EDİRNE BELEDİYE BAŞKANLIĞI

Transkript

1 ATIKSU ARITMA TESİSİ EDİRNE İLİ MERKEZ İLÇESİ KİRİŞHANE MAHALLESİ 36 PAFTA PARSELLER 42 PAFTA PARSELLER ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu BURÇED MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. Ata Bulvarı 23 Nisan Mah. 241 Sok. Burcu İş Merkezi K:2 D: 5-6 Nilüfer/BURSA Tel: Faks: EDİRNE -2014

2 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON, GSM VE FAKS NUMARALASI E-POSTA Edirne Belediye Başkanlığı Su ve Kanalizasyon Müdürlüğü Babademirtaş Mahallesi Hükümet Caddesi No:124 Saraçhane / EDİRNE Tel: Fax: m.dilarayavas@gmail.com PROJENİN ADI Edirne Belediyesi Atıksu Arıtma Tesisi ÇED Raporu PROJE BEDELİ TL PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ ( İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) Edirne İli, Merkez İlçesi, Kirişhane Mahallesi, 36 Pafta Parseller 42 Pafta Parseller PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖR, ALT SEKTÖR) tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Ek-I ÇED Uygulanacak Projeler Listesi 18. Kapasitesi eşdeğer kişi ve/veya m 3 /gün üzeri kapasiteli atık su arıtma tesisleri. PROJENİN NACE KODU ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN TELEFON VE FAKS NUMARALARI ÇED RAPORU SUNUM TARİHİ (GÜN,AY,YIL) BURÇED MÜHENDİSLİK HİZ. LTD. ŞTİ. 23 Nisan Mah. 241 Sok. Burcu İş Merkezi K:2 D: 5-6 Nilüfer /BURSA T: F:

3 İÇİNDEKİLER_ BÖLÜM 1: PROJENİN TANIMI VE AMACI Projenin Tanımı, Konusu, İşletme Süresi, Zamanlama Tablosu, Akış Diyagramı, Hizmet Amaçları, Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği, Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Kapasiteleri, Proses Akım Şeması, Girdi-Çıktı ve Proses Atıkları, Arıtma Tesisinin Tasarımı (Tasarıma İlişkin Tüm Esaslar, Otomasyon Bilgileri, Skada, Tank, Havuz Boyutları Vs. ), Her Faaliyet İçin Her Bir Ünitede Gerçekleştirilecek İşlemler, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Atıksu Arıtma Tesisini Kullanacak Belediyeler, Köyler, Nüfusları, Nüfus Projeksiyonları, Projeksiyonun Hangi Kriterlere Göre Yapıldığı, Var İse Atık Suları Kabul Edilecek Sanayi Türleri, Tesise Kabul Edilecek Diğer Atık Suların Kaynağı, Atıksuların Özellikleri, Miktarları, Proje Kapsamında Atıksu Toplama Sistemi, Ünitelerde Kullanılacak Makine ve Teçhizatın Adet ve Özelikleri, Bakım ve Temizlik Çalışmaları, Proje Kapsamında Planlanan Ekonomik Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri, Proje Kapsamında Çalışacak Personel Sayısı, Proje ve Yer Alternatiflerine İlişkin Çalışmalar ve ÇED Raporuna Konu Olan Proje/Yerin Seçiliş Nedenlerinin Genel Olarak Açıklanması, Teknoloji Alternatiflerinin Değerlendirilmesi, Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması, Alanın Coğrafik Şekli, Coğrafi Tanımlanması (Memleket Koordinatları-Coğrafi Koordinatlar), Mülkiyet Durumu Proje İle İlgili Olarak Bu Aşamaya Kadar Gerçekleştirilmiş Olan İş ve İşlerin Kısaca Açıklanması, Alınmış ve Alınacak İzinler, 100 BÖLÜM 2: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU Proje Yerinin; İlgili Valilik veya Belediye Tarafından Doğruluğu Onanmış Olan, Lejand ve Plan Notlarının Yer Aldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı (1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı), Varsa Nazım İmar Planı, Uygulama İmar Planı (1/5000 ve/veya 1/1000 Ölçekli Yürürlükte Bulunan Planlar), Varsa 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planında Faaliyet Alanının Hangi Kulanımda Olduğunun Gösterilmesi, Sağlık Koruma Bandının Bu Planlarda Gösterilmesi (Planların Aslı Gibidir Onaylı Şekilde Rapor Ekinde Yer Alması); Proje Sahası ve Yakın Çevresinin, Deşarj Noktasının 1/ Ölçekli, Lejantlı Topoğrafik Harita Üzerinde Gösterimi, Proje Sahası Yakın Çevresinde Bulunan Sanayi, Yerleşim Yerleri ve Koruma Alanlarının Harita Üzerinde Gösterilmesi, Mesafelerin Belirtilmesi, Faaliyet Alanı ve Yakın Çevresinin Panaromik Fotoğrafları, Faaliyet Alanı ve Yakın Çevresinin Mevcut Arazi Kullanımını Değerlendirebilmek Amacı İle Yaraltı Sularını, Yer Üstü Sularını, Deprem Kuşaklarını, Jeolojik Yapıyı, Köy Yerleşik Alanlarını, Ulaşım Ağını, Enerji Nakil Hatlarını, Arazi Kabiliyetini ve Faaliyet Alanının Yakın Çevresinde Faaliyetlerine Devam Etmekte Olan Diğer Kullanımların Yerlerine İlişkin verileri Gösterir Bilgilerin 1/ Ölçekli Halihazır Harita Üzerine İşlenmesi, 104 3

4 2.3. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri), 107 BÖLÜM 3 : PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ Jeolojik Özellikler (Bölgenin ve Proje Sahasının Zemin Özellikleri, 1/ Ölçekli Harita İle İnceleme Alanının 1/ Ölçekli Harita Üzerinde Gösterilerek Açıklanması, Jeolojik ve Zemin Bilgileri, Jeolojik ve Jeoteknik Etüd Raporu) Depremsellik, Faaliyet Alanını İçine Alan Büyük Ölçekli Diri Fay Haritasının Rapor Ekinde Yer Alması, Tesisin Fay Zonuna Mesafesi, Zemin Emniyet Gerilmesi, Afet Durumu, Hidrojeolojik Özellikler ve Yeraltı Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Bu Kaynakların Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri, Harita Üzerinde Gösterimi, Hidrolojik Özellikler ve Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Özellikleri, Bu Kaynakların Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri, Harita Üzerinde Gösterimi, Flora ve Fauna (( Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan Flora Türleri, Etkilenecek Alandaki Türler, Bu Çalışmaların Hangi Dönemde Yapıldığı, Ulusal ve Uluslararası Sözleşmelerle Koruma Altına Alınmış, Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler, Bunların Yaşama Ortamları ve Tehlike Kategorilerinin Red Data Book A Göre İrdelenmesi Flora ve Fauna Tablosunun Oluşturulması, Faaliyet Alanındaki Av Hayvanlarının Merkez Av Komisyonu Kararına Göre İncelenmesi, Yasaklanan Sahanın Proje Alanına Mesafesi ve Etkisi, Faunanın Uygun Formda Düzenlenmesi, Bern Sözleşmesi Kapsamında Bulunan Türlerin Belirlenmesi, Faunanın Uygu Formda Düzenlenmes, Proje Faaliyetlerinden Etkilencek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri) İnşaat ve İşletme Aşamasında) Meteorolojik ve İklimsel Özellikler Koruma Alanları (Proje Sahası ve Etki Alanında Bulunan Duyarlı Yöreler ve Özellikleri, Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban Hayvanı Yetiştirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları, Boğaziçi Kanununa Göre Koruma Altına Alınan Alanlar, Biyogenetik Rezev Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel Çevre Koruma Bölgeleri; Özel Koruma Alanları, İçme ve Kullanma Su Kaynakları İle İlgili Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri ve Koruma Altına Alınmış Diğer Alanlar), Bunların Faaliyet Alanına Mesafeleri, Olası Etkileri, Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprağın Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik, Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması, Erozyon, Toprağın Mevcut Kullanımı) Toprak ve Arazi Kullanımının İlgili Mevzuatlar Açısından Değerlendirilmesi, Proje Yeri ve Etki Alanının Hava, Su ve Toprak Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi, Proje Alanının Herhangi Bir Yüzeysel Su Kaynağına Etkisi Olup Olmadığının, İçme ve Kullanma Suyu Alanları İçinde Olup Olmadığının Belirlenmesi, 156 4

5 BÖLÜM 4. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER Arazinin Hazırlanması Aşamasında Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde, Ne Miktarda ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat ve İnşaat Artığı Malzemenin Nerelere Taşınacağı, Nerelerde Depolanacağı veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacağı, Dolgu İçi Kullanılacaksa Hafriyat ve Dolgu Tabloları, Taşıma Sırasında Oluşacak Toz Emisyonları, Alınacak Önlemler, Proje Kapsamında Kullanılacak Kum, Çakıl, Kil Gibi Malzemelerin Miktarı, Nereden ve Nasıl Temin Edileceği, Nasıl Taşınacağı, Temin Edileceği Yerdeki Rezerv Kapasitesi, Çevreye Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler, Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri ve Tarım Ürün Türleri, Civardaki Tarım Alanlarına Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler, Projenin Yol Açacağı Bitkisel Toprak Kaybı, Projenin Peyzaj Üzerine Etkileri, ve Alınacak Önlemler, Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırmalar, Yeşil Alan Düzenlemeleri Vb.) Ne Kadar Alanda Nasıl Yapılacağı Bunun İçin Seçilecek Bitki ve Ağaç Türleri Vb. ve Var İse Peyzaj Projesi, Taşkın Riski ve Alınacak Önlemler, Drenaj İle İlgili İşlemler, Taşkın Seddileri, Tesisin Zemin Geçirimsizliği, Zemin Sızdırmazlığının Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler, Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Su Temini Sistemi Planı, Suyun Nerden Nasıl, Temin Edileceği, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Oluşacak Atıksuların Miktar ve Karakteristiği, Bertaraf Yöntemleri, Ünitelerin Her Birinin Etrafında ve Tesisin Genelinde Yapılacak Yağmur Suyu Kanalları, Alan Çevresinde Bulunan Yeraltı ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler, Nihai Deşarj, Alınacak İzinler, Arıtım Sonucu Ulaşılacak Atık Su Değerleri, Arıtılmış Suyun Hangi Alıcı Ortama Nasıl verileceği, Deşarj Noktası Yapıları (Bent Vb.), Deşarj Öncesi Alıcı Ortama Ait Bilgiler, Deşarj Sonrası Alıcı Ortamda Olabilecek Değişimler, Arıtılmış Suyun Kullanım Alanları, Deşarj Limitlerinin Tablo Şeklinde verilmesi, Tesise Atık Sularının verecek Sanayi Kuruluşları Bunlar İçin Belirlenecek Atık Su Kabul Standartları, Arıtma Çamurunun Bertarafı ve Değerlendirilmesi, Yapılacak Analizler, Alınacak İzinler, Projenin İçme Suyu Temin Edilen Yapılar Üzerine Etkileri, Tesiste Kötü Hava Şartlarında ( Yağışlı, Kuru, Soğuk Hava Vs.) Yapılacak Çalışmalar Flora, Fauna, Biyolojik Çeşitlilik, Habitat Kaybı Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler, Endemizm Durumu, Fitocoğrafik Bölge, Tehlike Kategorileri Proje Kapsamındaki Elektrifikasyon Planı, Bu Planın Uygulanması İçin Yapılacak İşlemler ve Kullanılacak Malzemeler, Enerji Nakil Hatlarının Geçirileceği Yerler ve Trafoların Yerleri, Bunların Güçleri, 171 5

6 4.14. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Aşamasında Meydana Gelecek Katı Atık, Tıbbi Atık ve Tehlikeli Atıkların Cins ve Miktarları, Bu Atıkların Bertaraf Şekilleri, Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Kullanılacak Maddelerden, Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların, Taşınmaları, Depolanmaları ve Kullanımları, Bu İşler İçin Kullanılacak Aletler ve Makinalar, Bertaraf Yöntemleri, Güvenlik Önlemleri ve İşletme Aşamasında Kullanılacak Kimyasal Maddelerin Özellikleri ve Miktarı, Tesiste Oluşabilecek Koku, Toz, Haşere ve Sinek Üremesine Karşı Alınacak Önlemler, Yerleşim Yerlerine Etkisi, Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Ulaşım Altyapısı Planı, Bu Altyapının İnşası İle İlgili İşlemler; Kullanılacak Malzemeler, Kimyasal Meddeler, Araçlar, Makineler; Altyapının İnşası Sırasında Kırma, Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, Yerleşimler ((İşletme Sırasında Yerleşimlere Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler, En Yakın Yerleşim Birimine Uzaklığı ve Harita Üzerinde Gösterimi)(Planlanan Tüm Üniteler İçin Ayrı Ayrı) İnşaat ve İşletme Sırasında Yerleşimlere Olabilecek Etkiler ve Burada Yaşayan Halkın Maruz Kalabileceği Olumsuz Etkiler, Geçim Kaynakları Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler), Proje İçin Önerilen Sağlık Koruma Bandı Mesafesi, Nüfus Hareketleri ( İnşaat ve İşletme Döneminde Sağlanacak İstihdam, Ekonomik Değişiklikler, Göç Hareketi) Yerleşim Merkezlerinin Nüfus Sayımı Sonucu, Gelecekteki Nüfus Projeksiyonu, Projeksiyonun Kriterleri, Tesisin Faaliyeti Sırasında Çalışacak Personel ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Sosyal/Teknik Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği, Sunulacak Sağlık Hizmetleri, Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde İşler Nedeni İle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültü, Alınacak Önlemler Proje Kapsamında (İnşaat ve İşletme Sırasında) Çalışanlar, Sayıları, İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar, Alınacak Önlemler, Acil Eylem Planı (Muhtemel Kaza, Yangın, Patlama, Deprem ve Sabotaja Karşı Alınması Gerekli Önlemler), İşletme Fayda Maliyet Analizi (İşletme Maaliyeti, Yatırım Maaliyeti, M 3 Başına Atık Su Maaliyeti Çevreden Faaliyet Öncesi Yararlanılma Durumu İle Projenin Gerçekleşmesi İle Yararlanma Durumunun Sosyo-Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi) İşletme Faaliyete Kapandıktan Sonra Olabilecek ve Süren Etkiler (Arazi Islahı, Rehabilitasyon Çalışmaları, Mevcut Yer Altı ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Etkileri, Olabilecek Hava Emisyonları) ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Önlemler, 185 BÖLÜM 5 : HALKIN KATILIMI 186 BÖLÜM 6. YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ 188 6

7 TABLO DİZİNİ Tablo 1. Atıksu Arıtma Tesisinin Eşdeğer Nüfusu ve Debiler Tablo 2. Zamanlama ve İş AkımTablosu Tablo 3. Kanalizasyon ve Atıksu Arıtma Tesislerine Bağlantı, Tablo 4.Nüfus ve Debiler Tablo 5.Giriş Suyu Konsantrasyonları Tablo 6.Giriş Suyu Yükleri Tablo 7.Çıkış Suyu Deşarj Kriterleri Tablo 8.Çıkış Suyu Yükleri Tablo 9. Kaba Izgara Yaklaşım Kanalı Tablo 10. Kaba Izgara Derinlik Hız Tablosu Tablo 11. Ana Terfi Merkezi Pompalar Tablo 12.İnce Izgara Derinlik Hız Tablosu Tablo 13.Parsall Savağı Boyutları Tablo 14. Kademelere Göre Bio-P Tanklarına Giriş Debileri Tablo 15. Kademelere Göre Bio-P Tanklarına Giriş Parametreleri Tablo 16.Bio-P giderimi için kullanılan katsayılar Tablo 17. Kademelere Göre Biyolojik Fosfor Gideriminde KOI Derişimleri Tablo 18. Kademelere Göre Çamurla Atılan Fosfor Miktarları Tablo 19. Kademelere Göre Bio-P Tankı Boyutları Tablo 20. Kademelere Göre Proses Tankları Giriş Debileri Tablo 21. Kademelere Göre Proses Tankları Giriş Parametreleri Tablo 22. Kademelere Göre Proses Tankları Çıkış Parametreleri Tablo 23. Kademelere Göre Proses Tankları Giriş Yükleri Tablo 24. Kinetik katsayılar (1.ve 2. Aşamalar için )( şartname gerekliliği vs) Tablo 25. Kademelere Göre Resirkülasyon Debi ve Pompaları Tablo 26. Proses Havuzları Ebat ve Ara Perde Hacimleri Tablo 27. Kademelere Göre Proses Havuzu Katı Madde Konsantrasyonları Tablo 28. Kademelere Göre Çamur Üretimleri Tablo 29. Kademelere Göre Azot Dengeleri Tablo 30. Kademelere Göre Proses Hacimleri Tablo 31. Kademelere Göre Proses Tankı Boyutları Tablo 32.Hava Hesaplarında Kullanılan Parametreler Tablo 33. Son Çöktürme Tankı Tasarım Parametreleri Tablo 34. Kademelere Göre Son Çöktürme Havuzlarına Giriş Debileri Tablo 35. Kademelere Göre Son Çöktürme Hesapları Tablo 36.Kademelere Göre Son Çöktürme Havuz Boyutları Tablo 37. Kademelere Göre Fazla Çamur Pompaları ve Yoğunlaştırıcıları Tablo 38. Kademelere Göre Polielektrolit Üniteleri Tablo 39. Kademelere Göre Susuzlaşmış Çamur Tablo 40. Kademelere Göre Susuzlaşmış Çamur Tablo 41. Kademelere Göre Polielektrolit Üniteleri Tablo 42. Kademelere Göre Susuzlaşmış Çamur Tablo 43. Edirne (Merkez) TÜİK Nüfus Sayım Sonuçları Tablo 44. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Çoğalma Katsayıları Tablo 45.Edirne (Merkez) İller Bankası Metoduna Göre Gelecekte Nüfus Değerleri Tablo 46. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Aritmetik Artış Katsayıları

8 Tablo 47. Edirne (Merkez) Aritmetik Artış Metoduna Göre Gelecekte Nüfus Değerleri Tablo 48. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Geometrik Artış Katsayıları Tablo 49. Edirne (Merkez) Geometrik Artış Metoduna Göre Gelecekte Nüfus Değerleri. 63 Tablo 50. Edirne Lojistik Eğri Metodu İle Doygunluk Değerlerinin Belirlenmesi Tablo 51. Edirne (Merkez) Lojistik Eğri Metoduna Göre Gelecekte Nüfus Değerleri Tablo 52. Edirne (Merkez) Tasdikli İmar Planına Göre Gelecekte Nüfus Değerleri Tablo 53. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Çoğalma Katsayıları Tablo 54. Edirne (Merkez) Adrese Dayalı Metoda Göre Gelecekte Nüfus Değerleri Tablo 55. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Artış Katsayıları Tablo 56. Edirne Eksponansiyel Artış Metoduna Göre Gelecekte Nüfus Değerleri Tablo 57. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Nüfus Değerleri Tablo 58. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Gelecek Nüfus Değerleri Tablo 60. Edirne (Merkez) Gelecek Nüfus Değerleri Tablo 61. İller Bankası Yönetmeliğine Göre Kişi Başına Su Kullanım Değerleri Tablo 62. Konutlarda Kişi Başı Net Su Tüketimi Tablo 63. Yıllara Göre Su İhtiyaçları Tablo 64. Günlük Ortalama Debiler Tablo ve 2. Kademe için hesaplanan debiler Tablo 66. Azot ve Fosforun Birlikte Giderildiği Proseslerin Karşılaştırılması Tablo 67. Proses Değerlendirme Tablosu Tablo 68. Azot ve Fosforun Birlikte Giderildiği Proseslerin Tasarım Kriterleri Tablo 69. Proje Alanı Koordinatları Tablo 72. Sıcaklık Değerleri Tablo 73. Basınç Değerleri Tablo 74. Yağış Değerleri Tablo 75. Nem Değerleri Tablo 76. Sayılı Günler Değerleri Tablo 77. Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Tablo 78. Buharlaşma Dağılım Değerleri Tablo 79. Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı Tablo 80. Yönlerine Göre Rüzgarın Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı Tablo 81. Yönlerine Göre Ortalama Rüzgar Hızı Tablo 83. Ortalama Rüzgar Hızı Tablo 84. Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü Tablo 85. Fırtınalı Günler Sayısı Dağılımı Tablo 86. Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Dağılımı Tablo 87. Edirne İli Toprak Grupları Dağılımı Tablo 88. Edirne İli İlçelere Göre Arazi Sınıfları Dağılımı Tablo 89. SO2 ve Partikül Madde Kış Dönemi Ortalama Değerleri (µgr/m³) Tablo 90. İnşaat Aşamasında Oluşacak Toz Emisyonu Tablo 91. Atıksu Arıtma Tesisinin Eşdeğer Nüfusu ve Debiler Tablo 92. Edirne Atıksu Arıtma Tesisi 2033 yılı Giriş ve Deşarj Değerleri ile Arıtma Verimleri Tablo 93.Kentsel Atıksu Arıtım Tesislerinden İkincil Arıtıma İlişkin Deşarj Limitleri Tablo 94.Kentsel Atıksu Arıtım Tesislerinden İleri Arıtmaya İlişkin Deşarj Limitleri Tablo 95. II. Sınıf Depolama Tesisleri İçin Sınır Değerler Tablo 96. I. Sınıf Depolama Tesisleri İçin Sınır Değerler Tablo 97. İnşaat Aşamasında Gürültü Oluşturabilecek Makine ve Ekipmanlar Tablo 98. İnşaat Aşamasında Oluşacak Ses Basınç Düzeyleri

9 Tablo 99. Atıksu Arıtma Tesisi İlk Yatırım Maliyeti (TL) Tablo 100.Genel Bakım Maliyetleri Tablo 101. Atıksu Arıtma Tesisi İşletme ve Bakım Giderleri

10 ŞEKİL DİZİNİ Şekil 1. Proses Akım Şeması Şekil 2. Parsall Savağı Planı Şekil 3. Parsall Savağı Kesitleri Şekil 4.İller Bankası Yöntemi İle Nüfus Şekil 5. Aritmetik Artış Yöntemi İle Nüfus Şekil 6. Geometrik Artıl Yöntemi İle Nüfus Şekil 7. Lojistik Eğri Yöntemi İle Nüfus Şekil 8.İmar Planına Göre Nüfus Şekil 9. Adrese Dayalı Nüfus Hesabına Göre Nüfus Şekil 10. Eksponansiyel Artış Yöntemi İle Nüfus Şekil 11. Doğrusal Olmayan Parametreler Hesabı İle Nüfus Şekil 12. Edirne (Merkez) Nüfus Projeksiyonu Şekil 13. Mevcut Deşarj Yapısı Şekil 14. A 2 O Prosesi Akım Şeması Şekil 15. Beş Kademeli Bardenpho Prosesi Akım Şeması Şekil 16. UCT Prosesi Akım Şeması Şekil 17. Modifiye UCT Prosesi Akım Şeması Şekil 18. Johannesburg Prosesi Akım Şeması Şekil 19. Modifiye JohannesburgProsesi Akım Şeması Şekil 20. AKR Prosesi Akım Şeması Şekil 21. Kademeli Besleme Akım Şeması Şekil 22. VIP Prosesi Akım Şeması Şekil 23. VT2 Prosesi Akım Şeması Şekil 24. Proje Sahası ve Yakın Çevresinin, Deşarj Noktasının 1/ Ölçekli Topoğrafik Haritada Gösterimi Şekil 25. Proje Sahası Yakın Çevresinde Bulunan Sanayi, Yerleşim Yerlerinin ve Koruma Alanlarının Gösterildiği Harita Şekil 26. Faaliyet Alanı ve Yakın Çevresinin Panaromik Fotoğrafı Şekil 27. Faaliyet Alanı Ve Yakın Çevresinin Mevcut Arazi Kullanımını Değerlendirebilmek Amacı İle Yaraltı Sularını, Yer Üstü Sularını, Jeolojik Yapıyı, Köy Yerleşik Alanlarını, Ulaşım Ağını, Enerji Nakil Hatlarını Gösterir Harita Şekil 28. Arazi Kabiliyetini Ve Faaliyet Alanının Yakın Çevresinde Faaliyetlerine Devam Etmekte Olan Diğer Kullanımların Yerlerine İlişkin Harita Şekil 29. Flora ve Fauna Çalışma İş Akım Şeması Şekil 30. Sıcaklık Değerleri Grafiği Şekil 31. Basınç Değerleri Grafiği Şekil 32. Yağış Değerleri Grafiği Şekil 33. Nem Değerleri Grafiği Şekil 34. Sayılı Günler Değerleri Grafiği Şekil 35. Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Grafiği Şekil 36. Buharlaşma Dağılım Değerleri Grafiği Şekil 37. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Şekil 38. Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 39. Esme Sayılarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 40. Esme Sayılarına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 41. Esme Sayılarına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 42. Esme Sayılarına Göre Ocak Ayı Rüzgar Diyagramı

11 Şekil 43. Esme Sayılarına Göre Şubat Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 44. Esme Sayılarına Göre Mart Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 45. Esme Sayılarına Göre Nisan Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 46. Esme Sayılarına Göre Mayıs Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 47. Esme Sayılarına Göre Haziran Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 48. Esme Sayılarına Göre Temmuz Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 49. Esme Sayılarına Göre Ağustos Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 50. Esme Sayılarına Göre Eylül Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 51. Esme Sayılarına Göre Ekim Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 52. Esme Sayılarına Göre Kasım Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 53. Esme Sayılarına Göre Aralık Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 54. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Şekil 55. Ortalama Rüzgar Hızına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 56. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 57. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 58. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 59. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Ocak Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 60. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Şubat Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 61. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Mart Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 62. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Nisan Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 63. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Mayıs Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 64. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Haziran Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 65. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Temmuz Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 66. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Ağustos Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 67. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Eylül Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 68. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Ekim Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 69. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Kasım Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 70. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Aralık Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 71. Ortalama Rüzgar Hızı Grafiği Şekil 72. Maksimum Rüzgar Hızı Grafiği Şekil 73. Fırtınalı Günler Sayısı Dağılımı Grafiği Şekil 74. Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Dağılımı Grafiği Şekil 75. Arazinin Hazırlanmasında Gürültünün Çeşitli Mesafelerde Duyulması Muhtemel Gürültü Seviyesi

12 BÖLÜM 1: PROJENİN TANIMI VE AMACI 1.1. Projenin Tanımı, Konusu, İşletme Süresi, Zamanlama Tablosu, Akış Diyagramı, Hizmet Amaçları, Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği, Projenin Tanımı Konusu Edirne İli, Merkez İlçesi, Kirişhane Mahallesi, 36 Pafta Nolu Parseller ve 42 Pafta Nolu Parsellerde ,73 m² lik alanda Edirne Belediye Başkanlığı tarafından Atıksu Arıtma Tesisi inşa edilmesi planlanmaktadır. Atıksu Arıtma Tesisi yapılması planlanan, Edirne Merkez Kirişhane Mevkii 36 Pafta 2291, 2295 Parseller,42 Pafta 6073, 6075 ve 6077 parsellerde kayıtlı olan alan için; Edirne Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından Kamu Yararı kararı tarihinde alınmıştır. Edirne, farklı dönemlerde Edirne Belediyesi ve İller Bankası tarafından inşa edilen kısmen birleşik bir kanalizasyon sistemine sahiptir. Mevcut atıksu toplama sistemi hem ekonomik ömrünü tamamlamış hem de yerleşimin ancak bazı kısımlarını kapsamaktadır. Atıksu toplama sisteminin olmadığı bölgelerde fosseptiklerle veya direkt alıcı ortama deşarjlarla sorun çözümlenmeye çalışılmaktadır ki bu durum halk sağlığı açısından büyük tehdit oluşturmaktadır. Edirne de tüm kentten kaynaklanan atıksuyun toplanması ve arıtıldıktan sonra gerekli yasal kriterlere uygun olarak deşarj edilmesi gerekmektedir. Arıtma Tesisinin Eşdeğer Nüfusu ve Arıtma Tesisi Debileri Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Atıksu Arıtma Tesisinin Eşdeğer Nüfusu ve Debiler 1. KADEME (2033) 2. KADEME (2048) m 3 /gün m 3 /saat l/s m 3 /gün m 3 /saat l/s Minimum Debi Qmin 16, , Ortalama Debi Qort 26,061 1, ,876 1, Proje Debisi Qpro 38,899 1, ,612 2, Maksimum Debi Qmax 51,701 2, ,297 2, Eşdeğer Nüfus Çalışacak personel sayısı inşaat aşamasında 150 kişi, işletme aşamasında 1.kademe tamamlandığında 15 kişi, 2. Kademe tamamlandığında 25 kişi dir. 12

