MANDELA NIN ARDINDAN...

Transkript

1 > DÜBAM DUNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI MANDELA NIN ARDINDAN... Mücahid DURMAZ - Serhat ORAKÇI İbrahim TIĞLI - Seumas MILNE > 2013 ARALIK DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI

2

3 DÜBAM MANDELA NIN ARDINDAN... Genel Yayın Yönetmeni Akif Emre Yayın Koordinatörü Aynur Erdoğan DÜBAM Yayınları Küresel İletişim Merkezi Barbaros Bulvarı, Balmumcu / Beşiktaş Tel: (0212)

4 > DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI 4

5 MANDELA NIN ARDINDAN... < Sunuş Güney Afrika nın efsanevi lideri Nelson Mandela, 95 yaşında hayatını kaybetti. Akciğer enfeksiyonu nedeniyle 8 Haziran da hastaneye kaldırılan Mandela, 1 Eylül de taburcu edilerek evine gönderilmişti. Mandela, ırk ayrımcılığıyla mücadelenin sembol ismiydi. Immanuel Wallerstein in dediği gibi o hem doğunun ve batının hem kuzeyin ve güneyin hem de sağın ve solun hayranlık duyduğu evrensel bir şahsiyettir. Onun mücadelesi dünyadaki ezilen mazlum halklar için umut ışığı olmuş, onlara ilham vermiştir. Onun anısına kısa hayat hikayesini veren ve onur mücadelesini anlatan yazılardan oluşan bu dosyayı Dünya Bülteni okurlarına sunuyoruz. Dosyada Mücahid Durmaz ın kaleme aldığı kısa hayat hikayesinin ardından Serhat Orakçı nın onun mücadelesini yazdığı makalesi ve yine Serhat Orakçı nın Mandela nın Long Walk to Freedom adlı otobiyografik kitabından yaptığı derleme yer almaktadır. Dosyanın önemli yazılarından bir diğeri ise Mandela nın mücadelesini ve Mandela dan sonra Güney Afrika yı Cape Town dan değerlendiren sitemiz yazarlarından İbrahim Tığlı ya ait. Seumas Milne ise Mandela nın ardından özellikle muhalif kimliğini eleştiriyor ve Afrika da neoliberal kapitalizmin yerleşmesindeki rolüne dikkat çekiyor. Mandela gerek sömürgeciliğe karşı verdiği özgürlük savaşı bakımından gerekse Afrika daki yeniden inşa çalışmaları çerçvesinde Batı ile girilen şaibeli ilişkiler bakımından kritiği yapılması gereken bir figür olarak beliriyor. Çok yönlü düşünmeye kapı aralaması bakımından bu dosyayı Dünya Bülteni okurlarının dikkatine sunuyoruz. DÜBAM 5 > 2013 ARALIK

6 > DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI 6

7 MANDELA NIN ARDINDAN... < Nelson Mandela kimdir? Mücahid Durmaz Nelson Rolihlahla Mandela 18 Temmuz 1918 de Mvezo köyünde babası Gadla Henry Mandela nın da şef olduğu Thembu kabilesinde doğdu. Hayata yeni yeni adım atarken 9 yaşında babası tüberküloz nedeniyle öldü. 19 yaşında Healdtown a yerleşip Fort Beaufort College da eğitimine devam etti. Ardından sadece siyahilerin eğitim gördüğü Fort Hare University College da üniversite eğitimine başladı. Üniversite yılları Mandela nın siyasetle tanıştığı yıllardır. Haksızlığa ve zorbalığa karşı çıktığı bu yıllarda öğrenci boykotları düzenlemiş, çeşitli programlar organize etmişti. Bu durum üniversite yönetiminin dikkatini çekti ve yönetim tarafından okuldan uzaklaştırıldı. Bir süre sonra eğitimine Witwaterstrand Üniversitesi nde devam etti ve 1942 de avukat olarak Hukuk Fakültesi nden mezun olduğunda bütün gözler Mandela nın üstündeydi çünkü omuzlarında büyük rüyayı taşıyan bu idealist ve heyecanlı genç ülkenin ilk siyahi avukatı olarak tarihe geçti te Afrika Ulusal Kongresi ne (ANC) katılan Mandela kongrenin gençlik teşkilatını kurdu. 6 yıl sonra Gençlik Birliği nde genel sekreter, 1950 de de birliğin başkanı olduğunda herkes adım adım özgürlük davasının liderliğine yükselen Mandela yı hayranlıkla izliyordu deki seçimde ırkçı beyaz Ulusal Parti seçimlerden lider olarak çıktığında sosyal ve ekonomik olarak olarak ezilen siyahiler daha da büyük baskılara maruz kalacaktı. Ulusal Parti Apartheid rejimini kurdu ve rejim siyahiler için bitmeyen bir kabusa dönüştü. Irkçı rejimin giderek artan hukuk dışı uygulamalarına karşı ANC Gençlik Birliği Mandela nın önderliğinde çeşitli programlar hazırlayarak si- 7 > 2013 ARALIK

