Yrd.Doç.Dr. : Prof. Dr. Nurettin PARILTI

Transkript

1 Şubat 2015 Yıl : 81 Sayı : 938 ISSN : Şubat 2015 Yıl : 81 Sayı : 938 ISSN : Yrd.Doç.Dr. YIL : 81 SAYI : 938 Şubat 2015 ISSN: Türk Kooperatifçilik Kurumu Basın, Yayın, Araştırma, Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri İşletmesi Adına Sahibi Prof.Dr. Ali Fuat ERSOY Yazı İşleri Müdürü Doç. Dr. Hasan YAYLI Yayın Kurulu Hasan YAYLI M.Akif ÖZER Nail ÖZTAŞ Hikmet KAVRUK Tevfik ERDEM Muharrem ÇETİN Serdar SAĞLAM İdare ve Yazışma Adresi (Yönetim Yeri) Head Office and Correspondence Address Ceyhun Atıf Kansu Cd sk. Nu: 35/ Balgat / ANKARA Tel: (0312) Belgegeçer : (0312) koopkur@gmail.com admin@koopkur.org.tr Hesaplarımız T.C. Ziraat Bankası Cevizlidere Şubesi Hesap Nu: IBAN : TR Başyazı 1 Yasin YAVUZ KOOPERATİFLERDE YÖNETİM KURULLARININ YAPISI 3 Gülsüm Gözde AYANOĞLU ENERJİ KOOPERATİFÇİLİĞİNDE ÖRNEK ÜLKE; KANADA 7 Seçkin CENKIŞ YENİ DÜZENLEMELERE GÖRE TARIM SATIŞ KOOPERA- TİFLERİ VE BİRLİKLERİNDE GENEL KURUL 11 Ertuğrul GÜREŞCİ ERZURUM-İSPİR ÖRNEĞİNDE TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFÇİLİK 18 Yeter DEMİR USLU PAYLAŞILDIKÇA ARTAN DEĞER: BİLGİ 22 Başkan Başkan Yrd. Muhasip Üye Üye Üye Üye Üye Üye Üye Üye Üye : Prof. Dr. Ali Fuat ERSOY : Prof. Dr. Nurettin PARILTI : Prof. Dr. Mehmet ARSLAN : Prof. Dr. Nevzat AYPEK : Prof. Dr. Hikmet KAVRUK : Prof. Dr. Nail ÖZTAŞ : Prof. Dr. Enver AYDOĞAN : Prof. Dr. Mehmet Akif ÖZER : Doç. Dr. Haşim ÖZÜDOĞRU : Yrd. Doç. Dr. Abdurrahman OKUR : Yrd. Doç. Dr. Kadir ÖZER Prof. Dr. Mevlüt KARAKAYA Dr. Erol DEMİR Turgut AĞIRNASLIGİL Abone Şartları Yıllık Abone Bedeli: 60 TL (KDV Dahil) Fiyatı: 5 TL (KDV Dahil) The Subscription Price to the review is (USA Dolars) 24 a year, air mail included Correspondence relating to the review should be sent to Türk Kooperatifçilik Kurumu Basın, Yayın, Araştırma, Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri İşletmesi Ceyhun Atıf Kansu Cd sk. Nu: 35/ Balgat / ANKARA / TÜRKİYE Mehmet Yasin ERKAN SOVYETLER BİRLİĞİ NİN DAĞILMA SÜRECI NDE VE SONRASINDA DAĞLIK KARABAĞ SORUNU 27 Fatma ARPACI EMEKLİLİĞE UYUM VE EMEKLİLİKTE BOŞ ZAMAN FAALİYETLERİ 33 Hüsnü POYRAZ Prof. Dr. İhsan ERDOĞAN Özdemir ÜNSAL 20 Mayıs 1931'de kurulan kamu yararına çalışır, TÜRK KOOPERATİFÇİLİK KURUMU Basın, Yayın, Araştırma, Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri İşletmesinin aylık dergisi KARINCA is the monthly journal of Turkish Cooperative Association founded in 1931 İsmail FIRAT - Emrah ERDEM TÜRKİYE AVRUPA BİRLİĞİ İLİŞKİLERİ ÇERÇEVESİNDE İÇ GÜVENLİK REFORMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ (2) 38 Yazılarda savunulan fikirler yazarlarına aittir. Gönderilen yazı ve haberler iade edilmez Yazılar elektronik ortamda teslim edilir YAYIN TÜRÜ Yerel Süreli Yayın Basım Tarihi Mahir ADIBEŞ KURŞUN KALEMLİ ŞAİR 43 Mustafa KÜÇÜKALİ AĞAÇ VE ORMAN 48 TASARIM & CTP & BASKI Boyut Tanıtım Matbaacılık Sanayi ve Ticaret LTD.ŞTİ. Ostim Organize San. Böl. Uzay Çağı Caddesi 352.Sokak No:24 Tel: Belgegeçer: Dergimizde yayınlanan yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir.

2 Başyazı Çanakkale savaşları Türk milletinin tarihinde son derece önemli bir kırılma noktasını ifade eder. Zira 1914 yılında planlanıp 1915 yılının Şubat ayında Birleşik Krallık ile Fransız donanmasının Çanakkale Boğazından geçerek İstanbul u işgali amacını taşıyan saldırıların en güçlüsü 18 Mart 1915 günü uygulamaya konmuş ancak müttefik kuvvetlerin donanması ağır kayıplar verdiği için deniz harekatından vazgeçilmiştir. Bu saldırıyı İstiklal Şairimiz Mehmet Akif ERSOY un Çanakkele Şehitlerine yazdığı kahramanlık derstanında; Şu Boğaz harbi nedir? Var mı ki dünyâda eşi? En kesif orduların yükleniyor dördü beşi. -Tepeden yol bularak geçmek için Marmara ya- Kaç donanmayla sarılmış ufacık bir karaya. mısraları ile özetler. Daha sonra saldırıların kara harekatı ile desteklenmesine yönelik teşebbüsler 25 Nisan 1915 günü Fransız ve İngilizlerin Gelibolu Yarımadası üzerinde karaya çıkması ile başlamış ancak Türk milletinin tek vücut olarak verdiği kahramanlık mücadelesi sonucunda bu teşebbüsler de başarısızlığa uğratılmıştır. Kahraman Türk askeri, şehadetleri dinin temeli olan ezanların susmaması için, bağımsızlığımızın sembolü olan ay yıldızlı bayrağımızın ilelebet bu topraklarda dalgalanması için için ortoya koyduğu mücadele ile Dünya tarihinde herkesin hayretle ve saygıyla andığı bu destansı mücadelenin baş aktörü olmuştur. Merhum Akif o kutlu askerleri bekleyen muştuyu şu mısraları ile özetler: Vurulup tertemiz alnından, uzanmış yatıyor, Bir hilâl uğruna, yâ Rab, ne güneşler batıyor! Ey, bu topraklar için toprağa düşmüş asker! Gökten ecdâd inerek öpse o pâk alnı değer. Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor tevhidi... Bedr in arslanları ancak, bu kadar şanlı idi. Sana dar gelmiyecek makberi kimler kazsın? Gömelim gel seni tarihe desem, sığmazsın.... 1

3 Sen ki, a sâra gömülsen taşacaksın...heyhât, Sana gelmez bu ufuklar, seni almaz bu cihât... Ey şehid oğlu şehid, isteme benden makber, Sana âğûşunu açmış duruyor Peygamber. En son Aralık 1915 de müttefik güçleri Çanakkale yi tamamen boşaltarak Çanakkale nin geçilmezliğini kabullenmek zorunda kalmıştır. Çanakkale savaşları Türk milletinin varlık ve bağımsızlık mücadelesinin en önemli dönüm noktalarından biridir. Bu zaferle tüm dünya bu milletin özgürlüğüne olan sarsılmaz inancını kavramış ve savaş süresince ortaya koyulan mücadelenin içeriği ile de tüm insanlığa savaş ahlakını ve savaş hukukunu öğretmiştir. Yeri geldiğinde yaralı düşman askerlerini sırtlarında taşıyan, onlara kırbalarından su içiren kahraman Mehmetçik, savaş ortamında bile insanlığın ölmediğini bütün dünyaya göstermişlerdir. Bu vesile ile bu toprakların Vatan olması için canını feda eden tüm şehitlerimizi rahmet ve minnetle anıyoruz. Mekanları cennet, ruhları şad olsun. Karınca dergimiz bu ay da her zamanki gibi son derece zengin bir içerikle siz değerli kooperatif dostları ile buluşuyor Sayısını yayınladığımız dergide bu ay toplam dokuz yazı yer almaktadır. Her zamanki gibi hem kooperatif dostlarının mesleki, hukuki ya da teknik bilgi ihtiyaçlarını cevaplamaya dönük bir içerik hem de güncel akademik gelişmeler içeren bir içeriğin birlikte sunulması yönündeki yayın ilkemizin gereği olartak bu ayki sayımızda toplam dört adet kooperatifçilikle ilgili yazı ve beş adet de sosyal bilimlerin muhtelif alanlarına dair yazı yer almaktadır. Dergimizin bu zenginliğine katkı sağlayan tüm yazarlarımıza teşekkür ediyor, daha zengin içerikli sayılar üretebilmek için siz değerli okuyucularımızın ve kooperatif dostlarının katkılarını beklediğimizi yeniden hatırlatıyorum. Toprağın tohuma hayat vermeye başladığı Mart ayı vesilesi ile tüm üreticilerimize verimli bir dönem, kazançlı ve sağlıklı bir yaşam diliyorum. 2

