler ile yardıma ihtiyacı olanları ortak bir platform üzerinde bir araya getirip, yardım dağıtımını daha etkin yapabilme amaçlı bir çalışmadır. Elektronik Yardım Dağıtım Sistemi (EYDAS) projesi sayesinde, sivil toplum kuruluşları (STK) tarafından yapılan yardımların kayıt altına alınması, koordinasyonu, izlenebilmesi ve yönetilebilmesi sağlanabilmektedir. Bu sistemin sağlıklı bir şekilde işlemesi, talep, arz ve yardım yönetimi döngülerinin tamamlanması ile sağlanmaktadır. Talep yönetimi: Elektronik yardım dağıtım sisteminde, ihtiyaç sahiplerinin ve ihtiyaçların belirlenmesi, temel teşkil etmektedir. Bu doğrultuda AFAD, ihtiyaç sahiplerinin adreslerini tespit etmekte ve onların ihtiyaç bilgilerini kolluk kuvvetleri, muhtarlar vb. vasıtasıyla Yararlanıcı Yardım Formuna kaydetmektedir. Bu form ile ihtiyaç sahiplerinin aşağıdaki bilgileri bulunmaktadır: Kimlik, adres bilgileri, telefon numarası gibi kişisel bilgileri Ayakkabı numarası, beden numarası, boy, kilo gibi yardıma esas bilgileri Gıda, ilaç ve giyecek ihtiyacı yardım talepleri Bunlar, sisteme tanıtılmak suretiyle yardımların etkin ve hızlı bir şekilde yapılmasına olanak sağlanmaktadır. Arz yönetimi: Arz yönetimiyle, ihtiyaç sahiplerinin tamamına ulaşılması ve mükerrer yardımların engellenmesi amaçlanmaktadır. Bunun yapılabilmesi için yardım yapacak kuruluşların tüm imkânları ve yapacakları yardımları ortak bir sistem üzerinden takip etmeleri ve birbirleriyle koordinasyon hâlinde olmaları gerekmektedir. Bu amaçla, öncelikli olarak yardımda bulunacak STK lar, AFAD tarafından hazırlanan Donör Yardım Bilgi Formu nu doldurmakta ve AFAD a göndermektedir. Sonrasında AFAD tarafından donör tanımlanması ve yetkilendirilmesi yapılmaktadır. İhtiyaç bilgilerinin yukarıda ifade edildiği şekilde sisteme girilmesi sonrasında, donörler, kendi kayıtlı kullanıcıları ile sisteme giriş yaptıklarında o an için ihtiyaç sahiplerinin Türkiye nin neresinde, ne kadar, hangi malzemeden ihtiyaçları olduğunu ortak bir platform üzerinden görebilmektedirler. Yardım yönetimi: Tespit edilebilen tüm ihtiyaç ve arz bilgileri sisteme tanıtıldıktan sonra, ihtiyaç analizleri ve eşleştirmeler yapılmaktadır. Eşleştirilen yardımlar, yine aynı platform vasıtasıyla hazırlanan dağıtım planlarına göre ihtiyaç sahibine ulaştırılmaktadır. Dağıtılan yardımlar, sistemdeki veri tabanında tutulmakta ve güncel ihtiyaçtan düşülmektedir. Elektronik yardım dağıtım sistemi ile mükerrer yardımların önüne geçilmesi sağlanmakta; yardım yapacak donörlerin nerede hangi yardıma ihtiyaç olduğunu görebilmeleri sağlanabilmekte; böylece yardımlar, ihtiyaç yerlerine daha hızlı ulaşabilmektedir. Diğer yandan, yapılan yardımlar sistemli bir şekilde kayıt altına alındığı için, yardımlara yönelik istatistiki bilgiler de oluşturulabilmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 AR-GE Çalışmaları Bu alanda, AFAD tarafından yürütülmekte olan farklı projeler bulunmaktadır. Bunlar genellikle ileri teknoloji kullanılarak bilgi toplama ve elde edilen bu bilginin analiz edilmesi türündeki projelerdir. Hava taşıtlarından gerçek zamanlı görüntü aktarımı projesi Bu proje ile, afeti gerçekleştiği andan itibaren çok kısa süre içerisinde afetin