8 > DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI 8 yahlar için vatandaşlık haklarından tam yararlanma, mecliste temsil hakkı, zorunlu ve ücretsiz eğitim, sağlık hizmetlerinden faydalanma, ticaret yapma hakkı ve toprak dağılımının adil olarak yeniden düzenlenmesi gibi konuları gündeme getirdi. ANC nin bu talepleri rejim tarafından hızlı bir şekilde reddedildi. Bir süre sonra ANC yöneticileri sistem tarafından düşman haline getirilerek birçok yasaklamalarla karşı karşıya kaldılar. Apartheid rejimi ırkçı yasalarla sosyal hayatı yap-boz tahtasına çevirerek ırka dayalı adaletsiz bir yapı inşasına adım adım devam etti. Yerleşim Yasası ile halkı renklerine göre toplu yaşamaya zorlarken, Bantu Eğitim Yasası ile beyaz olmayanları yüksek öğretimden mahrum etmeyi amaçladı de Afrika Ulusal Kongresi nin Başkan Vekili olan Mandela, rejim tarafından dayatılan bu yasaklara karşı direniş çağrısı yaptı ve Asihambi! (Gitmiyoruz!), Sophiatown likhaya lam asihambi! (Sophiatown evimiz gitmiyoruz!) gibi sloganlarla gündeme oturan binlerce kişinin katıldığı gösteriler organize etti. Ayrıca 1955 yılında Özgürlük Bildirisi adıyla hazırlanan bildiri Mandela nın kaleminden çıkmıştı de kongrenin askeri kanadı olan Umkonto ve Sizwe yi (Ulusal Mızrak) kurdu ve örgütün başkanı oldu. Kongrenin tüm silahlı faaliyetlerini yürüten kolu olarak çalışan örgüt sivil halka zarar veren bir girişimde bulunmamış ve amacını hükümeti köşeye sıkıştıracak eylemler gerçekleştirmek olarak belirlemişti. Mandela İngiltere ve Afrika ülkelerini dolaştı, Afrika ülkelerinden ve sosyalist ülkelerden örgüt için maddi yardımlar topladı. Ülkeye döndüğünde izinsiz yurtdışına çıkmak, halkı kışkırtmak, sabotajlar ve suikastlar düzenlemek suçlamalarıyla tutuklandı ve Robben Adası na gönderildi. 14 Haziran 1964 te müebbet hapse mahkum edildi ve böylece 27 yıllık hapis hayatı başladı li yıllarda ırkçılığa ve yapılan zorbalıklara karşı bütün dünya

9 MANDELA NIN ARDINDAN... < ayaklandı; ırkçılığa karşı bedel ödeyen, ideallerinden vazgeçmeyen Mandela direnişin simgesi oldu. Siyahiler için bitmeyen kabus artık yerini güzel günlere bırakmaya başlamıştı. Rejim iç ve dış baskılara daha fazla dayanamadı ve 11 Şubat 1990 da Devlet Başkanı De Klerk tarafından tam 27 yıl sonra 71 yaşında Mandela serbest bırakıldı. Aynı yıl Afrika Ulusal Kongresi başkanı oldu. 18 Mart 1992 de siyahlara tam eşitlik vatandaşlık hakkı anayasa değişikliği halk oylamasıyla kabul edilerek demokratik Güney Afrika Cumhuriyeti nin temelleri atıldı. Dünya, Güney Afrika da gerçekleşen değişimi takip ederken 1993 yılında Mandela De Klerk ile birlikte Nobel Barış Ödülü nü aldı. Bir sene sonra ülkede ilk demokratik seçimler yapıldı ve Afrika Ulusal Kongresi seçimi kazanan parti olarak sandıktan çıktı. Seçimden sonra Mandela, ülkenin ilk siyahi başkanı olarak tarihe geçti. Mayıs 1994 ten Haziran 1999 a kadar başkanlık görevini yürüten Mandela hiçbir ırkçı tahakküme izin vermeyeceğini söyleyerek beyazlara hukuk dışı uygulamalara maruz kalmayacaklarının garantisini vermiş, ülkeyi ırkçı rejimden başarılı bir biçimde demokrasiye geçirmiştir. Görev süresince sosyal adaleti sağlamaya çalışmış ve toplumda kemikleşmiş olan sınıflar arası ekonomik uçurumu olabildiğince asgari seviyeye çekmek için çeşitli düzenlemeler yapmıştır. Mandela kendini demokratik sosyalist olarak tanımladı ve onun en önemli özelliklerinden birisi de hiçbir zaman Afrika da sosyalist bir rejim amacıyla halk için halkı ezen bir otoriter rejim kuran diğer sosyalist liderler gibi bir zihniyete sahip olmadı ve her zaman beyazıyla, siyahıyla, yüzlerce kabilesi ve dili olan ülkenin tüm kesimlerinin refahı için çalıştı. Mayıs 1994 ten Haziran 1999 a kadar başkanlık görevini yürüten Mandela hiçbir ırkçı tahakküme izin vermeyeceğini söyleyerek beyazlara hukuk dışı uygulamalara maruz kalmayacaklarının garantisini vermiş, ülkeyi ırkçı rejimden başarılı bir biçimde demokrasiye geçirmiştir. 9 > 2013 ARALIK