4 KOOPERATİFLERDE YÖNETİM KURULLARININ YAPISI Yasin YAVUZ * Kooperatiflerin en önemli organlarından biri de yönetim kurullarıdır. Nasıl ki kooperatif genel kurulları; kooperatiflerin politikalarını, stratejilerini belirleyen bir karar alma organı ise, yönetim kurulları da bu kararları yerine getiren icracı bir organdır. Yönetim kurulları; kooperatiflerin cari işlemleri, mal alım satımları, personel alımları gibi işlemlerini yürütür. Bu itibarla, kooperatiflerin genel iş ve işlemlerin-den sorumlu olan organ yönetim kuruludur. Kooperatif yönetim kurulları, bu genel iş ve işlemeleri yürütebilmek için bir takım yetki ve görevler ile donatılmıştır. Ayrıca yönetim ku-rullarının bu işlemleri yerine getirirken kusurları ile vermiş oldukları zararlardan doğan hukuki ve cezai sorumlulukları da yasal olarak hüküm altına alınmış ve sınırları belirlenmiştir. Öte yandan Kooperatif yönetim kurullarının teşekkülü bir takım usul ve esaslara bağlan-mıştır. Genel olarak kooperatifler genel kurul-ların aldığı karar ile oluşur ve görevlerini ifa ederler. Ayrıca kanunun belirlediği esaslar çerçevesinde kooperatiflerin kendilerinin dü-zenlediği spesifik anasözleşmelerde de yönetim kurulu üye sayısı vb. konuları belirleme yetkisi tanınmıştır. Biz de bu makalemizde; Kooperatif yönetim kurullarının yetki, görev ve sorumluluklarına, teşkilatlanma yapılarına, usulen uymaları ge-reken kurallara değineceğiz. * Gümrük ve Ticaret Müfettişi (yasinyavuz1988@hotmail.com YÖNETİM KURULLARININ ŞEKLİ YAPISI İlk olarak kooperatiflerin şekli yapılarına deği-nilecek olunursa Kooperatiflerin anayasası sayılan 1163 Kooperatiflerin Kanunu nun 55 inci maddesinde yönetim kurullarının yapısı ve tanımı ile ilgili olarak; -Yönetim kurulunun, kanun ve anasözleşme hükümleri içinde kooperatifin faaliyetini yöne-ten ve onu temsil eden icracı bir organ olduğu, -Yönetim kurulunun en az üç üyeden kurulacağı, bunların ve yedeklerinin kooperatif ortağı olmalarının şart olduğu, -Yönetim kurulu üyeliğine seçilen tüzel kişilerin temsilcilerinin isimlerini kooperatife bildireceği, hususları düzenlenmiştir. Böylece Kooperatif-lerin genel amacı ve temel yapıları belirlenmiş-tir. Burada değinilmesi gereken en önemli husus, kooperatif yönetim kurulu üyelerinin tamamının ortaklardan seçilmesi gerektiğidir. Şu bir gerçektir ki Kooperatif yönetim kurulu üyeliği profesyonellik ve tecrübe gerektiren önemli bir pozisyondur. Zira, yönetim kurulu üyelerinin alacağı en ufak hatalı bir karar Kooperatifin tüm ortaklarına negatif etki edecek, istenilmeyen sonuçlara sebebiyet verecektir. Diğer taraftan, kanunun; yönetim kurulu 3

5 üye-lerinin kooperatif ortakları arasından seçilme-sini şart koşması, yönetim kurulunun optimum düzeyde karar alması durumu ile bağdaşma-maktadır. Bir kooperatifin ortaklarının koope-ratif alanında tecrübe sahibi olmaması gayet doğaldır. Örneğin X kurumunda çalışan 50 adet memurun bir konut yapı kooperatifi kurarak konut sahibi olmak istediklerini farz edelim. Bu kişiler büyük bir olasılıkla yapı kooperatiflerinin nasıl işlediğine dair bilgi birikimine sahip olmayacak, bunun neticesinde de Kooperatif yönetim kuruluna tecrübe sahibi olmayan kişiler gelebilecektir. Bu sorun nasıl aşılabilir? Kanunda yapılacak bir değişiklik ile yukarıda bahsettiğimiz kanun hükmünün; kooperatif yönetim kurulu ortak-larından en az birinin Kooperatif ortaklarından olması şarttır şeklinde belirtilmesinin yerinde olacağı kanaatini taşımaktayız. Nitekim, koo-peratiflerin en yakın akrabaları olan anonim şirketlerde durum bunun daha da ötesinde olup, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nun 359 uncu maddesinde anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin, ortaklardan olması şartı getirilmemiştir. YÖNETİM KURULU ÜYELİK ŞARTLARI Kooperatifler Kanunu nun 56 ncı maddesinde yönetim kurulu üyelerinin aşağıdaki şartlar taşıması gerektiği belirtilmiştir: - Türk vatandaşı olmak, - Aynı türde başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak, -Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı de-ğerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından ya da Kooperatifler Kanunu hükümlerine göre mahkum olmamak. Üyelik şartları denetçiler tarafından araştırılır. Bu şartları taşımadıkları halde seçilenler ile sonradan kaybedenlerin görevlerine yönetim kurulunca son verilir. Haklarında yukarıdaki suçlarla ilgili olarak kamu davası açılmış olanların görevleri ilk genel kurul toplantısına kadar devam etmekle beraber, yönetim kurulunca bu durumdaki üyelerin genel kurulca azli veya göreve devamı hakkında karar alınmak üzere yapılacak ilk genel kurul gündemine madde konulur. Bu veya anasözleşmede gösterilecek diğer bir sebeple yönetim kurulu toplantı nisabını kay-bederse, boşalan yönetim kurulu üyeliklerine denetim kurulu üyeleri tarafından gecikilmek-sizin yeteri kadar yedek üye çağrılır. Yönetim kurulu üyelerinden bir veya bir kaçı kooperatifi temsil yetkisini haiz murahhas üye seçilebilir. Murahhas üyelerin seçilmesi ve değiştirilmesi Ticaret Siciline tescil ettirilir. Yönetim kurulu üyelerine genel kurulca belir-lenen aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk dışında hiç bir ad altında başkaca ödeme yapı-lamaz. Yönetim kurulu üyeleri en çok 4 yıl için seçile-bilirler. Anasözleşmede aksine hüküm yoksa tekrar seçilmeleri mümkündür. Yukarıda belirtildiği üzere kooperatif yönetim kurulu üyeliğinin en önemli şartı Türkiye Cum-huriyeti vatandaşı olmaktır. Ancak, bilindiği üzere Kooperatif ortağı olurken 4

6 T.C. vatandaşı olmak gibi bir zorunluluk bulunmamaktadır. Farz edelim ki 10 yabancı uyruklu kişi Türkiye de kendi aralarında bir işletme kooperatifi kursunlar. Böyle bir durumda Kooperatif yöne-tim kurulu üyelerinin nasıl teşekkül edeceği sorunsalı karşımıza çıkacaktır. Dolayısıyla söz konusu maddenin de en a- zından biraz daha yumuşatılarak şu şekilde tahvil edilmesi faydalı olacaktır; Kooperatif yönetim kurulu üyelerinden en az biri T.C. vatandaşı olmak zorundadır. Böylece söz konusu handi-kap önemli ölçüde aşılmış olacaktır. YÖNETİM VE TEMSİL Kanunun Yetki devri başlıklı 58 inci maddesinde; anasözleşmenin, genel kurula veya yönetim kuruluna, kooperatifin yönetimini ve temsilini kısmen veya tamamen kooperatif ortağı bulunmaları şart olmayan bir veya birkaç mü-düre veya yönetim kurulu üyesine tevdi etme yetkisini verebileceği hüküm altına almıştır. Temsile yetkili şahıslar kooperatif namına onun amacının gerektirdiği bütün hukuki işlemleri yapabilir. Bu temsil yetkisinin sınırlandırılması iyi niyet sahibi üçüncü şahıslara karşı hiçbir hüküm ifade etmez. Temsil yetkisinin sadece esas müessesenin veya bir şubenin işlerine hasrolunmasına veya kooperatif unvanının birlikte kullanılmasına dair ticaret siciline tescil edilmiş olan kayıtlar saklıdır. Yönetime veya temsile yetkili şahısların koo-peratife ait görevlerini yürütmeleri esnasında meydana getirdikleri haksız fiillerden doğan zararlardan kooperatif sorumludur. Yönetim kurulu üyeleri ve kooperatif personeli ortaklık işlemleri dışında kendisi veya başkası namına, bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari muamele yapamaz. Kooperatif ve üst kuruluşlarca tanıtma ve ortak kaydetmek amacıyla yapılacak ilan, reklam ve açıklamalar, eksik ve gerçeğe aykırı olama-yacağı gibi, yanıltıcı bilgi ve unsurlar taşıyamaz ve yönetim kurulu üyeleri ile temsile yetkili şahıslar, genel kurulun devredemeyeceği yet-kileri kullanamaz. Söz konusu hususlara aykırı hareket etmenin cezai müeyyideleri Kanunun Ek 2 nci madde-sinde belirtilmiştir. Kooperatifi temsile yetkili kılınan kimselerin imzaları, ancak kooperatifin unvanı altına atıl-mak suretiyle kooperatifi bağlarlar. Kooperatif yönetim kurulu, kooperatifi temsile yetkili kılınan kimselerin isimlerini, imzalarını ve bu yetkiye dayanan kararların noterlikçe tasdikli örneğini ticaret siciline verir. Yönetim kurulunun, kooperatif işlerinin yönetim için gereken titizliği göstermesi ve kooperatifin başarısı ve gelişmesi yolunda bütün gayretini sarf etmesi gerekmekte olup, yönetim kurulu, kendi tutanakları ile genel kurul tutanaklarının, gerekli defterlerin ve ortak listelerinin muntazam hazırlanıp, tutulup, saklanmasından ve işletme hesabıyla, yıllık bilançonun kanuni hükümlere uygun olarak hazırlanıp tetkik olunmak üzere denetleme kuruluna verilmesinden sorumludur. Yönetim kurulu üyeleri, kendi kusurlarından ileri gelen zararlardan sorumludurlar. Bunların suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden ve özellikle kooperatifin para ve malları bilanço, tutanak, rapor ve başka evrak, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı kamu görevlisi gibi cezalandırılırlar. 5