13 İşletme Süresi Atıksu Arıtma Tesisinin işletme süresi 33 yıl olarak planlanmış olmakla birlikte; o günün şartlarına ve nüfus oranlarında olabilecek değişikliklere göre bu sürenin azalabileceği ve/veya artabileceği değerlendirilmektedir Zamanlama Tablosu ve Akış Diyagramı Zamanlama Tablosu ve Akış Diyagramı Tablo 2 de verilmiştir. 13

14 Tablo 2. Zamanlama ve İş AkımTablosu İŞİN ADI Arıtma Tesisi ve Terfi Merkezleri Yer Tahsisi ve Kamulaştırma Projelendirme ÇED Süreci ve ÇED Olumlu Belgesi alınması Finans Kurumu Ön İlanı /Satınalma Duyurusu Ön Yeterlilik Değerlendirme / Kısa Listeleme İhale İşleri (Davet, ihale süreci, değerlendirme) 1. Kademe Yapım İşleri 1. Kademe Devreye Alma ve İşletme Dönemi Finans Kurumu Ön İlanı /Satınalma Duyurusu Ön Yeterlilik Değerlendirme/Kısa listeleme İhale İşleri (Davet, ihale süreci, değerlendirme) 2. Kademe Yapım İşleri 2. Kademe Devreye Alma ve İşletme Dönemi 14

15 Hizmet Amaçları ve Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği Edirne, farklı dönemlerde Edirne Belediyesi ve İller Bankası tarafından inşa edilen kısmen birleşik bir kanalizasyon sistemine sahiptir. Mevcut atıksu toplama sistemi hem ekonomik ömrünü tamamlamış hem de yerleşimin ancak bazı kısımlarını kapsamaktadır. Atıksu toplama sisteminin olmadığı bölgelerde fosseptiklerle veya direkt alıcı ortama deşarjlarla sorun çözümlenmeye çalışılmaktadır ki bu durum halk sağlığı açısından büyük tehdit oluşturmaktadır. Edirne de birinci öncelik taşıyan altyapı problemi, tüm kentten kaynaklanan atıksuyun toplanması ve arıtıldıktan sonra gerekli yasal kriterlere uygun olarak deşarj edilmesidir. Yapılan değerlendirmeler sonucu uzun vadede ilk yatırım ve işletme maliyetleri dikkate alındığında iki kademeli atıksu arıtma tesisi yapılmasının avantajlı olduğu görülmüştür. Yapılacak yatırımların bedelinin yüksek bir mebla olması dolayısıyla yapılacak yatırımlar önceliklerine göre belirlenerek kısımlara ayrılmıştır, böylelikle yatırım bedelinin yıllara yayılması sağlanmıştır. Bu nedenle atıksu altyapı (toplama ve arıtma) yatırımları iki kademede hayata geçirilecektir. Atıksu altyapı yatırımları; birinci kademe 2033, 2. kademe 2048 yılındaki nüfus projeksiyonlarına hizmet edecek şekilde planlanmıştır. OECD Çevresel Performans İncelemelerinde Türkiye Kanalizasyon sistemine bağlı nüfus inceleme döneminde yavaş bir artışla 2006 yılında toplam nüfusun %72 sine ulaşmıştır (TürkSat, 2006). Bu bağlantı oranı, büyük kentsel alanlarda %96 ile nüfusu in altındaki yerleşim alanlarında %55 arasında ciddi bir farklılık göstermektedir (Tablo 3). Kanalizasyon sistemleri genellikle zayıf koşullara ve su kütlelerini kirleten sızıntılara sahiptir (ÇOB, 2006a). Tablo 3. Kanalizasyon ve Atıksu Arıtma Tesislerine Bağlantı, 2006 Yerleşim Yeri Atıksu Arıtma Tesislerine Nüfus Kanalizasyona Bağlantı (%) Sayısı Bağlı Nüfus (%) < > Kaynak:ÇOB Atıksu arıtma tesislerine bağlı nüfus oranı 1990 ların ortasındaki % 9 a göre önemli bir artışla 2006 yılında % 42 ye yükselmiştir (OECD, 2007) Bu oran, in üzerinde nüfusa sahip şehirlerde yaklaşık %70 ile küçük kasabalarda % 5 arasında değişmektedir. İnceleme döneminde atıksu arıtma tesisi sayısı iki katın üzerinde bir artış kaydederken (SOGESID, 2005), özellikle ikincil arıtmadaki artış dikkat çekicidir (OECD, 2007). Birincil arıtma tesislerine sahip kıyı belediyelerin çoğu, atıksuyu direkt boşaltım sistemleri yoluyla denize boşaltmaktadır (Muhammetoğlu ve Yalçın, 2003). Atıksu arıtma tesisleri ve şebekelerine yatırım için yılları arasında 18 milyar Euro ya ihtiyaç duyulacağı tahmin edilmektedir (ÇOB, 2006a). AB fonları ile atıksu arıtma projelerinin %40 ının (ve 2011 yılından sonra %50 sinin) desteklenmesi, 15

16 ayrıca yerel idarelerin AB finansmanlı projeleri İller Bankası ndan kredi kullanarak desteklenmesi beklenmektedir (ÇOB, 2006a). Tarife seviyeleri, sosyal koşullara gerekli özenin gösterilmesiyle birlikte etkin bir şekilde maliyetlerin karşılanmasını temin etmeli; ayrıca altyapı projeleri için temin edilen dış kaynakların yönetimine ilişkin çerçeve güçlendirilmelidir. Tüm belediyelere uygulanan 2010 yılı Belediye Atıksu İstatistikleri Anketi sonuçlarına göre, 2950 belediyeden 2235'ine kanalizasyon şebekesi ile hizmet verildiği tespit edilmiştir yılında kanalizasyon şebekeleri ile toplanan 3,58 milyar m 3 atıksuyun %48,6'sı akarsuya, %41,8'i denize, %3,6'sı baraja, %2,1'i göle-gölete, %1 i araziye ve %2,8'i diğer alıcı ortamlara deşarj edilmiştir. Deşarj edilen atıksuların %76 sı arıtılıyor yılı itibariyle belediyelere ait 39 u fiziksel, 199 u biyolojik, 53 ü gelişmiş ve 35 i doğal arıtma sistemi olmak üzere toplam 326 atıksu arıtma tesisi bulunmakta ve bu tesisler ile 438 belediyeye hizmet verilmektedir. Kanalizasyon şebekesinden deşarj edilen 3,58 milyar m 3 atıksuyun 2,72 milyar m 3 'ü atıksu arıtma tesislerinde arıtılmıştır. Arıtılan atıksuyun %37,9'una gelişmiş, %34,3'üne biyolojik, %27,6'sına fiziksel ve %0,2 sine doğal arıtma uygulanmıştır. Belediye kanalizasyon şebekeleri ile Türkiye nüfusunun %73 üne hizmet verilmektedir yılında kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen belediye nüfusunun Türkiye nüfusu içindeki payı %73, toplam belediye nüfusu içindeki payı ise %88 olarak tespit edilmiştir. Atıksu arıtma tesisleri ile hizmet verilen belediye nüfusunun oranı ise Türkiye nüfusu içinde %52, toplam belediye nüfusu içinde %62 olarak hesaplanmıştır. Deşarj edilen kişi başı atıksu miktarı günde 182 litredir yılı verilerine göre belediyelerden kanalizasyon şebekesi ile alıcı ortamlara deşarj edilen kişi başı günlük atıksu miktarının 182 litre olduğu tespit edilmiştir. Kent nüfuslarının hızla artması, kentlerdeki ekonomik faaliyetlerin yoğunlaşması, merkez yerleşimleri ve çevresini önlenemez seviyelerde kirletmektedir. Kentlerin sosyal ve ekonomik kalkınmasında belirleyici unsurlardan birisi olan alt yapı sistemleri, sürdürülebilir kalkınmanın vazgeçilmez şartı olan çevrenin korunması prensibine doğrudan hizmet etmektedir. Gelişmekte olan ülkeler kalkınma çabası içinde genellikle çevre korumacılığını göz ardı etmekte, doğal kaynaklarını dikkatsizce kullanarak, gerek dünyada gerekse ülkemizde su ihtiyacı gittikçe artarken, su kaynakları kirlenmekte ve tükenmektedir. Yapılan araştırmalar dünya genelinde su kullanımının 1940 ile 1980 arasında iki katına çıktığını göstermektedir. Edirne Belediyesi Atıksu Atıksu Arıtma Tesisi Projesinin ekonomik ve sosyal yönden gereklilikleri; Tüm atıksuyun kanalizasyon sistemi ile toplanarak; çevre mevzuatına uygun olarak arıtıldıktan sonra deşarj edilerek hedef grupların sağlığının ve alıcı otamdaki ekolojik hayatının korunması, Toplum sağlığı ve hijyeni yönünden atıksuya bağlı risklerin ortadan kaldırılması yoluyla halkın sağlıklı yaşam koşullarının iyileştirilmesi, Çevrenin ve doğal kaynakların korunması, 16

17 Edirne kentinin çevresel kalitesi yükselecek, kenti çekim merkezi haline getirecek bu durum kentin gelişimine katkıda bulunacaktır Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Kapasiteleri, Proses Akım Şeması, Girdi-Çıktı ve Proses Atıkları, Arıtma Tesisinin Tasarımı (Tasarıma İlişkin Tüm Esaslar, Otomasyon Bilgileri, Skada, Tank, Havuz Boyutları Vs. ), Her Faaliyet İçin Her Bir Ünitede Gerçekleştirilecek İşlemler, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Arıtma tesisi tasarımına esas olacak parametreler ve kademe yıllarındaki değerleri, Tablo 4 Tablo 5, Tablo 6 ve Tablo7 de verilmiştir. Tablo 4.Nüfus ve Debiler Birim I. Kademe (2033) II. Kademe (2048) Kademe Nüfusları EN Kişi Günlük Evsel Atıksu Debisi Qev,d m³/gün Saatlik Evsel Atıksu Debisi Qev,h m³/sa Günlük Kuru Hava Debisi Qav,d m³/gün Ortalama Saatlik Kuru Hava Debisi Qav,h m³/sa Tablo 5.Giriş Suyu Konsantrasyonları Birim I. Kademe (2033) II. Kademe (2048) ASKIDA KATI MADDE (AKM) mg/l BİYOLOJİK OKSİJEN İHTİYACI (BOİ 5) mg/l KİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (KOİ) mg/l 578, TOPLAM KJELDAHL AZOTU (TKN) mg/l 49,47 49,62 ORGANİK AZOT (org-n) * mg/l 19,79 19,85 AMONYUM AZOTU (NH 4-N) * mg/l 29,68 29,78 NİTRAT AZOTU (NO 3-N) mg/l 0 0 TOPLAM FOSFOR (TP) mg/l 12,32 12,36 (*) Organik azot toplam Kjeldahl azotunun %40 ı olarak kabul edilmiştir. Tablo 6.Giriş Suyu Yükleri Birim I. Kademe (2033) II. Kademe (2048) ASKIDA KATI MADDE (AKM) kg/d 8,577 11,182 BİYOLOJİK OKSİJEN İHTİYACI (BOİ 5) kg/d 7,535 9,825 KİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (KOİ) kg/d 15,070 19,650 TOPLAM KJELDAHL AZOTU (TKN) kg/d 1,289 1,681 ORGANİK AZOT (org-n) kg/d AMONYUM AZOTU (NH 4-N) kg/d 774 1,009 NİTRAT AZOTU (NO 3-N) kg/d 0 0 TOPLAM FOSFOR (TP) kg/d

18 Tablo 7.Çıkış Suyu Deşarj Kriterleri ASKIDA KATI MADDE (AKM) 35 mg/l BİYOLOJİK OKSİJEN İHTİYACI (BOİ 5) 25 mg/l KİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (KOİ) 125 mg/l TOPLAM AZOT (TN) 10 mg/l TOPLAM KJELDAHL AZOTU (TKN) * 2 mg/l NİTRAT AZOTU (NO 3-N) * 8 mg/l TOPLAM FOSFOR (TP) 1 mg/l Yukarıdaki çıkış suyu deşarj kriterleri Kentsel Atıksu Arıtma Yönetmeliği normları göz önünde bulundurularak kabul edilmiştir. Tablo 8.Çıkış Suyu Yükleri Birim I. Kademe (2033) II. Kademe (2048) ASKIDA KATI MADDE (AKM) kg/d BİYOLOJİK OKSİJEN İHTİYACI (BOİ 5) kg/d KİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (KOİ) kg/d TOPLAM KJELDAHL AZOTU (TKN) kg/d ORGANİK AZOT (org-n) kg/d NİTRAT AZOTU (NO 3-N) kg/d TOPLAM FOSFOR (TP) kg/d Proses Akım Şeması Şekil 1 de, P & ID Şeması Ek 17 de verilmiştir. 18

19 Atıksu Kaba Izgara Terfi Merkezi İnce Izgara Kum Tutucu Anaerobik Havuz Havalandırma Havuzu Çökeltme Tankı Alıcı Ortam MERKEZİ Çamur Geri Devir Terfi Merkezi TERFİ Dekantör Katı Atık Düzenli Depolama Alanına Nakliye Şekil 1. Proses Akım Şeması 19

20 ÖN ARITMA ÜNİTELERİ, ARITMA TESİSİ GİRİŞ ve BY-PASS YAPISI Atıksular, Ø800 mm çapında Avrupa Kollektör Hattı ve Ø1400 mm çapında Belediye Kollektör Hattı ile gelip mevcut (T100) nolu bacada birleşmektedir. Bu baca rehabilite edilerek atıksular arıtma tesisine buradan 30,35 kotundan tesise alınacaktır. Aynı zamanda mevcut hat tesisin by-pass ı olarak kullanılacaktır. Tesisten arıtılarak deşarj edilecek atıksular mevcut (T-114) nolu bacaya 30,30 kotundan bağlanıp mevcut hat ile Meriç Nehrine iletilecektir. Tesise alınmayan sular (T100) nolu baca içerisindeki mevcut By-Pass hattının kapağı açılarak deşarj edilecektir. Arıtma Tesisi Giriş ve By-Pass yapısından alınacak olan atıksu Izgara yapısına 1200 mm lik PE Boruyla iletilecektir. Baca No Ara Akar Kot (m) Eğim Boru Çapı Giriş Izgara Mesafe (m) Baş Son (m/m) (mm) Yapısı Yapısı T 100 T , / PE IZGARA YAKLAŞIM KANALI Izgaraların yerleştirileceği kanaldaki su hızının dağılımı ızgaranın iyi işlemesi açısından önemlidir. Yaklaşım kanalındaki hızın 0.5 m/sn den az olması çökelme bakımından istenmemektedir. Açık kanalların boyutlandırılmasında kullanılan en yaygın formül Manning formülüdür. 20

21 Manning V = (1/n) R 2/3 J 1/2 Ancak bu formülle çözüme ulaşmak, deneme yanılma metodu kullanmak gerektirdiği için işlem uzun sürmektedir. Bu nedenle denklem amprik olarak formüle edilmiş ve tablolar geliştirilmiştir. K = (Q x n) / (b 8/3 x J 1/2 ) I.Kademede Qmin için; K = (0,197x0,013)/(1,5 8/3 x0,0005 1/2 ) K = 0,039 Bu formülden bulunan K değerine karşılık gelen değeri tablodan okunarak kanaldaki su yüksekliği h = x * b eşitliğinden bulunur. h = 0,160 x 1,50 = 0,24 m II.Kademede Qmax için; K = (0,779x0,013)/(1,5 8/3 x0,0005 1/2 ) K = 0,154 Bu formülden bulunan K değerine karşılık gelen değeri tablodan okunarak kanaldaki su yüksekliği h = x * b eşitliğinden bulunur. h = 0,415 x 1,50 = 0,62 m K ve x değerlerini içeren tablo ekler kısmında verilmiştir. Bu formüllerde kullanılan değerler aşağıda verilmiştir. Q = Debi (m³/sn) n = (düzgün çimento yüzeyi için) b = Açık kanal genişliği (1.5 m) J = Kanal taban eğimi (1/2000) h = Kanaldaki su yüksekliği (m) 2033 yılı için 1 kanal, 2048 yılı içinde 1 kanalla hizmet edecektir. Açık kanalda oluşacak su yükseklikleri ve hızları hesaplanarak aşağıda Tablo 9 da verilmiştir. 21

22 Tablo 9. Kaba Izgara Yaklaşım Kanalı Qmin Qort Qproje Qmax Proje Yılı m 3 /sn m 3 /sn m 3 /sn m 3 /sn ,197 0,302 0,450 0,598 Kanal Adedi B m 1,5 1,5 1,5 1,5 J 0,0005 0,0005 0,0005 0,0005 n 0,013 0,013 0,013 0,013 K 0,039 0,059 0,089 0,118 X 0,16 0,208 0,278 0,341 h m 0,24 0,31 0,42 0,51 A m 2 0,32 0,47 0,63 0,77 V m/sn 0,62 0,64 0,72 0,78 Proje Yılı Qmin Qort Qproje Qmax m 3 /sn m 3 /sn m 3 /sn m 3 /sn ,255 0,392 0,586 0,779 Kanal Adedi B m 1,5 1,5 1,5 1,5 J 0,0005 0,0005 0,0005 0,0005 n 0,013 0,013 0,013 0,013 K 0,050 0,077 0,116 0,154 X 0,189 0,253 0,336 0,413 h m 0,28 0,38 0,50 0,62 A m 2 0,43 0,57 0,76 0,93 V m/sn 0,60 0,69 0,77 0,84 KABA IZGARA Atıksu arıtma tesislerini korumak ve tıkanmaları önlemek için kaba ızgara kullanılacaktır. Izgara için seçilen proje kriterleri aşağıda verilmiştir. Temizleme : Mekanik Çubuk aralığı : 3 cm Yatayla yapılan açı : 70 o Çubuk kalınlığı, w : 1 cm (10 x 50 mm paslanmaz çelik) Aralık sayısı : 13 adet Çubuk sayısı (n) : 12 adet Kanal genişliği : 0.5 m Izgara net genişliği : x 0.01 = 0,38 m K = (Q x n) / (b 8/3 x J 1/2 ) I.Kademede Qmin için; K = (0,197x0,013)/(4x0,50 8/3 x0,0005 1/2 ) K = 0,181 22

23 Bu formülden bulunan K değerine karşılık gelen değeri tablodan okunarak kanaldaki su yüksekliği h = x * b eşitliğinden bulunur. h = 0,466 x 0,50 = 0,23 m II.Kademede Qmax için; K = (0,779/4x0,013)/(4x0,5 8/3 x0,0005 1/2 ) K = 0,719 Bu formülden bulunan K değerine karşılık gelen değeri tablodan okunarak kanaldaki su yüksekliği h = x * b eşitliğinden bulunur. h = 1,398 x 0,50 = 0,70 m K ve x değerlerini içeren tablo ekler kısmında verilmiştir. Bu formüllerde kullanılan değerler aşağıda verilmiştir. Q = Debi (m³/sn) n = (düzgün çimento yüzeyi için) b = Açık kanal genişliği (1.5 m) J = Kanal taban eğimi (1/2000) h = Kanaldaki su yüksekliği (m) I.Kademede Qmin için; Vçubuklar-arası = Qmin / ( Kanal Adedi x hkanal x Bnet) Vçubuklar-arası = 0,197 / (4 x 0,23 x 0,38 ) Vçubuklar-arası = 0,56 m/sn Vızgara-önü = Qmin / ( Kanal Adedi x hkanal x Bızgara) Vızgara-önü = 0,197 / (4 x 0,23 x 0,5) Vızgara-önü = 0,42 m/sn II.Kademede Qmax için; Vçubuklar-arası = Qmax / ( Kanal Adedi x hkanal x Bnet) Vçubuklar-arası = 0,779 / (4 x 0,70 x 0,38 ) Vçubuklar-arası = 0,73 m/sn Vızgara-önü = Qmax / ( Kanal Adedi x hkanal x Bızgara) Vızgara-önü = 0,779 / (4 x 0,70 x 0,5) Vızgara-önü = 0,56 m/sn 23

24 Tablo 10. Kaba Izgara Derinlik Hız Tablosu Proje Yılı Qmin Qort Qproje Qmax m 3 /sn m 3 /sn m 3 /sn m 3 /sn ,197 0,302 0,450 0,598 Kanal Adedi hkanal m 0,23 0,32 0,44 0,56 VKANAL m/sn 0,55 0,64 0,72 0,78 BIZGARA m 0,50 0,5 0,5 0,5 n adet s m 0,01 0,01 0,01 0,01 b m 0,03 0,03 0,03 0,03 BNET m 0,38 0,38 0,38 0,38 VÇUBUKLAR-ARASI m/sn 0,56 0,61 0,67 0,70 VIZGARA-ÖNÜ m/sn 0,42 0,47 0,51 0,53 Proje Yılı Qmin Qort Qproje Qmax m 3 /sn m 3 /sn m 3 /sn m 3 /sn ,255 0,392 0,586 0,779 Kanal Adedi hkanal m 0,28 0,40 0,55 0,70 VKANAL m/sn 0,60 0,69 0,77 0,84 BIZGARA m 0,50 0,50 0,50 0,50 n adet s m 0,01 0,01 0,01 0,01 b m 0,03 0,03 0,03 0,03 BNET m 0,38 0,38 0,38 0,38 VÇUBUKLAR-ARASI m/sn 0,59 0,65 0,70 0,73 VIZGARA-ÖNÜ m/sn 0,45 0,49 0,53 0,56 ANA TERFİ MERKEZİ Tesisin hidrolik yük kayıplarını karşılamak için kaba ızgaralardan sonra terfi merkezi yapılacaktır. 1. Kademe için Q Pompa : 200 lt/sn 2. Kademe için Q Pompa : 300 lt/sn 1. Kademe için : 3 asıl 1 yedek 2. Kademe için : 3 asıl 1 yedek Terfi Hattı Çapı ve Cinsi : φ 500 mm ÇB Terfi Hattı Uzunluğu : 8 m Pompa Eksen Kotu : m 24

25 Tablo 11. Ana Terfi Merkezi Pompalar Yıllar Debi Pompa Debisi Pompa Sayısı Pompa Basma Debisi Çalışma Süresi (m³/sa) (m 3 /sn) (L/sn) (adet) (m 3 /sn) (sa) Qmin 708 0, , ,200 23,59 Qort , , ,400 18,10 Qprj , , ,600 18,01 Qmax , , ,600 23,94 Qmin 918 0, , ,300 20,41 Qort , , ,600 15,68 Qprj , , ,600 23,43 Qmax , , ,900 20,77 İNCE IZGARA Temizleme :Mekanik Çubuk aralığı :1 cm Çubuk Kalınlığı, w :1 cm (10*50 mm paslanmaz çelik) Yatayla yapılan açı : 70 Izgara ve Çubuklarının Boyutlandırılması Izgara kanalı genişliği, b=0,80 m alınarak; 0,80 = n * (n + 1)*0.01 Çubuk sayısı (n) = 40 adet Boşluk sayısı = n + 1= 41 adet Izgara çubukları arasındaki net açıklık; b' = 0,80 - (40 x 0.01) = 0,40 m K = (Q x n) / (b 8/3 x J 1/2 ) I.Kademede Qmin için; K = (0,200x0,013)/(4x0,80 8/3 x0,0005 1/2 ) K = 0,053 Bu formülden bulunan K değerine karşılık gelen değeri tablodan okunarak kanaldaki su yüksekliği h = x * b eşitliğinden bulunur. h = 0,195 x 0,80 = 0,16 m II.Kademede Qmax için; K = (0,900x0,013)/(4x0,80 8/3 x0,0005 1/2 ) K = 0,237 Bu formülden bulunan K değerine karşılık gelen değeri tablodan okunarak kanaldaki su yüksekliği h = x * b eşitliğinden bulunur. h = 0,572 x 0,80 = 0,46 m K ve x değerlerini içeren tablo ekler kısmında verilmiştir. Bu formüllerde kullanılan değerler aşağıda verilmiştir. Q = Debi (m³/sn) n = (düzgün çimento yüzeyi için) 25

26 b = Açık kanal genişliği (1.5 m) J = Kanal taban eğimi (1/2000) h = Kanaldaki su yüksekliği (m) Yaklaşım Kanalındaki Hızlar; I.Kademede Qmin için; Vçubuklar-arası = Qmin / ( Kanal Adedi x hkanal x Bnet) Vçubuklar-arası = 0,200 / (4 x 0,16 x 0,40 ) Vçubuklar-arası = 0,80 m/sn Vızgara-önü = Qmin / ( Kanal Adedi x hkanal x Bızgara) Vızgara-önü = 0,200 / (4 x 0,16 x 0,80) Vızgara-önü = 0,40 m/sn II.Kademede Qmax için; Vçubuklar-arası = Qmax / ( Kanal Adedi x hkanal x Bnet) Vçubuklar-arası = 0,900 / (4 x 0,46 x 0,40 ) Vçubuklar-arası = 1,23 m/sn Vızgara-önü = Qmax / ( Kanal Adedi x hkanal x Bızgara) Vızgara-önü = 0,900 / (4 x 0,46 x 0,80) Vızgara-önü = 0,61 m/sn Tablo 12.İnce Izgara Derinlik Hız Tablosu Proje Yılı Qmin Qort Qproje Qmax m 3 /sn m 3 /sn m 3 /sn m 3 /sn ,200 0,400 0,600 0,600 Kanal Adedi h m 0,16 0,25 0,34 0,34 BIZGARA m 0,80 0,8 0,8 0,8 n adet s m 0,01 0,01 0,01 0,01 b m 0,010 0,01 0,01 0,01 BNET m 0,40 0,40 0,40 0,40 ANET m 2 0,06 0,10 0,14 0,14 VIZGARA m/sn 0,80 0,99 1,11 1,11 VIZGARA-ÖNÜ m/sn 0,40 0,50 0,56 0, ,300 0,600 0,600 0,900 Kanal Adedi h m 0,21 0,34 0,34 0,46 BIZGARA m 0,80 0,80 0,80 0,80 n adet s m 0,01 0,01 0,01 0,01 b m 0,010 0,010 0,010 0,010 BNET m 0,40 0,40 0,40 0,40 ANET m 2 0,08 0,14 0,14 0,18 VIZGARA m/sn 0,91 1,11 1,11 1,23 VIZGARA-ÖNÜ m/sn 0,46 0,56 0,56 0,61 26

27 YATAY AKIŞLI KUM TUTUCULAR Arıtma tesisine gelen atıksudaki kum, çakıl ve benzeri maddeleri ayırmak ve bunların tesisin diğer ünitelerine geçmesini önleyerek mekanik aksamı korumak üzere kum tutucular kullanılacaktır. Kum tutucu çıkışındaki dikdörtgen kontrol savağı ile kum tutucudaki su hızı 0.3 m/sn civarında tutularak 0.2 mm çapında ve daha iri olan kum, çakıl vs nin çökelmesi sağlanacaktır. Kum tutucular dikdörtgen planlı ve parabolik kesitli olacaktır. Ancak inşaat kolaylığı açısından kesit trapeze dönüştürülecektir. Kum tutucuların tasarımında aşağıdaki formüller kullanılacaktır. Uzunlamasına çökelten kum tutucular, mekanik temizlemeli olarak projelendirilecektir. 3 Q h = x 2 TxV V c 1 V V c = x h + dc = 2x 2g 3.1 2g 2g a = dc x W h t = V ç L = V x t Lmax = L x L Lmin = L + 2 x hmax Bu formüllerde; h = Kum tutucuda su derinliği, (m) W = Kontrol kesiti genişiliği, (m) T = Kum tutucudaki su yüzeyi genişliği, (m) Vc = Kritik su hızı, (m/sn) dc = Kritik su derinliği, (m) a = Kontrol savağı ıslak kesit alanı, (m2) L = Kum tutucu uzunluğu, (m) V = Kum tutucudaki su hızı, (m/sn) Vç = Danelerin çökelme hızı, (m/sn) t = Kum tutucuda bekletme süresi, (sn) Boyutlandırma 2033 Qmax = lt/sn I. Kademe için 1.70 m üst genişliği olan 2 adet kum tutucu yapılacaktır. II. Kademe için ise 1.70 m üst genişliği olan 3 adet kum tutucu yapılacaktır. Kum tutucuların tümü I. Kademede inşaa edilecek, bir tanesi yedek olarak çalışacaktır Qmax = lt/sn 27