10 Haziran 1999 da başkanlık görevini bıraktı ve ülkenin sosyal adalete kavuşabilmesi için Nelson Mandela Çocuk Vakfı bünyesinde ülkenin sorunlarına çözüm önerileri aramaya devam etti. Bugün Mandela Güney Afrika için gördüğü rüyayı tam olarak gerçekleştirememiş olabilir ama gerçek hayatta Güney Afrika nın gördüğü kabusu bitirdiği kesin. > DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI 10

11 MANDELA NIN ARDINDAN... < Mandela nın Ardından Serhat Orakçı Uzun süredir hasta yatağında yatan Afrika nın efsanevi lideri Nelson Mandela 95 yaşında hayata gözlerini yumdu. Ünü ülkesinin sınırlarını fersah fersah aşmış bir liderdir o. Sadece ülkesinde değil dünya genelinde sevilen bir halk kahramanıdır. Güney Afrika nın sahip olduğu en büyük değerdir. Güney Afrika nın bilinen tarihi 1488 de Ümit Burnu nun keşfi ile başlar. Hindistan a ulaşmak isteyen Avrupa nın bağrından kopmuş bir grup denizci Cape Town da karaya ayak bastığında şanslarına lanet ederler ve vardıklara yere Fırtına Burunu derler. Çünkü maceraları istedikleri gibi gitmemiştir. Afrika nın sonuna ulaşmış ancak Hindistan a varamamışlardır. Bu süreç Güney Afrika nın sömürgeleştirilmesinin de başlangıcıdır aynı zamanda. İşte bu yüzden Nelson Mandela nın hikayesi 15.yy a kadar uzanır. Güney Afrika nın değerini anlayan Hollanda ve İngiltere ülkelerindeki işsiz, güçsüzleri gemilere doldurarak buraya göndermiştir. Buraya yerleşen Avrupalılar bu vatanın asıl sahibi yerlileri önce silah zoruyla sindirip sonra ülkeyi baştan sona kuşatmıştır. Daha sonraki yıllarda ise ırk temelli Apartheid rejimini kurmuş ve beyazlar dışındaki diğer topluluklara adeta kan kusturulmuştur. Nelson Mandela nın siyasi arenaya çıkışı da bu döneme rastlamıştır yılında iş başına gelen ırkçı rejim insanları renklerine göre bir arada yaşamaya zorlamış, beyaz olmayan toplulukları yüksek eğitim ve toprak edinme gibi haklardan mahrum bırakmıştır. %10 azınlığın ülkenin 11 > 2013 ARALIK

12 > DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI Tüm sıkıntılara rağmen ümidini hiç kaybetmeyen Mandela mücadelesi ile ezilen milyonlarca insanın özgürleşmesine ve emperyalist sömürgeci Batı nın Afrika daki son sağlam kalesinin de yıkılmasına vesile olmuştur. 12 geri kalanına hükmettiği bu yıllarda sosyal yaşam tamamen renklere göre dizayn edilmiştir. Kamu binalarında siyahların ve beyazların giriş-çıkış kapıları ayrılmış sokak ve parklardaki oturma banklarını etiketlenmiştir. Bu dönemde siyahların ve beyazların denize girdiği plajlar bile ayrılmıştır. Mandela ve Afrika Ulusal Kongresi (ANC) çatısındaki dava arkadaşları böyle bir rejimle mücadele etmişlerdir. Müebbet hapis cezasına çarptırılan Mandela hayatının 27,5 yılını hapiste geçirmiştir. Mandela ile birlikte ANC nin üst düzey yönetim kadrosu uzun yıllar hapiste tutulmuştur. Ancak hakları gasp edilen halk onları içerde yalnız bırakmamıştır. Sokak gösterileri, grev ve sivil itaatsizlik yöntemleri ile mücadelenin arkasında durmuştur. Mandela nın resimlerine bakmanın bile yasaklandığı bu dönemde halk Mandela için bazen Madiba bazen de baba anlamına gelen Tata demiştir. Mandela nın hayat hikayesi müthiş ilham vericidir. O çektiği tüm sıkıntılara rağmen giriştiği özgürlük mücadelesinden zerre taviz vermemiş gerçek bir halk kahramanıdır. Tüm sıkıntılara rağmen ümidini hiç kaybetmeyen Mandela mücadelesi ile ezilen milyonlarca insanın özgürleşmesine ve emperyalist sömürgeci Batı nın Afrika daki son sağlam kalesinin de yıkılmasına vesile olmuştur. O affetmesini bilen bir liderdi aynı zamanda. Kin tutmamıştır. İktidara geldiğinde kendisine düşmanlık yapan tüm şahısları cezalandırmak yerine onlara hoşgörü göstermiş ve affetmiştir. Hapishanede kaldığı yıllarda kendisine eziyet eden gardiyanları bile bağışlamasını bilmiş onlara dost elini uzatmıştır. İktidara, koltuğa, makam-mevkiye ve iktidarın sağladığı nimetlere sımsıkı sarılan bir lider hiç olmamıştır. Devlet başkanlığı görevini sadece