7 Yönetim kurulu, işlerin görülmesi ile görevlen-dirdiği kimseleri, atadığı müdürleri, diğer tem-silci ve vekilleri her zaman azledebilir. İşten çıkarılan kimselerin tazminat isteme hakları saklıdır. DEĞERLENDİRME Yönetim kurulları kooperatifiler için hayati derecede önemli rol oynamaktadırlar. Bu min-valde, kanun yönetim kurulu teşkilatı ile ilgili çok önemli hükümler barındırmakta, ayrıca anasözleşmeye de bu konuda bazı yetkiler tanımaktadır. Ayrıca yönetim kurulu üyelerinin hukuki ve cezai sorumluluklarının yasal çerçe-vesi de net bir biçimde belirlenmiştir. Lakin, Kooperatif yönetim kurulu teşkilatını günümüz şartlarına uygun hale getirmek kaçınılmaz bir durum haline gelmiştir. En başta Kooperatif yönetim kuruluna dışarıdan üye seçebilmenin yolu açılmalı ve bu yetki genel kurulun inisiya-tifine bırakılmalıdır. Böylece, bu görevlere daha ehil, liyakatli, profesyonel ve tecrübeli kişiler seçilebilecek, Kooperatiflerin iş ve işlemleri daha sağlıklı yürütülebilecektir. İkinci olarak yabancı uyruklu kişilerin de kooperatif yönetim kurullarına seçilebilmesi artık olanaklı hale getirilmelidir. Böylece Kooperatifler, daha esnek ve stabil yapılır haline gelecektir. YARARLANILAN KAYNAKLAR 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, koop.gtb.gov.tr, Kooperatif Rehberi, İnternational Alliance Coo-perative s Strategy, Kooperatifler ve Üst Kuruluşları Yönetim Kurulu Üyelerinin Genel Kurul Toplantılarına Sunacakları Yönetim Kurulu Yıllık Çalışma Ra-porunun Usul ve Esaslarına İlişkin Tebliğ, Mustafa Çeker, 6012 Sayılı Türk Ticaret Ka-nunu na göre Ticaret Hukuku, Karahan Kitabevi, Şubat 2013, koop.gtb.gov.tr, Motorlu Taşıyıcılar Koopera-tifler Birliği Örnek Anasözleşmesi, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Türkiye Koope-ratifçilik Stratejisi ve Eylem Planı

8 ENERJİ KOOPERATİFÇİLİĞİNDE ÖRNEK ÜLKE; KANADA Gülsüm Gözde AYANOĞLU * GİRİŞ Gelişen dünya ekonomisi ile giderek azalan sosyal dayanışma ve toplumsal sorumluluk bilinci, kurulan ortaklıkların da topluma karşı duyarlılıklarını irdelemeye başlamıştır. Aslında birçok özel sektör kuruluşu tarafından sadece bir değerlendirme konusu olan toplumsal sorumluluk ilkesi, kooperatiflerin özgün yapılarının önemli bir unsurudur. Kooperatiflerin sadece kendi kalkınması ve gelişmesi için değil aynı zamanda parçası olduğu toplumun da kalkınması için hizmet etmesi gerektiğini vurgulayan bu ilke ile kooperatifler, paylaşımcı ve özverili yapılar olarak kabul edilmektedir. Bu doğrultuda, kooperatifler toplumun ekonomik kalkınmasının sürdürülebilirliğinin yanı sıra özellikle çevrenin korunması, yerel kaynakların dengeli ve eşit kullanılması, bu konuda kamuoyunun bilgilendirilmesi, teknik bilgi gelişimi konularında çalışan, kısacası ortakların çıkarları için varoluşunu sürdüren yapılar haline gelmiştir. Bu misyon ile kooperatifler, fosil yakıtlar nedeniyle dünyayı tehdit eden küresel ısınma ve iklim değişikliği sorununa karşı geliştirilen yenilenebilir kaynaklardan enerji üretimi konusunda da faaliyet göstermeye başlamıştır. Özellikle Kanada da toplum bilincinin ve çevresel kaygının yüksek olduğu, alanında özgün enerji kooperatifleri kurulmuştur. * Gülsüm Gözde Ayanoğlu Koop.Genel Md. Gümrük ve Ticaret Uzmanı, (G.Ayanoglu@gtb.gov.tr ) KANADA KOPPERATİFÇİLİK HAREKETİ Kanada kooperatifçilik hareketi, İngiltere deki Rochdale ve Amerika da çiftçi hareketi Grande den esinlenmiştir. İlk defa 1830 lu yılların başında ülkenin Quebec Eyaleti nde kurulan kooperatifler 1970 li yıllarda özellikle Quebec de yerel kalkınma aracı olarak uygulanmaya başlanmıştır. Ne 1930 larda yaşanan büyük bunalım ne de 2. Dünya Savaşı, Kanada kooperatif hareketini engelleyememiştir Mart 1998 yılında yürürlüğe giren Kanada Kooperatifler Kanunu ile kooperatifler ayrı bir hukuki statüye kavuşturulmuştur. Kanada bugün, tarımdan bankacılığa, sigortadan enerji sektörüne kadar sahip olduğu yaklaşık 9 bin kooperatifi,18 milyon kooperatif ortağı (toplam nüfusunun yarısından fazla), 155 bin kooperatif çalışanı ve yıllık 50 milyar C$ dan fazla kooperatif geliri ile kısa zamanda kooperatifçilikte önemli adımlar atarak dünyadaki sayılı örnekler arasına girmiştir. Ülkede kooperatifçiliğin gelişimi, 1909 yılında kurulan Kanada Kooperatifler Birliğinin çatısı altında bütün kooperatiflerin örgütlenmesi amacıyla yürüttüğü çalışmalar ile doğru orantılı ilerlemiştir. Birlik ile sağlanan en büyük katkı, bireysel değil top- 1 MacPherson, I. (2007) One Path to Co operative Studies, British Columbia Institute for Co-operative Studies, University of Victoria, sf.31 7