etkilediği bölgenin havadan görüntülerinin (Şekil 14.3) anlık olarak Afet ve Acil Durum Yönetimi Merkezine iletilmesi hedeflenmektedir. Bu sistem, afet yönetiminin tüm aşamalarında aşağıdaki alanlara yönelik çalışmalarda kullanılacak görüntüleri elde etmeyi mümkün kılar: Afet risklerinin azaltılması Önlenmesi Afete hazırlık Süratli hasar tespit, müdahale ve iyileştirme ARGE çalışmaları; uzay, havacılık, görüntü, KBRN ve sensör kullanımı alanlarındadır. Bu anlamda, optik/sar/lidar görüntüleri gibi yüksek doğruluk ve çözünürlüğe sahip uzaktan algılama verilerinin elde edilmesi ve sonrasında da diğer çalışmalarda kullanılması planlanmaktadır. Farklı kamu kurumlarıyla yapılan iş birlikleri sonucunda, mevcut hava platformları kullanılarak temin edilecek bu görüntülerin kurulacak haberleşme sistemleri aracılığıyla karar vericilere anlık olarak sunulması, ilk aşamada afetin büyüklüğü ve etkisi üzerinde fikir verecek olup, müdahale çalışmalarına da yol gösterecektir. Afetin olduğu bölgeden uçak, helikopter ve insansız hava aracı gibi platfomlar aracılığıyla alınacak görüntülerin merkeze anlık olarak iletilmesi için üç farklı aktarım yaklaşımının kullanılması hedeflenmektedir. Bunlardan ilki, belirli sabit istasyonlarda konuşlandırılmış sabit alıcı antenlerdir. Bu yöntem ile, görüntü alınacak bölgenin havadan görüntüleri sabit alanın kapsama alanı içerisindeyse ve sabit anten afetten zarar görmemiş, çalışabilir durumdaysa, görüntü aktarımı gerçekleştirilebilecektir. Alıcı antenin kapsama alanı dışında olduğu veya alıcı antenin zarar gördüğü, çalışmadığı olması durumda ise mobil alıcılar, mobil iletişim araçları şeklindeki diğer iki alternatifin kullanılması planlanmıştır. Taşınabilir (mobil) aktarıcı ünitelerin kullanıldığı ikinci yaklaşımda ise helikopter veya uçak içerisinde taşınan bu tür aktarıcı cihazlar afetten etkilenen bölgeyi kapsayacak uygun bir yere bırakılıp, hava taşıtlarından elde edilecek görüntülerin bu cihazlar üzerinden toplanıp, aktarımının gerçekleştirilmesi planlanmıştır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 Şekil Hava taşıtlarından gerçek zamanlı görüntü aktarımı Son olarak, normal zamanlarda afetselliği yüksek noktalarda konuşlanacak olan mobil iletişim araçlarının, afet bölgesine yakın hava platformunun kapsama alanında bulunan bir noktaya taşınarak görüntü aktarımının bu araçlar üzerinden yapılması şeklinde olacaktır. Uzay ve havacılık teknolojileri Bu alanda yürütülen proje çalışmalarında, afet yönetimi kapsamında ihtiyaç duyulan ve karar destek sistemlerinde kullanılan uzay, havacılık, görüntü işleme teknolojilerinin araştırılması ve bu teknolojilerin Türkiye nin afet yönetim sisteminde nasıl kullanılabileceğine dair yol haritasının ortaya konulması hedeflenmiştir. Proje ile gerçekleştirilen işlemler aşağıda sıralanmıştır: Dünya üzerinde kullanılmakta olan uydu, uzay, havacılık ve görüntü işleme teknolojilerinin araştırılması İnsansız hava araçları (IHA) üzerinden afet ortamı görüntüleme Prototip Sistemi tasarım ve geliştirmesi Uydu görüntüleri ve hava fotoğrafları işleme amaçlı prototip yazılım tasarım ve geliştirmesi Uygun metedolojilerin afet riski altında olan bölgeler için kullanılabilirliğinin