13 MANDELA NIN ARDINDAN... < bir dönem yaparak çekilmeyi uygun bulmuştur. İstese çok daha uzun yıllar iktidarda kalabilirdi. Mandela iktidara geldiğinde kuşatıcı olmuş ülkedeki diğer renk ve siyasi görüşleri dışlamamıştır. Beyazları ülkeden aforoz etmemiş onların mallarına el koymamıştır. Bu yüzden Güney Afrika daki tüm kesimlerin sempatisini kazanabilmiştir. Mandela nın halk nazarında kazandığı sevgi ve saygı çok az lidere nasip olacak türdendir. O mücadelesinin her safhasında sabretmesini bilmiş tüm baskılara rağmen geri adım atmamıştır. Bu sayede amaçladığı özgürlüğe kavuşmuş, kendisine güvenen halk kitlesini hayal kırıklığına uğratmamıştır. Mandela uzun süren mücadele hayatında dini ve etnik kimliğini ön plana çıkartmadan her daim özgürlük, eşitlik ve temel insan hakları gibi ilkeler üzerinden siyaset yapmıştır. O tüm dinlere ve siyasi görüşlere saygı duymuştur. Mandela nın özgürlük mücadelesi Güney Afrika da İslam dininin de özgürleşmesine, ülkede yaşana %2 azınlık Müslümanın ibadet özgürlüğü elde etmesine vesile olmuştur. Nelson Mandela nın 1994 yılında Güney Afrika daki ilk demokratik seçimlerde devlet başkanı seçilmesi ülkede yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Bu yeni dönemde Apartheid rejiminden demokrasiye şeffaf bir geçiş gerçekleşirken özgürlükleri garanti altına alan yeni bir anayasa düzenlendi. Mandela nın Güney Afrikası sadece bir ırka değil ülkede yaşayan tüm ırklara, kültürlere, kimliklere ve dinlere kucak açtı. Mandela kendi yazdığı otobiyografisi Long Walk to Freedom kitabında başından geçenleri ve verdiği özgürlük mücadelesini sürükleyici bir dille anlatmaktadır. Immanuel Wallerstein in dediği gibi o hem doğunun ve batının hem kuzeyin ve güneyin hem de sağın ve solun hayranlık duyduğu evrensel bir şahsiyettir. Onun mücadelesi dünyadaki ezilen mazlum halklar için umut ışığı olmuş, onlara ilham vermiştir. 13 > 2013 ARALIK

14 > DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI 14 Mandela nın devlet başkanı olmadan hemen önce Afrika Ulusal Kongre Başkanı ve Apartehid rejiminin temsilcisiyle

15 MANDELA NIN ARDINDAN... < Zincirleri Olmayan Adam Serhat Orakçı Bu yazı Mandela nın Long Walk to Freedom kitabından derlenmiştir. Nelson Rolihlahla Mandela, ya da halk deyişiyle Madiba, I. Dünya Savaşı nın bittiği günlerde (1918) Güney Afrika nın Transkei bölgesindeki Qunu kasabasında doğmuştur. Genç yaşta ölen babası Thembuland, kabile reisinin danışmanıdır. İlk eğitimini misyoner okulunda alan Mandela, daha sonra lise eğitimi için Healdtown a gönderilmiştir. Buradan da sadece siyahların devam edebildiği Fort Hare deki üniversiteye kaydolmuştur. Üniversite yılları Mandela nın siyasetle tanıştığı yıllardır. Okulda öğrenci temsilciği için seçime girmiş daha sonra yönetimi boykot ederek seçimlerin iptalini istemiştir. Boykot sonrası ise üniversiteden atılarak tekrar kasabasına dönmek zorunda kalmıştır. İçindeki okuma isteğini kaybetmeyen Mandela o zaman için rüya şehir olarak adlandırılan Johannesburg a gitmeye karar vermiş ve maceralı bir yolculuk sonunda kendini ülkenin en büyük altın madeninde bekçi olarak bulmuştur. Köyünden kaçak olarak şehre geldiği anlaşılınca bu işten de atılmıştır. Hayatta tek başına ayakta durabilmek için her şeyi göze aldığı anda uzak bir tanıdığının yardımıyla bir avukatlık şirketinde çalışmaya başlamıştır. Bu yıllarda Witwatersrand Üniversitesi ne kaydolarak hukuk eğitimi almaya başlamıştır. Yine çalıştığı şirkette kısa zamanda samimi olduğu Walter Sisulu sayesinde, ilk defa Afrika Ulusal Kongresi (African National Congress-ANC) nden haberdar olmuştur. Ve bu organizasyonda görev alan Oliver Tambo, William Nkomo gibi isimlerle tanışmıştır. 60 kadar kişiden oluşan bu küçük organizasyonun 1948 e kadar amacı ise beyazların hakim olduğu sistem içinde siyahların haklarını korumak ve 15 > 2013 ARALIK