9 luluk olarak hareket etme bilincine sahip olan vatandaşların kooperatifler ile kurumsallaşmasını sağlamak olmuştur. Bundan dolayı, ülke kooperatiflerinin enerji konusundaki başarısı beklenen bir sonuçtur. ENERJİ KOOPERATİFLERİNİN GELİŞİMİ Kanada da 200 den fazla müştereken yönetilen alternatif enerji projesi bulunmaktadır. Bunların 70 den fazlası kooperatif çatısı altında kurulmuştur. Söz konusu yenilenebilir enerji kooperatiflerinin yaklaşık %26 sı biyoyakıt üretimi yapan kooperatiflerdir. Biyoyakıt üretimi yapan kooperatiflerin ise yaklaşık %68 i tarımsal üreticilere aittir. İkinci büyük yenilenebilir enerji kooperatifleri ise %22 lik payı ile rüzgar enerjisi kooperatifleridir. Bu oranı %13 ile güneş enerjisi kooperatifleri izlemektedir. Söz konusu kooperatiflerin yaklaşık %60 ının birincil görevi elektrik üretmektir. Kanada da yenilenebilir enerji kooperatifleri en fazla, 13 milyonluk nüfusa sahip o- lan Ontario Eyaleti nde faaliyet göstermektedir. Yaklaşık 1300 kooperatif ve 1,5 milyon kooperatif ortağının (toplam nüfusun %10 u) bulunduğu eyalette kooperatifler, yenilenebilir enerjinin farklı alanlarında faaliyet göstermektedir. Diğer kooperatifler ise elektrik üretim ve dağıtımının ötesinde, yenilenebilir enerji üretim tesislerinde kullanılacak ürün ve hizmetleri sunma konusunda faaliyet göstermektedirler. Yenilenebilir enerjiyi geliştirme süreçleri aynı olmasına rağmen Ontario Eyaleti nin kooperatif sayısı bakımından diğer eyaletlere göre ilerde olmasının nedeni, yenilenebilir enerji projelerini geliştirmek için düşük riskli politikalar uygulanması ve ekonomik ortam sağlanmasıdır. Ontario nun elektrik üreten ilk yenilebilir enerji kooperatifi olan Toronto Yenilenebilir Enerji Kooperatifi/Windshare Enerji Kooperatifi (Toronto Renewable Energy Cooperative-TREC) nin gelişimi süresince, kooperatiflerin yenilenebilir enerji üretimi ile ilgili karşılaşabilecekleri mali problemler, Ontario Mali Hizmetler Komisyonunda (Financial Services Commission of Ontario- FSCO) görüşülmüş, yapılan görüşmeler sonrasında en büyük amacı kooperatiflerin de dahil olduğu girişimlere cesaret vermek olan Yeşil Enerji ve Yeşil Ekonomi Kanunu yayınlanmıştır. Bu kanunun yayınlanması ile Kanada Kooperatifler Kanunu nda da değişiklikler yapılmış ve söz konusu yatırımların kooperatif çatısı altında gerçekleştirilebilmesi kolaylaştırılmıştır 2. Ontario Eyaleti nde yapılan bu çalışmalar, eyaletin, sadece yenilenebilir enerji politikasında değil, yenilenebilir enerji kooperatifçiliğinde de Kuzey Amerika nın lideri haline gelmesini sağlamıştır. BAŞARILI KOOPERATİF ÖRNEKLERİ Toronto Yenilenebilir Enerji Kooperatifi (Toronto Renewable Energy Cooperative- TREC) Toronto Yenilenebilir Enerji Kooperatifi (TREC), 1998 yılında kurulmuş, kar amacı gütmeyen, yenilenebilir enerji ve enerji tasarrufu üzerine çalışan bir kooperatiftir yılında Tronto Hydro şirketi ile 50/50 lik ortaklıkla kurulan kooperatifin şu an 600 den fazla ortağı bulunmaktadır. Minimum 5 hisse (500 C$) ile ortak olunabilen kooperatif, bugün oldukça karlı bir 2 McMurtry,J.J.&Lipp,J.(January 2012). Renewable Energy Co-op Review: Scan of Modalsş&Regulatory Issues, , coop/assets/files/national/re_co-op_review_ RegulatoryScan_Jan2012.pdf 8

10 seviyeye ulaşmıştır. Amacı, sürdürülebilir, demokratik ve hesap verebilir bir enerji ekonomisi gerçekleştirmek ve ortak kaynaklardan birlikte hareket eden kişileri tek bir çatı altında toplamak olan kooperatif bu kapsamda birçok çalışma yürütmüştür. Geliştirilecek yeni projelerde üstlendiği destekleyici kuruluş olma misyonu ile halka toplumsal enerji hakkında eğitimler vererek diğer toplumsal enerji projelerine hizmet etmeye başlamasıyla TREC, geliştirdiği rüzgar enerjisi projesini 1999 yılında kurduğu WindShare Yenilenebilir Enerji Kooperatifi ne devretmiştir. WindShare den sonra TREC çatısı altında kurulmuş olan bir diğer yenilenebilir enerji kooperatifi ise SolarShare Kooperatifi dir yılında kurulan kooperatifin bugün 300 den ortağı bulunmaktadır. Güneş panellerinin kurulduğu 17 arsanın mülk sahipleri, kooperatifin tüm üretiminden %10 oranında gelir elde etmektedir. Kooperatifte bir bağlantı için minimum yatırım miktarı ise 1000 C$ dır. Entegre Tahıl İmalatçıları Kooperatifi (Integrated Grain Processors Co-operative) 3 Entegre Tahıl İmalatçıları Kooperatifi, mısırdan etanol üreten bir kooperatiftir yılında birkaç çiftçi ve tarım sektöründen birkaç şirketin ortaklığı ile kurulan kooperatif, etanol yakıtı üretmeye Ekim 2008 de başlamıştır. Ontario nun mısır üreten ö- nemli bölgelerinden biri olan Aylmer de kurulmuş olan tesis, yılda 150 milyon litre etanol üretimiyle Ontario Eyaleti nin en büyük kooperatiflerinden biridir. Kooperatifin mısır kullanarak ürettiği biyoetanol, aynı zamanda şeker pancarı, buğ- 3 Ayanoğlu, G.G.(2012). Toplumsal Sorumluluk İlkesi ve Yenilenebilir Enerji Kooperatifleri, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Uzmanlık Tezi, sf day, şeker kamışı, tatlı sorgum, patates, odunsular gibi bitkilerdin yanısıra tarımsal ve selüloz içerikli evsel atıklardan da üretilebilmektedir. Kooperatif tarafından enerji firmalarına satılan biyoetanol, benzin ve hatta motorin ile karıştırılarak ulaştırma sektöründe, ısı ve elektrik üretim tesislerinde, kimyasal madde üretiminde ve kojenerasyon uygulamalarında da kullanılabilmektedir. Kooperatif, etanol üretimi ile kurulduğu bölgeye 90 milyon C$ doğrudan, 175 milyon C$ dolaylı katkıda bulunmaktadır. Ayrıca yaklaşık 200 kişiye iş imkanı sağlayarak istihdama da katkıda bulunmaktadır. SONUÇ Girişimcilerin yatırımlarında toplumsal sorumluluk bilincini göz ardı etmemeleri gerçeği, onların kooperatif işletme modelini yeniden keşfetmelerine ve faaliyetlerini bu iktisadi enstrümanla yürütmelerine yol açmıştır. Yenilenebilir enerji kooperatifleri bu anlayışın önemli bir ürünüdür. Bu bilinç ve anlayışla yenilenebilir enerji sektöründe kooperatifler aracılığıyla alternatif bir girişim modeli oluşturularak özellikle yerel ve yenilenebilir kaynakların bölge halkı tarafından değerlendirilmesi ve elde edilen kazançtan pay almaları sağlanabilmektedir. Yenilenebilir enerji kooperatiflerinin sağlayacağı en önemli katma değer ise kırsal kalkınmaya yapacağı olumlu etki olacaktır. Söz konusu artılarından yola çıkarak özellikle yenilenebilir kaynaklar bakımından son derece zengin olan ülkemizde de vatandaşlarımızın kooperatif çatısı altında yenilenebilir enerji sektöründe faaliyet göstermesi için çalışmalara başlanmıştır yılında Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Enerji Üretim ve Tüketim Kooperatifi Örnek Anasözleşmesi koopera- 9

11 tif girişimcilerinin hizmetine sunulmuştur. Örnek Anasözleşmenin yayınlanmasından sonra Türkiye de iki enerji kooperatifi kurulmuştur. Mevcut durumda lisanssız elektrik üretim faaliyetleri 4 çerçevesinde 1 MW a kadar elektrik üretimi gerçekleştirecek olan kooperatifler güneş enerjisinden elektrik üretimi için tesis kuruluş çalışmalarına devam etmektedir. Özellikle enerji ithalatçısı konumunda olan ülkemizde yenilenebilir enerji kooperatifi sayısının artması enerji ithalat oranın düşürülmesine katkı sağlayacağı gibi bireysel tasarrufların ekonomiye kazandırılması sayesinde kırsal kalkınmanın desteklenmesi, üretimin tüketim oranında yapılması ve enerjinin kaynağında üretilmesi ile enerji verimliliğine katkı sağlanması gibi önemli geri bildirimler de sunacaktır. Olumlu etkileri nedeniyle, dünyadaki başarılı örneklerde baz alınarak ülkemizde de yenilenebilir enerji kooperatifi sayısının artması için toplumsal farkındalık çalışmaları sürdürülmelidir. Zira tabandan gelen talepler arzı oluşturmaktadır. Bu noktada yapılması gereken önce vatandaş talebini kooperatif çatısı altında toplayabilmek sonrasında kooperatifleri yasal düzenlemeler ile desteklemek olacaktır. KAYNAKÇA Ayanoğlu, G.G.(2012). Toplumsal Sorumluluk İlkesi ve Yenilenebilir Enerji Kooperatifleri, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Uzmanlık Tezi, Ankara. Biofuel Co-operative Case Study Series -Integrated Grain Processors Cooperative rage/27/1924_integrated_grain_proces- 4 Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik, Tarih ve sayılı Resmi Gazete. sors_co-operative.pdf, erişim: , 12:48. Gervitz & Lipp. (2005). Community Power Canadian Style: WindShare and the Toronto Renewable Energy Co-operative, Re- FOCUS, 6(1). MacPherson, I. (2007) One Path to Co operative Studies, British Columbia Institute for Co-operative Studies, University of Victoria. McMurtry,J.J.&Lipp,J.(January 2012). Renewable Energy Co-op Review: Scan of Modalsş&Regulatory Issues, erişim: ,17:58. Mülayim, Z. G. (2003). Kooperatifçilik, Ankara: Yetkin Yayınevi. University of Wisconsin-Madison, Center for Cooperatives, Summary of Report by the Ministry of Economic Development, (2008). Survival Rate of Co-operatives in Québec, Summary_of_2008_Quebec_Survival_ Report_EN.pdf erişim: ,18:09. TREC. (n.d.).comfit Training: Case Study - WindShare, Toronto, ON. Novo Scotia Department of Energy, , 10:26. WindShare. Offering Statement of TREC WindShare Co-operative Inc. erişim: , 15:49. 10