test edilmesi Bu anlamda, uydu görüntüleri ve hava fotoğrafları kullanılarak afet sonrası hasar tespit ve analiz yapılabilmesi amacı ile manuel, yarı otomatik veya otomatik olarak görüntüleri işleyen, kullanılan yöntemlerin çok kısa süre içerisinde farklı görüntü tiplerinde uygulanabilirliğini sağlayan, kullanıcı dostu bir prototip görüntü işleme yazılımı geliştirilmiştir. Bu alanda yürütülen araştırma ve geliştirme faaliyetleri, sonraki aşamalarda afet yönetimi ve karar destek sistemine önemli girdiler sağlamaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 Görüntü işleme alanında AR-GE çalışmaları Uzay ve havacılık alanlarında yürütülen proje ve çalışmalar ile edilen verilerin işlenmesi, alınan sonuçların karar destek sistemlerine kaynak oluşturacak şekilde hazırlanması hedeflenmiştir. Geliştirilen prototip yazılımın içerisinde çalışacak otomatik görüntü işleme yaklaşımları ile aşağıdaki işlevler gerçekleştirilebilecektir: Deprem sonrası bölgesel hasar derecelendirme Afet öncesi ve sonrası görüntüler arasında yapılacak değişim analizi Sel sonrası su baskını altında kalan bölgelerin tespiti Yangın sonrası hasar derecelendirme Kamp alanlarındaki çadır sayılarının tespiti Bu yönde çalışan yazılım üzerinden elde edilen sonuçlar hızlıca raporlanarak karar destek sistemlerinde kullanılabilecek hâle getirilebilmektedir. Bu anlamda yürütülen araştırma ve geliştirme faaliyetleri, sonraki aşamalarda afet yönetim ve karar destek sistemine önemli girdiler sağlamaktadır. Türkiye afet risk yönetim sistemi projesi (TAF-RİSK) Bununla, afetlere daha hazır bir ülke olmak yolunda yapılan araştırma ve geliştirme çalışmaları çerçevesinde; sel, deprem, heyelan vb. gibi afet tehlikesi mevcut olan illerde afete maruz kalma durumu ve afet riskinin ne olacağının önceden belirlenebilmesi hedeflenmektedir. Bu anlamda, afet tehlikesi olan bölgelerdeki zarar görebilir nüfusun ve bina verilerinin tespitinden sonra çeşitli istatistiksel analizler yapılacaktır. Yapılan bu analizlerin sonucunda, tehlikeli illerde afetsellik endekslerinin çıkarılması amaçlanmaktadır. Afet olmadan önce, farklı afet türlerindeki risk değerlerinin belirlenmesi için çeşitli modeller oluşturularak mevcut yazılımlara adapte edilmesi sonucunda illerin afet risk değerlerine göre derecelendirilmiş etkileri hakkında öngörüde bulunulabilecektir. Çalışmalar sonucunda, illerin afet risk değerleri önceden tahmin edilebileceği gibi zarar azaltma ve bütçe planlama faaliyetleri de daha etkin bir şekilde gerçekleştirilebilecektir. Sensör teknolojileri çalışmaları Bu alanda yapılan çalışmaların ana hedefi ise TAF-RİSK projesine girdi sağlayacak verileri sensörler yardımıyla elde edebilmek amacıyla sensör verilerinin risk modelleme ile tümleştirilmesidir. Risk belirlenmesi için yapılan çalışmalar aşağıdaki bileşenleri içermektedir: Tehlike Afete maruz kalma Zarar görebilir nesneler Fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıpların ortaya konulması Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 Kimyasal biyolojik radyolojik nükleer (KBRN) savunma ve ikaz sistemleri çalışmaları AFAD bu çalışma ile, KBRN savunma ve ikaz sistemleri ile kitle imha silahlarının kullanımı