28 Bir kum tutucuya gelecek debi, Q1 = 600,00 / 2 = 300,00 lt /sn T = 1.70 m h max = x x0.3 hmax = 0,88 m 0.2 mm çapındaki danelerin çökelme hızı m/sn olup kum tutucudaki bekletme süresi, t; t = h / Vç = 0,88 / = sn Kum tutucu teorik uzunluğu, L; L = t x V = 46,44x 0.3 = 13,91 m Lmax = 13, x 13,91 = 20,90 m Lmin = 13, x 0,88 = 15,70 m L = 20 m - Kum tutucu uzunluğu 2048 Qmax = lt/sn Bir kum tutucuya gelecek debi, Q1 = 900,00 / 3 = 300,00 lt /sn T = 1.70 m h max = x x0.3 hmax = 0.88 m 0.2 mm çapındaki danelerin çökelme hızı m/sn olup kum tutucudaki bekletme süresi, t; t = h / Vç = 0,88 / = sn Kum tutucu teorik uzunluğu, L; L = t x V = 46,44x 0.3 = 13,91 m Lmax = 13, x 13,91 = 20,90 m Lmin = 13, x 0,88 = 15,70 m L = 20 m - Kum tutucu uzunluğu Maksimum Debide Yüzeysel Yükleme Uzunlamasına çökelten kum tutucular için maksimum yüzeysel yükleme m/saat 2033 : Q = 600,00 lt/sn = 2160,00 m³/saat A = 2 x (20 x 1.70) = 34x2 = m ,00 S = = 31.77m / saat Kontrol Kesiti Hesapları 1. Kademe İçin; Kum tutucu çıkışındaki dikdörtgen savakta kritik akım şartları geçerlidir. I. Kademe kritik akımda maksimum debideki su hızı, Vc; 28

29 2 2 Vc 1 V = x h + 2g 3.1 2g 2 2 V c = x 0, Vc = 2.37 m/sn Kontrol kesiti alanı, a Q a = = = m Vc 2.37 Kritik derinlik, dc 2 Vc dc = 2x = 2x 2g dc m 2 ( 2.37) Kontrol kesiti genişliği, W a W = = d c 0.57 W=0.22 m 2 Kontrol kesiti genişliği her debi için sabit olacağından, diğer debilerde kontrol kesitindeki su derinliği ile kum tutucudaki su derinliği ve genişliklerini bulmak için aşağıdaki formüller kullanılacaktır. 2 ( Q xw) a = g dc = a / W dc h =3.1x 2 3 Q T = x 2 hxv 1/ 3 29

30 Diğer Debilerde Su Yükseklik ve Genişlikleri I. Kademe 2033 yılı için, Qmin Qort Qproje Qmax Proje Yılı L/sn L/sn L/sn L/sn , , , ,000 Ünite Sayısı adet Birim Debi l/s 100,00 200,00 300,00 300,00 T m 1,70 1,70 1,70 1,70 İstenen Hız m/s 0,30 0,30 0,30 0,30 hmax m 0,43 0,68 0,88 0,88 Vc m/s 1,65 2,08 2,37 2,37 a m 2 0,06 0,10 0,13 0,13 dc m 0,28 0,44 0,57 0,57 W m 0,22 0,22 0,22 0,22 Dane Çök. Hızı m/s 0,02 0,02 0,02 0,02 t s 22,53 35,76 46,44 46,44 L m 6,76 10,73 13,93 13,93 Lmax m 10,14 16,09 20,90 20,90 Lmin m 7,61 12,09 15,70 15,70 Lseç m II. Kademe 2048 yılı için, Qmin Qort Qproje Qmax Proje Yılı L/sn L/sn L/sn L/sn , , , ,000 Ünite Sayısı adet Birim Debi l/s 100,00 200,00 200,00 300,00 T m 1,70 1,70 1,70 1,70 İstenen Hız m/s 0,30 0,30 0,30 0,30 hmax m 0,43 0,68 0,68 0,88 Vc m/s 1,65 2,08 2,08 2,37 a m 2 0,06 0,10 0,10 0,13 dc m 0,28 0,44 0,44 0,57 W m 0,22 0,22 0,22 0,22 Dane Çök. Hızı m/s 0,02 0,02 0,02 0,02 t s 22,53 35,76 35,76 46,44 L m 6,76 10,73 10,73 13,93 Lmax m 10,14 16,09 16,09 20,90 Lmin m 7,61 12,09 12,09 15,70 Lseç m Oluşacak Günlük Kum Miktarları : 2033 YILI : Q = ( m³/gün) / 2 = m³/gün 2048 YILI : Q = m³/gün / 3 = m³/gün Oluşacak birim miktarı : m3 / 1000 m3 atıksu 30

31 V kum (2033) : (0.03 x )/1000 = 0.78 m³/gün V kum (2048) : (0.03 x )/1000 = 0.67 m³/gün Kum haznesi hacmi = 20 x 0.50 x 0.50 = 5,00 m3 (1 kum tutucu) Kum hazneleri dolma süreleri : : t = = gün : t = = gün yılı maksimum debide; Kum yoğunluğu = 1600 kg/m 3 0,78 / 24 = 0,032 m³/sa 0,032 x 1600 = 51,7 kg/sa Tabandan çekilen kumun kuru katı madde oranı %2 (20 kg/m 3 ) kabul edilerek sulu kumun hacmi; Toplam Kumlu su debisi :51,7 kg/sa / 20 = 2,59 m³/sa Havuz başına kumlu su debisi : 2,59 m³/sa Günlük Havuz başına kum D. : 2,59 x 24 = 62,16 m³/gün Seçilen pompa kapasitesi : 10 m³/sa (Dalgıç Pompa) Hm : 10 mss Çalışma süresi : 62,16/10 6,2 saat olarak kabul edilmiştir yılı maksimum debide; Kum yoğunluğu = 1600 kg/m 3 0,67 / 24 = 0,028 m³/sa 0,028 x 1600 = 44,67 kg/sa Tabandan çekilen kumun kuru katı madde oranı %2 (20 kg/m 3 ) kabul edilerek sulu kumun hacmi; Toplam Kumlu su debisi : 44,67 kg/sa / 20 = 2,23 m³/sa Havuz başına kumlu su debisi : 2,23 m³/sa Günlük Havuz başına kum D. : 2,23 x 24 = 53,60 m³/gün Seçilen pompa kapasitesi : 10 m³/sa (Dalgıç Pompa) Hm : 10 mss Çalışma süresi : 53,60/10 5,6 saat olarak kabul edilmiştir. Kum Yıkayıcı ve Sınıflayıcı : Pompa ile kum tutucu tabanından çekilen sulu kum, yıkama ve sınıflama amacıyla bir helezondan geçirilecek kum ve suyu ayrılacaktır. Suyu ayrıştırılmış kum konteynerde toplanarak tesisten uzaklaştırılacaktır. PARSALL SAVAĞI Parsall savağında debi ultrasonik debimetre kullanılarak ölçülecektir. 31

32 I.Kademede; Qmax = 0,600 m 3 /sn Qmin = 0,200 m 3 /sn(1st stage) (21,19 ft 3 /s) (7,06 ft 3 /s) II.Kademede; Qmax = 0,900 m 3 /sn (31,78 ft 3 /s) Qmin = 0,300 m 3 /sn(1st stage) (10,59 ft 3 /s) Qmax ve Qmin değerleri için ha ve hb değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. (USBR Water Measurement Manual Chapter 8 FLUMES, Section 10. Parshall Flumes) Q=3.732*ha Qmax Qmin K 3,732 l/s u 1,587 m3/s 0,9 0,2 hb/ha 0,7 ha 0,41 0,16 Parsall boyu: M + B + T + G Parsall boyu: 3,92 m Giriş uzunluğu: 3 x P = 3 x 3,12 = 9,37 m Çıkış uzunluğu: 2 x P = 2 x 3,12 = 6,25 m Toplam Boy: 3,92 + 9,37 + 6,25 = 19,55 m hb 0,29 0,11 Parshall savağı boyutları ve dizayn edilecek savak yapısının plan ve kesiti aşağıdaki Tablo 13 de ve şekillerde boyutları ile birlikte verilmiştir. Tablo 13.Parsall Savağı Boyutları Boyutlar inç mm m W ,524 A ,981 2/3A 52, ,321 B 76, ,943 C 72, ,829 D 90, ,301 E ,4 0,914 T ,6 0,61 G ,4 0,914 K 3 76,2 0,076 M ,2 0,457 N 9 228,6 0,229 P ,124 R ,6 0,61 X 2 50,8 0,051 Y 3 76,2 0,076 32

33 P= 3,12 D= 2,30 W= 1,52 C= 1,83 A= 1,98 Şekil 2. Parsall Savağı Planı M= 0,46 B= 1,94 T= 0,61 G= 0,91 E= 0,91 N= 0,23 K= 0,08 Y= 0,08 X= 0,05 Şekil 3. Parsall Savağı Kesitleri 33

34 ANAEROBİK HAVUZLAR ATV DVWK 131E Standartlarına göre anaerobik reaktörde bekleme süresi ortalama debide 1,5 saat alınmıştır. 1. kademe için 2, 2. kademe için ilave 1 adet toplam 3 adet aynı boyutlarda tank inşa edilecektir. I. Kademe ve II. Kademede 1,5 saat bekleme süresine göre bio-p hacimleri ara ve dönüş perdeleri hariç sırasıyla m 3, m 3 olmaktadır. Bu durumda bio-p tanklarının herbiri ara ve dönüş perdeleri dahil 936 m 3 hacminde olacak şekilde projelendirilmiştir. İhtiyaç halinde kullanılmak üzere Bio-P ünitesinin kendini by-pass kanalı da bulunacaktır. Yeterli fosfor çıkış konsantrasyonu biyolojik olarak sağlanamayacağından AB standartı olan 1 mg/lt çıkış konsatrasyonunun sağlanabilmesi için FeCl3 ilavesi öngörülmektedir. Geri dönüş debisi ( I. Kademede = 779 m³/gün, II. Kademede = 1048 m³/gün) ve yükleri dikkate alınarak bio-p tanklarına giriş debileri ve kirlilik değerleri Tablo 14 de verilmiştir. Tablo 14. Kademelere Göre Bio-P Tanklarına Giriş Debileri Birim I. Kademe II. Kademe ORTALAMA DEBİ m 3 /d m 3 /h L/s MAKSIMUM DEBİ m³/gün m 3 /h L/s Tablo 15. Kademelere Göre Bio-P Tanklarına Giriş Parametreleri Birim I. Kademe II. Kademe ASKIDA KATI MADDE (AKM) mg/l 328,69 329,59 BİYOLOJİK OKSİJEN İHTİYACI (BOİ 5) mg/l 285,46 286,19 KİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (KOİ) mg/l 561,46 562,65 TOPLAM KJELDAHL AZOTU (TKN) mg/l 48,63 48,74 ORGANİK AZOT (org-n) mg/l 19,80 19,86 AMONYUM AZOTU (NH 4-N) mg/l 28,82 28,88 NİTRAT AZOTU (NO 3-N) mg/l 0,23 0,23 TOPLAM FOSFOR (TP) mg/l 12,20 12,22 Sbs, geri devirden gelen nitrat ve giriş atıksuyundan gelen çözünmüş oksijen ile kolay ayrışabilir KOİ deki azalmayı verir. 1 mg NO3-N için 8,6 mg KOİ ve 1 mg O2 ile 3 mg KOİ tüketilir. Buna göre, Sbs; S = 8,6 r N + 3, 0 + bs nr ( DOi rdoi ) ( 0,0 + 0,0 ) 6,88 mg lt S bs = 8,6 0,80 1,0 + 3,0 = / 34

35 Anaerobik reaktördeki çözünmüş kolay ayrışabilir organik karbon, Sbsa, ( f bs S bi S bs ) S bsa = 1 + r S = 561,46 x (1-0,08-0,11) = 454,78 bi S bsa = ( 0,25 454,78 6,88 ) 1+ 0,80 I. Kademede 59,34 mg / lt II. Kademede 59,48 mg / lt Hesaplarda kullanılan KOİ fraksiyonları Tablo 16 da verilmiştir. Tablo 16.Bio-P giderimi için kullanılan katsayılar (1.ve 2. Aşamalar için) (şartname gerekliliği) ÖLÜM KATSAYISI, 20 o C 0,15 Gün -1 BÜYÜME ORANI 0,4308 mgvss/mgcod GİRİŞTEKİ AYRIŞAMAYAN ÇÖZÜNMÜŞ KOİ ORANI 0,08 mg/mgcod GİRİŞTEKİ AYRIŞAMAYAN PARTİKÜL KOİ ORANI 0,11 mg/mgcod UÇUCU KATI MADDENİN KOİ DEĞERİ 1,48 mgcod/mgvss ANAEROBİK TANKLARDAKİ AYRIŞABİLİR KOİ ORANI 0,25 mg/mgcod UÇUCU KATILARDAKİ AYRIŞAMAYAN FOSFOR ORANI 0,015 mgp/mgvss AKTİF KÜTLEDEKİ AYRIŞAMAYAN KISIM 0,2 mg/mgvss Aşırı P giderim faktörü (propensity factor) (Pf) : f ( Sbsa ) fxa P = 25 Pf = Aşırı fosfor giderim faktörü (propensity factor) (mgkoi/l) Sbsa= Anaerobik reaktör kolay ayrışabilir KOİ konsantrasyonu (mgkoi/l) Anaerobik kütle oranı, fxa, Van f xa = V t f xa = I. Kademede 0,03 II. Kademede 0,03 V = hacim (m 3 ), (an, t indisleri sırasıyla anaerobic ve anoksik, aerobik toplam reaktörleri ifade eder) Buna gore; f ( Sbsa ) f xa ( 59,34 25) 0, 03 P = 25 P f = I. Kademede 1,056 mg / lt II. Kademede 1,031 mg / lt 35

36 Aşırı fosfor giderim faktörünü 25 mgkoi/l üzerindeki Sbsa konsantrasyonu ve anaerobik kütle oranının bir fonksiyonudur. Aşırı P giderim katsayısı (γ) : ( 0,242 P f ) γ = 0,35 0,29 e ( 0,2421,056 ) γ = 0,35 0,29 e I. Kademede 0,125 II. Kademede 0,124 γ = Aşırı P giderim katsayısı, (mgp/mguakm) Aşırı P Giderim Modeli : Denge koşullarındaki aktif çamur prosesi için fosfor giderim modeli Marais ve Ekama (1976) tarafından geliştirilmiştir. ( ) 1 f ( ) us f up Yh f p f up PS = S ti γ + f p f bht θ x + ( 1 + bht θ x ) Pv ( 1 0,08 0,11) 0,4308 0,015 0,11 P S = 561,46 ( 0, ,015 0,2 0,123 20,30) + ( ) 1+ 0,123 20,30 1,48 I. Kademede 8,06 mgp / lt II. Kademede 8,00 mgp / lt Ps = Giriş debisi başına günlük atılan çamurdaki P, (mgp/l) S ti = Toplam giriş KOİ konsantrasyonu, mgkoi/l f p = İnert UAKM deki P oranı, 0,015 mgp/mguakm f us = Girişteki çözünmüş biyolojik olarak ayrışamayan KOİ fraksiyonu (mgkoi/mgkoi) f up = Girişteki partikül biyolojik olarak ayrışamayan KOİ fraksiyonu (mgkoi/mgkoi) f = Aktif kütlenin ayrışamayan kısmı, 0,2 mguakm/mguakm b ht = T o C daki heterotrofik kütle kaybı, (1/gün) Y h = Dönüşüm oranı, (mguakm/mgkoi) P v = Çamur kütlesindeki KOİ UAKM oranı, 1,42 mgkoi/mguakm θ x = Çamur yaşı, (gün) θ = Hidrolik bekletme süresi, (gün) Çıkış forfor konsantrasyonu; C P, EST = 12,20 8,06 I. Kademede 4,14 mg / lt II. Kademede 4,22 mg / lt Çıkış fosfor konsantrasyonu deşarj kriteri olan 1 mgp/lt den fazla olduğu için kimyasal ilavesi ile fosfor giderimi yapılacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken konu, geri devir çamurunun denitrifikasyonu ile fosfor giderimi için gerekli karbon miktarının azalmamış olmasıdır; karbon azaldığı sürece çıkış fosfor konsantrasyonu artacaktır. Çöktürme için kimyasal olarak Demir (+3) çözeltisi kullanılacaktır. Demir ile çöktürme işlemi yapıldığında 2,7 kgfe/kgpprec kullanılacaktır. Buna göre gerekli olan günlük demir miktarı; 36

37 Q d x X x 2,7= ( 4,14 1,00 ) p, prec I. Kademede 227,55 kgfe/gün II. Kademede 303,63 kgfe/gün x 2,7 (ATV-DVWK-131-E) Kimyasal fosfor gideriminden kaynaklanan çamur miktarı; 6,8 Q d x X prec , = ( 4,14 1,00 ) p, I. Kademede 572 kg/gün II. Kademede 764 kg/gün (ATV-DVWK-131-E) Anaerobik tankın boyutlandırılması Hesaplanan BioP Tankı Hacmi (VBioP,calc) Bekletme süresi 1,5 saat seçilirse V t Q = 1, BioP, calc = R, BioP I, BioP I. Kademede m II. Kademede m 3 3 I.Kademe İçin Havuz Sayısı 2 Seçilirse Gerekli Beher BioP Tankı Hacmi (VBioP) VBioP, calc VBioP = = = 839 m n 2 II.Kademe İçin Havuz Sayısı 3 Seçilirse Gerekli Beher BioP Tankı Hacmi (VBioP) V BioP, calc V BioP = = = 728 m n 3 Kritik hacim I. Kademede olduğundan havuz ebatları I. Kademeye göre seçilmiştir. Tasarlanan anaerobik havuz ebatları ara perde hacimleri de dikkate alınarak aşağıdaki gibi seçilmiştir; I. Kademe II. Kademe Havuz sayısı 2 adet 3 adet Toplam su derinliği 4 m 4 m Beher tank genişliği 5,3 m 5,3 m Ara perde uzunluğu 40 m 40 m Dairesel kenar yarıçapı 5,3 m 5,3 m Beher tank hacmi 936 m m 3 Bekleme Süresi 1,67 sa 1,93 sa I. kademede 2 adet, II. kademede 1 adet ilave ile toplam 3 adet aynı ebatlarda anaerobik tank seçilerek gerekli tahkikler yapılmış ve aşağıdaki tablolarda tüm kademelere ait çıkan sonuçlar özetlenmiştir. 37

38 Anaerbik Tankların Karıştırıcıları Anaerobik havuzlarda MLSS in çökelmesini önlemek için dalgıç mikserler kullanılacaktır. Aynı zamanda havuz perdeler yardımıyla bölünecek atıksuyun havuz içinde daha fazla dolaşması ve kısa devrenin önlenmesi sağlanacaktır. Anaerobik havuzlarda MLSS in sedimentasyonunu önlemek için dalgıç mikserler kullanılacaktır. m 3 başına güç gereksinimi; Bir havuzun hacmi: V1 = 936 m m 3 < V< 1000 m 3 ise Güç gereksinimi > 15 W/m 3 (şartnameye göre) Bir havuz için gerekli güç: 936*15 = W = 14,04 kw Toplam gerekli güç: 14,04 x 2 = 28,08 kw (2033 Yılı) : Mikser : 14,00 kw x 2 = 28,00 kw 14,04 x 3 = 42,12 kw (2048 Yılı) : Mikser : 14,00 kw x 3 = 42,00 kw I. Kademe: Her biri 14,00 kw lık bir havuza 1 adet mikser, 2 havuza 2 adet mikser yeterli olacaktır. II. Kademede: 3 havuza 3 adet 14,00 kw lık mikser yeterli olacaktır. Tablo 17. Kademelere Göre Biyolojik Fosfor Gideriminde Kullanılabilecek KOI Derişimleri Birim I. Kademe II. Kademe GERİ DEVİR ORANI 0,80 0,80 GİRİŞTEKİ ÇÖZÜNMÜŞ O 2 KONSANTRASYONU mg/l 0,00 0,00 GERİ DEVİR ÇÖZÜNMÜŞ O 2 KONSANTRASYONU ANAEROBİK TANKLARA GELEN NİTRAT-N KONSANTRASYONU GİRİŞTEKİ AYRIŞABİLİR KOİ KONSANTRASYONU AYRIŞABİLİR KOİ KONSANTRASYONUNDAKİ AZALMA ANAEROBİK REAKTÖRDEKİ KOLAY AYRIŞABİLİR KOİ mg/l 0,00 0,00 mg/l 1,00 1,00 mg/l 454,78 455,75 mg/l 6,88 6,88 mg/l 59,34 59,48 Tablo 18. Kademelere Göre Çamurla Atılan Fosfor Miktarları Birim I. Kademe II. Kademe AŞIRI FOSFOR GİDERİM FAKTÖRÜ (P f) mg/l 1,056 1,031 AŞIRI FOSFOR GİDERİM KATSAYISI (l) 0,125 0,124 BOYUTLANDIRMADA İÇİN TOPLAM ÇAMUR YAŞI d 20,30 20,30 ÇAMURLA ATILAN FOSFOR MİKTARI mg/l 8,06 8,00 ÇIKIŞ FOSFOR KONSANTRASYONU mg/l 4,14 4,22 KİMYASAL ÇÖKTÜRMEYLE OLUŞAN ÇAMUR kg/d

39 BİYOLOJİK FOSFOR GİDERİM MİKTARI kg/d Tablo 19. Kademelere Göre Bio-P Tankı Boyutları Birim I.Kademe II.Kademe HAVUZ SAYISI pcs. 2,00 3,00 TOPLAM SU DERİNLİĞİ m 4,00 4,00 GEREKLİ BEHER TANK HACMİ m SEÇİLEN BEHER TANK GENİŞLİĞİ m 5,3 5,3 SEÇİLEN ARA PERDE UZUNLUĞU m 40,00 40,00 SEÇİLEN ARA PERDE GENİŞLİĞİ m 0,30 0,30 SEÇİLEN UZUNLUĞUN GENİŞLİĞE ORANI 7,55 7,55 SEÇİLEN DAİRESEL KENAR ÇAPI m 5,30 5,30 SEÇİLEN BEHER TANK HACMİ m SEÇİLEN BEHER TANK YÜZEY ALANI m BEKLEME SÜRESİ sa 1,67 1,93 HAVALANDIRMA HAVUZLARI Biyolojik arıtma, nitrifikasyon ve denitrifikasyon bölmelerinde anoksik, ve oksik kısımları barındıracak şekilde iki kademede gerçekleştirilecektir. Nitrifikasyon için gerekli hava miktarı sağlanarak giriş suyundaki amonyum azotu nitrat azotuna çevirilecektir ve oluşan nitrat biyolojik oksijen ihtiyacı giderimi için elektron alıcısı olarak kullanılacaktır. Atıksu, bio-p havuzlarından arıtmanın gerçekleşmesi için proses havuzlarına alınacaktır. Proses havuzları da I. Kademede 2 adet II. Kademede 3 Adet 4 lü seri bağlı havuz grubu olarak projelendirilmiştir ve ayrı ayrı bağımsız olarak da çalıştırılabilecektir. Proses havuzları önde denitrifikasyonlu sisteme göre tasarlanmıştır. Bio-P havuzlarında olduğu gibi, her havuzun giriş-çıkışındaki ve havuzlar arasındaki motorlu kapaklar sayesinde, her bir havuzun (bölme-hazne) ayrı ayrı çalıştırılabilecek ve devre dışı bırakılabilecektir. Ayrıca havasız alanların %25 ine havalı alandaki ortalama yogunlukla aynı oranda difüzör yerleştirilecektir. Böylece atıksu karakterinde ve debi değişimlerindeki salınımlara ve her türlü arıza-devre dışı kalma durumlarında prosesle ilgili değişikler havalandırma sistemiyle yapılabilecektir. Havuz çıkışlarındaki penstoklar savak tipi çalışacak, aktüatörlü motorlu kapaklar ile havuzdaki su seviyesini ayarlamak mümkün olacaktır; havalandırma havuzlarında difüzör üstü su derinliği oksijen çözünme verimini doğrudan etkilediğinden, havuz su yüksekliğinin değişen debilere göre sabit tutulması, havalandırma veriminin de sabit tutulmasını sağlayacaktır. Ayrıca yine, havuzlarda çökelmeyi ve çökelmeyle oluşacak ölü bölgeler nedeniyle hacim kayıplarını önlemek, istenilen akım karakteristiğini sağlamak amacıyla, havuz tabanında 0,3 m/s hız sağlayacak dalgıç mikserler monte edilecektir. Tesiste 4 lü havuzların ortasında iç resirkülasyonu sağlamak amacıyla resirkülasyon pompaları temin edilecektir. Proses havuzunda sağlanan esnek konfigürasyon sayesinde, 4.havuzdan 1.havuza ve 3.havuzdan 1.havuza iç resirkülasyon sağlanabilecektir; böylece sırasıyla sistem A2/O ve 5 kademeli Bardenpho olarak 39

40 çalıştırılabilecektir. Ayrıca sistem kademeli besleme yapmaya müsaade edecek esnekliktedir. Bu durumda iç resirkülasyon pompaları kullanılmayacaktır. Tankların havalandırması su altı membran difüzör sistemi ile yapılacaktır. Gerekli olan 1.45 değerindeki asgari Emniyet Faktörüne (SF) dikkat edilerek anaerobik çamur yaşı hesaplanmış, bunu takiben çamur yaşının boyutlandırılması yapılmıştır ki burada denitrifikasyon hacmi ile biyoreaktör hacmi arasındaki oran (bu değer ATV-DVWK-1 131E uyarınca denitrifikasyon kapasitesinin bir fonksiyonu olarak seçilmiştir) dikkate alınmıştır. Arıtmadaki nitrojen dengesine dayalı olarak inorganik nitrojen, denitrifye edilmesi gereken nitrat nitrojeni ve denitrifikasyon kapasitesi hesaplanmıştır. Gerekli olan geri devir nitratının debisi ATV-DVWK-1 131E uyarınca inorganik azotun biyolojik arıtmadan çıkan nitrat azotu arasındaki orana dayalı olarak hesaplanmıştır. Çamur üretimi, karbonun bertaraf edilmesi suretiyle üretilen günlük çamur miktarı ile birlikte biyolojik ve kimyasal fosfor bertaraf edilmesi suretiyle üretilen günlük çamur miktarı dikkate alınmak sureti ile hesaplanmıştır. Sonuç olarak, çamur yaşına, günlük çamur üretimi ve havalandırma tankındaki aktif çamur derişimine dayalı olarak gerekli olan biyoreaktör hesaplanmış bununla bağlantılı olarak havalandırma ve anoksik bölgelerin hacimleri hesaplanmıştır. Gerekli fiili oksijen transferi (AOTR) karbon bertaraf etme talebine, nitrifikasyon talebine ve denitrifikasyon yolu ile oksijen geri kazanımına dayalı olarak en kötü şartlar altında karbon ve amonyak pik yükleri anlamında hesaplanmıştır. Tesisteki süzüntü sularından geri dönen yükler göz önünde bulundurulduğunda proses havuzlarının boyutlandırılmasına esas alınan değerler Tablo 20 ve Tablo 21 de verilmiştir. Tablo 20. Kademelere Göre Proses Tankları Giriş Debileri Birim I. Kademe II. Kademe KURU HAVA DEBİSİ m 3 /d m 3 /h L/s YAĞIŞLI HAVA DEBİSİ m 3 /d m 3 /h L/s Tablo 21. Kademelere Göre Proses Tankları Giriş Parametreleri Birim I. Kademe II. Kademe ASKIDA KATI MADDE (AKM) BİYOLOJİK OKSİJEN İHTİYACI (BOİ 5) KİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (KOİ) TOPLAM KJELDAHL AZOTU (TKN) ORGANİK AZOT (org-n) AMONYUM AZOTU (NH 4-N) mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l 328,69 329,59 285,46 286,19 561,46 562,65 48,63 48,74 19,80 19,86 28,82 28,88 40

41 NİTRAT AZOTU (NO 3-N) TOPLAM FOSFOR (TP) mg/l mg/l 0,23 0,23 12,20 12,22 Tablo 22. Kademelere Göre Proses Tankları Çıkış Parametreleri Birim I. Kademe II. Kademe ASKIDA KATI MADDE (AKM) mg/l 35,00 35,00 BİYOLOJİK OKSİJEN İHTİYACI (BOİ 5) mg/l 25,00 25,00 KİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (KOİ) mg/l 125,00 125,00 TOPLAM AZOT (TN) mg/l 10,00 10,00 TOPLAM KJELDAHL AZOTU (TKN) mg/l 2,00 2,00 NİTRAT AZOTU (NO 3-N) mg/l 8,00 8,00 TOPLAM FOSFOR (TP) mg/l 4,14 4,22 Bu durumda proses havuzları giriş yükleri Tablo 23 de verildiği gibidir. Tablo 23. Kademelere Göre Proses Tankları Giriş Yükleri Birim I. Kademe II. Kademe ASKIDA KATI MADDE (AKM) kg/d BİYOLOJİK OKSİJEN İHTİYACI (BOİ 5) kg/d KİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (KOİ) kg/d TOPLAM KJELDAHL AZOTU (TKN) kg/d ORGANİK AZOT (org-n) kg/d AMONYUM AZOTU (NH 4-N) kg/d NİTRAT AZOTU (NO 3-N) kg/d 6 8 TOPLAM FOSFOR (TP) kg/d Gerekli Denitrifikasyon Kapasitesi NDN = NN + Q x (SNO3-N SNO3-N e ) / 1000 NN : Nitrifiye edilecek azot miktarı reqdncap: gerekli denitrifikasyon kapasitesi NDN: Denitrifiye olan azot miktarı CBOD, IAT: Biyolojik arıtmaya giren BOİ5 miktarı WASN: mikroorganizma hücresi olarak atılan azot miktarı; seçilen çamur yaşı için, 0,04 * BOİ5 WASN = 0,04 x I. Kademede 307 kg/gün II. Kademede 400 kg/gün NN = Q x (CTKN CTKNe) / 1000 WASN NN = x (48,63 2,00) / I. Kademede 945 kg/gün II. Kademede kg/gün NDN = NN - Q x (SNO3-N SNO3-N e ) / 1000 NDN = x (8,00 0,23 ) /