12 YENİ DÜZENLEMELERE GÖRE TARIM SATIŞ KOOPERATİFLERİ VE BİRLİKLERİNDE GENEL KURUL Seçkin CENKIŞ * GİRİŞ Üretici ortaklarına uygun şartlarda girdi temin etme ve ürettikleri ürünleri değerlendirme konularında faaliyet gösteren tarım satış kooperatifleri ve birlikleri, üretici ortakların menfaatlerini koruma noktasında önemli işlevleri yerine getirmektedirler. Ortakların bir yıllık emeği sonucunda elde ettiği ürünlerin en uygun şartlarda değerlendirilmesi açısından büyük önemi olan bu kuruluşların kooperatifçilik ve kurumsal yönetim ilkelerine uygun olarak yönetilmeleri, özerk, güçlü ve bağımsız mali yapıyla piyasa koşullarında etkin, verimli ve sürdürülebilir bir şekilde faaliyet göstermeleri gerekmektedir. * Gümrük ve Ticaret Bakanlığı İç Denetçisi (S.Cenkis@gtb.gov.tr) Bu kapsamda, 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanunda önemli değişiklikler içeren 6455 sayılı Gümrük Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 11/04/2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Ayrıca, 4572 sayılı Kanunda yapılan bu değişikliklerin hayata geçirilmesi, uygulama usullerinin belirlenmesi, günümüz işletmecilik anlayışı ve kooperatifçilik ilkelerinin daha etkin değerlendirilmesi, yaşanan sorunların çözümlenmesi ile şeffaf, hesap verebilir, etkin ve verimli yönetimin yerleşmesi amaçlarıyla kooperatif ve birliklerin görüşleri de alınarak örnek anasözleşmelerde de köklü değişiklikler yapılmıştır. Bu çerçevede, kanun ve anasözleşmelerle getirilen yeni düzenlemelere göre tarım satış kooperatifleri ve birliklerinin organları arasında bulunan genel kurul üzerinde durulacaktır. TARIM SATIŞ KOOPERATİFLERİ VE BİRLİKLERİNİN GENEL KURULLARI Ortaklarının karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle mesleki faaliyetleri ile ilgili ihtiyaçlarını sağlamak, ürünlerini daha iyi şartlarla değerlendirmek ve ekonomik menfaatlerini korumak amaçlarıyla üretici ortaklar tarafından tarım satış kooperatifi, tarım satış kooperatifleri tarafından tarım satış kooperatifleri birliği kurulabilmektedir sayılı Kanunda yapılan değişikliklerle kooperatif ve birliklerde organlar yeniden düzenlenerek, genel kurul ve yönetim kurulu olarak belirlenmiş ve denetim kurulu kaldırılmıştır. Bu çalışmada, yeni düzenlemelere göre kooperatif ve birliklerde genel kurulların oluşumu, yapısı ve işleyişi açıklanmıştır. Kooperatiflerde Genel Kurul En az otuz üretici bir araya gelerek bir tarım satış kooperatifi kurabilmektedir. Kooperatifin en yetkili organı, bütün ortakları temsil eden genel kurul olup, genel kurula katılma hakkı olan ortakların bizzat bir araya 11

13 gelmeleriyle oluşur. Genel kurul, olağan ve olağanüstü olmak üzere iki şekilde toplanır. Olağan genel kurul toplantısının her hesap döneminin bitimini takip eden ilk altı ay içinde yapılması zorunludur. Kooperatif birliğe bağlı ise, olağan genel kurul toplantısının hesap dönemi bitiminden itibaren en geç dört ay içinde yapılması zorunludur. Kooperatifin olağan genel kurul toplantıları birliğin genel kurul toplantısından önce yapılır. Olağanüstü genel kurul ise, kooperatif işlerinin ve anasözleşme hükümlerinin gerektirdiği durum ve zamanlarda toplanır. Genel kurul, yönetim kurulunca toplantıya çağrılır. Gerekli hallerde, kooperatifin ortağı bulunduğu üst birlik ve tasfiye kurulu veya tasfiye memurları genel kurulu toplantıya çağırma yetkisine sahiptir. Genel kurul bu şekilde toplanamadığı takdirde Bakanlıkça toplantıya çağrılabilir. Ayrıca, 4 ortaktan az olmamak kaydıyla genel kurul toplantısına katılma hakkına sahip ortakların 1/10 unun isteği halinde, genel kurul 10 gün içinde yönetim kurulu tarafından toplantıya çağrılır. Diğer kooperatif türlerinden farklı olarak tarım satış kooperatiflerinde, ortakların genel kurul toplantılarına katılma hakkına sahip olabilmesi için belli şartları taşıması gerekmektedir. Bir ortağın genel kurula katılabilmesi için, genel kurul toplantı tarihinden en az 20 gün önce müteselsil kefillikten doğanlar dahil vadesi gelen borçlarını tamamen ödemiş, genel kurulda bilançosu görüşülecek hesap dönemine (olağanüstü genel kurul toplantılarında ise tamamlanmış en son hesap dönemine) ait rekolte beyannamesini vererek, ürün teslim taahhüdünde bulunmuş ve teslimini taahhüt ettiği ürünün (taahhüt ettiği ürün sayısı birden fazla ise bu ürünlerden her birinin) en az % 50 sini teslim etmiş olması şarttır. Kooperatif yönetim kurulu, doğrudan veya bağlı olunan Birliğin ö- nerisiyle, ilgili hesap dönemi için asgari ürün teslim etme oranını değiştirmişse, ortağın genel kurula katılabilmesi için ilgili hesap döneminde kooperatif yönetim kurulunun belirlediği oranlarda ürün teslim etmiş olması gereklidir. Yukarıda açıklanan usule göre, yönetim kurulunun asıl ve yedek üyelerinin seçimi ile divanın teşekkülüne yetecek sayıda ve her halükarda kooperatife kayıtlı ortakların en az 1/10 una tekabül eden sayıda genel kurul toplantısına katılma hakkını haiz ortak bulunmadığı takdirde genel kurula katılma hakkına sahip olma şartları kademeli olarak yumuşatılmaktadır. Kooperatifin ortak sayısı in üzerinde ise bu oran düşmekte ve kayıtlı ortakların en az 1/20 si olarak uygulanmaktadır. Buna göre, genel kurul toplantısına katılma hakkına sahip ortak sayısı belirtilen sayıya ulaşmazsa öncelikle, taahhüt ettiği ürünün % 50 si veya belirlenmiş olan diğer oranlarda ürün teslim şartı aranmaksızın genel kurul toplantı tarihinden en az 20 gün önce müteselsil kefillikten doğanlar dahil vadesi gelen borcu bulunmayan ve bilançosu görüşülen hesap döneminde kooperatife rekolte beyannamesi vererek herhangi bir oranda ürün teslim eden tüm ortaklar genel kurul toplantılarına katılma hakkına sahip olur. Yeterli sayıya bu şekilde de ulaşılamadığı takdirde, genel kurul toplantı tarihinden en az 20 gün önce müteselsil kefillikten doğanlar dahil vadesi gelen borcu bulunmayan ve bilançosu görüşülen hesap döneminde rekolte beyannamesini vermiş olan tüm ortaklar, ürün teslim şartı aranmaksızın genel kurula katılma hakkına sahip olur. Tüm bu yöntemlerle de yeterli sayı sağlanamazsa genel kurul toplantı tarihinden en az 20 gün önce müteselsil kefillikten doğanlar dahil vadesi gelen borcu bulunmayan tüm ortaklar genel kurula katılabilir. Genel kurula katılmak için ürün teslim etme şartı önemli olduğu için bu konuda bir istis- 12