durumunda veya endüstriyel uygulamalardan kaynaklı KBRN kazalarında ortaya çıkan tehlikelerin değerlendirilmesi ve de gerekli önlemlerin alınması süreçlerini hızlandırmayı hedefleyen bir karar destek yazılımı oluşturulmasını hedeflemiştir. Geliştirilen sistem, savaş veya barış zamanında kimyasal biyolojik radyolojik nükleer ve zehirli endüstriyel malzemelerin neden olduğu tehlikeleri karar destek sistemi analiz ederek, konuya ilişkin raporları ve güvenlik kılavuzlarını sunmaktadır. KBRN savunma ve ikaz sistemleri yazılımı, web tabanlı olarak geliştirilmiştir ve aşağıda tanımlanan fonksiyonları yerine getirmektedir: KBRN verilerini tanımlamak ve konumlandırmak KBRN dağılımını meteoroloji ve yeryüzü şartlarında hesaplamak KBRN dağılımını tahmin etmek ve görselleştirmek Yerleşim yerleri, tarım alanları gibi tehdit altında kalabilecek birimlerin güvenliğine yönelik önerilerde bulunmak KBRN müdahale süreçlerini planlamak ve izlemek KBRN maddelerine ilişkin temel bilgileri ve korunma önlemlerini sunmak Kullanıcıya, KBRN olaylarında acil tıbbi müdahaleye ilişkin bilgileri sunmak Bilişim ve Haberleşme Altyapısı Çalışmaları Bu alanda, gerek ilgili kurum ve kuruluşlar arasında gerekse de sahadaki ekipler arasında iletişimin devamlılığının sağlanmasına yönelik sistemler geliştirilmektedir. Kesintisiz ve güvenli haberleşme sistemi kapsamında kablolu, GSM, telsiz ve uydu bağlantılarının birbirlerinin alternatifli bir şekilde kullanarak ses ve veri haberleşmesi sağlayabilen bir altyapı oluşturulmaktadır. Ayrıca ülke genelinde dağıtılan uydu telefonları, kurulan HF/SSB telsiz altyapıları ile çalışmaları devam eden kamu güvenliği ve acil yardım haberleşme ağı, gerektiğinde afet ve acil durum yönetim merkezi olarak kullanılabilen mobil koordinasyon tırları, özellikle haberleşme şebekeleri zarar gördüğünde sahadaki ekiplere iletişim imkanı sağlayacak mobil haberleşme araçları, tüm sismik verilerin kaydedildiği Türkiye Deprem Veri Merkezi, afet anında kullanılacak Türkiye Afet Operasyon Merkezi bu alanda yürütülen önemli çalışmalar arasındadır. Kesintisiz ve güvenli haberleşme sistemi projesi Büyük afet ve acil durumlarda, özellikle altyapı hasarları ve kullanım yoğunluğu gibi nedenler ile, haberleşme yoğun olarak kesintiye uğramaktadır. Öte yandan, afet ve acil durumlarda müdahalenin yapılabilmesi, koordinasyonun sağlanabilmesi, kaynakların etkin kullanımı ve yetkililerin durumdan haberdar olması, kısaca afet ve acil durumun tümüyle yönetilmesi açısından haberleşme sistemlerinin daima faal olması da hayati önem taşımaktadır. Bu sebeple, afet anında iletişimin zorunlu olduğu birimlerin güvenli ve sürdürebilir haberleşmelerini sağlayacak bir sistem oluşturmak için AFAD tarafından kesintisiz ve güvenli haberleşme sistemi (KGHS) projesi yürütülmektedir. Detayları 13. ünitede verilen bu proje sayesinde ülkemiz genelinde 150 birimin Fiber optik, GSM, Uydu, HF telsiz haberleşme kanalları ile otomatik anahtarlamalı olarak bağlanması ve bu sayede uç birimler ile AFAD Başkanlığı arasında Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 sürdürülebilir ve güvenli iletişim ortamının sürekli olarak sağlanabilmesi hedeflenmiştir. Afet ve acil durum