42 I. Kademede 736 kg/gün II. Kademede 961 kg/gün reqdncap = (CTKN TKN + SNO3-N SNO3-N e 0,04 x CBOD) / CBOD reqdncap = (48,63 2,00 + 0,23 8,00 0,04 x 285,46) x 285,46 I.Kademede; reqdncap = 0,096 0,15 olduğundan C yeterlidir II.Kademede; reqdncap = 0,096 0,15 olduğundan C yeterlidir Biyolojik arıtma ünitesindeki proses hesaplarında kullanılan kinetik katsayılar Tablo 24 de verilmiştir. Tablo 24. Kinetik katsayılar (1.ve 2. Aşamalar için )( şartname gerekliliği vs) Maksimum ototrof büyüme hızı m Amax 0,52 gün -1 Azot yarı hız sabiti K n 0,70 mg/l Ototrof ölüm katsayısı@15 C b A15 0,05 gün -1 Heterotrof ölüm katsayısı@15 C b H15 0,17 gün -1 Heterotrof büyüme oranı Y H 0,75 mguakm/mgboi Autotrof büyüme oranı Y A 0,15 mguakm/mgboi Minumum aerobik çamur yaşı: I.Kademede; 3,4 SRTAmin = 1, 103 V D 1 0,0001 V T,4 SRTA = 1, , ,30 gün SRTA ( 15 T ) 3 min 103 min = II.Kademede; SRTA min = 4,30 gün Boyutlandırma için aerobik çamur yaşı: I.Kademede; SRTA= SFn x SRTA min SRTA=1,45 x 4,30 = 6,20 gün II.Kademede; SRTA= 6,20 gün Boyutlandırma İçin Toplam Çamur Yaşı ; ( 15 15) Stabil çamur için her iki kademede de SRT (gün); 42

43 t SS = 25 1,072 ( ) = 20,29 gün Denitrifikasyon hacmi oranı; VD/VT iterasyon yoluyla V V D T = I. Kademede II. Kademede 0,21 0,21 Üreyen çamur miktarı (SPd) SP d = SPd, C + SPd, P SP = Q C Y d, C SP d, P = Q Ps BOD obsh Saha şartlarında heterotrofik büyüme katsayısı; Y obsh X = 0,75 + 0,6 C SS BOD Sıcaklık düzeltme faktörü, FT; F T F T Y obsh = 1,072 = 1,072 ( T 15 ) ( 15 15) = 1 328,69 = 0,75+ 0,6 285,46 I. Kademede 0,976Xss/ II. Kademede 0,976Xss/ ((1 0,2) bh 0,75 tssdim FT ) ( 1+ bh F tss ) T dim ((1 0,2) 0,17 0,75 20,29 1) ( 1+ 0, ,29) kgc BOD kgc BOD Karbon gideriminde üretilen çamur; SP = Q C Y d, C BOD obsh SP d, C = ,46 0,976 I. Kademede kg / gün II. Kademede kg / gün Biyolojik fosfor gideriminde üretilen çamur; SP d P = Q ( 3 XP,, BioP X = 0, 01 C P, BioP BOD ) 43

44 SP d, P = ,01 285,46/1000 I. Kademede 230 kg / gün II. Kademede 300 kg / gün Kimyasal fosfor gideriminde üretilen çamur; Kimyasal ilavesiyle giderilecek fosfor miktarı ; I. Kademede 4,14-1,00 = 3,14 mg / lt II. Kademede 4,22-1,00 = 3,22 mg / lt SP d, P, C = Q 6, 8 XP,Prec, Fe SP d, P, C = ,8 3,14/1000 I. Kademede 573 kg / gün II. Kademede 737 kg / gün Toplam çamur üremesi; SP, d = SPd, C + SPd P+ SP d, P, C SPd = I. Kademede II. Kademede kg/gün kg/gün F/M oranı, toplam çamur üremesi için; F M F M Q C BOD = 1000 SP tss d, c dim ,46 = ,3 I. Kademede 0,050 gün 1 II. Kademede 0,051 gün 1 Proses MLSS (SSAT) konsantrasyonu SS AT R SS = 1 + R RS SSRS: Geri devir katı madde konsantrasyonu, mg/l SSAT : Proses tankları katı madde konsantrasyonu, mg/l Geri devir oranı (R) : 0,80 SSRS: mg/l SS AT 0, = 1+ 0,80 44

45 I. Kademede mg / lt II. Kademede mg / lt Yukarıda verilen MLSS değerleri son çöktürme havuzlarının hesabından alındığı için daha sonra değinilecektir. Fazla çamur debisi, Qw Q W QW = SPd = SS AT x I. Kademede 819 m / gün 3 II. Kademede m / gün Tesiste fazla çamur geri devir hattı üzerinden alınacaktır; aynı zamanda istenilen durumlarda proses havuzlarından da çekilebilecek gibi borulama yapılacaktır. Gerekli İç Resirkülasyon Oranı Ön anoksik bölge denitrifikasyonu için resirkülasyon debi oranı (RC) aşağıda verilmiş olan formüle göre hesaplanmıştır: DN RC = ( NO CAP 3_ Nest 1000) 1 Q DN CAP = Denitrifikasyon kapasitesi NO 3 _ Nest =Nitrat azotu çıkış parametresi Yukarıda verilen formülü kullanarak yapılan hesaplamadan sonra ön anoksik bölge denitrifikasyonu iç sirkülasyon oranı; I. Kademede RC = II. Kademede RC = olarak bulunmuştur. 2,43 2,44 Ancak, mümkün olan denitrifikasyon verimi, geri dönüş nitrat oranları dikkate alınarak kontrol edildiğinde, Toplam prosese giriş debisi = Q ( 1 + R + RC ) Toplam prosese giriş debisi = ( 1 + 0,80 + 2,43 ) I. Kademede ,20 m³/gün II. Kademede ,28 m³/gün Geri dönen nitratlı su debisi = Q ( R + RC ) Geri dönen nitratlı su debisi = x (0,80+2,43) 45

46 I. Kademede ,20 m³/gün II. Kademede ,06 m³/gün Mümkün denitrifikasyon verimi = ( R + RC )/( 1 + R + RC ) Mümkün denitrifikasyon verimi = ( 0,80 + 2,43) /(1 + 0,80 + 2,43) I. Kademede %76 II. Kademede %76 R = geri devir oranı RC = iç resirkülasyon oranı RC = 5 için mümkün denitrifikasyon verimi %85 RC = 4,5 için mümkün denitrifikasyon debisi %84 olmaktadır. RC = 4 için kontrol edildiğinde, mümkün denitrifikasyon verimi yine % 83 olmaktadır. Görüldüğü gibi denitrifikasyon verimleri arasında önemli bir fark yoktur. Ayrıca resirkülasyon oranı arttırıldıkça oksik bölgeden anoksik bölgeye oksijenli su girişi olmaktadır ve bu kısımda anoksik koşullar elde edilmesini zorlaştırmaktadır. Bu durum göz önünde bulundurularak optimum resirkülasyon oranı 4,00 olarak kabul edilmiştir. Böylece, kritik olan I. Kademeye göre geri pompalanması gereken toplam iç sirkülasyon debisi m³/saat olarak ortaya çıkmaktadır. Resirkülasyon debisi hesaplanırken geri dönüş sularının debisi de dikkate alınmıştır. Bu resirkülasyon debisine üzerine dayalı olarak teklif edilen pompaların karakteristikleri aşağıdaki gibidir: Tank sayısı : 2 adet Her 4 lü tank grubu için çalışır durumdaki pompa sayısı 4 adet : 2x4=8adet Pompa kapasitesi : 560 m 3 /h Basma yüksekliği : 0,7 m Tablo 25. Kademelere Göre Resirkülasyon Debi ve Pompaları Birim I. Kademe II. Kademe RESİRKÜLASYON ORANI % TOPLAM RESİRKÜLASYON DEBİSİ m 3 /h TANK SAYISI adet 2 3 POMPA SAYISI adet SEÇİLEN POMPA KAPASİTESİ m 3 /h BASMA YÜKSEKLİĞİ m 0,7 0,7 I.Kademede; VT = (SPd / MLSS) x tss,dim x1000 VT = (8303 / 4480) x 20,30 x1000 VT = m 3 VD =7.733 m 3 VA = m 3 46

47 II. Kademede; VT = m 3 VD = m 3 VA = m 3 olmaktadır. Görüldüğü gibi proses hacmi II. Kademede daha fazladır. Toplam proses hacmi aşağıda verilen havuz boyutlarına ve ara perde hacimleri dikkate alınarak I.Kademede m 3 II. Kademede m 3 olarak kabul edilmiştir. Buna göre bulunan proses havuzlarının boyutları aşağıda verilmiştir. Tasarlanan proses havuz ebatları ara perde hacimleri de dikkate alınarak Tablo 26 de seçilmiştir; Tablo 26. Proses Havuzları Ebat ve Ara Perde Hacimleri Birim I. Kademe II. Kademe HAVUZ SAYISI Adet 8 12 GEREKLİ MİN. TANK HACMİ m TOPLAM SU DERİNLİĞİ m 6 6 BEHER TANK GENİŞLİĞİ m ARA PERDE UZUNLUĞU m DAİRESEL KENAR YARIÇAPI m BEHER TANK HACMİ m I. kademede 8 adet, II. kademede 12 adet aynı ebatlarda proses tankı seçilerek gerekli tahkikler yapılmış ve aşağıdaki tablolarda tüm kademelere ait çıkan sonuçlar özetlenmiştir. Tablo 27. Kademelere Göre Proses Havuzu Katı Madde Konsantrasyonları Birim I. Kademe II. Kademe GERİ DEVİR ORANI 0,80 0,80 ÇAMUR HACİM İNDEKSİ ml/g 100,00 100,00 MAKSİMUM YOĞUNLAŞMA SÜRESİ h 2,00 2,00 DİP ÇAMURU ASKIDA KATI MADDE KONSANT. mg/l GERİ DEVİR ÇAMURU SEYRELME ORANI 0,80 0,80 GERİ DEVİR KATI MADDE KONSANT. mg/l PROSES TANKLARI KATI MADDE KONSANT. mg/l GERİ DEVİR DEBİSİ m³/gün , ,06 m³/sa l/sn

48 Tablo 28. Kademelere Göre Çamur Üretimleri Birim I. Kademe II. Kademe GÖZLENEN HETEROTROFİK BÜYÜME ORANI (YobsH) mgvss/mgbod ,975 KARBON GİDERİMİ İÇİN ÜRETİLEN ÇAMUR kg/d BİYOLOJİK P GİDERİMİ İÇİN ÜRETİLEN ÇAMUR kg/d KİMYASAL P GİDERİMİ İÇİN ÜRETİLEN ÇAMUR Kg/d TOPLAM ÜRETİLEN ÇAMUR kg/d MİKROORGANİZMA BAŞINA BESİ MADDESİ d -1 0,050 0,051 ATILACAK FAZLA ÇAMUR HACMİ m 3 /d Tablo 29. Kademelere Göre Azot Dengeleri Birim I. Kademe II. Kademe FAZLA ÇAMURDAKİ N ORANI 0,04 0,04 FAZLA ÇAMURLA GİDERİLEN AZOT kg/d NİTRİFİYE EDİLECEK AZOT MİKTARI kg/d DENİTRİFİKASYON KAPASİTESİ kg/d BİRİM KARBON BAŞINA TÜKETİLEN OKSİJEN kgo2/kgbod 1,24 1,24 KARBON İÇİN OKSİJEN TÜKETİM MİKTARI kg/d ÖNDE DENİTRİFİKASYON İÇİN DÜZELTME FAKTÖRÜ 1,45 1,45 DENİTRİFİKASYON POTANSİYELİ kg/d Tablo 30. Kademelere Göre Proses Hacimleri Birim I. Kademe II. Kademe DENİTRİFİKASYON HACMİ TOPLAM HACİM ORANI 0,21 0,21 DENİTRİFİKASYON HACMİ m NİTRİFİKASYON HACMİ m TOPLAM PROSES HACMİ m Tablo 31. Kademelere Göre Proses Tankı Boyutları Birim I. Kademe II. Kademe HAVUZ SAYISI adet 8 12 TOPLAM SU DERİNLİĞİ m 6,00 6,00 GEREKLİ BEHER TANK HACMİ m GEREKLİ BEHER TANK YÜZEY ALANI m SEÇİLEN BEHER TANK GENİŞLİĞİ m SEÇİLEN UZUNLUĞUN GENİŞLİĞE ORANI SEÇİLEN DAİRESEL KENAR ÇAPI m 10, SEÇİLEN BEHER TANK HACMİ m

49 SEÇİLEN BEHER TANK YÜZEY ALANI m SEÇİLEN TOPLAM PROSES HACMİ m Ara ve yönlendirme perdelerin kapladığı hacim çıkartıldığında gerekli hacmi sağlayacak şekilde dizayn edilmiştir. GEREKLİ HAVA HESAPLARI Hava ihtiyacı hesapları için kullanılan parametreler Tablo 32 de verilmiştir. Tablo 32.Hava Hesaplarında Kullanılan Parametreler I.Kademde 15 C için II.Kademede 15 C için Rakım Alt m Sıcaklık T o C Tuzluluk Sal. 0,1 0,1 ppt O 2 doygunluk kons.@20 o C C s20 9,07 9,07 mg/l O 2 kons.,tankta Cx 2 2 mg/l Yüzey gerilim faktörü 0,57 0,57 Tuzluluk faktörü 0,95 0,95 (*) Alpha (α) = (MLSS/1000) 2/3 = 0,57 Gerçek hava ihtiyacı hesabı için emniyet katsayıları; Karbon için, fc; fc = * Log(SRT) C için ; fc = 1,2 Azot için, fn; fn = * Log(SRT) C için ; fn = 1,2 Yukarıda belirtilen değerler ATV kitapçığı Tablo 8 den alınmıştır. Karbon için O2 tüketim hızı, OURC; OURC = Q * BOİo / 1000 * (0,56 + 0,15 * FT * tss,dim / (1 + 0,17 * FT * tss,dim)) FT = 1,072 (ToC-15) FT = sıcaklık düzeltme faktörü 15 C için ; FT = 1 Boyutlandırma çamur yaşı, tss,dim I.Kademe ve II.Kademe için 20,3 gün dür. Buna gore, I. Kademede kgo2/d II. Kademede kgo2/d Azot için O2 tüketim hızı, OURN; OURN = 4.34 * Q * (TKNo - TKNe - WASN) / 1000 Q = Prosese giriş debisi, m³/gün 49

50 TKNo = Prosese giriş toplam Kjeldahl azotu, mg/l TKNe = Çıkış toplam Kjeldahl azotu, mg/l WASN = 0.05 * giriş BOİ5 konsantrasyonu (çamur yaşı 20,3 gün için) I. Kademede kgo2/d II. Kademede kgo2/d Denitrifikasyonla kazanılan O2 miktarı, OURDN; OURDN = 2,9 * Q * (TKNo - TKNe - WASN) / Q * (NO3-No - NO3-N) / NO3-No = Prosese giriş nitrat konsantrasyonu, mg/l NO3-N = Çıkış nitrat konsantrasyonu, mg/l I. Kademede kgo2/d II. Kademede kgo2/d Gerçek hava ihtiyacı; AOR = fc * (OURC OURDN) + fn * OURN I. Kademede kgo2/d II. Kademede kgo2/d Rakım/basınç faktörü, f = 1 - Alt / = 0,996 Alt = Rakım Verilen sıcaklıktaki O2 doygunluk konsantrasyonu; CsT = 0, * T 6 0, * T 5 + 0, * T 4 0,0002 * T 3 + 0,0098 * T * T C için ; CsT = 9,07 mg/l Alınan kottaki basınç; Pb/Patm = Exp(-(9,81 * 28,97 * (Alt - 0) / (8.314 * (272 + T)))) = 0,996 Su derinliğindeki basınç; Ph/Patm = Pb/Patm + 9,798 * Difüzör derinliği * 0, Difüzör derinliği: 5,80 m 15 C için ; Ph/Patm = 1, C için Alınan kottaki O2 doygunluk konsantrasyonu; CsTalt = Pb/Patm * CsT 15 C için ; CsTalt = 10,03 mg/l Su derinliğinde O2 doygunluk konsantrasyonu; CsTHave = CsTalt / 2 * (Ph/Patm / Pb/Patm + 19 / 21) 15 C için ; CsTHave = 12,61 mg/l Standart hava ihtiyacı hesapları, SOR; 50

51 SOR/AOR = Cs20 / ( * 1,024 (T-20) * ( * CsTHave - Cx)) I. Kademede kgo2/d II. Kademede kgo2/d Spesifik oksijen transfer verimi, SpOTE = MLSS MLSS 2, (%/m) MLSS = Proses havuzlarındaki AKM konsantrasyonu, mg/l 15 C için ; spote = 5,65 % /m Standart oksijen transfer verimi, SOTE = hdif * spote 15 C için ; SOTE = 32,76 % Hava ihtiyacı = SOR / SOTE / Havadaki oksijen Havadaki oksijen: 0,28 kgo2/m 3 I. Kademede Nm³/sa II. Kademede Nm³/sa I.Kademede; Buna göre en kötü şartlar için (15 o C) seçilen hava debisi Nm³/saat tir. Difüzör başına düşen hava debisi: 5 m 3 /h Difüzör sayısı : Seçilen hava debisi / Difüzör başına düşen hava Seçilen difüzör sayısı = adet Difüzörler üstündeki teklif edilen su derinliği için ve difüzörlerden, hava borularından ve fitinglerden kaynaklanan yük kaybı dahil olmak üzere, toplam deşarj basıncı için 6,5 m su sütunu gereklidir. Gerekli olan havayı temin edecek olan körüklerin karakteristikleri aşağıda verilmiştir: II.Kademede; Çalışır durumdaki blower sayısı : Körük başına nominal debi : Nm 3 /h Basma yüksekliği : 6,5 m su sütunu Buna göre en kötü şartlar için (15 o C) seçilen hava debisi Nm³/saat tir. Difüzör başına düşen hava debisi: 5 m 3 /h Difüzör sayısı : Seçilen hava debisi / Difüzör başına düşen hava Seçilen difüzör sayısı = adet Difüzörler üstündeki teklif edilen su derinliği için ve difüzörlerden, hava borularından ve fitinglerden kaynaklanan yük kaybı dahil olmak üzere, toplam deşarj basıncı için 6,5 m su sütunu gereklidir. Gerekli olan havayı temin edecek olan körüklerin karakteristikleri aşağıda verilmiştir: Çalışır durumdaki blower sayısı : Körük başına nominal debi : Nm 3 /h Basma yüksekliği : 6,5 m su sütunu 51

52 Bu değerlere göre I.Kademe değerleri dikkate alınmıştır. Aktif çamurun askıda muhafaza edilmesi için anaerobik bölgeye ve anoksik/oksik bölgelere karıştırıcılar temin ve monte edilecektir. SON ÇÖKELTME HAVUZLARI Son çöktürme işleminin rolü suyun havalandırma tankında elde edilen kolodial aktif çamurdan ayrılması ile birlikte yerçekimi ile çöken çamurun toplanması ve bertaraf edilmesidir. Ayrıştırılan su arıtma tesisi çıkışına yönlendirilecektir. Son çöktürme tankları tasarım parametreleri ve hesapları için gerekenler Tablo 33 de verilmiştir. Tablo 33. Son Çöktürme Tankı Tasarım Parametreleri Birim I. Kademe II. Kademe Tank sayısı adet 2 3 Havuz Çapı m Su derinliği m Tank Başına Çıkış Kanalı adet 1 1 Çıkış Kanalı Başına Savaklanma Tek Taraftan Tek Taraftan Çamur Hacim İndeksi (SVİ) ml/g Havalandırma Tankındaki AKM Derişimi (SS AT) kg/m Geri Dönen Çamurda AKM Derişimi (SS RS) kg/m Tankın Dibinde AKM Derişimi (SS BS) kg/m Tank derinliğinin hesaplanması Her iki sıcaklıkta da 4,90 m olan fiili su derinliği tank içinde meydana gelen işleme dayalı olarak dört işlevsel bölgeye bölünmektedir. Böylece, tank için gerekli olan toplam derinlik (htot) uyarınca aşağıdaki formüle göre hesaplanmaktadır: h tot = h h2 + h3 h4 htot = dairesel tanklar için, 2/3 * yarıçaptaki derinlik, m Toplam havuz kenarındaki su derinliği (5,40 m) tank taban eğimi 100 mm/m dikkate alınarak hesaplanmıştır. Burada; h1 = temiz su bölgesi h1 = 0, 5m h2 = ayırışma / geri dönüş akımı bölgesi h 2 ( 1 RS ) 0,5 q A + = DSV qa = yüzey taşma debisi RS = geri devir çamur oranı 52

53 DSV = inceltilmiş çamur hacmi h 2 ( 1 0,80) 0,5 1,28 + = I. Kademede 2,26 m II. Kademede 1,96 m h3 = yoğunluk akımı ve depolama bölgesi 1,5 0,3 q h3 = 500 SV + ( 1 RS ) qsv = çamur hacmi yüzey yükleme oranı 1,5 0,3 0,63 h3 = 500 ( 1+ 0,80) I. Kademede 1,02 m II. Kademede 0,88 m h4 = koyulaşma ve çamur bertaraf etme bölgesi h 4 SS = EAT q A SS ( 1+ RS) BS t Th SSEAT = havalandırma tankındaki girişinde askıdaki katı madde konsantrasyonu tth = çamur kalınlaştırma süresi h ,28 = ( 1 + 0,80) I. Kademede 1,64 m II. Kademede 1,42 m Tasarım parametreleri 2,00 Mevcut verilere ve giriş suyu karakteristiklerine göre, I. Kademe için aşağıdaki tasarım parametreleri elde edilmiştir: Toplam su derinliği tankın çap olarak 2/3ünde (htot) Seyreltilmiş çamur hacmi (DSV) Yüzey taşma debisi (qa) Çamur hacmi yüzey yüklemesi (qsv) Bekleme süresi : 5,40 m : 490 ml/l : 1,28 m/h : 0,63 ml/m2/h : 2,7 h Sistemde geri devir oranı %80 olarak alınmıştır ve buna göre geri devir debisi I.Kademede m³/gün II.Kademede ise m³/gün olmaktadır. Geri devir için geri devir pompa istasyonu inşa edilecektir. Her bir havuz için 2 adet geri devir pompası temin edilecektir; buna ilave olarak her bir geri devir ünitesi için 1 er yedek geri devir pompası temin edilecektir. Geri devir çamuru Bio-p tanklarının 1. ya da ham atıksuyla birlikte giriş yapısına basılacaktır. Köpük toplama amacıyla her bir havuza bir köpük toplama kanalı 53

54 yapılacaktır ve havuzların üzerindeki köpük, yine havuzun üzerinde bulunacak pompalar yardımı ile uzaklaştırılacaktır. Tasarlanan son çöktürme havuzu boyutları I.Kademe için aşağıdaki gibidir; 2/3 yarıçapta toplam su derinliği : 5,40 m Havuz eğimi : 100 mm/m Toplam su derinliği : 4,90 m Su üstünde serbest yükseklik : 0,50 m Toplam havuz kenar derinliği : 5,40 m Havuz sayısı : 2 adet Havuz çapı : 33 m I.kademede 2 adet, II. kademede 3 adet aynı ebatlarda proses tankı seçilerek gerekli tahkikler yapılmış ve aşağıdaki tablolarda tüm kademelere ait çıkan sonuçlar özetlenmiştir. Tablo 34. Kademelere Göre Son Çöktürme Havuzlarına Giriş Debileri Birim I. Kademe II. Kademe KURU HAVA DEBİSİ m 3 /d m 3 /h L/s YAĞIŞLI HAVA DEBİSİ m 3 /d m 3 /h L/s Tablo 35. Kademelere Göre Son Çöktürme Hesapları Birim I. Kademe II. Kademe YÜZEY YÜKÜ (q A) m/h 1,28 1,11 YÜZEY ALANI m ÇÖKEBİLEN KATI MADDE (DSV) ml/l ÇÖKEBİLEN KATI MADDE (DSV) ml/ml 0,490 0,490 ÇAMUR HACMİ YÜZEY YÜKÜ (qsv) ml/m 2 /h 0,63 0,54 Tablo 36.Kademelere Göre Son Çöktürme Havuz Boyutları Birim I. Kademe II. Kademe DURU SU BÖLGESİ (h1) m 0,50 0,50 AYRILMA BÖLGESİ (h2) m 2,26 1,96 DEPOLAMA BÖLGESİ (h3) m 1,02 0,88 YOĞUNLAŞMA BÖLGESİ (h4) m 1,64 1,42 2/3 YARIÇAPTA TOPLAM SU DERİNLİĞİ m 5,4 4,8 HAVUZ EĞİMİ mm/m 100,0 100,0 TOPLAM SU DERİNLİĞİ m 4,9 4,2 SU ÜSTÜNDE SERBEST YÜKSEKLİK m 0,5 0,5 TOPLAM HAVUZ KENAR DERİNLİĞİ m 5,4 4,7 HAVUZ SAYISI adet 2 3 SEÇİLEN HAVUZ ÇAPI m 33,00 33,00 54

55 MEKANİK ÇAMUR YOĞUNLAŞTIRICI Mekanik çamur yoğunlaştırıcı çamuru, %4 konsantrasyona çıkaracak özellikte olacaktır. Mekanik yoğunlaştırıcılar günde 16 saat, haftada 7 gün çalışacaktır. Günlük biyolojik çamur debisi,(qwas) SPWAS Q WAS = SS RS 3 I. Kademede 837 m / gün 3 II. Kademede 1.095m / gün Tablo 37. Kademelere Göre Fazla Çamur Pompaları ve Yoğunlaştırıcıları Birim I. Kademe II. Kademe Debi m 3 /d Günlük pompa çalışma saati sa Debi m³/sa 26,15 22,81 Pompa Adedi adet 2Asıl+1 Yedek 3Asıl+1Yedek Pompa kapasitesi m³/sa Yoğunlaştırıcı Adedi adet 2Asıl+1Yedek 3Asıl+1Yedek Yoğunlaştırıcı kapasitesi m³/sa Günlük yoğunlaşmış çamur debisi (QWAS,thick) SPWAS 100 QWAS, thick = % D ( ) S 3 I. Kademede 206 m / gün 3 II. Kademede 269m / gün Maks. PE-dozlama kapasitesi KM başına PE-dozlama kapasitesi: 6 g PE/kg KM Maksimum PE dozlama kapasitesi = SP WAS 6gPE 7gün 24 kgkm 6gün 1.000g / kg 16sa I. Kademede 2,13 kgpe / sa II. Kademede 2,75 kgpe / sa Günlük PE çözeltisi tüketimi PE konsantrasyonu: %0,5 55

56 66 0, I. Kademede 0,64m / sa 3 II. Kademede 0,83m / sa Tablo 38. Kademelere Göre Polielektrolit Üniteleri Birim I. Kademe II. Kademe P.E. dozlama kapasitesi kgpe/sa 2,13 2,75 Debi m³/sa 0,64 0,83 Pompa kapasitesi L/sa Pompa sayısı adet 2 3 Poli ünite kapasitesi L Poli Ünite Adedi ad 1 1 Süzüntü suyu = Q WAS Q WAS, thick Süzüntü suyu = I. Kademede 631m / gün 3 II. Kademede 826m / gün Tablo 39. Kademelere Göre Susuzlaşmış Çamur Birim I. Kademe II. Kademe Toplam gerekli kapasite m³/gün İşletme süresi, günlük sa/gün İşletme süresi, haftalık gün/hafta 7 7 Susuzlaştırma sonrası KM yüzdesi (%DS) % 4,00 4,00 Susuzlaşmış çamur (Q WAS,thick) m³/gün ÇAMUR SUSUZLAŞTIRMASI Biyolojik çamur susuzlaştırma santrifüjleri çamuru, %25 konsantrasyona çıkaracak özellikte olacaktır. Santrifüjler günde 16 saat, haftada 6 gün çalışacaktır. SPWAS 3 QWAS = = 209 m / gün SS RS 3 II. Kademede 273m / gün Tablo 40. Kademelere Göre Susuzlaşmış Çamur Birim I. Kademe II. Kademe Debi m 3 /d Günlük pompa çalışma saati sa Debi m³/sa Pompa Adedi adet 2Asıl+1 Yedek 3Asıl+1Yedek Pompa kapasitesi m³/sa