14 na hükmü de getirilmiştir. Deprem, kuraklık, don, su baskını, dolu, yangın gibi tabi afetler, bitki ve hayvan hastalıkları gibi kendi elinde olmayan sebeplerden dolayı, teslim taahhütlerini belirlenen oranlarda yerine getiremeyen ortaklar, o yıla ait ürün alım dönemi başlamadan, elinde olmayan sebepler ürün alım dönemi başladıktan sonra gerçekleşmiş ise ürün alım dönemi sona ermeden önce ilgili resmi kurum ve kuruluşlardan kendi özel durumlarıyla ilgili olarak alacakları belgelerle kooperatife başvurarak durumlarını kanıtladıkları takdirde genel kurula katılma hakkını kazanmaktadırlar. Kooperatif yönetim kurulu, her genel kurul toplantısından önce genel kurula katılma hakkına sahip ortakların bilgilerini içerir bir ortaklar cetveli hazırlamakla yükümlüdür. Yönetim kurulunca imzalanan bu cetvelin denetçiye verilmesi ve kooperatif merkezinde ortakların görebileceği bir yere asılarak ortakların incelemesine sunulması gerekmektedir. Ortakların bu inceleme hakkı hiçbir şekilde engellenemez ve inceleme için ortaklara gerekli her türlü kolaylık ve imkanın sağlanması gerekir. Toplantının açılabilmesi için, Bakanlık temsilcisinin hazır bulunması gerekir. Ancak, usulüne uygun müracaat yapıldığı halde, Bakanlık temsilcisi toplantıya gelmemiş ise, bir saat beklenir. Temsilci yine gelmemiş ise, durum toplantı açılmadan önce kooperatif yönetim kurulu tarafından bir tutanakla tespit edilerek toplantıya başlanır. Bakanlık temsilcisinin gelmeyeceği daha önceden kooperatife yazı ile bildirilmiş ise bir saat beklenmeksizin toplantı açılır. Kooperatif birliğe bağlı ise, genel kurul toplantısında birlik de temsilci bulundurabilir. Genel kurul toplantısını yönetmek üzere, genel kurula katılma hakkına sahip ortaklar veya kooperatifin bağlı bulunduğu birlik tarafından görevlendirilenler arasından açık oyla bir başkan ve iki katipten oluşan bir genel kurul divan heyeti seçilir. Divan başkanının ortaklar arasından seçilmesi şarttır. Divan heyetine yönetim kurulu üyeleri seçilemez. Genel kurullarda gündemde olmayan hususlar görüşülemez. Gündem ise, genel kurulu toplantıya çağıran tarafından belirlenir. Olağan genel kurul gündeminde aşağıdaki hususlar bulunur: 1) Açılış ve divanın oluşturulması, 2) Yönetim kurulu tarafından hazırlanan rapor ile finansal tabloların ve denetçi raporunun okunması ve müzakeresi, 3) Finansal tabloların oylanması, 4) Yönetim kurulu üyelerinin ibrası, 5) Faaliyet yılı içinde yönetim kurulu üyeliğinde eksilme meydana gelmiş ve yönetim kurulunca şartları taşıyan birinin yönetim kurulu üyeliği için atama yapılmış ise atamanın genel kurulun onayına sunulması, 6) Görev süreleri sona ermiş olan yönetim kurulu üyeleri ile birlik temsilcilerinin asıl ve yedeklerinin seçilmesi, 7) Denetçi ve yedeğinin seçilmesi, 8) Yönetim kurulu üyelerinin huzur hakkı ve harcırah gibi parasal haklarının belirlenmesi, 9) Uzmanlar komitesi kurulmuş ise uzmanlar komitesi raporunun görüşülerek karara bağlanması, 10) Kooperatifin, çalışma politika ve stratejilerinin belirlenmesi, bunların uygulanmasına yönelik yıllık çalışma programları ve gelecek yılın bütçesinin görüşülmesi ve karara bağlanması, 11) Gerekli görülecek diğer hususlar. 12) Genel kurul sonunda görüşülecek konu önceden tespit edilip gündeme yazılmadan, Gerekli görülecek diğer hususlar şeklinde 13

15 bir gündem maddesi belirlenemez. Gerekli görülecek diğer hususlar ne ise gündeme açıkça yazılmalıdır. Genel kurulu toplantıya çağıran tarafından belirlenen gündem maddeleri arasında olmasa dahi dörtten az olmamak üzere genel kurul toplantısına katılma hakkına sahip ortakların 1/10 u tarafından genel kurul toplantı tarihinden en az yirmi gün önce müştereken ve yazılı olarak bildirilecek hususların gündeme konulması zorunludur. Gündeme eklenen kısım toplantıdan önce aynı usulle ilan edilir. Ayrıca, genel kurul toplantısına katılma hakkına sahip ortakların en az 1/10 unun gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce yazılı teklifte bulunmaları halinde; hesap tetkik komisyonunun seçilmesi, bilânço incelemesinin ve ibranın geriye bırakılması, çıkan veya çıkarılan ortaklar hakkında karar alınması, genel kurulun yeni bir toplantıya çağrılması ve kanun, anasözleşme ve iyi niyet esasları ile genel kurul kararlarına aykırı olduğu ileri sürülen yönetim kurulu kararlarının iptali, denetçilerin azli ve yerlerine yenilerinin seçilmesi ile ilgili hususlar, genel kurula katılan ların yarıdan bir fazlasının kabulü ile gündeme alınabilmektedir. Yönetim kurulunda istikrarı sağlamak bakımından üyelerinin görev süresi dolmadan azledilmeleri belli nisaplara bağlıdır. Dört yıllığına bir plan ve program çerçevesinde göreve gelmiş bir yönetim kurulunun bunları gerçekleştirmek yerine her yıl seçimler ile meşgul olması bir emek ve zaman israfı olarak değerlendirildiğinden azil müessesesi belli durumlarda ve belli çoğunlukla işletilmektedir. Buna göre, 1163 sayılı Kooperatifler Kanununda sayılan ve göreve seçilmelerine engel teşkil eden suçlar veya görevi kötüye kullanma suçu nedeniyle adli makamlarca dava açılması, Bakanlıkça 1163 sayılı Kanunun 90 ıncı maddesi gereği görevlerine tedbiren son verilmesi, 4572 sayılı Kanunun 5 inci maddesi kapsamında yapılan denetim sonucunda düzenlenen raporda ibra edilmemeleri yönünde görüş belirtilmesi veya genel kurula katılma hakkına sahip o- lanların beşte üçünün gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce yazılı olarak talepte bulunması halleri dışında, yönetim kurulu üyelerinin görev süreleri dolmadan azli ve yerlerine yenilerinin seçilmesi ile ilgili hususlar, genel kurul toplantısı gündemine alınıp görüşülemez. Yukarıdaki hususların varlığı halinde ise, yönetim kurulu üyelerinin azli ve yerlerine yenilerinin seçilmesine ilişkin kararlar, hazirun cetvelinde imzası bulunanların yarıdan fazlasının oyuyla alınabilmektedir. Genel kurul toplantılarının açılabilmesi için genel kurula katılma hakkı olan ortakların yarısından fazlasının bizzat hazır bulunmaları ve ortaklar cetvelini imzalamaları, ilk toplantıda toplantı nisabı sağlanamadığı takdirde, ikinci toplantıda en az divan heyetini ve yönetim kurulu asıl ve yedek üye sayısını oluşturacak sayıda ortağın bizzat hazır bulunmaları ve ortaklar cetvelini imzalamaları şarttır. Ancak, yönetim kurulu üyelerinin ibrası; bunlara yapılacak ödemeler; yönetmelikler ile diğer düzenleyici işlemlerin kabulü veya değiştirilmesi; yönetmelikte genel kurulun yetkisinde tanımlanan gayrimenkul alımı ve satımı ile gayrimenkullerin değerlendirilmesi, kredi kullanımı, yatırım, imalat ve inşaat iş ve işlemleri; alacakların terkini; şube açmaya ve işletme kurmaya, şirket ve diğer teşekküllere iştirak etmeye veya çıkmaya ilişkin kararların alınabilmesi için her halükarda genel kurula katılma hakkına sahip ortakların en az 1/10 unun (genel kurula katılma hakkına sahip ortak sayısı in üzerinde ise 1/20 sinin) bizzat toplantıda bulunması ve ortaklar cetvelini imzalaması gereklidir. Kooperatifin dağılması veya diğer bir kooperatifle birleşmesi hakkındaki kararlar için 14