yönetim merkezleri HF/SSB telsiz sistemi altyapısı Afet ve acil durum haberleşmesinin olmazsa olmaz bileşenlerinden birisi, HF (yüksek frekans) telsiz altyapısıdır. İletişimin, iyonosferden yansıyan dalgalarla kurulması, arada aktarıcı ve röleye ihtiyaç duymadan şehirler arası, hatta ülkeler arası çok uzak mesafelere ulaşabilmesi ve işletme maliyetinin olmaması HF telsiz haberleşmesini afet ve acil durumlarda kullanılacak en avantajlı yöntemlerden biri olarak öne çıkarmaktadır. Önceleri oldukça zor bir haberleşme şekli olarak kabul edilen HF telsiz haberleşmesi, yaşanan teknolojik gelişmeler ile önemli ölçüde kolaylaştırıldığından; gece, gündüz ve mevsimsel gibi anlık veya dönemsel olarak değişiklik gösteren en iyi haberleşme frekansının bulunması işlevi, yeni nesil cihazlar ile otomatik olarak yapılabilmektedir. Tüm illerin yanında, tüm haberleşme araçları ve mobil koordinasyon araçlarında da HF/SSB telsiz sistemi kurulması ile tüm illerden merkezle ve kendi aralarında ses haberleşmesi ile kısıtlı da olsa veri haberleşmesi yapılabilmesi mümkün olabilecektir. İKAS, afet ve acil durum haberlerinin alınıp, yayılması sistemlerinin modernizasyonu içindir. Bütünleşik ikaz alarm sistemi projesi (İKAS) Bu proje, afet ve acil durum tehlikesi haberlerinin il afet ve acil durum yönetim merkezlerine on-line olarak iletilerek, tehdit altında kalabilecek bölgelerdeki halkın uyarılmasını sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Söz konusu etkenler; kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer (KBRN) tehdit ve tehlikeler; Hava Kuvvetleri Komutanlığından alınacak olan ikaz, alarm haberleri ile hava taarruzları ile tehlike haber kaynağı olan kurumlardan alınacak durumlardan oluşabilir. Proje ile, mevcut sistemin günümüz haberleşme teknolojisine uygun olarak modernize edilmesi, ayrıca siren ikazlarının sesli uyarılar, hücresel ve sosyal mesajlar ile desteklenmesi amaçlanmaktadır. İKAS, kesintisiz ve güvenli bir haberleşme sistemi üzerinde çalışan 3 alt bileşenden oluşmaktadır. Bunlar: Haber Alma ve Yayma Sistemi (HAY) İkaz ve Alarm (Siren) Sistemi Mesajla Uyarı Sistemi (MUS) Haber alma ve yayma sistemi: Haber kaynağı kurumlardan alınacak afet ve acil durum tehlike haberlerinin tehdit altında kalabilecek bölgelerdeki il afet ve acil durum yönetim merkezlerine kesintisiz ve güvenli haberleşme sistemi (KGHS) üzerinden anlık olarak iletilmesinin sağlanması planlanmaktadır. Bu sistem, seri bir şekilde iletimi sağlayacak yazılım ve donanım bileşenlerinden oluşmaktadır Bu proje kapsamında, tehlike haber kaynağı olabilecek kurum ve kuruluşlarda bulunan terminaller yardımıyla aşağıdaki uyarı durumları il afet ve acil durum yönetim merkezlerine aktarılacaktır. Yoğun yağmur ve kar yağışı nedeniyle oluşabilecek sel, çığ düşmesi, toprak kayması gibi, afetlere karşı, özellikle yerleşim bölgelerinde hazırlıklı olunması bakımından yapılacak yağış uyarıları Orman yangınlarından etkilenebilecek yerleşim yerlerinin boşaltılması konusunda yapılacak uyarılar Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 Yoğun yağışlar sonrasında barajlarda meydana gelebilecek taşkınlar nedeniyle etkilenebilecek yerleşim bölgelerine yapılacak uyarılar