57 Santrifüj Adedi adet 2Asıl+1Yedek 3Asıl+1Yedek Santrifüj kapasitesi m³/sa 7 7 Günlük susuzlaşmış çamur debisi (QWAS,thick) SPWAS 100 QWAS, thick = % D ( ) S 3 I. Kademede 33m / gün 3 II. Kademede 43m / gün Maks. PE-dozlama kapasitesi KM başına PE-dozlama kapasitesi: 6 g PE/kg KM Maksimum PE dozlama kapasitesi = SP WAS 6gPE 7gün 24 kgkm 6gün 1.000g / kg 16sa I. Kademede 2,13 kgpe / sa II. Kademede 2,75 kgpe / sa Günlük PE çözeltisi tüketimi PE konsantrasyonu: %0,5 3,56 3 = 0,71 m / sa 0, II. Kademede 0,93m / sa Tablo 41. Kademelere Göre Polielektrolit Üniteleri Birim I. Kademe II. Kademe P.E. dozlama kapasitesi kgpe/sa 2,13 2,75 Debi m³/sa 0,64 0,83 Pompa kapasitesi L/s 0,50 0,50 Pompa sayısı adet Poli ünite kapasitesi L Poli Ünite Adedi ad 1 1 Süzüntü suyu = Q WAS Q WAS, thick Süzüntü suyu = I. Kademede 177 m / gün 3 II. Kademede 230m / gün Tablo 42. Kademelere Göre Susuzlaşmış Çamur Birim I. Kademe II. Kademe Toplam gerekli kapasite m³/gün İşletme süresi, günlük sa/gün İşletme süresi, haftalık gün/hafta

58 Susuzlaştırma sonrası KM yüzdesi (%DS) % 25,00 25,00 Susuzlaşmış çamur (Q WAS,thick) m³/gün Atıksu Arıtma Tesisini Kullanacak Belediyeler, Köyler, Nüfusları, Nüfus Projeksiyonları, Projeksiyonun Hangi Kriterlere Göre Yapıldığı, Var İse Atık Suları Kabul Edilecek Sanayi Türleri, Tesise Kabul Edilecek Diğer Atık Suların Kaynağı, Atıksuların Özellikleri, Miktarları, Edirne Merkez İlçenin geçmiş yıllara ait nüfus sayım sonuçları Tablo 43 de verilmiştir. Tablo 43. Edirne (Merkez) TÜİK Nüfus Sayım Sonuçları YIL KİŞİ NÜFUS PROJEKSİYONU İLLER BANKASI METODU İLE NÜFUS HESAPLARI Gelecekteki nüfusun hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılacaktır. N y Ç = a 100 N e Ç : Çoğalma Katsayısı a : Yıl sayısı Ny : Kente ait son nüfus değeri Ne : Önceki dönemlere ait nüfus değerleri Türkiye İstatistik Kurumu nun yayınladığı nüfus sayım sonuçlarına göre kentin geçmiş yıllardaki nüfusları alınarak sayımlar arasındaki çoğalma katsayısı bulunur. Ç< 1 Ç = 1 alınır, Ç> 1-3 Bulunan değer aynen alınır. Ç> 3 Kentin özelliklerine göre idare ile birlikte kararlaştırılır. Kabul edilen çoğalma katsayısına göre beş yıl ara ile gelecekteki nüfuslar aşağıdaki formüle göre hesaplanır: 58

59 N g = Ne n Ç Ng : Gelecekteki nüfus sayısı Tablo 44. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Çoğalma Katsayıları Buradan Çort = 1,97 olmaktadır. A (YIL) Ç 48 2, , , , , , ,79 6 1,67 5 1,68 4 1,50 3 2,68 2 1,96 1 1,20 Nüfus artış katsayısı Çort = 1,97, Çmax = 2,68, Çmin = 1,20 değerleri alınarak hesaplanan gelecek yıllara ait nüfuslar aşağıda verilmiştir. N g = Ne n Ç n = Son nüfus sayımından projenin başlamasına kadar geçen süre Tablo 45.Edirne (Merkez) İller Bankası Metoduna Göre Gelecekte Nüfus Değerleri Yıllar Artış Katsayısı Çort = 1, Çmax = 2, Çmin = 1,

60 İLLER BANKASI YÖNTEMİ NÜFUS Çort Çmax Çmin YILLAR Şekil 4.İller Bankası Yöntemi İle Nüfus ARITMETIK ARTIŞ METODU İLE NÜFUS HESAPLARI Bu yöntemle nüfusun aritmetik olarak artacağı kabul edilir. Aritmetik Artış Katsayısı; k a N = t N t Gelecekteki Nüfus Artışı; ( ) N = N + k t t bağıntısı ile bulunur. Burada; ka t2 t1 t N2 N1 N 2 a 2 = Aritmetik artış katsayısı, = Son nüfus sayımının yapıldığı yıl, = Önceki nüfus sayımının yapıldığı yıllar, = Gelecek için nüfus tahmininin yapıldığı yıllar, = t2 yılındaki nüfus, = t1 yılındaki nüfus, = Gelecekteki nüfus, 60

61 Tablo 46. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Aritmetik Artış Katsayıları YIL ka Buna göre; ka(ort) = 2402, ka(maks) = 3822, ka(min) = 1786 dir. Ortalama (ka = 2402) değeri dikkate alınarak hesap yapılması durumunda; N2 = Kişi (2013 yılı nüfusu) ( ) N = N + k t t bağıntısından aşağıdaki nüfuslar bulunmuştur. 2 a 2 Tablo 47. Edirne (Merkez) Aritmetik Artış Metoduna Göre Gelecekte Nüfus Değerleri Yıllar Artış Katsayısı kaort = kamax = kamin =

62 ARİTMETİK ARTIŞ YÖNTEMİ NÜFUS KAort KAmax KAmin YILLAR Şekil 5. Aritmetik Artış Yöntemi İle Nüfus GEOMETRIK ARTIŞ METODU İLE NÜFUS HESAPLARI Nüfusun geometrik olarak artacağı kabul edilerek hesap yapılacaktır. Geometrik Artış Katsayısı; k N log N 2 log N log N g = = t 2 t 1 t 2 t 1 Gelecekteki Nüfus Artışı; N = N2 10 g ( t t ) k 2 ( ) log N = log N2 + kg t t2 bağıntısı ile bulunur. Burada; kg t2 t1 t N2 N1 N = Geometrik artış katsayısı = Son nüfus sayımının yapıldığı yıl = Önceki nüfus sayımının yapıldığı yıllar = Gelecek için nüfus tahmininin yapıldığı yıllar = t2 yılındaki nüfus = t1 yılındaki nüfus = Gelecekteki nüfus 62

63 Tablo 48. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Geometrik Artış Katsayıları YIL kg , , , , , , , , , , , , ,005 Buna göre; kg(ort) = 0,008, kg(maks) = 0,011, kg(min) = 0,005 dir. Ortalama (kg =0,008 ) değeri dikkate alınarak hesap yapılması durumunda; N = N2 10 g N2 ( t t ) k 2 = Kişi (2013 yılı nüfusu) ( ) log N = log N + kg t t 2 2 ( t t ) k 2 N = N2 10 g bağıntısından aşağıdaki nüfuslar bulunmuştur. Tablo 49. Edirne (Merkez) Geometrik Artış Metoduna Göre Gelecekte Nüfus Değerleri Yıllar Artış Katsayısı kgort = 0, kgmax = 0, kgmin = 0,

64 GEOMETRİK ARTIŞ YÖNTEMİ NÜFUS KGort KGmax KGmin YILLAR Şekil 6. Geometrik Artıl Yöntemi İle Nüfus LOJISTIK EĞRI METODU İLE NÜFUS HESAPLARI Tablo 50. Edirne (Merkez) Lojistik Eğri Metodu İle Doygunluk Değerlerinin Belirlenmesi Sayım Yılı Sayım Nüfusu DOYGUNLUK DEĞERİ (L) t = 5 t = 10 t = 15 t = * 1995 ve 2005 yılları nüfus değerleri enterpole yapılarak bulunacaktır. L = Lojistik Eğri Yöntemi Doygunluk Değeri 2 2 ( 2 ( ) ( ) ) ( ) ( ) / n 1 n n + 1 n n 1 n+ 1 ( n 1) ( n + 1) n ( ) L = N N N N N + N N N N t t = t t = t 1 1 ( n+ ) n n ( n ) 64

65 N(n-1) = t(n-1) sayım yılına karşılık gelen nüfus değeri N(n+1) = t(n+1) sayım yılına karşılık gelen nüfus değeri Doygunluk değeri tablosundan 2 farklı doygunluk değeri seçilir. Lmin < L1,2 < Lmax arasında olmalıdır. L1 Doygunluk Değerine Göre Katsayılar L2 Doygunluk Değerine Göre Katsayılar Yıllar* Nüfus* L1 m1 b1 Yıllar* Nüfus* L2 m2 b ,657-0, ,906-0, L N m = N ( n 1) ( n 1) ( ) N L N b = ln t N L N 1 ( n 1) n n ( ( n 1) ) Tablo 51. Edirne (Merkez) Lojistik Eğri Metoduna Göre Gelecekte Nüfus Değerleri Yıllar Artış Katsayısı L1 Doygunluk L2 Doygunluk

66 LOJİSTİK EĞRİ YÖNTEMİ NÜFUS L1 L2 YILLAR Şekil 7. Lojistik Eğri Yöntemi İle Nüfus İMAR PLANI ÖNGÖRÜSÜNE GÖRE NÜFUS HESABI Mevcut İmar Planında, hedef yılı olan 2020 yılı nüfusu kişi olarak tanzim edilmiştir. YIL KİŞİ Ny P = a Ne N y = Ne n P Burada; P = Nüfus artış yüzdesi a = İki nüfus arasındaki yıl adedi Ny = Proje alanı öngörülen nüfus değeri = Proje alanının imar planı hazırlanırken yapılan en son nüfus sayımı değeri Ne 66

67 Buradan; P = 4,17 olmaktadır. N = Kişi (2013 yılı nüfusu) P = 4,17 alınarak yapılan nüfus hesapları aşağıdaki gibidir. Tablo 52. Edirne (Merkez) Tasdikli İmar Planına Göre Gelecekte Nüfus Değerleri Yıllar Artış Katsayısı P = 4, İMAR PLANINA GÖRE P Şekil 8.İmar Planına Göre Nüfus ADRESE DAYALI NÜFUS HESABI Gelecekteki nüfusun hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılacaktır. N y Ç = a 100 N e Ç : Çoğalma Katsayısı a : Yıl sayısı Ny : Kente ait son nüfus değeri Ne : Önceki dönemlere ait nüfus değerleri Türkiye İstatistik Kurumu nun yayınladığı nüfus sayım sonuçlarına göre kentin geçmiş yıllardaki nüfusları alınarak sayımlar arasındaki çoğalma katsayısı bulunur. Ç< 1 Ç = 1 alınır, 67

68 Ç> 1-3 Bulunan değer aynen alınır. Ç> 3 Kentin özelliklerine göre idare ile birlikte kararlaştırılır. Kabul edilen çoğalma katsayısına göre beş yıl ara ile gelecekteki nüfuslar aşağıdaki formüle göre hesaplanır: N g = Ne n Ç Ng : Gelecekteki nüfus sayısı Tablo 53. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Çoğalma Katsayıları Buradan Çort = 1,78 olmaktadır. A (YIL) Ç 6 1,67 5 1,68 4 1,50 3 2,68 2 1,96 1 1,20 Nüfus artış katsayısı Çort = 1,78, Çmax = 2,68, Çmin = 1,20 değerleri alınarak hesaplanan gelecek yıllara ait nüfuslar aşağıda verilmiştir. N g = Ne n Ç n = Son nüfus sayımından projenin başlamasına kadar geçen süre Tablo 54. Edirne (Merkez) Adrese Dayalı Metoda Göre Gelecekte Nüfus Değerleri Yıllar Artış Katsayısı Çort = 1, Çmax = 2, Çmin = 1,

69 ADRESE DAYALI NÜFUS HESABI NÜFUS Çort Çmax Çmin YILLAR Şekil 9. Adrese Dayalı Nüfus Hesabına Göre Nüfus EKSPONANSIYEL ARTIŞ METODU İLE NÜFUS HESAPLARI Bu yöntemde nüfusun e tabanına göre logaritmik olarak artacağı kabul edilerek hesap yapılmaktadır. Nüfus Artış Katsayısı; N ln N k = t t = lnn 2 lnn t t Gelecekteki nüfus artışı; N = N2 x e k (t-t2), ln N = ln N2 + k (t t2) bağıntısı ile bulunur. Burada; k = Nüfus artış katsayısı t2 = Son nüfus sayımının yapıldığı yıl t1 t = Önceki nüfus sayımının yapıldığı yıllar = Gelecek için nüfus tahmininin yapıldığı yıllar N2 = t2 yılındaki nüfus N1 = t1 yılındaki nüfus N = Gelecekteki nüfus, e = 2,

70 Tablo 55. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Artış Katsayıları YIL K , , , , , , , , , , , , ,012 Ortalama (K =0,008 ) değeri dikkate alınarak hesap yapılması durumunda; N2 = Kişi (2013 yılı nüfusu) N = N2 x e k (t-t2), lnn = ln N2 + k (t t2) bağıntısından aşağıdaki nüfuslar bulunmuştur. Tablo 56. Edirne (Merkez) Eksponansiyel Artış Metoduna Göre Gelecekte Nüfus Değerleri Yıllar Artış Katsayısı kort = 0, kmax = 0, kmin = 0,

71 EKSPONANSİYEL ARTIŞ YÖNTEMİ NÜFUS Kort Kmax Kmin YILLAR Şekil 10. Eksponansiyel Artış Yöntemi İle Nüfus DOĞRUSAL OLMAYAN PARAMETRELER METODU İLE NÜFUS HESAPLARI Bu yöntemde Pt= A x e rti formülü kullanılmıştır. Bu formülde belirlenen; Pt= Projeksiyon Nüfusu A= Dönem nüfuslarının Geometrik Ortalaması e= 2,718 r= Sabit yıllık Büyüme Oranı= Yo x ti / ti 2 ti= zaman Yo= e tabanına göre logaritmik nüfus değerleri Tablo 57. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Nüfus Değerleri YIL NÜFUS(P) Yo (elog P) ti Yo x ti ti , , , , , , , , , , , , , , , , , Yo(ort) = 11,44 ti(ort) = 0 Yo x ti =35,9841 ti 2 = 1500 A= inv.yo = e 11,44 = 92860,86 r= Y0 x ti/ ti 2 = 35,9841/1500= 0,02 Pt = A x e rti formülüne göre nüfus sonuçları aşağıdaki tabloda verilmiştir, 71

72 Tablo 58. Edirne (Merkez) Yıllara Göre Gelecek Nüfus Değerleri Yıllar Nüfus Sonuçları Kişi DOĞRUSAL OLMAYAN PARAMETRELER NÜFUS Pt YILLAR Şekil 11. Doğrusal Olmayan Parametreler Hesabı İle Nüfus Sonuçların Değerlendirilmesi Edirne (Merkez) Atıksu Arıtma Tesisi Kesin Projesine esas olacak nüfusları tahmin edebilmek için 8 ayrı metot (İller Bankası Metodu, Aritmetik Artış Metodu, Geometrik Artış Metodu, Lojistik Eğri Metodu, İmar Planı Öngörüsüne Göre Nüfus Hesabı, Adrese Dayalı Nüfus Hesap Metodu, Eksponensiyel Artış Metodu ve Doğrusal Olmayan Parametreler Metodu) ile yapılan nüfus hesapları ve yapılan nüfus projeksiyon neticeleri Tablo 59 ve Şekil 12 de verilmiştir. 72

73 Tablo 59. Edirne Nüfus Projeksiyonu 73

74 Şekil 12. Edirne (Merkez) Nüfus Projeksiyonu 74

75 Edirne (Merkez) Atıksu Arıtma Tesisi Kesin Projesinde Nüfus Projeksiyonu Tablosu Şekil 12 incelendiğinde ve tespit edilen değerler doğrultusunda adrese dayalı nüfus artış oranı kabul edilmesi uygun olacaktır. Son 7 yılın ortalaması daha gerçekçi değerleri yansıttığı düşünülüp, yapılan çalışmalar doğrultusunda adrese dayalı nüfus artış katsayısı olan Ç=1.78 alınarak nüfus hesabı yapıldığında 2033 yılı için yaklaşık kişilik nüfus değerine ulaşılmaktadır. Bununla beraber Edirne ili için yapılacak olan ikinci kademe tesisin 2048 yılı nüfusu yaklaşık kişi olduğu görülür. Elde edilen veriler doğrultusunda adrese dayalı nüfus hesap yöntemi kabul edilmiş olup Çort katsayısına göre nüfus tahminleri Tablo 58 de sunulmuştur, Tablo 60. Edirne (Merkez) Gelecek Nüfus Değerleri Yıllar Artış Katsayısı Çort = 1, DEBİ HESAPLARI Tesise gelecek atıksu miktarları hesabında öncelikle Edirne Merkez İlçe içmesuyu ihtiyaçları hesaplanmıştır. Ayrıca özel debi üreten yeraltısuyu sızma debisi ve baca kapaklarından girecek yağmursuyu debileri dikkate alınmıştır. İçmesuyu İhtiyacı İller Bankası Şehir ve Kasaba İçmesuyu Projelerinin Hazırlanmasına Ait Yönetmelikte belirtilen kişi başına su kullanım değerleri Tablo 61 de verilmiştir. Tablo 61. İller Bankası Yönetmeliğine Göre Kişi Başına Su Kullanım Değerleri NÜFUS (KİŞİ) SU İHTİYACI (l/kişi/gün) 3000 e kadar , 2012 ve 2013 yıllarına ait su tahakkuk bilgilerine göre yıllık ortalama kişi başı net su tüketim değeri 110,13 l/kişi/gün olarak hesaplanmıştır. Hesaplanan bu değerler kullanılmayıp, yerleşik nüfus için idare ile karşılıklı görüşülerek Tablo 62 deki değerler kabul edilmiştir. Edirne Belediyesinden alınan su tahakkuk verilerine göre bulunan değerler Tablo 61 de gösterilmiştir. 75

76 Tablo 62. Konutlarda Kişi Başı Net Su Tüketimi KONUTLARDA KİŞİ BAŞI NET SU TÜKETİMİ Yıl Nüfus Abone Sayısı Kullanım (m3) Kişi Başı Net Su Tüketimi (l/k/gün)** , , ,12 Ortalama ,13 Tablo 63. Yıllara Göre Su İhtiyaçları YILLAR NÜFUS (KİŞİ) SU İHTİYACI (l/kişi/gün) , , a) Evsel Atıksu Debisi; Evsel atıksu hesabında yerleşimin içmesuyu ihtiyacının % 80 oranında kanalizasyona intikal edeceği kabul edilmiştir. Buna göre kademe yıllarında evsel atıksu debileri aşağıdaki gibi hesaplanmıştır. 1. Kademede; 2033 yılı; Qev = 0,80 x 32,096 m³/gün = 25,677 m³/gün 2. Kademede; 2048 yılı; Qev = 0,80 x 41,839 m³/gün = 33,471 m³/gün b) Yağmursuyu Sızma Debisi; Maksimum debinin hesaplanmasından evsel atıksu debisinin % 5 i oranında baca kapaklarından giren yağmursuyu debisi dikkate alınacaktır. Buna göre; 1. kademe; Qy = 25,677 m³/gün x 0,05 = 1,284 m³/gün 2. kademe; Qy = 33,471 m³/gün x 0,05 = 1,674 m³/gün c) Yer altı Suyu Sızma Debisi; İnfiltrasyon Debisi: Toplam İmar Alanı 4575 ha x 0,02 l/sn ha = 91,5 l/sn 92 l/sn = 331 m³/gün 76

77 d) Mezbaha; Belediye ile yapılan tutanakta 2013 yılında; Günde; 20 adet K.Baş + 21 adet B.Baş kesildiği belirtilmiştir yılında 40 adet K.Baş + 41 adet B.Baş 2048 yılında 55 adet K.Baş + 56 adet B.Baş tır. Atıksu miktarı, su tüketimi 300 l/b.baş gün ve 150 l/k.baş gün dikkate alınarak aşağıdaki gibi hesaplanmıştır. 1. kademe Qmezbaha. = 40 x 0, x 0,30 = 18.3 m³/gün 2. kademe Qmezbaha. = 55 x 0, x 0,30 = 25 m³/gün e) Proje Debileri; Atıksu Arıtma Tesisine gelecek günlük ortalama debiler Tablo 64 de verilmiştir. Tablo 64. Günlük Ortalama Debiler YIL DEBİ (m³/gün) Evsel Debi 25,677 33,471 Mezbaha Debisi Yağmursuyu Debisi 1,284 1,674 Yeraltısuyu Debisi İller Bankası Şartnamesi dikkate alınarak tesis ünitelerinin boyutlandırılmasında kullanılacak saatlik debiler aşağıdaki eşitliklerden hesaplanacaktır. Ortalama Debi (m³/saat), Qort = Q evsel / 24 + Q mezbaha / 8 + Q yeraltısuyu /24 n1 = Nüfusa bağlı değişken, N= için n1 =16 Proje Debisi (m³/saat),qpro = Maksimum Debi (m³/saat),qmax = Minimum Debi (m³/saat),qmin=

78 Birinci kademe (2033) debileri: Qort = 25, = 1,086 m³/saat (302 l/sn) 24 Qpro = 25, = 1,621 m³/saat (450 l/sn) 24 Qmax = Qmin. = 25, , = 2,154 m³/saat (598 l/sn) = 708 m³/saat (197 l/sn) 24 İkinci kademe (2048) debileri: Qort = 33, = 1,412 m³/saat (392 l/sn) 8 24 Qpro = 33, = 2,109 m³/saat (586 l/sn) 8 24 Qmax = 33, = 2,804 m³/saat (779 l/sn) 24 Qmin. = 33, = 918 m³/saat (255 l/sn) 24 Tablo ve 2. Kademe için hesaplanan debiler Projelendirmeye Esas Debiler Minimum Debi Qmin Ortalama Debi Qort Proje Debisi Qpro Maksimum Debi Qmax 1. KADEME (2033) 2. KADEME (2048) m³/gün m³/saat l/s m³/gün m³/saat l/s 16, , ,061 1, ,876 1, ,899 1, ,612 2, ,701 2, ,297 2,

79 1.4. Proje Kapsamında Atıksu Toplama Sistemi, Mevcut deşarj sistemi DN 1400 mm lik beton boru vasıtasıyla cazibeli olarak Meriç Nehrine yapılmaktadır. Ancak Meriç Nehrinin şişmesi durumunda TMY3 mevcut terfi merkezindeki pompalar ile terfili olarak deşarj yapılmaktadır. Atıksular, Ø800 mm çapında Avrupa kollektör hattı ve Ø1400 mm çapında belediye kollektör hattı ile gelip mevcut (T100) nolu bacada birleşmektedir. Bu baca rehabilite edilerek atıksular arıtma tesisine buradan 30,35 kotundan tesise alınacaktır. Aynı zamanda mevcut hat tesisin by-passı olarak kullanılacaktır. 79

80 Şekil 13. Mevcut Deşarj Yapısı 80

81 1.5. Ünitelerde Kullanılacak Makine ve Teçhizatın Adet ve Özelikleri, Bakım ve Temizlik Çalışmaları, Proje kapsamında ünitelerde kullanılacak makine ve teçhizatlar EK 16 da verilmiştir. Tesiste kullanılan mekanik ve elektriksel ekipmanların planlı bakımları üreticilerinden alınacak bilgiler doğrultusunda (günlük, aylık, yıllık olmak üzere) hazırlanacak bakım planına göre yapılacaktır. Makine ve ekipmanın bakım ve temizliği, belirlenen sorumlu kişiler tarafından hazırlanacak talimatlar doğrultusunda gerçekleştirilecektir Proje Kapsamında Planlanan Ekonomik Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri, Proje Kapsamında Çalışacak Personel Sayısı, Proje kapsamında çalışacak personel sayısı inşaat aşamasında 150 kişi, işletme aşamasında 1. Kademe tamamlandığında 15 kişi, 2. Kademe tamamlandığında 25 kişi istihdam edilecektir. Proje; inşaat ve işletme aşamasında bir istihdam sağlayacaktır. Proje kapsamında çalışacak personele İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ile Çevre Bilinci Eğitimi verilecektir. Proje ile halk ve çevre sağlığı üzerinde olumlu etkiler sağlanacaktır. Halk ve çevre sağlığı üzerinde oluşturacağı olumlu etkiler; halka daha etkin ve kaliteli atıksu yönetim sistemi sunulması, çevre koruma bilincinin geliştirilmesi, evsel nitelikli atıksuların etkin kontrolü, mevcut doğrudan atıksu deşarjının önlenerek halk ve çevre sağlığı üzerindeki risklerinin ortadan kaldırılması, alıcı ortama arıtılmadan deşarj edilen atıksu miktarı azaltılmasıdır Proje ve Yer Alternatiflerine İlişkin Çalışmalar ve ÇED Raporuna Konu Olan Proje/Yerin Seçiliş Nedenlerinin Genel Olarak Açıklanması, Teknoloji Alternatiflerinin Değerlendirilmesi, Arıtılmış su deşarj standardını sağlamak üzere literatürlerde ileri biyolojik arıtma olarak tanımlanan, karbon yanında azot-fosfor gideriminin de gerçekleştirildiği proseslerle ilgili genel bilgiler verilmiş, proses seçimine esas değerlendirmeler yapılacak ve bunların ışığında proses seçimi yapılmıştır. Proses ve işlem seçimi genel olarak, Atıksu karakterine, Hedeflenen arıtılmış su kalitesi ve deşarj standartlarına, Çamur bertaraf yöntemine, Arıtılmış atıksuyun potansiyel kullanımına, Gerekli alan ihtiyacı, tesisin tevsii imkanına, Çeşitli proses ve işlemlerin birarada uygulanabilirliğine, Çeşitli sistemlerin çevresel ve ekonomik fizibilitesine bağlıdır. 81

82 Bu proje için de, yukarıda sıralanan parametreler dikkate alınarak tesis için en uygun proses seçimi yapılmıştır Azot ve Fosforun Birlikte Giderildiği Prosesler İki nütrientin birlikte giderildiği prosesler geliştirilmiştir. Yaygın olarak kullanılan prosesler, Anaerobik/Anoksik/Aerobik bileşenlerden oluşan aktif çamur sisteminin modifikasyonlarıdır. Bu amaca yönelik geliştirilmiş ve yaygın olarak kullanılan sistemlerin genel prensipleri aşağıda özetlenmiştir. Üç Kademeli Phoredox(A 2 O) Prosesi Sadece fosfor giderimi için kullanılan A/O prosesinin bir modifikasyonu olan A2O prosesi yalnızca amonyak giderimi (nitrifikasyon) veya azot giderimi (nitrifikasyon/denitrifikasyon) istenen durumlara uygulanabilir. Şekil 14 de şematik gösterimi verilen A2O prosesi, A/O prosesinde anaerobik ve aerobik tanklar arasına bir anoksik bölge eklenmesi temeline dayanır. Anoksik bölgede çözünmüş oksijen düşüktür, ancak nitrit ve nitrat formundaki kimyasal bağlı oksijen, nitrifikasyona uğramış bölgeden yapılan geri devirle sağlanmaktadır. Geri devirden gelen nitrat anoksik bölgede denitrifikasyona uğrayarak azot gazına dönüştürülür. Aerobik bölgede ise yeterli bekletme süresinin sağlanması ile tam bir nitrifikasyon gerçekleştirilir. Aerobik bölgeden anoksik bölgeye yapılan geri devir oranları debinin % ü arasında değişmektedir. Şekil 14. A 2 O Prosesi Akım Şeması Beş Kademeli Phoredox(Modifiye veya 5-Kademeli Bardenpho) Prosesi Yüksek işletme hızına sahip A2O prosesinin tersine 5-Kademeli Bardenpho Prosesi genellikle sistemin azot giderimini artırmak amacıyla düşük yükleme hızlarında işletilmek üzere tasarlanmıştır. Şekil 15 de şematik olarak verilen proses, denitrifikasyonun gerçekleştiği 4 kademeli Bardenpho sisteminin fosfor giderimi amacıyla modifiye edilmiş 82