16 genel kurula katılma hakkı olan ortakların en az yarısından bir fazlasının bizzat hazır bulunması ve hazır bulunanların 3/4 ünün oyu gerekir. Ayrıca ortakların şahsi sorumluluklarının ağırlaştırılması veya ek ödeme yükümleri ihdası hakkında alınacak kararlarda genel kurul toplantısına katılma hakkı olan ortakların en az yarıdan fazlasının toplantıda hazır bulunması ve hazır bulunanların 2/3 ünün rızası gereklidir. Genel kurulda her ortağın bir oy hakkı olup, diğer kooperatiflerden farklı olarak temsilen oy kullanılamamaktadır. Ortaklık işlemleri dışında, kooperatif işlerinin görülmesine herhangi bir surette katılmış olanlar, yönetim kurulunun ibrasına ait kararlarda oylamaya katılamamakta, ayrıca hiçbir ortak; kendisi, eşi veya üstsoyu ve altsoyu ile kooperatif a- rasında ortaklık ilişkisi dışındaki şahsi bir işe veya uyuşmazlığa ya da davaya ait görüşmelerde oy kullanamamaktadır. Genel kurulda kararlar, özel nisaplar saklı kalmak üzere, oylama sırasında hazır bulunan ortakların çoğunluğu ile alınır. Genel kurulun bütün kararları, katipler tarafından tutanağa geçilir ve her sayfasının altı divan heyeti ile varsa Bakanlık temsilcisi ve Birlik temsilcisi tarafından imzalanır. Kooperatifin genel kurul toplantılarında divan heyeti ve denetçinin seçimi için açık oylama, yönetim kurulu ve kooperatif temsilcileri için yapılacak seçimlerde ise gizli oy açık tasnif usulü uygulanır. Gizli oylamada, kooperatif mührü ile mühürlenmiş boş oy pusulalarının kullanılması esas olmakla birlikte, basılı oy pusulası da kullanılabilir. Genel kurulun görev ve yetkileri Kanun ve anasözleşme maddelerinde ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bilançonun onaylanmasına ilişkin genel kurul kararı, kararda aksine a- çıklık bulunmadığı takdirde, yönetim kurulu üyelerinin ibrası sonucunu doğurur. Bununla birlikte, bilançoda bazı hususlar hiç veya gereği gibi belirtilmemişse veya bilanço kooperatifin gerçek durumunun görülmesine engel olacak bazı hususları içeriyorsa ve bu hususta bilerek ve isteyerek hareket edilmişse onama ibra etkisini doğurmaz. Ayrıca, görüşülen hesap dönemine ilişkin olarak denetçi tarafından düzenlenen raporlar genel kurulda görüşülmeden bilanço ve hesaplar kabul; yönetim kurulu üyeleri ibra edilmiş sayılmaz. Divan başkanı, varsa gerek Bakanlığın, gerekse denetçinin denetimi sonucunda genel kurul gündemine alınarak görüşülmesi istenilen hususları, yönetim kurulu üyelerinin ibralarından önce genel kurula açıklayarak müzakeresini sağlamak zorundadır. İbra edilmeyen yönetim kurulu üyeleri, aynı genel kurulda bu göreve tekrar seçilemez. Genel kurulca ibranın geriye bırakılmasına karar verilmiş ise, ibranın geriye bırakılması, yönetim kurulu üyelerinin tekrar seçilmelerine engel teşkil etmez. Genel kurul toplantılarının muteber olabilmesi için, ortaklar tarafından yapılan beyanlar ile muhalif kalanların muhalefet sebeplerini, yapılan seçimler ile verilen kararları içeren bir tutanak düzenlenir. Genel kurul tutanağı ile bu tutanağa ek olan belgelerin her sayfasının altı, genel kurul divan başkanı ve üyeleri ile varsa Bakanlık Temsilcisi ve birlik temsilcisi tarafından imzalanır. Genel kurul toplantısına çağrının usulüne uygun yapıldığını gösteren belgeler ile ortaklar cetveli ve noterce onaylanmış genel kurul tutanağının bir sureti, toplantı tarihinden itibaren 15 gün içinde ilgili ticaret sicili müdürlüğüne verilerek tescil ve ilana tabi hususlar tescil ve ilan ettirilmek zorundadır. Birliklerde Genel Kurul En az üç tarım satış kooperatifi bir araya gelerek bir tarım satış kooperatifleri birliği kurabilmektedir. Böylece birliğin ortaklarını kooperatifler oluşturmaktadır. Birliğin en yetkili organı bütün ortak kooperatifleri temsil e- 15

17 den genel kurul olup, kooperatiflerce seçilen kooperatif temsilcilerinden oluşmaktadır. Genel kurul toplantılarının şekli ve zamanı, çağrıya yetkili olanlar ve çağrının şekli, ortaklar cetvelinin şekli ve oluşturulması, gündemde yer alması gereken konular, gündeme madde ilave edilmesi, toplantının açılması, toplantı ve karar nisapları, seçim ve tasnif usulü, oylamaya katılamayacak olanlar, genel kurulun görev ve yetkileri, bilançonun tasdiki ve yönetim kurulun ibrası, genel kurul tutanağı, alınan kararlar ile belgelerin tescil ve ilanı hususları kooperatif genel kurulları ile hemen hemen aynı hükümlere tabi olup, bu konularda birbirine benzer uygulamalar yapılmaktadır. Kooperatif genel kurullarından farklı olan hususlardan önemli olan konulara aşağıda yer verilmiştir. Diğer türlerden farklı olarak tarım satış kooperatifleri birliklerinde, genel kurul toplantılarına katılacak olan kooperatif temsilcilerinin sayısı ve oluşması için de belli kurallar bulunmaktadır. Bu çerçevede, kooperatifler, birlik genel kurul toplantılarına, temsilci seçiminin yapıldığı genel kurul tarihinden önce tamamlanmış son dört hesap dönemi ortalamasına göre; kendi genel kurul toplantılarına katılma hakkı bulunan ortalama ortak sayısının, ilk 100 e kadar olan ortaklar için iki, sonraki her 100 ortak için birer temsilci ile katılırlar. Ayrıca, birliğe bağlı tüm kooperatiflerin birliğe teslim ettikleri ortalama ürün miktarları toplamının; ortak sayısına göre belirlenen toplam kooperatif temsilcisi sayısının 1/4 üne bölünmesi ile birim ürün miktarı bulunacak ve her bir kooperatifin birliğe teslim ettiği ortalama ürün miktarının, bulunan bu birim ürün miktarına bölünmesiyle bulunacak sayıda da temsilci ile katılırlar. Temsilci sayısının hesaplanmasında artan ortak sayısı 50 veya daha fazla, birim ürün miktarına göre kooperatif bazında hesaplanan temsilci sayısında artan 0,5 veya daha fazlası olursa tama yükseltilmektedir. Genel kurula katılacak kooperatif temsilcilerinin sayısı, kooperatiflerden alınan ve doğruluğu birlik tarafından kontrol edilen veri ve bilgiler dikkate alınarak, birlikçe hesaplanır ve kooperatif genel kurul tarihinden en az 15 gün önce, bu hesaplamada kullanılan bilgi, veri ve hesaplama şekliyle birlikte kooperatiflere bildirilir. Böylece, birlik genel kurulu, kooperatiflerin kendi genel kurul toplantısına katılma hakkı olan ortak sayıları ve birliğe teslim ettikleri ürün miktarları parametrelerine göre iki farklı hesaplama ile oluşturulan temsilciler ile yapılmaktadır. Bu düzenleme, bir taraftan fazla ürün teslim eden kooperatiflerin genel kurula daha fazla sayıda temsilci ile katılmasını sağlarken, diğer taraftan azınlığın haklarının korunabilmesi bakımından da her kooperatifin belli sayıda temsilci ile genel kurula katılmasına imkan sağlamaktadır. Birlik yönetim kurulu kararıyla, birliğin ve kooperatiflerin mali imkanları ve piyasa koşulları gözetilerek iki veya daha fazla hesap döneminde ürün alınmamasına veya kooperatif ortaklarından asgari ürün teslim miktarlarının altında ürün alınmasına karar verilmesi durumunda; temsilcilerin seçiminde baz alınan hesap dönemlerindeki kooperatif genel kurulu toplantısına katılma hakkını haiz ortalama ortak sayısının tespitinde ilgili hesap dönemlerinde rekolte beyannamesi vermiş olup da yönetim kurulunca belirlenen ürün alım esaslarına uyan ve müteselsil kefaletten doğanlar dahil vadesi gelen borcu bulunmayan tüm ortaklar hesaplamada dikkate alınacaktır. Birlik yönetim kurulunca belirlenen e- saslara göre, birliğe ürün teslim taahhüdünde bulunmayan ya da tabi afet, bitki hastalıkları, üründe meydana gelen bozulma ve hasar gibi ilgili resmi kurum ve kuruluşlardan 16

18 alınacak belgelerle ispat edilebilecek nedenlerle ürün teslim edememe halleri saklı kalmak üzere, teslimini taahhüt ettiği ürünün (taahhüt ettiği ürün sayısı birden fazla ise bu ürünlerden her birinin) en az %50 sini veya farklı bir oran belirlenmiş ise belirlenen asgari oran üzerinden ürün teslim etmeyen kooperatifler, ilgili hesap dönemine ilişkin birlik genel kuruluna, kendi genel kurullarında en çok oy ile seçilen yalnızca birer temsilcisi ile katılabilir. Birlikler için kooperatiflerden farklı olarak toplantı nisabı ile ilgili de bir düzenleme bulunmaktadır. Yönetim kurulu üyelerinin ibrası, bunlara yapılacak ödemeler, yönetmelikler ile diğer düzenleyici işlemlerin kabulü veya değiştirilmesi; yönetmelikte genel kurulun yetkisinde tanımlanan gayrimenkul alımı ve satımı ile gayrimenkullerin değerlendirilmesi, kredi kullanımı, yatırım, imalat ve inşaat iş ve işleri, alacakların terkini, şube açılması ve işletme kurmaya, şirket ve diğer teşekküllere iştirak etmeye veya çıkmaya ilişkin kararların alınabilmesi için her halükarda temsilcilerin en az 1/4 ünün bizzat toplantıda bulunması ve ortaklar cetvelini imzalaması gerekmektedir. SONUÇ Tarım satış kooperatifleri ve birlikleri birçok ürün üzerinde uzun yıllar faaliyet göstermiş, ancak faaliyetlerini yürütme usulleri, devlet kurumu gibi algılanmaları, ortak üreticilerin beklentileri, özkaynak yetersizliği, faaliyetlerin kredilerle yerine getirilmesi, etkin denetim yapılamaması, ortakların kooperatiflerine sahip çıkmamaları ve profesyonel bir şekilde yönetilememesi gibi sorunlar ile karşı karşıya kalmışlardır. Bunun sonucu olarak da ortakların ekonomik çıkarlarını koruma noktasında zaman zaman beklenen neticelere ulaşılamamıştır. Yaşanan sorunların giderilmesi ve bu kuruluşları etkin ve sürdürülebilir bir şekilde özerk ve mali yönden bağımsız kılınması amacıyla 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanunda ve örnek anasözleşmelerde bazı düzenlemeler yapılmıştır. Üretici ortakların ürünlerinin alınması ve uygun şekilde değerlendirilmesi noktasında önemli işlevi olan tarım satış kooperatif ve birliklerinin, kuruluş amaçları doğrultusunda ve sorun yaşamadan faaliyetlerini sürdürebilmeleri; rasyonel işletmecilik ve kooperatifçilik ilkeleri dikkate alınarak iyi bir şekilde yönetilmeleri yanında, ortakları tarafından da sürekli denetim ve gözetim altında tutulmasına, genel kurul toplantılarına katılımın arttırılmasına, buralarda ortakların aktif olmalarının sağlanmasına, eleştirel bir bakış açısı ile yapılan iş ve işlemlerin sorgulanmasına, seçme ve seçilme haklarının kullanılmasına, kararların mevzuata uygun olarak alınmasına ve alınan kararların takip edilmesine de bağlıdır. Dolayısıyla, genel kurul toplantılarına bu bakış açısı ile bakılması ve genel kurulların faaliyetlerin değerlendirildiği önemli bir organ olarak görülmesi gerekmektedir. 17