Sanayi bölgelerinde üretilen, kullanılan, depolanan veya başka bölgelere sevk edilen tehlikeli ve toksik endüstriyel maddelerden kaynaklanan kaza ve sızıntılar nedeniyle meydana gelebilecek tehlike durumunda etkilenebilecek yerleşim bölgelerine yapılacak uyarılar Bulaşıcı insan ve hayvan hastalıkları konusunda yapılacak uyarı ve karantina uygulamaları Nükleer ve radyolojik kaza ve tehlike durumu nedeniyle insan ve hayvan sağlığı açısından tehlike oluşturabilecek radyasyon doz oranları konusunda yapılacak uyarılar İkaz ve alarm sistemi: Haber alma ve yayma sistemi aracılığıyla afet ve acil durum yönetim Merkezlerine ulaştırılan uyarıların kurum ve kuruluşlar ile halka duyurulması projesidir. Haber kaynağını oluşturan merkezlerde bulunan donanım kullanılarak, harita üzerinde tehlike bölgesindeki iller ile ikaz ve alarm türü seçilebilmektedir. Bu sayede, herhangi bir gecikme yaşanmadan hem afet ve acil durum haberleri iletilecek hem de haberin gönderildiği illerdeki şehir sirenleri, alarmın türüne göre aktive edilip, ayrıca sesli anons sistemi ile halka ve ilgililere gerekli açıklamalar ve uyarılar yapılmış olacaktır. Proje kapsamında, sesli anons özelliği de bulunan ikaz ve alarm (siren) sistemleri, insan sağlığı açısından herhangi bir risk taşımayan hoparlör düzeneğine sahip siren birimleri yeniden tasarlanmıştır. Mesajlı uyarı sistemi: İkaz ve alarm haberleri ile afet tehlike haberlerinin AFAD Başkanlığına kurulan sistem üzerinden tehdit altında kalan yerleşim bölgelerine, GSM operatörleri aracılığıyla, cep telefonlarına ve sosyal medyaya mesaj olarak gönderilmesini sağlayacak bir uyarı sistemidir. AFAD Başkanlığındaki merkezden ülkemizdeki GSM operatörlerinin sağlayacağı hücresel yayın sistemiyle, 112. kanaldan ikaz ve alarm ve de afet ve acil durum haberlerinin sirenlerin duyuru sahası dışındaki tehlike bölgelerinde yaşayan halkın cep telefonlarına mesaj göndermesi de hedeflenmiştir. AFAD YÖNETİMİ PROJELERİ Bu bölümde, bilişim stratejisinin bir diğer önemli ayağı olan AFAD yönetimi ile ilgili olarak AFAD tarafından üzerinde çalışılıp, geliştirilen farklı yönetimi stratejisi projeleri tanıtılmaktadır. Üç başlık altında verilen bu projeler aşağıda sıralanmıştır: Yönetim stratejinin temelinde, bir anlamda kurumsal kaynak yönetimi anlamında değerlendirilebilecek, kurumsal süreçlerin birbirleriyle entegre çalışacağı ve de kurumsal kaynakların etkin olarak yönetilebileceği AFAD bilgi sistemi projesi (AFBİS) yer almaktadır. AFAD yönetimi stratejisinin ikinci bölümü web sayfaları ve iletişim çalışmalarından oluşmaktadır. Üçüncü bölümde ise kurumsal sistemlerin üzerinde çalışacağı kurum içi bilişim ve haberleşme altyapı çalışmaları bulunmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 AFAD Bilgi Sistemi Projesi Kısa adı AFBİS olan AFAD Bilgi Sistemi ile kurumsal süreçlerin tamamının tek bir dijital platform üzerinden yönetilmesi planlanmıştır. Bu sayede, insan kaynaklarından rehber bilgilerine, proje değerlendirmeden stratejik plan takibine kadar gerekli bilgilerin tümü, elektronik olarak izlenip raporlanabilecektir. Yönetici ve çalışanların hızlı aksiyon almasına yardım edecek AFBİS ile, kaynakların planlı, ölçülebilir ve kontrol