83 şeklidir. 4 kademeli Bardenpho prosesinde tam denitrifikasyon sağlandığından bu modifikasyon, sistemin önüne fosfor giderme amacıyla bir anaerobik bölge ilavesi ve nitrat içermeyen çıkıştan geri devrin doğrudan bu bölgeye yapılması ile gerçekleştirilebilmektedir. Bu haliyle 5-kademeli Bardenpho nun kademeleri ve geri devir metodları A2O prosesinden farklı olmaktadır. Proseste azot ve fosfor giderimini tamamlamak üzere anaerobik, anoksik ve aerobik kademeler bulunmaktadır. İkinci anoksik bölgede, içsel organik karbonun elektron verici ve aerobik bölgede üretilen nitratın elektron alıcısı olarak kullanıldığı ilave denitrifikasyon (post-denitrifikasyon) gerçekleşmektedir. Sondaki aerobik bölge ise azot gazını sudan sıyrılması ve çökeltme havuzunda fosfor açığa çıkmasının önlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. İlk aerobik bölge sonundan ilk anoksik bölge başına içsel aktif çamur geri devri (nitrifikasyona uğramış nitrat azotu) yapılmaktadır. İçsel geri devir oranı (2Q-5Q) aralığında değişmekle beraber tipik olarak 4Q mertebesindedir. Proses, karbon oksidasyon kapasitesini artırmak amacıyla A2O sisteminden daha uzun çamur yaşlarında (10-40 gün) çalıştırılmaktadır. Şekil 15. Beş Kademeli Bardenpho Prosesi Akım Şeması UCT (University of CapeTown) Prosesi Cape Town Üniversitesi tarafından geliştirilen proses, zayıf organik içerikli atıksuların arıtımında fosfor giderimini iyileştirmek amacıyla nitrat geri devrinin anaerobik reaktöre girişini minimize etmeye yönelik düzenlemeler içermektedir. UCT prosesi A2O prosesi ile iki farklılık dışında benzerlik göstermektedir. Bunlar geri devrin anaerobik reaktör yerine anoksik tanka verilmesi ve içsel geri devrin anoksik tanktan anaerobik tanka yapılmasıdır. Aktif çamurun anoksik bölüme geri döndürülmesi ile nitratın havasız bölüme girmesi engellenir, böylece havasız bölümde fosforun daha iyi açığa çıkması sağlanır. İç döngü ise havasız bölümde organik kullanım artışını sağlar. Anoksik bölümdeki karışım, önemli miktarda çözünmüş BOİ ve az miktarda nitrat içerir. Anoksik karışımın geri dönüşü, havasız bölümde fermantasyon hızı için optimum şartları sağlar. Şekil 16 da UCT prosesinin akım şeması verilmiştir. 83

84 Şekil 16. UCT Prosesi Akım Şeması ModifiyeUCT (University of CapeTown) Prosesi Cape Town Üniversitesi tarafından geliştirilen Standart UCT prosesine ilave anoksik tank eklenerek UCT prosesi modifiye edilmiştir. Modifiye UCT prosesinde, aerobik tanktan yapılan nitrat geri devri (2. anoksik tanka) ile çamur geri devri (1.anoksik tanka) iki ayrı anoksik tanka verilmektedir. Çamur geri devrinde bulunan nitrat 1. anoksik tankta denitrifiye edildikten sonra anaerobik tanka döndürülür. 1. anoksik tanktan 2. anoksik tanka geçen akım havalı bölümden gelen nitrat geri devri ile birleşerek, nitrat gideriminin önemli kısmı bu bölümde gerçekleşir. Bu modifikasyon uygulaması özellikle fosfor giderim verimini artırmada etkili olmuş ve bu nedenle yaygın olarak kullanım şansı elde etmiştir. Benzer diğer proseslere göre tek dezavantajı, anaerobik bölgedeki MLSS konsantrasyonun diğer proseslere göre yaklaşık yarısı olması, bu nedenle aynı anaerobik kütle oranı için iki katı anaerobik tank hacmi gerektirmesidir. Şekil 17 de Modifiye UCT prosesinin akım şeması verilmiştir. 84

85 Şekil 17. Modifiye UCT Prosesi Akım Şeması Johannesburg Prosesi UCT ve modifiye UCT proseslerine alternatif olarak Johannesburg (Güney Afrika) da, zayıf karakterli atıksularda anaerobik bölgeye nitrat geri dönüşünü minimize ederek biyolojik fosfor giderimi verimini iyileştirmek amacıyla geliştirilmiş bir prosestir. Bu proses için sisteme endogenous ön-denitrifikasyonun sağlandığı anoksik (pre-anoksik) bir reaktör ilave edilmiştir. Geri devir çamuru bu anoksik bölgeye verilerek burada yeterli bekleme süresi altında nitratın oksidize olması sağlandıktan sonra anaerobik bölgeye alınmaktadır. Modifiye UCT proseslerinin bir modifikasyonu olarak geliştirilmiş bu proses, MUCT prosesine göre avantajları şöyledir; MUCT prosesinde geri devir sayısı 3 iken JHB prosesinde 2 dir, Geri devir çamurunun denitrifiye edildiği ön-denitrifikasyon tankı hacim ihtiyacı JHB prosesinde hemen hemen %50 daha azdır (ön-denitrifikasyon tankında MLSS konsantrasyonu JHBde hemen hemen 2 katıdır). JHB prosesinin işletmesi daha basittir. Prosesin akım şeması Şekil 18 de şematik olarak verilmiştir. 85

86 Şekil 18. Johannesburg Prosesi Akım Şeması Modifiye Johannesburg Prosesi Johannesburgprosesi daha sonra anaerobik reaktör çıkışından pre-anoksik tank girişine yapılan bir geri devir ile modifiye edilmiştir. Böylelikle, anaerobik tankta fosfat toplayan bakteriler (PAO) tarafından kullanılmayan biyolojik olarak çabuk parçalanabilen organik bileşiklerin (readilybiodegradablecompounds) pre-anoksik tankta denitrifikasyon için kullanılması sağlanır. Bu geri devir işlemi için giriş debisinin yaklaşık %10 mertebesinde bir geri devir oranı yeterli olabilmektedir (Kaynak: BiologicalNutrientRemovalOperation in WastewaterTreatmentPlants, WEF Manual of Practice No.29). Prosesin akım şeması Şekil 19 da şematik olarak verilmiştir. Giriş atıksu karakteri ve çıkış fosfor değerleri dikkate alınarak yukarıda bahsedilen geri devir işlemi gerekmesi halinde çalıştırılabilir. 86

87 Şekil 19. Modifiye JohannesburgProsesi Akım Şeması Ardışık Kesikli Reaktör (AKR) Prosesi Reaktörün doldurulması, havalandırılması, çökeltme ve üst suyunun boşaltılması prensibine dayanır. İlk faz doldurma ve anaerobik fazlarıdır. Bu fazları yeterli nitrifikasyonun ve nitrat oluşumunun sağlandığı havalandırma fazı takip eder. Daha sonraki anoksik fazda nitrat giderimi sağlanır. Çökeltme fazında karışım sıvısının yeterli bekleme süresinde çökelmesi sağlanır ve bunun devamında arıtılmış su yüzeyden alınarak bir işletme turu (cycle) tamamlanır. Anoksik fazda yeterince nitrat giderimi sağlandığından, bir sonraki işletme turunun doldurma ve anaerobik fazında giriş suyundaki rbcod (kolay parçalanabilen çözünmüş KOİ), nitrat giderim bakterileri yerine fosfor bakterileri tarafından kullanılır. Reaktördeki MLSS konsantrasyonunu ayarlanmak için gerektikçe çamur atılır. Özellikle fosfor giderimi kararsızlık gösterir. Prosesin işletim fazları Şekil 20 de şematik olarak verilmektedir. Şekil 20. AKR Prosesi Akım Şeması Kademeli Besleme Prosesi Giriş suyunun sistemdeki 2 veya daha fazla (tipik olark 3 veya 4) anoksik bölgeye ayrı ayrı beslenmesi ve akışın anoksik ve aerobik tanklar arasında seri olarak gerçekleşmesi prensibine dayanır. Son anoksik bölgeye yapılan besleme daha düşük olup burada hedef son çökeltme tankına verilen sudaki nitrat konsantrasyonunu minimize etmektir. Hem anoksik bölgelere debi dağıtım/ayar işlemlerinin hem de oksijen ölçüm/kontrol işlemlerinin ayrıca, proses/havalandırma sistemi tasarımının komplike olması bu prosesin dezavantajı olarak görülür. Prosesin akım şeması Şekil 21 de şematik olarak verilmiştir. 87

88 Şekil 21. Kademeli Besleme Akım Şeması Simultane (eş zamanlı)nitrifikasyon-denitrifikasyon (SNdN) Prosesi Uygun çamur yaşı ile hem nitrifikasyon ve denitrifikasyonproseslerinin aynı hacim içinde gerçekleşmesi prensibine dayanır. Bunun için çözünmüş oksijen seviyesinin reaktör içinde etkin olarak kontrol edilmesi gerekmektedir. Nitrifikasyon ve denitrifikasyon prosesleri ayrı reaktörlerde gerçekleşen proseslere göre SNdN prosesinde hem nitrifikasyon hem de denitrifikasyon prosesleri daha düşük hızda gerçekleştiğinden dolayı diğer proses modifikasyonlarına göre SNdN prosesi daha büyük reaktör hacmi gerektirir. Reaktör tipik olarak race-track (yarış parkuru) geometrisinde tasarlanır ve karışım sıvısı tank içinde sürekli döngü içerisindedir. Bu sirkülasyonu sağlayacak (tipik olarak 0.30 m/san.) karıştırıcılar teçhiz edilmelidir. Eş zamanlı nitrifikasyon-denitrifikasyonprosesi aynı reaktör içindeki farklı bölgelerde anoksik ve havalı koşulların oluşturulması (oksidasyon havuzları vb.) ve/veya aynı reaktör içinde oksijenin düşük seviyelerde kontrolü ile de sağlanabilmektedir. Reaktörün düşük oksijen konsantrasyonlarında işletilmesi durumunda reaktöre verilen düşük oksijen seviyesi nedeniyle, oksijenin flokların tüm derinliğine kadar nüfuz etmesi mümkün olmaz ve nitrifikasyon flok dış yüzeyinde, denitrifikasyon ise flok iç yüzeyinde gerçekleşir. Bu prensibi kullanan patentli prosesler (Schreiber, Symbio, vd) mevcuttur. VIP (Virginia InitiativePlant) Prosesi VIP prosesi, geri döngüler hariç, A2O ve UCT proseslerine benzerlik gösterir. Aktif çamur anoksik kademe girişine devrettirilir; bu arada aerobik kademe sonunda nitrifiye olmuş nitrat içeren su+aktif çamur karışım sıvısı da anoksik kademe girişine geri devrettirilir. Anoksik kademedeki atıksu+mikroorganizma karışık sıvısı da anaerobik kademenin başına geri devrettirilir. Organik madde anaerobik koşullarda stabilize olur. Böylece aerobik kademeye gelen atıksu içinde bulunan düşük KOİ konsantrasyonunun parçalanması ve minerilizasyonu için oksijen gereksinimi az olur. Prosesin akım şeması Şekil 22 de şematik olarak verilmektedir. 88

89 Şekil 22. VIP Prosesi Akım Şeması VT2 Arıtma tesisi işletim pratiklerinden elde edilen bilgilere göre; çok basit bir oksidasyon havuzu, azot ve fosfor giderimini aynı zamanda sağlamak amacıyla (kimyasal dozlama yapılmaksızın), yalnızca reaktöre transfer edilen oksijen miktarını kontrol etmekle gerçekleştirilebilir. Bu düşünceye dayalı tasarlanmış olan VT2 prosesinde, oksidasyon havuzu kesin bölgelere ayrılmamıştır, çünkü çok yüksek bir içsel çevrim oranı kullanılır. Daha iyi bir fosfor giderimi oksidasyon hendeğine bir anaerobik reaktör eklemekle elde edilir. Bu proses, oksidasyon hendeği sayısı iki adete çıkarılarak daha da modifiye edilebilir. VT2 prosesi akım şeması Şekil 23 de verilmektedir. 89

90 Şekil 23. VT2 Prosesi Akım Şeması Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Bu sistemde, çamur yükü çok düşük tutulduğundan mikroorganizmalar, çoğalma eğrisinde ölme fazında faaliyet gösterirler. Uzun süreli bir havalandırma uygulandığı için çamur yaşı yüksek olup daha stabil bir çamur elde edilmektedir. Yukarıdaki proses modifikasyonlarının birçoğunda çamur yaşını yaklaşık 25 gün (mevsimsel değişiklik gösterir) mertebesinde dizayn ederek sistem uzun havalandırmalı modunda işletilebilir. Yüksek çamur yaşı, sistemde daha büyük havalandırma havuzu ve daha yüksek havalandırma ihtiyacı gerektirir. Bunun yanında sistemden uzaklaştırılan çamur stabil özelliktedir. Genelde büyük kapasiteli tesisler için önerilmemektedir. Membran Biyoreaktörler (MBR) Membran biyoreaktörler, klasik aktif çamur sistemlerinin geliştirilmiş bir modifikasyonu olup, biyolojik reaktörler ile membran teknolojisinin birleştirilmiş halidir. Biyolojik arıtmadan sonra, son çökeltme tankı yerine ultrafiltrasyon (UF) veya mikrofiltrasyon (MF) membranları kullanılarak, katı/sıvı ayırma işlemi gerçekleştirilmektedir. MBR'nin avantajı, yüksek biyokütle konsantrasyonunda sistemi kullanabilme imkanıdır. Membran biyoreaktörlerde elde edilen çıkış suyu, askıdaki maddeler, bakteri ve virüslerden arındırılmış, geri kullanılabilecek mertebede temiz sulardır. Membran biyoreaktörlerin iki değişik tertip tarzı vardır. Bunlardan birincisinde, ayrışma ve ayırma işlemi aynı tankda, ikincisinde ise ayrı tanklarda gerçekleşmektedir. Evsel atıksuların arıtımında genelde birleşik sistem MBR uygulanmaktadır. 90

91 Ülkemizde henüz yaygın kullanıma sahip olmayan, kentsel atıksu arıtma tesisleri boyutunda uygulaması çok fazla bulunmayan, yapım bedeli yüksek, işletmesi komplike olan MBR prosesinin bu proje için alternatif olması uygun görülmemektedir. Yapışık Büyümeli Sistemler Yukarıda bahsedilen tüm proses modifikasyonları genel olarak askıda büyüyen sistemler olarak tanımlanmaktadır. Bunun yanında yapışık büyümeli prosesler de (damlatmalı filtreler, döner biyolojik disk ve dolgulu reaktörler) mevcuttur. Ancak hem bu sistemlerin arıtılmış su kriterlerini sağlamaktaki yetersizlikleri/kararsızlıkları hem de büyük kapasiteler için uygun olmamaları nedeniyle bu proje için alternatif olmaktan uzaktır Proses Karşılaştırması Bu bölümde, yukarıda genel prensipleri özetlenmiş olan azot ve fosfor gideriminin gerçekleştirildiği proseslerin karşılaştırılması ve proses seçimine esas olacak değerlendirmeler yapılacaktır. Söz konusu proseslerin karşılaştırılması Tablo 66 da verilmiştir. Tablo 66. Azot ve Fosforun Birlikte Giderildiği Proseslerin Karşılaştırılması PROSES AVANTAJ DEZAVANTAJ A 2 O Nitrifikasyon için alkalinite sağlar. İyi çökelme özelliğine sahip çamur üretimi. İşletme basitliği. Enerji tasarrufu sağlar. Yaygın kullanım ve işletme deneyimi. Anaerobik reaktöre geri devir edilen çamurun nitrat içeriği fosfor giderim verimini düşürür. Azot giderim verimi içsel geri devir oranına bağlı olarak sınırlıdır. UCT Anaerobik reaktöre nitrat geri devri azaltılmıştır dolayısıyla fosfor giderim verimi iyileştirilmiştir. Zayıf organik madde içerikli atıksularda iyi fosfor giderimi sağlar. İyi çökelme özelliğine sahip çamur üretimi. İyi azot giderimi. Karmaşık işletme. İlave geri devir işlemi gerektirir. MODİFİYE UCT Standart UCT prosesine ayrı bir anoksik tank ilave edilerek sistem geliştirilmiştir. Böylelikle Standart UCT prosesinde anoksik tanktan anaerobik tanka yapılan geri devir akımında nitrat bulunma riski elimine edilmiştir. Fosfor giderimi açısından UCT prosesinden daha iyi sonuç verir. Oldukça karmaşık işletme. Standart UCT prosesine göre ilave anoksik tank gerektirir. İlave geri devir işlemi gerektirir. Daha büyük anaerobik hacim gerektirir. 91

92 5-KADEMELİ BARDENPHO Çok iyi azot giderimi sağlar (3-5 mg/l çıkış TN değeri). İyi çökelme özelliğine sahip çamur üretimi. Fosfor giderimi zayıftır. Daha büyük hacimli reaktör gerektirir. Yüksek enerji gideri. JOHANNESBURG Anaerobik reaktöre nitrat geri devri azaltılmıştır dolayısıyla fosfor giderim verimi iyileştirilmiştir. UCT prosesine göre geri devir işlemi basitleştirilmiştir. Geri devir çamurunun denitrifiye edildiği tankta katı madde konsantrasyonu yüksek olduğundan diğer proselere (örn.uct) göre daha düşük hacim gerektirir. A 2 O prosesine göre ilave anoksik tank gerektirir. MODİFİYE JOHANNESBURG Pre-anoksik tanka anaerobik tanktan geri devir yapılarak fosfor giderim verimi iyileştirilmiştir. Johannesburgprosesine göre ilave geri devir gerektirir. KADEMELİ BESLEME (Step Feed) Esnek işletim imkanı sağlar. Pik yağışlı hava debilerinin tesise alınmasında avantaj sağlar (son anoksik tanka yüksek debi beslenir). Oldukça karmaşık işletme (Debi ayarlama/kontrol işlemi, havalandırma kontrol sistemi), Tasarım işleri karmaşıktır. Daha kalifiye operatör gerektirir. SİMULTANE NİTRİFİKASYON DENİTRİFİKASYON (SND) Düşük oksijen ihtiyacı (enerji tüketimi) İçsel geri devir gerektirmez. Mevcut tesislere basit adaptasyon. Büyük reaktör hacmi gerektirir. Proses kontrolu karmaşıktır. Kalifiye operatör gerektirir. VIP Anaerobik reaktöre nitrat geri devri azaltılmıştır dolayısıyla fosfor giderim verimi iyileştirilmiştir. UCT prosesine göre daha düşük BOİ/P oranı gerektirir. İyi çökelme özelliğine sahip çamur üretimi. Oldukça karmaşık işletme. İlave geri devir işlemi gerektirir. Bölmeli havuzlar nedeniyle ilave ekipmanlar gerektirir. ARDIŞIK KESİKLİ REAKTÖR (SBR) Azot-fosfor gideriminde işletme esnekliği şansı. son çökeltme ve geri devir gerekmez. İyi bir çökeltme ve boşaltma sistemi ile düşük çıkış AKM sağlar. Proses kontrolü yönünden oldukça karmaşık işletme. Dizayn karmaşıklığı. Çıkış suyu kalitesi güvenli boşaltma sistemi gerektirir. Fosfor giderimi tutarsızdır. Düşük debili tesislere uygun. UZUN HAVALANDIRMALI İşletme ve dizayn basitliği. Daha iyi karbon giderimi sağlar. Şok debi ve toksik madde yükünü tolere edebilme. Stabil çamur üretimi sağlar. Nispeten düşük çamur üretimi. Daha büyük hacimli reaktör gerektirir. Yüksek havalandırma gideri. Düşük debili tesisler için uygun.uzun çamur yaşı nedeniyle, düşük fosfor giderimi. 92

93 Yukarıdaki karşılaştırma tablosu değerlendirildiğinde öne çıkarılan yorumlar aşağıda özetlenmiştir, Çamurun stabil olarak sistemden uzaklaştırılması sadece uzun havalandırmalı aktif çamur (UHAÇ) prosesi ile mümkündür. Diğer proseslerden alınan çamurlara ilave stabilizasyon işlemi uygulanması gerektiği görülmektedir. Ancak UHAÇ prosesi daha büyük havalandırma havuzu hacmi gerektirmekte, işletme giderleri de diğer proseslere göre daha yüksek olmakta ve nispeten küçük kapasiteli tesisler için önerilmektedir. Tüm dünyada fosfor arıtımının öneminin/zorunluluğunun gündeme gelmesiyle beraber, biyolojik fosfor gideriminde iyileştirmeler sağlamak amacıyla geliştirilen prosesler olduğu (UCT, Johannesburg, VIP vb.) görülmektedir. Tüm bu proseslerde, geri devir çamurunun içerdiği nitratın anaerobik tankta fosfor giderimini olumsuz etkilemesi nedeniyle geri devir çamurunun nitrat içeriğini düşürmek üzere sistemler geliştirilmiştir. Bu sistemler ilave reaktör ve/veya geri devir işlemleri gerektirmekte, dolayısıyla işletim karmaşıklığı söz konusu olabilmektedir. Johannesburg (JHB) prosesinin UCT ve MUCT proseslerinin geliştirilmiş modifikasyonu olduğu ve bu proseslere göre yukarıda bahsedilen avantajları dikkate alındığında, UCT ve MUCT prosesleri yerine JHB prosesinin tercih edilmelidir. Proseslerin işletme kolaylığı ve güvenilirliği açısından bakıldığında, A2O ve uzun havalandırmalı aktif çamur prosesinin dizayn, işletme kolaylığı ve proses güvenirliği açısından öne çıktığı görülmektedir. Prosesler arıtma verimleri açısından karşılaştırıldığında, azot giderimi için Bardenpho prosesi, fosfor giderimindemodifiye UCT, VIP ve Johannesburg prosesleri iyi verim sağlarken, ModifiyeJohannesburg prosesi fosfor giderimi için en iyi verim sağlayan proses olarak öne çıkmaktadır. Karbon gideriminde ise uzun havalandırmalı proses en iyi verimi sağlamaktadır. İşletme giderleri açısından bakıldığında, en fazla işletme gideri uzun havalandırmalı proseste, buna karşı göreceli olarak en düşük işletme gideri simultane ve A2O proseslerinde gerçekleşmektedir. SBR sisteminin dizayn ve işletme sistemi açısından diğer proseslerle farklılık gösterdiği ve nispeten küçük tesisler için uygun bir alternatif olduğu görülmektedir. Kademeli besleme prosesi azot giderimi için iyi sonuç vermekle beraber işletme ve tasarımı karmaşıktır. Yukarıda bahsedilen tüm proses modifikasyonları, çamur yaşı stabil çamur üretimi için yeterli olarak seçilerek (tasarım sıcaklığına bağlı), uzun havalandırmalı aktif çamur modunda çalıştırılabilir. Bu durumda, havalandırma tankı hacmi ve çamur yaşı tam nitrifikasyon için emniyetli olacaktır. Yukarıda verilen proses karşılaştırması ve yorumlar ışığında, proses seçiminde esas alınacak parametrelerin proses üzerindeki etkileri/sonuçları Tablo 67 de matrix kurgusunda değerlendirilmiştir. 93

94 Tablo 67. Proses Değerlendirme Tablosu Konvansiyonel Nütrient Giderim (KNG) Sistemleri KAVRAM Önem Derecesi MBR Prosesi A2O Prosesi Kademeli Besleme Sistemi Bardenpho Prosesi (Beş Basamaklı) UCT Prosesi MUCT Prosesi Simultane Nitrifikayon- Denitrifikasyon Johannesburg Modifiye Johannesburg AKR Prosesi Deşarj standartlarını sağlayabilme İşletme ve bakım zorlukları Arazi gereksinimleri İşletme ve bakım maliyetleri ,5 8 9, ,5 7 6,5 6,5 7,5 7, ,5 7 7,5 6 7,5 7, ,5 7 6,5 9 7,5 7 8 Yatırım maliyetleri ,5 7,5 7 6,5 6, ,5 Debi ve yük değişimlerine karşı esneklik Zehirli (toksik) maddelere karşı direnç Toplam puan) (ağırlıklı ,60 7,95 7,50 7,63 7,50 7,50 7,25 8,00 8,05 7,20 10 : çok iyi, 9, 8: kademeli olarak düşük puan (Puanlar değerlendirmesi yapılan proseslerin birbirlerine göreceli üstünlükleri dikkate alınarak verilmiştir.) Proses seçiminde dikkate alınması gereken önemli parametrelerin, alternatif prosesler üzerindeki etkilerinin değerlendirmesi sonucunda en avantajlı proseslerin modifiye Johannesburg, Johannesburg, A2O olduğu bunu Bardenpho proseslerinin takip ettiği görülmektedir. Bu proje için arazi sıkıntısının olmaması, işletme ve yatırım maliyetinin düşüklüğü ve hem A2O prosesi hemde Bardenpho prosesi olarak kullanılabilme esnekliği nedeniyle tercih edilen proses tipi bardenpho prosesidir. Yukarıda açıklanan proseslerin dizayn kriterleri Tablo 68 de verilmiştir (Metcalf ve Eddy, Inc.,G.Tchobanoglousv.d., 2003). 94

95 Tablo 68. Azot ve Fosforun Birlikte Giderildiği Proseslerin Tasarım Kriterleri Dizayn Prosesi Çamur (mg/lt) Yaşı MLSS (mg/lt) Bekletme Süresi (sa) Anaerobik Bölge Anoksik Bölge Aerobik Bölge Geridevir (%) İçsel Geridevir (%) A 2 O UCT VIP (anoksik) (aerobik) (anoksik) (aerobik) 5-Kademeli Bardenpho (1.kad.) 2-4 (2.kad.) 4-12 (1.kad.) 0,5-1 (2.kad.) SBR ,5-3, Not: Johannesburg prosesi A2O prosesine geri devir çamurunun denitrifikasyonu amaçlı anoksik tank ilave edilmesi (anaerobik reaktör önüne) ve A2O tasarım kriterleri kullanılarak tasarlanabilir Arıtma Tesisinde Proses Seçim Esasları Bu bölümde proses seçimine esas kriterler değerlendirilerek bunun ışığında proses seçimi yapılacaktır. Proses seçiminde en belirleyici parametreler; arıtılmış su kriterleri, atıksu karakterizasyonu ve çamur arıtım/bertaraf yöntemidir. Aşağıda bu parametrelerin değerlendirilmesi yapılmıştır Arıtılmış Su Kriterleri Yukarıdaki bölümlerde bahsedildiği gibi, hedeflenen arıtılmış su kalitesinde karbonlu organik madde yanında azot ve fosfor giderimi de öngörülmüştür. Arıtılmış su kriterlerinden karbon (BOİ ve KOİ) giderimi, azot giderimini sağlayan tüm proseslerde kritik görülmemekte, emniyetli olarak istenilen hedefler gerçekleşmektedir. AKM kriteri ise, çamurun çökelme özelliği ve son çökeltme tankı dizaynı ile ilgilidir. Çökeltme tankının doğru dizayn edilmesi ve normal işletme şartlarında AKM deşarj standartları da rahatlıkla sağlanabilmektedir. Azot parametresinin istenilen düzeyde arıtılabilmesi, proses seçiminin, dizaynının ve tesis işletmesinin doğru yapılabilmesi ile mümkün olabilmektedir. Fosforun biyolojik olarak gideriminde verim iyileştirilebilmesi amacıyla birçok proses modifikasyonları geliştirilmiş ve ideal şartlarda, arıtılmış su fosfor değerinin 1,0 mg/lt. mertebesine indirilmesi mümkün olabilmektedir. Fosfor giderim veriminin özellikle giriş atıksu karakteri olmak üzere birçok faktöre bağlı olarak değişkenlik gösterdiği dikkate alınarak, 1.0 mg/lt fosfor değerinin kararlı ve emniyetli bir şekilde sağlanması için biyolojik fosfor gideriminin kimyasal madde dozlama sistemi ile desteklenmesi gerekli görülmektedir. Bu projede hedeflenen arıtılmış su fosfor değerinin 3,0 mg/lt olmasına rağmen, tesise 1 mg/lt çıkış değerini de sağlayabilmek için emniyet açısından kimyasal 95