19 ERZURUM-İSPİR ÖRNEĞİNDE TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFÇİLİK Ertuğrul GÜREŞCİ * Türkiye de Mithat Paşa nın öncülük ettiği kabul edilen kooperatifleşme hareketi, 1863 yılında Memleket Sandıkları nın kurulmasıyla yeni bir boyut kazanmıştır. Buna karşı batılı anlamda ilk kooperatifleşme hareketinin ise İngiltere nin Rochdale Kasabası nda tüketicileri bir araya getiren ve daha sonraları Almanya, Fransa ve diğer Avrupa ülkelerine de yayılmış ve oradan da Anadolu ya kadar uzandığı bilinmektedir.. Anadolu oldukça eski uygarlıkları bünyesinde taşımış olan bir yerdir. Bu uygarlıklar Anadolu da birlikte yaşama ülküsünün araçlarını geliştirmiş ve özellikle tarım toplumunun çeşitli mücadelelerine sahne olmuştur. Türklerin Anadolu ya gelişi ile birlikte bu mücadele daha sistematik ve organize olmuş bir şekilde geliştiği de bir gerçektir. Ahilik Kültürü nün merkezi olan Kırşehir ve İç Anadolu Bölgesi nden esnaf, sanatkâr ve zanaatkârların işbirliği ve bu işbirliğinden doğan edep ve adap, günümüz modern kooperatifçiliğinde temelinin oluşturulmasında esin kaynağı olduğu söylenebilir. Türkiye de kooperatifler ile ilgili kapsamlı bir düzenleme, 1969 yılında çıkarılan 1163 Sayılı Kooperatifler kanunu ile yapılmıştır. Bu kanunda kooperatifin tanımı, kuruluşu, görevleri ve işleyişi ile ilgili çeşitli hükümler ortaya konulmuştur. Ancak aradan geçen yıllarda bu yasada çeşitli değişiklikler * Yrd.Doç.Dr. Ahi Evran Üniv. İ.İ.B.F. (ispir_ert@hotmail.com) ve düzenlemeler yapılmıştır. Kooperatifler bu yasa kapsamında çeşitli faaliyet kollarında oluşturulabileceği ifade edilmiştir. Bu faaliyet kollarından birisi de tarımsal amaçlı kooperatiflerdir. Türkiye de tarımsal amaçlı kooperatifler sadece 1163 sayılı yasa kapsamında değil aynı zamanda 1581 Saylı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri hakkında Yasa ile oluşturulan Tarım Kredi Kooperatifleri ile de faaliyetlerini sürdürmektedirler. Tarımsal amaçlı kooperatiflerin önemli bir kısmı, Tarım Kredi Kooperatifleri, Köy Kalkınma Kooperatifleri, Sulama Kooperatifleri ve Su Ürünleri Kooperatifleri şeklinde faaliyetlerine devam etmektedirler. Bunlar içerinde köy kalkınma ve sulama kooperatiflerinin önemli sorunlar yaşadığı ve bu sorunların başında finansman ile ilgili olanlarının bilindiği önemli bir gerçektir. Söz konusu bu konuya dikkat çekmek için 2011 yılında Atatürk Üniversitesi BAP Birimi tarafından finanse edilen bir projemden bahsetmek istiyorum. Şöyle ki; Bilimsel bir çalışma veya araştırmada bazı varsayımlar olduğu kabul edilerek çalışmanın altyapısı oluşturulmaya çalışılmaktadır yılında Atatürk Üniversitesi BAP Birimi tarafından desteklenen Tarımsal Kooperatiflerin Faaliyetleri Üzerine Bir Araştırma: İspir Örneği adlı 6 aylık proje hazırlayıp uygulama safhasına geçildi ve başarılı bir şekilde sonular alındı. Bu çalışmada, 18

20 söz konusu bu proje kapsamında uygulama ve sonuçları ile ilgili bir değerlendirme yapılması amaçlanmış ve ilgililer kapsamında tartışmaya açılması amaçlanmıştır. Söz konusu proje için ön görülen genel varsayımlar aşağıdaki gibi sıralanmaktadır: Türkiye de kooperatiflerin ekonomik, yasal ve sosyal içerikli sorunlarının bulunduğu, Tarımsal amaçlı kooperatiflerin, özellikle yasal boşluk ve uygulama aşamasında ciddi eksikliklere sahip oldukları, Bütün bu yaklaşımlar genel olarak tarımsal amaçlı kooperatiflerin etkinliğini çok ciddi ölçüde sınırlandırmakta ve bu kooperatiflerden beklenen faydayı minimize ettiği, Kabul edilen bu varsayımlar çerçevesinde bölgedeki kooperatiflerin tespiti için ilçe tarım müdürlüğüne müracaat edilmiş ve aktif olan 12 tarımsal amaçlı kooperatifin olduğu sonucuna varılmıştır. Bu kooperatiflerden 11 inin 1163 Sayılı Kooperatifler Yasasına göre kurulduğu diğer birisinin ise Tarım Kredi Kooperatifi olduğu tespit edilmiştir. Tarımsal amaçlı tespit edilen bu 12 kooperatifin faaliyetlerinin ne ölçüde olduğu ve nasıl bir uygulama ve başarı elde ettiği ile ilgili sonuçlar elde edilmeden önce mevcut kooperatiflerin genel durumu ortaya konulmuştur. Öncelikle bu kooperatiflerin genel durumu tespit edilmiş ve mevcut kooperatiflerden 3 ünün faal olmadığı diğer 2 si için ise kapatma kararı olduğundan çalışmanın mevcut 7 kooperatif üzerinden yapılması planlanmıştır. Proje kapsamındaki kooperatifler aşağıdaki tablo 1 de özetlenmiştir: Tablo 1: İspir Bölgesindeki tarımsal Amaçlı Kooperatifler. Sıra No Kooperatif Adı Bağlı Yasa Durumu 1 S.S. Aşağıözbağ-Yukarıözbağ-Gaziler Tarımsal 1163 sayılı Kooperatifler Yasası Sulama Kooperatifi 2 S.S. Kirazlı-Bademli Tarımsal Sulama Kooperatifi 3 S.S. Ahlâtlı Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 4 S.S. Aşağıözbağ Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 5 S.S. Kirazlı Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 6 S.S. Yeşiltepe-Kızılhasan-Mescitli Köyleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 7 S.S. Çamlıkaya Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 8 S.S. Kırık-Cibali-Yunus- Değirmendere Köyleri Kalkınma Kooperatifi 9 S.S. Zeyrek-Alacabük Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 10 S.S. İspir Merkez Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 11 S.S. Köprüköy Tarımsal Kalkınma Koopeatifi 12 S.S. İspir Tarım Kredi Kooperatifi 1163 sayılı Kooperatifler Yasası 1163 sayılı Kooperatifler Yasası 1163 sayılı Kooperatifler Yasası 1163 sayılı Kooperatifler Yasası 1163 sayılı Kooperatifler Yasası 1163 sayılı Kooperatifler Yasası 1163 sayılı Kooperatifler Yasası 1163 sayılı Kooperatifler Yasası 1163 sayılı Kooperatifler Yasası 1163 sayılı Kooperatifler Yasası 1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu Faal değil Kapatma kararı aldı Faal Faal değil Faal değil Faal Kapatma kararı aldı Faal Faal Faal Faal Faal Faal olan 7 adet kooperatifin faaliyetleri ile ilgili olarak aşağıdaki yöntem izlenerek sonuçlara ulaşılmaya çalışılmıştır. Araştırma bölgesinde tespit edilen 7 adet kooperatif; 1163 Saylı Kooperatifler Yassına göre ve 1581 Sayılı Yasa ya göre kurulan kooperatifler şeklinde ayrılarak verilerin bu şekilde oluşturulması sağlanmıştır. Çünkü her iki yasa arasında kooperatiflerin faaliyetlerinin sınırlarını belirleyecek ve farklılık yaratacak düzenlemelerin olduğu bir gerçektir. Bu doğrultuda bölgede 1 adet 1581 Sayılı Yasa ya göre kurulan kooperatif ve 6 adet 1163 Sayılı Yasa ya göre kurulan kooperatifin tespiti yapılmıştır. Resmi kayıtlardan ortak sayıları tespit edilmiş ve bu ortak sayısının %60 ile %70 (ortalama %65) ile anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. Ortak sayısı ve yapılan anket sayısı aşağıdaki 19