edilebilir hâle gelmesi mümkün olacaktır. AFAD ın dijital platform üzerinden yönetilmesini sağlayan bu proje kapsamında aşağıdaki alt başlıkları içeren sistemler oluşturulması hedeflenmiştir: Strateji ve süreç yönetimi İnsan kaynakları yönetimi Bütçe ve performans yönetimi Proje ve belge yönetimi Satın alma ve demirbaş yönetimi İç denetim ve iç kontrol Modüler olarak tasarlanan bu sisteme, ihtiyaçlara göre yeni uygulamalar da eklenebilecek, bu sayede AFAD ın yönetim becerileri artırılabilecek ve kurumsal kaynakların ölçülebilir, kontrol edilebilir, planlanabilir olması sağlanabilecektir. AFAD Web Sayfaları ve İletişim Çalışmaları Bu başlık altında yer alan çalışmalar, kurumsal web sitesi, ortaya çıkan ihtiyaç karşılığında oluşturulan alt siteler, kurum içi web portal çalışmaları, sosyal medya çalışmaları, telekonferans ve uzaktan eğitim sistemi çalışmaları başlıkları altında yer almaktadır. AFAD Kurum İçi Bilişim ve Haberleşme Altyapı Çalışmaları Bu çalışmalar kapsamında, kurumsal internet ve ses altyapısının yedekli bir şekilde oluşturulması, sistem ve sunucu altyapısının güçlendirilmesi, bilişim güvenliği yönetim sistemi oluşturulması gibi konularda çalışmalar yer almaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 Özet Afetlerde Haberleşme Yazılım Uygulamalrı ve Ar-Ge Projeleri AFAD afet ve acil durumlar ile daha etkili bir şekilde mücadele edebilmek için bir bilişim stratejisi geliştirmiştir. Bu kapsamda yürütülen çalışmalar, Afet Yönetimi ve AFAD Yönetimi olarak iki temel başlık altında gruplandırılmıştır. Afet yönetimi kendisi içerisinde afet yönetimi ve karar destek sistemi (AYDES) projesi, AR-GE çalışmaları ile bilişim ve haberleşme altyapısı çalışmaları olarak üç unsura sahip olacak şekilde düzenlenmiştir. Bunlardan AYDES, coğrafi bilgi sistemleri üzerine yapılandırılmış bir afet yönetimi uygulamasıdır. AR-GE çalışmaları altında uzay, havacılık, görüntü işleme, sensör vb. projeler yürütülmektedir. Haberleşme altyapı çalışmaları ise afet ve acil durumlarda kullanılabilecek haberleşme projeleri geliştirmekle ilgilidir. Diğer yandan, AFAD yönetim çalışmaları ise bilgi yönetim sistemi, web sayfaları ve kurum içi haberleşme çalışmalarından oluşmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

17 DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan Bölüm Sonu Testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. I. Afet yönetimi II. AFAD yönetimi III. Risk yönetimi 1. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri AFAD bilişim stratejisi unsurudur? a) Yalnız I b) Yalnız II c) Yalnız III d) I ve II e) II ve III I. Afet yönetim ve karar destek sistemi (AYDES) II. AR-GE çalışmaları III. WEB portalı çalışmaları 2. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri Afet Yönetimi bileşenlerinden biri değildir? a) Yalnız I b) Yalnız II c) Yalnız III d) I ve II e) II ve III I. AR-GE çalışmaları II. AFAD bilgi sistemi (AFBİS) III. Kurum içi bilişim ve haberleşme altyapı çalışmaları 3. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri AFAD Yönetimi bileşenidir? a) Yalnız I b) Yalnız II c) Yalnız III d) I ve II e) II ve III 4. Aşağıdakilerden hangisi Afet Yönetimi kapsamında yer alan AR-GE proje veya çalışmalarından biri değildir? a) Hava taşıtlarından gerçek zamanlı görüntü aktarımı projesi b) Elektronik yardım dağıtım sistemi (EYDAS) projesi c) Uzay ve havacılık teknolojileri çalışmaları d) Görüntü işleme AR-GE çalışmaları e) Kimyasal biyolojik radyolojik nükleer (KBRN) savunma ve ikaz sistemleri çalışmaları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