16 > DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI 16 onlara daha iyi hayat şartları sağlamaktır. Mandela ve arkadaşlarının yaptıkları ilk işlerden biri 1944 yılında ANC nin gençlik teşkilatını kurmaktı. Bu teşkilat aracılığıyla ülke gençlerini bilinçlendirmeyi ve organizasyona katmayı hedeflemişlerdi. Mandela, gençlik teşkilatındaki başarılı çalışmalarının ardından, 1947 de bu teşkilata Genel Sekreter seçildi. Ama 1948 seçimleri ülke için bir felaketin başlangıcı oldu. Irkçı bir rejimin savunuculuğunu yapan Ulusal Parti, seçimlerden birinci parti olarak çıktı. Apartheid sisteminin temelleri atılmış oldu. Bu sistemle siyahların sistem içindeki durumu daha da kötüleşecektir. Apartheid rejiminin iş başına gelmesiyle ANC gençlik kolları Mandela önderliğinde bir program ortaya koymuş ve bu çerçevede siyahlar için vatandaşlık haklarından tam yararlanma ve parlamentoda temsil hakkını savunmuştur. Bu program ayrıca zorunlu ve ücretsiz temel eğitim, sağlık hizmetlerinden faydalanma, ticaret yapma hakkı ve toprak dağılımının tekrar ele alınması gibi konuları gündeme getirmiştir. ANC nin tüm talepleri sistem tarafından anında reddedilmiştir. Bu süreçte sivil itaatsizlik olarak yorumlanan çeşitli protestolar ve yürüyüşler düzenlenmiştir. Çok kısa bir sürede aralarında Mandela nın da bulunduğu ANC yöneticileri sistem tarafından hedef haline gelmiş ve çeşitli yasaklar uygulanmıştır. ANC kadrosundaki liderler mücadelenin ilk yıllarında her ne kadar Gandhi örneğinden esinlenerek şiddet içeren protesto ve sabotajlara sıcak bakmasalar da sonraları bu konuyu gündeme getirmişler ya da getirmek zorunda kalmışlardır. ANC içinde günden güne lider konuma yükselen Mandela, bir yandan siyaset arenasında sisteme karşı manevralar geliştirirken diğer yandan da sınavlarını vererek avukatlık mesleğini icra etmeye başlamış ve Oliver Tambo ile ortak Mandela ve Tambo isminde bir büro açmıştır.

17 MANDELA NIN ARDINDAN... < Mandela o günleri hatırlarken şunları söylemektedir: Ülkedeki tek siyah avukatlar biz değildik ama tek avukatlık bürosu bizdik Afrikalılar için Mandela ve Tambo nun ne anlama geldiğini kısa sürede anladım. Orası Afrikalıların gelip kendilerini canı gönülden dinleyen birini bulacakları, terslenmeyecekleri, aldatılmayacakları, kendilerinden birinin onları temsil edeceği bir yerdi. İlk başında avukat olmamın nedeni buydu. Yaptığım işler sık sık doğru kararı verdiğimi hissetmemi sağladı. Apartheid in mimarları kısa bir süre içinde bir dizi yasa çıkartarak sosyal hayatı yeniden programlamaya başlamışlardır. Bu yasalar arasında Yerleşim Yasası olarak bilineni halkı renklerine göre toplu yaşamaya zorlarken, Bantu Eğitim Yasası beyaz olmayanları yüksek eğitimden mahrum bırakmıştır. 50 lerin başında. Mandela, hükümet tarafından siyahlara dayatılan bu yasalara karşı direnişte önemli bir rol oynamıştır. Asihambi! (Gitmiyoruz!) ve Sophiatown likhaya lam asihambi! (Sophiatown evimiz; taşınmıyoruz!) sloganlarıyla ünlenen binlerce kişinin katıldığı yürüyüşler organize edilmiştir. Mandela ayrıca 1955 yılında ANC tarafından hazırlanan Özgürlük Bildirisi nin hazırlanmasında da önemli paya sahiptir. Hükümet tarafından istenmeyen adam ilan edilen ANC liderleri 50 ler boyunca yasaklamalar ve tutuklamalara maruz kalmışlardır. Çeşitli yıldırma politikaları hükümet tarafından sistemli uygulanmıştır. Asihambi! (Gitmiyoruz!) ve Sophiatown likhaya lam asihambi! (Sophiatown evimiz; taşınmıyoruz!) sloganlarıyla ünlenen binlerce kişinin katıldığı yürüyüşler organize edilmiştir. Mandela ayrıca 1955 yılında ANC tarafından hazırlanan Özgürlük Bildirisi nin hazırlanmasında da önemli paya sahiptir. 5 Aralık 1956 sabahı Mandela evinin kapısının hızlı hızlı vurulduğunu işiterek uyanır. Kapıyı açtığında karşısında ellerinde tutuklama emriyle bekleyen polisleri görür. Bu Mandela için 27 yıllık tutukluluk hali- 17 > 2013 ARALIK