96 madde dozlama sistemi ilave edilmesi uygun görülmüştür. Ayrıca, gelecek dönemlerde AB Kriterlerine tam uyum hedeflendiğinde 1.0 mg/lt fosfor kriterinin sağlanması için kimyasal dozlama sistemi gerekli olacaktır. Aşağıda giriş atıksu karakterinin etkisi hakkında daha detaylı bilgi verilmiş, proses seçimi bu değerlendirmeler ışığında yapılmıştır Atıksu Karakterizasyonu Yukarıda söz konusu edilen bütün proseslerin azot ve fosfor giderim verimleri, atıksuyun C/N/P oranından etkilenmektedir. Bu oranlar proses seçiminde ve tesisin dizaynında belirleyici rol oynamakta; dolaysıyla, gerçekçi olarak belirlenmiş giriş atıksu karakterlerinden yola çıkmak önem kazanmaktadır. Giriş suyunun KOİ/TKN, KOİ/TP, BOİ/TKN ve BOİ/TP oranlarına bağlı olarak bazı proses modifikasyonları azot-fosfor gideriminde iyi verim sağlarken, bazıları proses gereği istenilen verimi sağlamakta yetersiz kalır. Azot ve fosfor gideriminin gerçekleşeceği tesislerde bu oranların minimum olarak, BOİ:TP = 20:1 25:1 veboi:tkn = 2:1 3:1 mertebelerinde olması istenir. Düşük BOİ:TP oranları, atıksuda yeterli organik madde olmamasından dolayı fosfor giderim veriminin düşmesine; düşük BOİ/TKN ise denitrifikasyon kapasitesinin düşmesine neden olmaktadır. Önde denitrifikasyonproseslerinde sistemde denitrifikasyon için yeterli karbon olup olmadığı aşağıdaki gerekli denitrifikasyon kapasitesi (ReqDN) eşitliği ile teyid edilebilir. Req DN= (TKNo/BOİo) (TNçıkış/BOİo) (Kaiser C., R. E. Gimeno, and D. A. Shaywitz, 1997). Buradan bulunan ReqDN<0.15 ise denitrifikasyon için yeterli karbon mevcuttur. Aksi taktirde proses seçiminde bu durum dikkate alınmalıdır. Örneğin ön çökeltme tankı sisteme ilave edilmemeli varsa by-pass veya çok kısa bekletme sürelerinde çalıştırılmalıdır. Ayrıca atıksuyun uçucu yağ asidi (VFA) vb. kolay parçalanabilen çözünmüş organik madde (rbcod) içeriği de özellikle biyolojik fosfor giderim veriminde belirleyici etkendir. Fosfor giderimini sağlayan Poly-P bakterilerinin bünyelerinde polifosfat depolayabilmeleri, atıksu içerisinde düşük molekül ağırlıklı organiklerin (rbcod) varlığına/miktarına bağlıdır. Dolayısıyla proses seçiminde atıksuyun KOİ, BOİ, TN ve TP parametrelerinin birbirleri ile oranları dikkate alınmalı; diğer taraftan, proses dizaynı/boyutlandırma ise KOİ nin çözünmüş, partiküler, biyolojik olarak parçalanabilen ve inert kısmının oranları belirlenerek yapılmalıdır. Daha önceki bölümde de bahsedildiği gibi A2O ve benzer proseslerde, önemli ölçüde nitrat içeren geri devir çamuru anaerobik bölgeye verilir. Nitratın anaerobik bölgeye verilmesi ile hem buradaki anaerobik şartlar bozulmaya uğrar (anoksik olabilir) ve proses verimi önemli derecede düşer, hem de burada nitratın oksidasyonu (denitrifikasyonu) sırasında, fosfor depolayan bakterilerin kullanacağı kolay parçalanabilen çözünmüş organik madde (VFA vb.) kullanılır. Böylelikle geri devir edilen nitrat, girişteki Toplam BOİ5/Toplam fosfor oranını ve VFA miktarını düşürür. Eğer bu oran zaten düşük ise ( 20:1), prosesin fosfor giderim verimi azalır. Öte yandan, UCT ve VIP proseslerinde çamur geri devri anoksik bölgeye yapılır; burada denitrifiye olan anoksik akım anaerobik reaktöre beslenir. Bu prosesler normal şartlarda anoksik tankta nitrat konsantrasyonunu 96

97 oldukça düşürerek, buradan yapılan geri devir işlemi ile anaerobik tankta VFA vb. azalmasına neden olmazlar. Sözü edilen bu mekanizmanın sonucunda UCT ve VIP prosesleri, fosfor giderim verimleri açısından atıksuyun düşük Toplam BOI5/Toplam Fosfor oranından diğer proseslere (A2O, ModifiyeBardenpho vb.) göre daha az etkilenirler. Toplam BOİ5/Toplam Fosfor oranı 25:1değerinin üstündeyse, anaerobik bölgeye nitrat geridevri ciddi bir problem yaratmaz. Bu durumda A2Oprosesinin kullanılması uygun görülebilir. Toplam BOİ5/Toplam Fosfor oranı 20:1 e eşit veya az ise VIP veya UCT proseslerinden biri tercih edilmelidir (Daigger ve Polson, 1991). Ayrıca, UCT prosesi için bu oran, bir başka literatürde (Metcalf ve Eddy, Inc.,G.Tchobanoglousv.d., 2003) olarak verilmiştir. Hassasiyeti yüksek yerlere deşarj yapacak tesisler için çok sıkı azot ve fosfor deşarj standartlarının sağlanması istenebilir. Eğer çok düşük azot çıkış değerleri ve orta ile düşük arasında fosfor çıkış değerlerinin elde edilmesi hedeflenirse, 5-kademeli Bardenphoprosesinin kullanımı uygundur. Bu proses ile ideal şartlarda 3 mg/lt mertebelerinde çıkış azot değerleri sağlanabilir. Ancak A2O prosesinde olduğu gibi 5- Kademeli Bardenpho sistemi de atıksudaki Toplam BOİ5/Toplam Fosfor oranı 20:1 den düşük ise olumsuz yönde etkilenir(daigger ve Polson, 1991). Azot gideriminde 3-5 mg/lt. gibi iddialı hedefler belirlenmemişse, orta dereceli azot giderimleri için A2O, UCT veya VIP prosesleri tercih edilebilir. Bu proseslerden hangisinin tercih edilmesi gerektiği, istenilen fosfor giderim verimine ve atıksuyun Toplam BOİ5/Toplam Fosfor oranına bağlıdır. Genellikle A2O prosesinin fosfor giderme kapasitesi UCT ve VIP sistemlerinden düşüktür. Toplam BOİ5/Toplam Fosfor oranı düşük ise UCT ve VIP prosesleri, yüksek ise A2O prosesi tercih edilebilir. Atıksuyun TP/KOİ oranına bağlı olarak, TP/KOİ > 0,017 0,020 ise, çıkış 1,0 mg/lt mertebesinde çıkış TP değeri sağlamak için biyolojik fosfor gideriminin yetersiz kalacağı ve kimyasal madde katkısı gerekeceği söylenebilir. Özet olarak, proses seçimi öncesinde atıksu karakterizasyonu tercihen yeterli analizler yapılarak belirlenmeli; bu mümkün değilse, yerel şartların özellikleri, benzer bölgelerdeki atıksu karakterleri dikkate alınmalı, kişi başına kabul edilen organik madde üretimi ve su tüketimi değerlerinde gerçekçi yaklaşımlarda bulunarak atıksu karakterinin mümkün olan en gerçekçi şekilde tahmin edilmelidir. Kesin Proje raporunun ilgili bölümlerinde atıksukarakterizasyonu ile ilgili yapılan kabuller ve yaklaşımlar verilmiş; bunların ışığında proses seçimine ve dizayna esas atıksu karakterizasyonu belirlenmiştir Çamur Arıtımı ve Bertarafı Atıksu arıtma tesislerinde proses seçiminin en kritik parametrelerinden birisi de, çamur arıtımı/bertarafının ne şekilde yapılacağının belirlenmesi ve seçilen proses ile uyum göstermesidir. Atıksu arıtımı ile çamur arıtımı/bertarafı, tesisin tasarımında birbirinden ayrı düşünülmemeli; seçilen proses ve yapılan tasarımda bu iki kavram için öngörülen çözümlerin birbirini tamamlayıcı özellikte olmasına dikkat edilmelidir. 97

98 Çamurun yasal mevzuat gereği stabil olarak uzaklaştırılması zorunlu olduğundan, ya sistem içinde stabilizasyon prosesi gerçekleştirilmeli ya da çamur sistemden alındıktan sonra ayrı bir stabilizasyon prosesi uygulanmalıdır. Çamurun sistem içinde stabilizasyon işlemi, prosesin uzun havalandırmalı olmasını gerektirmekte bu da daha büyük havalandırma havuzu hacmi ve daha fazla havalandırma ile (enerji) mümkün olabilmektedir. Diğer taraftan çamurun stabilizasyon işlemi tamamlandıktan sonra bertarafı için susuzlaştırılması ve belirli KM içeriğine getirilmesi gerekmektedir. Klasik yöntemlerle mekanik olarak susuzlaştırılan çamurun katı madde içeriği ancak %18-25 mertebesine ulaşmakta bu da çamurun nihai bertarafında hem yasal mevzuat hem de pratik taşıma/depolama/kullanım için yeterli görülmemekte; bu nedenle, çamurun ilave işlemlerle istenilen KM oranına getirilmesi gerekli olmaktadır. Bu işlemlerin birçoğu (kireç ilavesi, kompostlaştırma, kurutma, yakma) aynı zamanda çamurun stabilizasyonunu da sağlamaktadır. Atıksu arıtma tesisi 1, 2. ve nihai kademe için seçilen ana prosese göre ön-çökeltme ve son-çökeltme çamurları anaerobik çamur çürütücüde stabilize edilerek biogaz elde edilecek ve bu şekilde stabilize olan çamur da ayrıca kurutularak sonuçta % 90 lık katı madde içeriğine ulaşacaktır. Bu şekilde kuru madde depolama silolarına aktarılan kurutulmuş çamur istenirse silobaslar ile, istenirse paketlenerek tesisten uzaklaştırılabilecektir. Ancak ön-kademe aşamasında kurutma sistemi ekonomik olmadığından, uzun havalandırma sistemi ile stabilize edilen çamur mekanik susuzlaştırıcılardan geçirilerek % 25 lik çamur keki elde edilecek ve çamur bu şekilde tesisten uzaklaştırılacaktır Seçilen Proses Yukarıda verilen azot ve fosforun giderimini birlikte sağlayan proses alternatiflerinin karşılaştırılması ve proses seçim esasları ile ilgili değerlendirmelerde de belirtildiği üzere, proses seçimi için arıtılmış su kalitesi ile birlikte atıksu karakterizasyonu en belirleyici etkendir. Tasarım için kabul edilen atıksu karakterizasyonunu belirlemek amacıyla, üç farklı noktalardan (TM 2, TM 3 ve Deşarj yapısı) numune alınmış, analiz sonuçları çok düşük çıktığından İller Bankası kriterlerine göre kirlilik yükleri seçilmiştir. Buradan hareketle, tesisin birkaç proses alternatifinin gerektiğinde (atıksu özelliğine, debi miktarına, mevsimsel durum vd. faktörlere bağlı) uygulanabileceği esnek bir havalandırma havuzu modifikasyonu tasarlanması uygun görülmüştür. Seçilen proses farklı alternatifleri(a2o, Bardenpho, Kademeli besleme) çalıştırabilecektir Anaerobik Tanklar (Bio-P) Konfigürasyon Alternatifleri Havalandırma havuzlarının önüne anaerobik reaktörler ilave edilerek fosfor giderimi de sağlanmaktadır. 3 lü grup tanklar tasarlanarak, A2O ve 5 aşamalı Bardenpho Johannesburg ModifiyeJohannesburg proseslerin uygulanması mümkün olmaktadır. 98

99 Prosesler arasındaki genel farklılık, geri devir çamurunun ayrı bir reaktörde (RAS- DN) denitrifiye edildikten sonra anaerobik tanka alınmasıdır (Johannesburg). Bu proses, anaerobik tank çıkışından geri devir denitrifikasyon tankına yapılacak geri devir ile bu tanktaki denitrifikasyon verimini/hızını arttırmak amacıyla modifiye edilmiştir (ModifiyeJohannesburg). Bu modifikasyonda, anaerobik tankta fosfor birikimi yapan bakteriler (PAO) tarafından tüketilmeyen biyolojik olarak çabuk parçalanabilen bileşiklerin (readilybiodegredablecompounds) geri devir çamurunun denitrifikasyonu amacıyla kullanılması sağlanır. Özellikle kış aylarında geri devir çamurunda nitrat konsantrasyonunun yükselmesi, ayrıca tesise gelen kanalizasyon hattında yine kış aylarında, fosfor giderimi için gerekli olan ham atıksuda uçucu yağ asidi (VFA) oluşumu/içeriği azalmaktadır (düşük fermantasyon kapasitesi nedeniyle). Dolayısıyla, özellikle kış aylarında Modifiye Johannesburg prosesinin uygulanması fosfor giderimi açısından avantaj sağlayacaktır. Yukarıdaki proseslerin uygulanması için tank konfigürasyonu Tankların ikişerli olarak devre dışına alınması (%50 kapasiteli çalışma) ve bu durumda uygulanacak proses, Seri ve paralel çalıştırılabilme imkanı Tankların tümüyle by-pass edilebilmesi 1.8. Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması, Alanın Coğrafik Şekli, Coğrafi Tanımlanması (Memleket Koordinatları-Coğrafi Koordinatlar), Mülkiyet Durumu Atıksu Arıtma Tesisinin yapılması planlanan, Edirne Merkez Kirişhane Mevkii 36 Pafta 2291, 2295 Parseller,42 Pafta 6073, 6075 ve 6077 parsellerde kayıtlı olan ,73 m² lik alan için; Edirne Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından Kamu Yararı kararı tarihinde alınmıştır. (Ek 14). Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından tarihinde tarım dışı amaçlı kulanım izni alınmıştır. (Ek 13) Mevzii imar planı alanını oluşturan Tapunun Edirne Merkez Kirişhane Mevkii 36 Pafta 2291, 2295 Parseller,42 Pafta 6073, 6075 ve 6077 Parsel numaralı taşınmazlar Edirne Belediyesine ait taşınmazlardır (Ek 1). 1/1000 ölçekli Mevzii İmar Planı Ek-11 de sunulmuştur. Proje alanı Meriç nehri yakınlarında bir arazidir. Taşınmazlar tarım arazisi olup, üzerinde herhangi bir yapılaşma bulunmamaktadır. Tesis yerinin işaretlendiği 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Ek 4 de verilmiştir. Tesise ait Genel Yerleşim Planı Ek 10 da sunulmuştur. Proje alanı yakın çevresinde faaliyetten etkilenebilecek okul, hastane, yurt, kreş vb. gibi hassas yerleşimler bulunmamaktadır. Tesisin faaliyete geçmesi ile orman ve mera alanlarının elden çıkarılması söz konusu değildir. Faaliyet alanına ait Yer Bulduru Haritası Ek 3 de ve Proje Alanı Fotoğrafları Ek 7 de verilmiştir. 99

100 Tablo 69. Proje Alanı Koordinatları PROJE ALANI (ÇED) KOORDİNATLARI KOOR. SIRASI: SAĞA,YUKARI KOOR. SIRASI:ENLEM, DATUM : ED-50 BOYLAM TÜRÜ : UTM DATUM : WGS-84 D.O.M : 27 TÜRÜ : COĞRAFİK ZON : 35 D.O.M : --- ÖLÇEK FAK. : 6 DERECELİK ZON : --- ÖLÇEK FAK. : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : Proje İle İlgili Olarak Bu Aşamaya Kadar Gerçekleştirilmiş Olan İş ve İşlerin Kısaca Açıklanması, Alınmış ve Alınacak İzinler, Edirne İline ait Edirne (Merkez) Atıksu Arıtma Tesisi Kesin Projesi yapımı işi İller Bankası Genel Müdürlüğü nce ART ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ İnş. Müh. Tur. Tic. Ltd. Şti. ne ihale edilmiştir. Söz konusu işin sözleşmesi tarihinde imzalanmıştır tarihlerinde yer teslimi için İller Bankası ve Edirne Belediyesi yetkilileri ile proje sahasına (Edirne) gidilmiştir. Yer Teslimi Tutanağı İller Bankası Genel Müdürlüğü nce tarihinde ART ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ İnş. Müh. Tur. Tic. Ltd. Şti. ne tebliğ edilmiş olup, buna müteakip A Etabı çalışmalarına başlanılmıştır. ÇED Başvuru Dosyası hazırlanarak tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na sunulmuştur. ÇED Yönetmeliği nin 9. Maddesi gereğince ÇED sürecine halkın katılımını sağlamak, proje hakkında bilgilendirmek, projeye ilişkin görüş ve önerilerini almak üzere ÇED Sürecine Halkın Katılımı Toplantısı Salı Günü Saat de Edirne Belediyesi Meclis Toplantı Salonunda yapılmıştır tarihinde ise Özel Format Verme ve Kapsam Belirleme Toplantısı yapılmış ve ÇED Raporu Özel Formatı alınmıştır. 100

101 BÖLÜM 2: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU 2.1. Proje Yerinin; İlgili Valilik veya Belediye Tarafından Doğruluğu Onanmış Olan, Lejand ve Plan Notlarının Yer Aldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı (1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı), Varsa Nazım İmar Planı, Uygulama İmar Planı (1/5000 ve/veya 1/1000 Ölçekli Yürürlükte Bulunan Planlar), Varsa 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planında Faaliyet Alanının Hangi Kulanımda Olduğunun Gösterilmesi, Sağlık Koruma Bandının Bu Planlarda Gösterilmesi (Planların Aslı Gibidir Onaylı Şekilde Rapor Ekinde Yer Alması); Proje Sahası ve Yakın Çevresinin, Deşarj Noktasının 1/ Ölçekli, Lejantlı Topoğrafik Harita Üzerinde Gösterimi, Proje Sahası Yakın Çevresinde Bulunan Sanayi, Yerleşim Yerleri ve Koruma Alanlarının Harita Üzerinde Gösterilmesi, Mesafelerin Belirtilmesi, Faaliyet Alanı ve Yakın Çevresinin Panaromik Fotoğrafları, Proje alanı 1/ ölçekli Trakya Bölgesi Ergene Havzası Revizyon Çevre Düzeni Planında tarım arazisi ve taşkın alanı olarak kalmaktadır. 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı Ek-12 de sunulmuştur. Mevzii imar planı alanını oluşturan Tapunun Edirne Merkez Kirişhane Mevkii 36 Pafta 2291, 2295 Parseller,42 Pafta 6073, 6075 ve 6077 Parsel numaralı taşınmazlar Edirne Belediyesine ait taşınmazlardır (Ek-1). Proje alanı yapılan Mevzii İmar Planında taşınmazlar parsel sınırlarından itibaren Belediye Hizmet Alanı (Atıksu Arıtma Tesisi Alanı) olarak ayrılmıştır. 1/1000 ölçekli Mevzii İmar Planı Ek-11 de sunulmuştur. Proje Sahası ve Yakın Çevresinin, Deşarj Noktasının 1/ Ölçekli Topoğrafik Haritada gösterimi Şekil 24 de verilmiştir. Şekil 24. Proje Sahası ve Yakın Çevresinin, Deşarj Noktasının 1/ Ölçekli Topoğrafik Haritada Gösterimi Proje Sahası yakın çevresinde bulunan sanayi, yerleşim yerlerinin koruma alanlarının gösterildiği harita Şekil 25 de verilmiştir. 101

102 Şekil 25. Proje Sahası Yakın Çevresinde Bulunan Sanayi, Yerleşim Yerlerinin ve Koruma Alanlarının Gösterildiği Harita 102

103 Şekil 26. Faaliyet Alanı ve Yakın Çevresinin Panaromik Fotoğrafı 103

104 2.2. Faaliyet Alanı ve Yakın Çevresinin Mevcut Arazi Kullanımını Değerlendirebilmek Amacı İle Yaraltı Sularını, Yer Üstü Sularını, Deprem Kuşaklarını, Jeolojik Yapıyı, Köy Yerleşik Alanlarını, Ulaşım Ağını, Enerji Nakil Hatlarını, Arazi Kabiliyetini ve Faaliyet Alanının Yakın Çevresinde Faaliyetlerine Devam Etmekte Olan Diğer Kullanımların Yerlerine İlişkin verileri Gösterir Bilgilerin 1/ Ölçekli Halihazır Harita Üzerine İşlenmesi, Faaliyet alanı ve yakın çevresinin mevcut arazi kullanımını değerlendirebilmek amacı ile yaraltı sularını, yer üstü sularını, jeolojik yapıyı, köy yerleşik alanlarını, ulaşım ağını, enerji nakil hatlarını gösterir harita Şekil 27 de, arazi kabiliyetini ve faaliyet alanının yakın çevresinde faaliyetlerine devam etmekte olan diğer kullanımların yerlerine ilişkin harita Şekil 28 de, deprem kuşaklarını gösterir harita Ek 6 da verilmiştir. 104

105 Şekil 27. Faaliyet Alanı Ve Yakın Çevresinin Mevcut Arazi Kullanımını Değerlendirebilmek Amacı İle Yeraltı Sularını, Yer Üstü Sularını, Jeolojik Yapıyı, Köy Yerleşik Alanlarını, Ulaşım Ağını, Enerji Nakil Hatlarını Gösterir Harita 105

106 Şekil 28. Arazi Kabiliyetini Ve Faaliyet Alanının Yakın Çevresinde Faaliyetlerine Devam Etmekte Olan Diğer Kullanımların Yerlerine İlişkin Harita 106

107 2.3. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri), Proje kapsamındaki faaliyet ünitelerinin konumu( bütün idari ve sosyal ünitelerin, teknik altyapı üniteleri ) Ek 10 da Genel Yerleşim Planında gösterilmiştir. Binaların ve ünitelerin kapalı alan ve inşaat alanı büyüklükleri, binaların kat adetleri aşağıda verilmiştir. İdari Bina /Zemin Kat Ofis 20 m 2 Biyoloji Laboratuvar 15 m 2 Kimya Laboratuvar 30 m 2 Giriş Hol 20 m 2 Tem. Odası 3 m 2 B. Soyunma Odası 7 m 2 E. Soyunma Odası 7 m 2 B. Wc Duş Lavabo 8 m 2 E. Wc Duş Lavabo 8 m 2 Mutfak Çay Ocağı 15 m 2 Yemekhane Dinlenme 24 m m² İdari Bina / 1. Kat Kumanda Odası 31 m 2 Sekreter Odası 18 m 2 Müdür Odası 15 m 2 Kat Holü 50 m 2 Toplantı Salonu 14 m 2 Mühendis Odası 31 m 2 Büro 15 m 2 Pano Odası 7 m 2 Arşiv 8 m m² Atölye Binası / Zemin Kat Elektrik Deposu 35,40 m 2 Merdiven Holü 13,40 m 2 Elektrik Ofis 10,20 m 2 Rüzgârlık 2,55 m 2 Peyzaj Deposu 8,10 m 2 WC 5,86 m 2 Mekanik Deposu 35 m 2 Malzeme Deposu 8,33 m 2 Teknik Oda 6 m 2 Mekanik Atölye 85,50 m 2 Elektrik Atölye 60 m 2 Hol 6 m 2 Mekanik Ofis 10 m 2 286,34 m² 107

108 Atölye Binası / Zemin Kat Çamaşırhane 4,71 m 2 Wc 11,90 m 2 Merdiven Holü 18,42 m 2 Sosyal Hizmet Odası 7,38 m 2 Soyunma Odası 30,35 m 2 Mekanik Ofis 11 m 2 Elektrik Ofis 11 m 2 Koridor 21,12 m 2 Duş Lavabo 15,37 m 2 131,25 m² Trafo Jeneratör Odası Jeneratör Odası 37,83m 2 AG Odası 31,20m 2 Ölçü Odası 22,36m 2 Trafo Hücresi 24,70m 2 Tank Odası 23,80m 2 139,89 m² Bekçi Binası 17,50m 2 Tesis Giriş Yapısı 6,60m 2 Tahliye Terfi Yapısı 9,25m 2 Geri Devir Terfi Merkezi Zemin Kat 221,4m 2 1.Kat 198,94m 2 420,34 m² Çamur Susuzlaştırma Binası 283,56m 2 Süzüntü Suyu Terfi Merkezi 12m 2 Blower Binası Pano Odası 32,40m 2 Blower Odası 173,34m 2 205,74 m² Tesis Çıkış Yapısı 6,60m 2 Toplam Kapalı Alan Miktarı 1865,07 m² 108

109 BÖLÜM 3 : PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ 3.1. Jeolojik Özellikler (Bölgenin ve Proje Sahasının Zemin Özellikleri, 1/ Ölçekli Harita İle İnceleme Alanının 1/ Ölçekli Harita Üzerinde Gösterilerek Açıklanması, Jeolojik ve Zemin Bilgileri, Jeolojik ve Jeoteknik Etüd Raporu) Yörenin jeolojik yapısını Tersiyer Kuvarterner yaşlı birimler ve Sezonoyikler oluşturmaktadır. Yaşlıdan gence doğru; Kuvarternere ait devrini Holosen Alüvyon ve Pleistosen Yaşlı Taraça ve Sekiler, Senozoyik e ait devirini Trakya Formasyonu, Sinanlı Formasyonu, Ergene Formasyonu, Çakıl Formasyonu, Süloğlu Formasyonu, Kırklareli Kireçtaşı, İslambeyli Formasyonu oluşturmaktadır. KUVATERNER Çalışma sahasında Kuvaterner yaşlı çökeller adlandırılmamıştır. Kısaca litoloji tanımları yapılacaktır. Kuvaterner birimlerinde paleontolojik bir bulgu yoktur. Yalnız stratigrafik konumlarına göre, olası Pleistosen yaşlı taraça ve sekiler, traverten, eski alüvyon ile Holosen yaşlı kumul, kumsal ve alüvyon birimleri ayırtlanmıştır. Alüvyon (Qa) Çalışma sahasında vadi taban ve ağızlarında gelişmiş alüvyonlar, çoğun küçük ve sığ yüzleklerdir. En yaygın alüvyon İğneada Mert Gölü ve Erikli Gölü havzalarında gelişmiştir. Çalışma sahasının doğusunda, Karamandere, Karacaköy, Ormanlı ve Terkos Gölü havzaları ile Çatalca doğusu Büyükçekmece havzası gelişmiş büyük alüvyon alanlarıdır. Taraça ve Sekiler (Qt) Bazı derin vadi yamaçlarında asılı, yüzeylemeler şeklinde gözlenen taraçalar en yaygın olarak iğneada yöresiyle Karacaköy- Karamandere ve Karamandere güneybatısında yüzeyler. Taraça ve Sekiler, Karadeniz kıyılarında iç kısımlara göre daha çok görülür. İğneada yöresinde kıyı bölgelerinde denizden yüksekliği 1-2 m olan en genç sekilerden başka 7-10 m yükseklerdeki sekiler (taraçalar) eski alüvyon olarak haritalanmıştır. Bu seki ve taraçalardan daha esk, olarak, yaklaşık m., 100 m., ve m., kotlarındaki 3 farklı düzeyde, taraçaların üzerinde dağılmış çakıllar şeklindeki aşınma şekilleri izlenir. Karamandere kuzeyindeki Istıranca Dere kenarında 50 m. Terası ve burada çökelmiş çakıl depoları vardır. Benzer taraça ve seki örnekleri, Karamandere-Gümüşpınar yolu civarında denizden m., m. ve 200 m. Yükseklikte, seki ve teraslar yer alır. Bu terasların yüksek olanlarındaki taneler, kum boyutunda olduğu halde, m. Gibi kotlarda olanlar genellikle kuvars, kuvarsit çakılı ağırlıklıdır. 109

110 SENOZOYİK Çalışma alanındaki Tersiyer havzası, büyüme faylarının neden olduğu sübsidans sonucu Sezonoyik boyunca doldurulmuştur. Çökelme, transgressif karakterli bir istifle başlamış, denizeldelta-lagün ve akarsu ortamlarında çökelen regressif bir istifle son bulmuştur. Bu dönemde, Trakya havzasının, Karadeniz havzasıyla bağlantısı Vize-Kızılköy koridoruyla; Çatalca havzasıyla bağlantısı ise İnceğiz koridoruyla sağlanmıştır. Trakya Tersiyer havzası ve Gelibolu yöresinde çeşitli şirket ve kuruluşlar tarafından çok sayıda araştırma başlatılmıştır. Bu çalışmaların çoğu kömür ve petrol aramaya yöneliktir. Havzanın tümüne yönelik jeoloji çalışmaları, Trakya havzasında Umut ve diğ. (1983, 1984), Gelibolu ve Güneybatı Trakya bölümünde ise Sümengen ve diğ. (1987) tarafından yapılmıştır. Bu çalışmada havzanın doğu kısmındaki Tersiyer çökelleri eski çalışmalardan (Umut ve diğ., 1983, 1984; Keskin, 1966, 1971İ Kasar ve Eren,1986), yararlanarak irdelenmiş, İğneada dolayı ve Yıldız Dağlarının üzerinde yüzeyleyen Tersiyer birimleriyle 13 formasyon tanımlanmış ve haritalanmıştır. Trakya Formasyonu (Tnt) Tutturulmuş çakıl ve kaba çakıllı çakıltaşı il kumtaşı ve kıt kiltaşıından oluşan birime Trakya formasyonu adı verilmiştir. Hochstetter (1870) geniş alanlar kaplayan kum ve çakıl depolarını İstanbul Belgrat ormanlarında Trakya Katı olarak adlanmıştır. Lebküchner (1974) bu birimi Trakya Katı olarak havzanın batısına taşımıştır. Umut ve diğ. (1983), önce Yarmatepe formasyonu, daha sonra, (Umut, ve diğ. 1984) Trakya formasyonu olarak adlanmışlardır. Trakya havzasının kuzey kesimlerinde yaygın olarak izlenen birim, Yıldız Dağları üzerinde yer yer 2-5 m yer yer de 9-10 m kalınlıklarda çökelmiştir. Yıldız Dağları nda Çeşmeköy (B3)-Karahamza köyleri (B4) arasında; Demirköy (B5) batısında; özellikle Yıldız Dağları nın kuzeydoğusunda Avcılar-İğneada yöreleri (B5) ve kuzeylerinde, Bahçeköy (B6) yöresinde geniş, Çamlıkoy-Çilingos Koyü-Yalıköy arasında (B6), Gümüşpınar (C6) dolayında, Akalın-İhsaniye-Kabakça arasında (C6), Kadıköy (C6) Yöresinde, İğneada nın güneyi ve Bulanık Dere sırtlarında, Poliçe (Kumlukoy)-Kıyıköy-Kışlacık (C6) arasında küçük sıvanmış, ince yaygı yüzeylemeleri izlenir. Trakya formasyonu kendisinden yaşlı tüm formasyonlar üzerinde uyumsuz olarak gelmektedir. 110