18 I. Ortak harekât sistemi II. Olay komuta sistemi III. İyileştirme bilgi sistemi IV. Mekânsal bilgi sistemi 5. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri Afet Yönetim ve Karar Destek Sistemi (AYDES) aşamalarından biri değildir? a) Yalnız I b) Yalnız II c) Yalnız III d) Yalnız IV e) Hiçbiri 6. AFAD tarafından afet yönetiminin tüm aşamalarının elektronik ortamda takip edildiği ve yönetildiği, coğrafi bilgi sistemi (CBS) tabanlı bir karar destek sistemi oluşturulması çalışması aşağıdakilerden hangisidir? a) Afet yönetim ve karar destek sistemi (AYDES) b) Afet geçici kent yönetim sistemi (AFKEN) c) Elektronik yardım dağıtım sistemi (EYDAS) d) Bütünleşik ikaz alarm sistemi projesi (İKAS) e) AFAD bilgi sistemi projesi (AFBİS) 7. Aşağıdakilerden hangisi AFAD ın Uzay ve Havacılık Teknolojileri alanında yürüttüğü AR-GE çalışması hedeflerindendir? a) Dünyada kullanılmakta olan uydu, uzay, havacılık ve görüntü işleme teknolojilerinin araştırılması b) İnsansız hava araçları (IHA) üzerinden afet ortamı görüntüleme tasarım ve geliştirmesi c) Uydu görüntüleri ve hava fotoğrafları işleme amaçlı yazılım tasarım ve geliştirmesi d) Uygun uzay ve havacılık metedolojilerin afet riski altında olan bölgeler için kullanılabilirliğinin test edilmesi e) Hepsi 8. Aşağıdakilerden hangisi AFAD ın görüntü işleme alanında üzerinde çalıştığı AR-GE projesi hedeflerinden biri değildir? a) Deprem sonrası bölgesel hasar derecelendirme b) Afet öncesi ve sonrası görüntüleri arşivleme c) Sel sonrası su baskını altında kalan bölgelerin tespiti d) Yangın sonrası hasar derecelendirme e) Kamp alanlarında çadır sayıları tespiti 9. Aşağıdakilerden hangisi AFAD ın kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer (KBRN) üzerine çalıştığı AR-GE çalışmaları hedeflerinden biri değildir? a) KBRN verilerini tanımlamak ve konumlandırmak b) KBRN dağılımını meteoroloji ve yeryüzü şartlarında hesaplamak c) KBRN görüntülerini internet ortamında depolamak d) KBRN müdahale süreçlerini planlamak ve izlemek e) KBRN maddelerine ilişkin temel bilgileri ve korunma önlemlerini sunmak Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

19 I. Haber alma ve yayma sistemi II. İkaz ve alarm (Siren) sistemi III. Mesajla uyarı sistemi 10. Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri Bütünleşik İkaz Alarm Sistemi alt bileşenleridir? a) Yalnız I b) Yalnız II c) I ve II d) II ve III e) Hepsi Cevap Anahtarı: 1.D, 2.C, 3.E, 4.B, 5.A, 6.A, 7.E, 8.B, 9.C, 10.E Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

20 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı ( ) Afet Yönetiminde Teknolojik Dönüşüm Bilişim Stratejisi ( ) AFAD Haberleşme ve Bilişim Alt Yapı Projeleri ( ) AFAD Yazılım Uygulamaları Projeleri ( ) AFAD AR-GE Projeleri ( ) Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20