18 > DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI 18 nin başlangıcıdır. Hükümet, Mandela yı vatana ihanetle suçlamaktadır. Mandela nın o sabahla ilgili yorumu şöyledir: İnsan doğru olanı yaptığına inansa bile çocuklarının gözü önünde tutuklanması hoş değil. Çocuklar durumun karmaşıklığından habersiz. Onlar basit şekilde babalarının beyazlar tarafından açıklama yapılamadan alınıp götürüldüğünü gördüler. Mandela o sabah kodese tıkıldığında yalnız olmadığını görür. Hükümet ANC liderlerine karşı bir temizliğe girişmiş ve partinin tüm önde gelenlerini vatana ihanet suçundan içeri almıştır. Vatana ihanet davası olarak ünlenen duruşmalar 1961 yılına kadar sürmüş ve sonunda Mandela ve arkadaşlarının serbest bırakılmasıyla sonuçlanmıştır. Bu beş yıllık dönemde, Mandela ve arkadaşlarının yürüttüğü özgürlük mücadelesi büyük önem kazanmış ve büyük bir halk desteği bu mücadelenin gerisinde odaklanmıştır. Mandela siyah halk için önemli bir lider konumuna yükselmiştir. Şiddet ve baskı uygulayan bir rejime karşı Gandhi felsefesiyle mücadele edilemeyeceğini karar veren Mandela, partisine silahlı bir yeraltı örgütünün kurulmasını önermiştir. Uzun tartışmalardan sonra parti ileri gelenleri ikiye bölünmüş ama çoğunluğun desteğiyle Umkhonto we Sizwe kurulmuştur. ANC nin silahlı yeraltı faaliyetleri yürüten kolu olarak bilinen örgütün tüm kuruluş aşamalarını Mandela üstlenmiş ve yasadışı yollardan diğer Afrika ülkelerine ziyaretlerde bulunmuştur. İlk defa Güney Afrika dışına çıkan Mandela, dışarıda bu örgüt için maddi yardım toplamış ve ayrıca silahlı eğitim almıştır. Umkhonto we Sizwe, sivil halkı hedef almayan ama hükümetin başını ağrıtacak türden sabotajlar planlayarak elektrik santralleri gibi yerlere bombalı saldırılar düzenlemiştir. ANC ye katılan gençler örgüt bünyesinde askeri eğitim almaları için komşu ülkelere gönderilmiştir. Bu dönem Mandela nın kılıktan kılığa girdiği, karısını ve çocuklarını çok nadir gördüğü, herkesten saklandığı bir dönem olmuştur.

19 MANDELA NIN ARDINDAN... < 1962`nin ortalarinda hükümetin yoğun çalışması sonucu Mandela, Rivonia da bir arkadaşının evinde yakalanmış ve tutuklanmıştır. ANC nin üst düzey yöneticileri Umkhonto we Sizwe nin örgütlediği sabotajlar dolayısıyla suçlanmış ve tutuklanmıştır. ANC üst düzey yöneticilerinin yargılandığı Rivonia Davası olarak bilinen duruşmada Mandela sabotaj ve kamu mallarına zarar vermekten suçlanarak beş yıla mahkum edilmiş daha sonra bu ceza ömür boyu hapse çevrilmiştir. Mandela ve arkadaşları Cape Town şehri açıklarında bulunan Robben Adası ndaki hapishaneye gönderilmiştir. ANC üst düzey yöneticilerinin ağır hapishane ortamında beraber kaldığı bu yıllar hakkında en kapsamlı bilgilere yine Mandela nın biyografisinde rastlıyoruz. Mandela, kitabında ne tür sıkıntılar içinde özgürlük mücadelesini yürüttüklerini uzun uzun anlatmakta. Ömür boyu hapse çarptırılmış bir grup insanın hapiste bile amaçlarından vazgeçmeden kendilerini geliştirmeyi ve özgürlük mücadelesine katkıda bulunmayı amaçlamaları oldukça çarpıcıdır. Mandela ve arkadaşları dünyadan soyutlanmış bir hapishaneyi minik bir akademiye dönüştürmüşlerdir. Bildiklerini birbirlerine anlatan bu insanlar kireç taşı kırarken felsefe, tarih ve politika çalışmışlardır. Mandela ve arkadaşları dünyadan soyutlanmış bir hapishaneyi minik bir akademiye dönüştürmüşlerdir. Bildiklerini birbirlerine anlatan bu insanlar kireç taşı kırarken felsefe, tarih ve politika çalışmışlardır. Robben Adası ndaki uzun yılların sonrasında Mandela, 1984 Nisan ında Cape Town daki Pollsmoor Hapishanesi ne transfer edilmiştir. Aralık 1988 de de Paarl kasabası yakınlarında bulunan Victor Verster Hapishanesi ne nakliye edilmiştir. Bu yıllarda Mandela Apartheid rejiminin koruyucuları ile masaya oturmaya başlamış ve herkesin eşit hakka sahip olduğu demokratik bir ortamda seçimlerin yapılmasını talep etmiştir. Hükümet şiddet içeren suçların durdurulması karşılığında Mandela ya 19 > 2013 ARALIK

20 özgürlük vaadinde bulunmuş, o ise bu şartı Mahkumlar anlaşma yapamaz; sadece özgür birey yapabilir. diyerek şartlı tahliye teklifini reddetmiştir. Uzun yıllar süren görüşmeler sonunda Mandela 1990 Şubat ında 71 yaşında iken şartsız olarak serbest bırakılmış ve eşi Winnie ile yıllardır kahramanını bekleyen halkı selamlamıştır. Mandela nın hayatındaki önemli gelişmelerden biri de 1993 yılında dönemin siyasetçilerinden de Klerk ile ortaklaşa Nobel Barış Ödülü nü almasıdır. Bir yıl sonra ise ülkenin ilk demokratik seçimleri yapılmış ve Mandela nın partisi bu seçimde birinci parti olmuştur. Seçim sonrası Mandela, ülkenin ilk siyahi başkanı sıfatıyla ülkesinin başına geçmiştir. Bu görevi 1999 a kadar yürüterek apartheid gibi bir rejimden demokrasiye yumuşak geçişi sağlamıştır. Siyasetten emekli olmasının ardından kurduğu Nelson Mandela Çocuk Vakfı bünyesinde ülkenin önemli bir sorunu haline gelen AIDS ile mücadeleye başlamıştır. Halen bu görevi yürüten Mandela değişik ülkelerde konferans ve panellere katılarak ülkesinin sorunlarına çözüm aramaktadır. > DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI te Mandela ile Apartehid rejiminin başkanı yan yana

21 MANDELA NIN ARDINDAN... < Mandela sız Güney Afrika İbrahim Tığlı Güney Afrika, devlet başkanı Zuma nın dediği gibi ülkenin en büyük oğlunu kaybetti. Yalnız bu kayıp sadece Güney Afrika ile sınırlı değil, bütün Afrika yı hatta dünyayı kapsayan bir kayıp. Sömürgeciliğe karşı verilen mücadelenin son tanıklarından olan Mandela siyahlar için olduğu kadar beyazlarında hafızalarından silemeyecekleri bir liderdi. Afrika nın Nijerya, Gana, Uganda ve Kenya başta olmak üzere Afrrika ülkelerinde üç günlük yas ilan edilmesi Mandela nın sadece Güney Afrika nın değil bütün kıtanın en büyük oğlu olduğunu göstermektedir. Mandela nın ölümünün arkasından binlerce siyah, melez ve beyaz Afrikalı Johanesburg ta öldüğü eve akın etmeye başladı. Cape Town da taziye için belediye başkanlığı Grand Parade yani Mandela nın 1990 da hapisten çıktıktan sonra konuşmasını yaptığı eski belediye binasını(cape Town Hall) seçmişti. Her yaştan, ırktan, renkten, kabileden insan ellerinde çiçek ve mumlarla geliyor, şarkı ve dans eşliğinde Mandela yı anıyorlardı. Bu görüntüler bir matem havasından ziyade Mandela nın hala kalplerinde yaşamaya devam edeceği izlenimini veriyordu. Konuşmak için kürsüye çıkan Müslüman, Hıristiyan ve yerel dinlerin temsilcileri kendi inançlarına göre Mandela ya dua ettiler. Claremont Camisi imamı Dr. Reşid Ömer, Mandela nın ülkedeki Müslümanlar için değerinin büyük olduğunu onun sayesinde bugün ezan sesinin duyulduğunu açıkladı. Nelson Mandela 1997 de yaptığı konuşmasına ırkçılığa karşı mücadele yalnız siyah veya melezlerin verdiği bir mücadele olmayıp Ahmed Timol, Babla Salaooje, Husseinhaffeje nin de bu mücadelenin köşe taşları 21 > 2013 ARALIK

22 olduğunu belirtmiş yüzde ikilik ülke içindeki nüfus yoğunluğuna rağmen kendi döneminde aralarında Adalet Bakanlığınında bulunduğu 9 bakanlığı Müslüman temsilcilere verdiğini açıklamıştı. Mandela nın Robben Adası ve Pollsmoor Maximum da hapis hayat yaşarken yan yanında İsmail Meer, Ahmed Kathrada, Yusuf Dadoo gibi ANC nin Müslüman milisleri vardı. Babla Saloojee, İmam Harun, Rasheed Turner, Ahmed Timol, İmam Harun apartheid rejim tarafından katledilirken, South Africa Muslim Council, Müslüman Gençlik Hareketi, Cemaat-i Ulema, Qibla, İslam ın Sesi gibi organizasyonların birçok üyesi soruşturulmaya uğramış ve hapsedilmişti. Grand Parade kızıyla birlikte gelen başörtülü kadın, Waynberg lisesinden emekli olduğunu apartheid dönemde başörtülü olarak okuyamadığını fakat Mandela sayesinde başını açmadan yıllarca bu okulda öğretmen olarak hizmet verdiğini söylüyordu. Yine ellerinde çiçeklerle gelen biri beyaz, diğer siyah iki öğrenci anne ve babalarının aynı okullarda ırk ayrımı yüzünden okuyamadıklarını fakat kendilerinin sınıf arkadaşı olduklarını > DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI 22

23 MANDELA NIN ARDINDAN... < söylüyordu. Mandela sadece ırk ayrımını sona erdirmemiş, her kesimin aynı eşit hakları sahip olmasını da sağlamıştı. Zenciler, apartheid dönemde daha çok hizmet sınıfında düşük ücretler karşılığında çalışırken bugün bakan, belediye başkanları, eyalet valileri, yüksek mahkeme üyelerinin çoğunluğu siyahlardan oluşmaktadır. Mandela ya taziye için gelenler yalnız townshiplerden gelen orta sınıfın altındaki siyahlar değildi, Siyah, Beyaz, Melez, Malay, Hindli her kesimden olmasına rağmen kadınların çokluğu dikkat çekiciydi. Unutmamak gerekir ki Mandela nın kenar semtler olan township lerde önemli bir etkisi var. Mandela bir kabile reisinin oğlu olarak doğduğu halde şehirdeki hayatının büyük bir bölümü elektriği, suyu olmayan derme çatma bu baraka evlerde geçirmiş ve yaşadığı o günleri asla unutmamıştı. ANC nin iktidara gelmesi ile yapılan en önemli değişikliklerden biri township lerde yaşayan halkın temel tüketim ihtiyaçları için devletten fon ayrılmasıydı. Cape Town da 300 bin kadar baraka ev bulunmakta bu evlerin elektrik ve su ihtiyacı devlet tarafından karşılanmakta. Günün her günü Mandela nın yaptıklarına karşılık, township lerden gelen sokak şarkıcılarının danslarını seyredebilir söyledikleri şarkılar dinleyebilirsiniz caddelerde. Mandela yı diğer Afrika liderlerinden farklı kılan onun sadece siyahların değil beyazların da lideri olmasıydı;. çünkü o beyazlara birlikte yaşamayı, hoşgörüyü, uzlaşmayı öğretti. Bütün insanların eşit olduğunu, hak ve adalatin her insan için geçerli olduğunu Güney Afrika beyazları ondan öğrendiler. Cape Western eyaleti başkanı ve Demokratik İttifak Partisi lideri Helen Zille, Grand Parade deki konuşmasında Bugün Güney Afrika diye bir ulus varsa, o ulus varlığını Mandela ya borçludur diyor. De- Mandela yı diğer Afrika liderlerinden farklı kılan onun sadece siyahların değil beyazların da lideri olmasıydı;. çünkü o beyazlara birlikte yaşamayı, hoşgörüyü, uzlaşmayı öğretti. 23 > 2013 ARALIK

24 mokratik İttifak, beyazların söz sahibi olduğu muhalefet partisi ve Western Cape eyaleti onların hakimiyetinde. Mandela siyah öfkeye intikam almaması gerektiğini öğreten bir liderdi. bu yüzden beyazların özgürlüklerini, haklarını Zimbabwe de olduğu gibi sınırlandırmamış yalnız siyahların da aynı özgürlük, eşitlik ve adaletten faydalanmalarını sağlamıştı. Siyahlar ile beyazlar arasında çok hassas olan dengeyi yalnız o kurabilmiş, yıllardır yapılan haksız uygulamaları kin ve nefrete dönüştürmeden beraber yaşamayı kabul eden bir toplum yapısı oluşturmuştu. Mandela sonrası bu iki toplum arasındaki hassas dengenin nasıl devam edeceğini hep birlikte göreceğiz. Fakat bu dengenin kolay kolay sarsılmayacağını siyah, beyaz ve melez toplumun birlikte yaşamasının artık eskisinden daha zor olmayacağını söyleyebiliriz. Çünkü Mandela nın mirası onun varlığı ile sınırlı değil, hayattayken en fazla önem verdiği şey > DÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI 24

25 MANDELA NIN ARDINDAN... < olan eğitimle toplumun dönüştürülmesinin başarılmasıdır. İktidar partisi olan Afrika Ulusal Kongre Partisi, onun siyasi mücadelesinde en önemli hayatının geçtiği yerdir te partiye kayıt olmuş, gençlik kolları başkanlığı, silahlı kanat sorumluluğu parti başkanlığı gibi en aktif görevlerde yer almıştır. ANC nin devlet başkanı adayı olarak 1994 seçimlerinde demokratik yollarla seçilen ilk lider olmasına rağmen her zaman partiler üstü bir politika izlemiştir da görevi yardımcısı M beki ye kendi isteği ile bırakmış ve aktif siyasi hayattan çekildiğini açıklamıştı. ANC nin Mandela dönemi politikları ile şimdiki politikalarında bazı farklılıklar görünmektedir. Mandela döneminde bağımsızlıkçı, sosyalist bir ekonomik politika izlenirken, dünya koşullarının zorlaması ile küresel güçlerle işbirliğine dayalı piyasa ekonomisinden yana bir politika izlenmeye başlanmıştır. Güney Afrika Afrika nın altın ve platin madenlerine sahip en büyük ülkesidir. Afrika nın Nijerya dan sonra ikinci büyük ekonomik gücü, fakat siyasi olarak Afrika nın en önemli ülkesidir. Afrika Birliği ndeki etkinliği, kıtanın sorunları karşısındaki tutumu diğer Afrika ülkeleri için her zaman belirleyici olmuştur. Mısır da askeri darbeyi tanımadığını söyleyen Güney Afrika hükümeti, Mısır ın Afrika Birliği üyeliğinin askıya alınması için yoğun çaba serf etmiş, Filistin sorununu kendi ulusal sorunu olarak gördüğünü söylemiş ve İsrail le Filistin konusunda ters düşmekten çekinmemiştir. ANC ne kadar küresel sisteme ayak uydursa da Mandela nın partideki etkinliği hiç bir zaman azalmayacak, özellikle dış politikada hak ve adaletten yana politikası devam edecektir. Mısır da askeri darbeyi tanımadığını söyleyen Güney Afrika hükümeti, Mısır ın Afrika Birliği üyeliğinin askıya alınması için yoğun çaba serf etmiş, Filistin sorununu kendi ulusal sorunu olarak gördüğünü söylemiş ve İsrail le Filistin konusunda ters düşmekten çekinmemiştir. 25 > 2013 ARALIK