111 Trakya formasyonu tip yüzetlemeleri çakıl ocaklarındaki yarmalardır. İğneada-Avcılar yolunda Çakıl Tepe çakıl ocakları (B5), Beğendik köyü çakıl ocağı (B6), Trakya formasyonunun tipik mevkiileridir. Kırmızı, kahve, açık kahverengimsi sarı, yer yer beyaz renkli, yer yer çapraz katmanlı, kötü boylanmalı,, kırmızımsı kil-mil matriksli, tutturulmamış çakıl taşındaki taneler çoğunlukla kuvars, kuvarsit açkıl-kaba çakıllı, nadiren şist, gnays, metagranit ve volkanitlerden oluşmuştur. Tepe ve sırtlarda ince yaygı şeklindeki birim, ince kumdan kaba kum ve çakılcık boyutuna değişen taneli ve çoğun beyaz kuvars kumludur. Taraça şeklinde çukur havzalarda depolanan 8-10 m kalınlıktaki kesimler ise çakılcık, kaba çakıl boyutundaki tanelerden oluşur. Bu depolanmaların tabanında yer yer yeşilimsi gri renkli bentonitik killer gözlenir. Demirköy batısında sırta sıvanmış olarak bulunan çakıllı kumtaşı, kirli sarı renkli, tabanı kaba çakıllı, iyi tutturulmuş, killi ve karbonat çimentoludur. Trakya formasyonu Bahçeköy-Kastro (Çamlıkoy) yolunda sarımsı gri renlki, çapraz katmanlı çakıl-çakılcıklı, yer yer kil mercekli, yaklaşık 20 m kalınlığında bol kuvarslı kum olarak gözlenir. Biriö, Yıldız Dağları metamorfik kayaçlarına yakın kesimlerde kaba taneli olup metamorfitlerden uzaklaşıldıkça tane boyunda küçülme görülür. Trakya formasyonunun havza içi yüzeylemelerinde yer yer silişleşmiş ağaçlara rastlanır (Umut ve diğ.,1983,1984). Trakya havzasında çalışan Umut ve diğ. (1983), Trakya formasyonunu, Üst Miyosen yaşlı Velimeşe (Ergene formasyonu eşdeğeri) formasyonu üzerinde yer alması nedeniyle Pliyosen-Pleistosen; Umut ve diğ. (1984) ise, Üst Miyosen yaşlı Ergene formasyonu üzerinde bulunması ve Sinanlı formasyonunun üst kısımlarına geçişli olması nedeniyle Üst Miyosen-Pleistosen yaşlı olabileceğini belirtmişlerdir. Trakya formasyonu kısmen eşdeğeri olan birimi Akartuna (1953), Pliyosen; Aslaner (1956), Üst Pliyosen; Ülkümen (1960), Pliyosen-Pleistosen; Keskin (1971), Pliyosen-Pleistosen; Keskin (1974), Pleistosen; Lebküchner (1974), Pleistosen yaşını vermişlerdir. Stratigrafik konumlarına göre verilen bu yaşlardan Pliyosen, çoğunlukla benimsenmiştir. Bu çalışmada genel kabullenimlerden hareket ederek Üst Miyosen in üstü Pliyosen yaşı kabul edilmiştir. Kırmızı ve kahve renkli bu karasal çökellerden matriks destekli çakıl taşları, moloz ve çamur akması süreçleri sonuca depolanmıştır. Tane destekli kanallı çakıl taşı ve kum taşları ise yaygı akması ve akarsular ile taşınıp biriktirilmişlerdir. Akmalar, yüzey akmaları biçiminde gelişmiş ve yer yer sığ kanal gelişmelerine neden olmuştur. Moloz, çamur ve yaygı akmaları alüvyon yelpazelerinin gelişiminde görülen etkin süreçlerdir. Bu özelliklerine göre, formasyon, ıstranca Masifinden beslenen ve genellikle Ergene formasyonu üzerinde gelişen alüvyon yelpazesi görünümündedir. Trakya formasyonunu, Akartuna (1953) Ergene formasyonu ile birlikte konglomera, çakıl, gre, kum, marn olarak ayıtrlamıştır. Ülkümen (1960) in çakıl; Aslaner (1956) in konglomera, gre, kil; Keskin (1971) in çakıl, kum, kil; Beer (1950) ve keskin (1974) in Kırcasalih formasyonu; Lebküchner (1974) in Trakya katı; Umut ve diğ. (1983) nin Yarmatepe formasyonu; Umut ve diğ. (1984) ile 1: ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisinin (1988) ve Saraç (1987) in Trakya formasyonunun tam karşılığıdır. Holmes (1961) in, Doust ve Arıkan (1974) ile Kasar ve Eren (1986) in ayırtladığı Ergene formasyonunun üst kesimlerine karşılık gelir. 111

112 Sinanlı Formasyonu (Tms) İnce-orta tabakalı çamurlu kumtaşı ve kiltaşı ara seviyeli tabakalanmasız, gölsel kireçtaşları, Sinanlı formasyonu olarak ayırtlanmıştır. Birim adını, çalışma alanı dışında, en iyi görüldüğü Kırıkköy ve Lüleburgaz dolayındaki Sinanlı köyü nden alır. Çalışma sahasındaki birim, tipik Sinanlı formasyonuna benzemez Fakat benzerlikleri göz önüne alınarak, eşiti kabul edilmiştir. Sinanlı formasyonu, çalışma alanındaki küçük lekeler halinde, Vaysal (B3) kuzeyinde yer alır. Birim tipik yüzeylendiği yerde altındaki Ergene formasyonu ve üzerindeki Trakya formasyonu ile yanal ve düşey yönde geçişlidir. (Umut ve diğ. 1984). Çalışma sahasında metamorfitler üzerinde uyumsuz oturur, üzerinde başka birim gözlenmez. Formasyon, beyaz, kirli beyaz, gri renkli gölsel kireçtaşından oluşur. Alttaki birimler üzerinde, çakıllı, yumrulu ve kaliçili seviyelerle başlar, üstte masif görünümlü, yer yer sarımsı yeşilimsi krem renkli killi kireçtaşları ile temsil edilir. Çoğun tabakalanmasız olup yer yer çok kötü tabakalıdır. Açma-sıkma yapıları nedeniyle birbirinden bağımsız parçalar şeklinde, buden benzeri görünüm kazanmıştır. Aralarında, kirli sarımsı beyaz, şarabi, yeşilimsi renkli, ince belirgin kil bantları ile ince-orta tabakalı, sarımsı-kırmızımsı kiremit renkli çamurlu kumtaşı ara seviyeleri yer alır. Birim, akarsu ve gölsel çökellerden oluşmuştur(umut ve diğ. 1984). Bir taşkın ovası ya da kapalı, yarı kapalı bir havzada gelişmiştir. Çalışma alanında ise, birim sığ göl ortamını karakterize eder. Formasyon içinde yaş verebilecek herhangi bir organik kalıntıya rastlanmaz. Yaş stratigrafik konumuna dayandırılarak göreli olarak verilmiştir. Umut ve diğ. (1984) e göre, yaşı Üst Miyosen dir. Bu yaş tarafımızdan da benimsenmiştir. Ergene Formasyonu (Tme) Kiltaşı ve çakıltaşı mercekli, çapraz katmanlı, gevşek kumtaşlarından oluşan birim, Ergene formasyonu olarak adlandırılmıştır ve ayırtlanmıştır. Ergene ad ilk kez Beer ve Wright (1960) tarafından kullanılmıştır. Kasar ve Eren (1986) Ergene adının ilk kez Holmes (1961) tarafından, formasyon aşamasında kullanıldığını, Ünal (1967) ın grup aşamasına çıkartıldığını ileri sürerler. Ergene formasyonu, Trakya havzasında ve özellikle havzanın orta kesimlerinde geniş yayılım gösterir. Ergene Nehri ve kolları bu formasyon içinde akmakta ve sulamaktadır. Çalışma alanında; Ormanlı, Karacaköy, Yalıköy (C6) arasında kalan geniş bir alanda, yüzeyler. Ergene formasyonu, kendinden eski tüm formasyonların üzerine diskordan olarak gelmektedir. Karamandere kuzeyinde temeleait metamorfitler; Yalıköy güneyinde, İhsaniye batısında İhsaniye formasyonu; Yalıköy güneyinde İslambeyli formasyonu; Bekirli köyü güneyinde Süloğlu formasyonu; Kurfallı kuzeyinde Danişmen formasyonu 112

113 üzerine uyumsuz olarak gelmektedir. Çiftlikköy kuzeyinde, Trakya formasyonu, birimi uyumsuz olarak örtmektedir. Ergene formasyonunun kalınlığı havza kenarlarında azdır, havza merkezine doğru giderek artmaktadır. Umut ve diğ. (1983) çalışmalarında Ergene formasyonu karşılığı olan ve Ergene grubu kapsamındaki Velimeşe formasyonunun Çayırdere ölçülmüş kesitinde m. (alt ve üst sınırı belirsiz), Sinanlı formasyonun görünen görünen kalınlığının m., Demirler Köyü yakınlarında yapılan sondajda kesilen kalınlığın 40m. olduğunu ileri sürerler. MTA kömür sondajlarında ise, 150 m. ye varan kalınlık geçilmiştir. Bu veriler, Ergene Formasyonunun havza kenarında m., havza ortalarında ise metreye ulaşan bir kalınlıkta olduğunu ortaya koymaktadır. Ergene formasyonu genelde beyaz, sarımsı beyaz renkli, çapraz katmanlı kumtaşı ile yer yer killi kumtaşı, kırmızımsı, yeşilimsi renkli kiltaşı ve az tutturulmuş çakıl-çakılcık merceklerinden oluşmaktadır. İyi gözenekli ve, orta-iyi boylanmalıdır. Birim, tane boyu boyu yukarıya doğru incelen bir istif özelliği sunmaktadır. Ergene formasyonu alt kesimleri, yer yer sedimenter yapı göstermeyen kumtaşı ve/veya yatay katmanlanmalı kumtaşı, miltaşı, kiltaşı ardalanmalıdır. Umut ve diğ. (1983), Ergene formasyonunun tam karşılığı olan Velimeşe formasyonunun yaşını Orta-Üst Miyosen, Umut ve diğ. (1984)ise, Ergene formasyonunun zengin omurgalı faunasına göre formasyonun yaşını Üst Miyosen olarak belirlemişlerdir. Saraç (1987) Ergene formasyonunda memeli faunasının varlığını saptamış ve Orta-Üst Miyosen yaşını vermiştir. Çalışma sahasında bulunan omurgalı fosillerden yaş tayini yapılamamıştır. Ancak, önceki çalışmalar ve kayatürü ilişkilerine dayandırılarak birimin yaşı, Orta-Üst Miyosen kabul edilmiştir. Genel olarak çapraz katmanlı Ergene formasyonu, tipik olarak tane boyu yukarıya doğru incelen bir istiftir. Ancak, çakıltaşları ve kumtaşları tümüyle çapraz katmanlı litolojilerden oluşan bir istif görünümündedir. Büyük ve küçük ölçekli düzlemsel ve teknemsi çapraz katmanlanmalıdır. Çapraz katmanlardaki akıntı yönünün genel olarak güneydoğuya doğru tek yönlü olması, tek yönlü akıntılar tarafından oluşturulduğunu gösterir. Çapraz katmanlı çakıltaşları ve kumtaşları arasında ender olarak rastlanan sınırlı yayılımı bulunan killer ise durgun su koşullarında, asıntıdan çökelmişlerdir. Ergene formasyonu kayaları, örgülü veya menderesli akarsu ortamı çökelleri olarak yorumlanabilir. Çapraz katmanlı çakıltaşı ve kumtaşları kanal çökellerini, kil ve siltler ise taşkın ovası çökellerini karakterize etmektedir. Akartuna (1953) Ergene formasyonunun eşdeğeri olan birimleri bir kısmını kum, çakıl, marn, gre, konglomera olarak haritalamıştır. Ülkümen(1960) Ergene formasyonu eşdeğeri olabilecek birimleri gre, kum, kil olarak ayırtlamış, Holmes (1961) ise bütün Neojen birimlerini çok geniş kapsamlı Ergen formasyonu olarak almıştır.doust ve Arıkan (1974) Ergene Formasyonunu tanımlamışlardır. Lebküchner (1974) in Oligosen üzerine gelen daha genç birimler olarak ayırdığı Ferrai ve demirli formasyonu, Umut ve diğ.(1983, 1984) ile Saraç (1987) ın Sinanlı formasyonu, Umut ve diğ. (1983) nin Çantaköy formasyonu, genelde Ergene formasyonunun as bölümleridir. Ergene formasyonu, Umut ve diğ. (1983) Kurtdere formasyonu ile Velimeşe formasyonunun; Umut ve diğ.(1984) Ergene formasyonunun, 1: ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi (1988) nin tanımladığı, Ergene formasyonunun eşdeğeridir. 113

114 Çakıl Formasyonu (Toç) Çakıl Formasyonu, kana dolgusu özellikli, kiltaşı-silttaşı mercekli çakıltaşlarından oluşan birim için daha önce verilmiş olan Çakıl formasyonu (Umut ve diğ. 1983, 1984) adı benimsenmiştir. Çalışma sahasında, Silivri (C6) kuzeyi, Kurfalı ve Akören köyleri (C6) güneyinde ve Güzelce köyü kuzeyinde gözlenir. Çakıl formasyon, çalışma alanında Danişmen formasyonu üzerinde ve/veya içerisinde, aşınma tabanlı olarak yer almıştır. Istıranca masifi üzerinde ve yakın kesiminde Çakıl formasyonu üzerinde başka bir birim gözlenmemiştir. Fakat Kurfalı civarında birim, Çantaköy tüfitleriyle uyumsuz olarak örtülür. Genel olarak sarımsı kahverengi, çeşitli boyutlarda, iyi yuvarlanmış, iyi tutturulmuş kuvarsit, granit, gnays, çört riyolit ve tüf taneli az belirgin orta-kaba tabakalanmalı, sert, karbonat çimentolu çakıltaşıdır. Sarımsı renkli, yer yer çapraz katmanlı, az tutturulmuş kumtaşı, yeşilimsi sarı renkli kiltaşı mercekli olup aşındırmalı tabanlıdır. Çalışma sahasında Çakıl formasyonunda fosil bulunmamıştır. Anca Trakya havzasının batı bölümünde çalışan Umut ve diğ. (1984) nin kil ve kiltaşları içinde buldukları fosillere göre birime Orta Oligosen (Suevium) yaşını vermişlerdir. Danışmen formasyonunun içinde ve üztünde yer alan Çakıl formasyonu, Danişmen formasyonu yaşı göz önüne alınarak Orta-Üst Oligosen olarak kabul edilmiştir. Çakıl formasyonu düzlensel çapraz katmanlı çakıltaşı, kumlu çakıltaşı ile karakterize edilen istif tümüyle örgülü akarsu çökelleri olarak yorumlanmıştır.(umut ve diğ., 1984) Çakıl Formasyonuna Parejas (1939) Poudinques süperieures adını vermiştir. Koop (1969) ve Lebküchner (1974) in tanımladıkları birimin, Oligosen molasının sonundaki gerçek regresyonun ürünü olduğunu belirtmişlerdir. Bu çalışmada kullanılan Çakıl formasyonu Umut ve diğ. (1984), Saraç (1987) ve 1/ ölçekli Türkiye Jeoloji haritaları serisinde (1988) tanımlanan Çakıl formasyonunun aynıdır. Kasar ve Eren (1986) çalışmalarında Çakıl formasyonu eşdeğeri birimleri, Osmancık formasyonunun üst kesimlerini oluşturan kanal dolguları olarak tanımlamışlar, fakat ayırmamışlardır. Süloğlu Formasyonu (Tos) Kiltaşı, silttaşı ardamalı, kumtaşı ve killerden oluşan kırıntılar, ilk kez De Boer(1954) tarafından kullanılan Süloğlu formasyonu adı altında ayıtrlanmış ve haritalanmıştır. Süloğlu formasyonu tipik olarak Süloğlu nahiyesi (B3) su kanalı yarmalarında ve Pınarhisar (B5) yöresinde gözlenir (Umut ve diğ. 1983, 1984). Formasyonu Trakya havzasının kuzey kenarında batıdan doğuya; Edirne (B3), Süloğlu, Pınarhisar, Vize, Saray, Safalan, Binkılıç (C6) yörelerinde yüzerler. İnceleme alanında İhsaniye köyü (C6) güneyinde İhsaniye formasyonu ve inceğiz (C6) güneydoğusunda, Pınarhisar formasyonu üzerinde uyumlu olarak; Muratbey (C6) güneydoğusunda Kırklareli kireçtaşı ve Kartal Tepe de daha yaşlı birimler üzerine uyumsuz olarak gelmektedir. Umut ve diğ. (1983) Süloğlu formasyonunun alttaki 114

115 Pınarhisar formasyonu ile konkordan olduğunu; tavan ilişkisi konusunda bir şey söylenemeyeceğini belirtmişlerdir. Birim, Kabakça köyü (C6) batısında, Bekirli köyü (C6) güneyinde Ergene formasyonu; Çatalca kuzeybatısındaki Beşkavaklar mevkiinde Trakya formasyonu tarafından uyumsuz olarak örtülür. Süloğlu formasyonu, Çatalca TEM yolu için yapılan sondajlarda, 130 m kesilmiş ve tabanı görülememiştir. Umut ve diğ. (1984) havza içinde 400 m kalınlık belirlendiğini söylemişlerdir. Bölgede yapılan çeşitli sondajlarda ise m arasında bir kalınlıkta olduğu saptanmıştır. Altta, gri, kirli sarı, açık kahverengi, bej renkli şeyl, miltaşı ardalanması ile üstte sarımsı gri kumtaşı, yeşilimsi gri kiltaşı ardalanmasından oluşur. Miltaşı ve şeyller ince tabakalı, az karbonatlı seviyeleri balık fosillidir. Altlardaki şeyl, miltaşı, kiltaşı ardalanımı, üstlere doğru kumtaşı-kiltaşı ardalanmasına geçer. Kumtaşları yer yer sıkı tutturulmuş, ince-orta katmanlı, orta kaba taneli, kiltaşları yeşil renli ve masif görünümlüdür. Havzanın batı bölümü sık konkresyonlu olup linyit bantları içerir (8 Umut ve diğ. 1984). Kömürlü ve kumlu üst seviyeleri, Danişmen formasyonunun kısmen karşılığı olmalıdır. Birimin metaformik temele yakın olan sığ kesimlerinde kömür bantlaşmaları; taban kesimlerinde, cm kalınlıkta, yatay tabakalanmalı manganlı seviyeler ve manganlı kumtaşları gözlenir. Bu seviyelerde yoğun jips oluşumları dikkati çeker. Süloğlu formasyonunu Balıklı seri adıyla inceleyen Ülkümen (1960), balıkları ayrıntı olarak incelemiş ve Miyosen yaşında olduklarını belirtmiştir. Ülkümen (1990), Balıklı seriyi, Danışmen formasyonunun eşdeğeri kabul etmiş ve Sarmasiyen yaşını vermiştir. Umut ve diğ. (1983), birimin Üst Oligosen (Aktitaniyen dahil), (Umut ve diğ. 1984), gastropodlara dayandırılarak, Oligosen; Kemper (1961) ise, Balıklı serinin Rupeliyen yaşında olduğunu belirtmişlerdir. Kasar ve Eren (1986), Edirköy ün 2 km batısındak, kömür ocağından alınan spor ve polenlerin yaşının Üst Oligosen; havzada açılmış kuyularda yapılan palinolojik tayinlere göre formasyonun Üst Oligosen-Alt Miyosen yaşlı olduğunu ileri sürerler. Bvirime, 1988 yılında MTA tarafından yapılan kömür sondajlarında, Danışmen formasyonu kömürlü seviyelerinden derlenen örneklerde yapılan palinolojik tayinde (N. Tulu, rapor no: 28/88-22,) Oligosen yaşı verilmiştir. Birim için, Ülkümen (1960,1990) dışındaki bütün araştırmacılar Oligosen, olasılıkla Üst Oligosen yaşını benimsemişlerdir. Bu sonuçlara göre Süloğlu formasyonu Orta ve Üst Oligosen yaşlı olmalıdır. Süloğlu formasyonu, Pınarhisar formasyonunun çökelimi ile başlayan regresif istifin üstünde, göl veya acısulu lagün ortamlarında çökelmiştir. Miltaşı ve kumtaşlarının varlığı ortama dönemli olarak kırıntılı malzemenin geldiğini işaret eder. Ayrıca birimin içerisindeki linyit oluşumları çökelme ortamının yer yer bataklık koşullarına dönüştüğünü göstermektedir. Bu özellikleriyle Süloğlu formasyonu oluşum ortamının, kıyı gerisi bataklığı, lagün veya delta düzlüğü/bataklığı ortamı olarak yorumlanabilir. Süloğlu formasyonunun eşdeğeri olan birimleri Akartuna (1953) Karton seri; Aslaner (1956) Karton seri; Ülkümen (1960) Balıklı seri; Keskin (1971) Karton şeyl; Umut ve diğ., (1984) Süloğlu formasyonu; Kasar ve Eren (1986) Danışmen formasyonu; Saraç (1987) Süloğlu formasyonu; Doust ve Arıkan (1974) Pınarhisar formasyonunun Mezardere üyesi; Keskin (1974) Mezardere şeyli olarak tanımlamışlardır. De Boer (1954) yaptırdığı polen analizleriyle formasyonun Danişmen formasyonundan gen., Ergene formasyonundan 115

116 yaşlı olduğunu belirtmiştir. Ülkümen (1960) Balıklı seviyeyi konjeriya içermemesi nedeniyle oolitli kireçtaşlarına dahil ederek, konjeriyalı kireçtaşlarıyla diskordan olduğunu belirtmiştir. Holmes (1961) un Yeni Muhacir formasyonunun Üst Oligosen yaşlı Üst şeyl üyesi, Süloğlu formasyonu karşılığıdır. Kırklareli Kireçtaşı (Tek) Kumtaşı ve kiltaşı ara seviyeli, bol makro ve mikro fosilli kireçtaşlarından oluşan birim, ilk kez Keskin(1966) tarafından kullanılan Kırklareli kireçtaşı adı altında ayırtlanmış ve tanımlanmıştır. Trakya havzası kuzey şelf alanında çökelen ve Yıldız Dağlarının güney eteklerinde yüzeyleyen birim, batıda Bulgaristan sınırından, Pınarhisar a (B5) değin dar şeritler şeklinde uzanır. Pınarhisar dan doğuya doğru, özellikle Saray-Çatalca (C6) arasında yer yer geniş alanlar kaplayan kireçtaşı, Çatalca-Yalıköy doğrultusunda tekrar dar şeritler halinde yüzeyler. Kırklareli kireçtaşı İslambeyli formasyonunun üzerine çoğu yerde yanal ve düşey yönde dereceli geçişle oturmaktadır. Kıyıköy (B6) Akalın İhsaniye (C6) dolayında, alüvyon yelpazesi ortamında çökelen kuvars kumu ocaklarında net bir şekilde görüldüğü gibi transgresif aşma ile ve zaman zaman aşınmalar nedeniyle, yerel uyumsuzlukla gelmektedir. Transgresyonun İslambeyli formasyonunu aştığı kesimlerde birim doğrudan doğruya Yıldız Dağları metamorfik kayaları üzerine, açısal uyumsuzlukla oturmaktadır. Kireçtaşları, Trakya havzası kuzey şelfinde yer yer açısal yer yer de aşınımlı uyumsuz olarak Pınarhisar formasyonu tarafından örtülür. Aşınımlı uyumsuz ve açıal uyumsuz olan dokanak, havza içine dereceli geçişlidir. (Kasar ve Eren 1986). Umut ve diğ. (1983) Kırklareli kireçtaşı ile Pınarhisar formasyonunun Saray Sefealan (C6) yöresinde ardalanmalı; Süloğlu köyü (B3) dolaylarında ise, (Umut ve diğ. 1984) uyumlu olduğu ileri sürmüşlerdir. Çalışma sahasının doğusu İhsaniye- Akalın köyleri (C6) arasında, Subaşı köyünde, Kestanelik-Çanakça Kalfa Çiftlikköy-Yalıköy (C6) dolaylarında, yanal ve düşey yönde üzerindeki İhsaniye formasyonuna geçmektedir. Kasar ve Eren (1986), set resifi karakterli, killi ve pelajik fosilli Kırklareli kireçtaşının havza içindeki derin ve geçiş zonunda çökelmiş karşılığı olan kireçtaşların üzerine, geçişli olarak Ceylan formasyonunun geldiği belirtmişlerdir. Ceylan formasyonu bu çalışmada İhsaniye formasyonu olarak tanımlanmıştır. Birimi beyaz, grimsi beyaz, sarımsı beyaz, krem renkli, bozuşma rengi, açıkgri, orta kalın katmanlı, genelde hafif eğimli ya da yatay tabakalı, sert fosilli ve kavkılı olduğu kesimleri erime boşluklu, alt kesimlerinde killi, kumlu ve tekçe mercanlı, bol nümmülit ve mikro fosilli, yer yer yama resif özelliğindeki resifal kireçtaşından oluşur. Kırklareli kireçtaşının kalınlığı değişkendir. Binkılıç kesitinde 36 m., Kocadere de 71 m. (Umut ve diğ. 1983) kalınlıktadır. Keskin (1966) ise bu kalınlığın resif çekirdeğinde 150 m. Olduğunu belirtmektedir. Kasar ve Eren (1986), birimin mostradaki kalınlığının m., olduğunu, şelfte açılan kuyularda gerçek kalınlığın 10 m. ile 303 m. arasında değiştiğini belirtmişlerdir. 116

117 Kırklareli kireçtaşı, Çatalca kuzeyi Domuzdere ile Muratbey köyü (C6) dolayında resifal kireçtaşları ile temsil olunmaktadır. Domuzdere kesitinde birim altta kumlu kireçtaşı, beyazımsı sarı renkli, gevşek dokulu, mikrofosilli, algli kireçtaşı şeklinde olup 40 m; üst seviyeler ise sert, sıkı dokulu, resifal özellikte olup 56 m. kalınlıktadır. Kırklareli kireçtaşı içindeki resifler çoğun yama resifleri, yer yer de sert resifi şeklindedir. Resif gerisinde de biyohermler gelişmiştir. İnceğiz köyü güneyindeki mağaraların üstündeki yüzeylemelerde çok iri nümmülitler görülür. Genel özellikleri betimlenen birim, çökelme ortamlarının farklı olması nedeniyle çeşitli yerlerde farklı özellikler sunar. Bu nedenle, birimi tek bir litoloji olarak tanımlamak güçtür. Resif karmaşığı karbonatlarını kapsayan birim için fasiyes ayrımına gidilmemiştir. Haritalama alanında resif ve resif gerisi litolojiler ile resif ilerisi litolojiler Kırklareli kireçtaşı olarak ayırtlanmıştır. İhsaniye-Subaşı ile Çatalca ve Yalıköy doğrultusunun doğusunda yer alan resif ilerisi litolojiler, İhsaniye formasyonu altında tanımlanmış ve ayırtlanmıştır. Kırklareli kireçtaşının fosil kapsamı fasiyese bağlı olarak değişiklik gösterir. Keskin (1971) e göre nummulitler en fazla resif gerisinde gelişmiştir. Diğer foraminiferlerde ise eşit bir dağılım gözlenir. Kasar ve Eren (1986) topladıkları örneklerde bulunan fosiller ile birimin yaşını Orta-Üst Eosen kabul etmişlerdir. Umut ve diğ. (1984) ölçülü kesitler ve nokta örneklere dayalı, çalışmalarında fosilerin Üst Lütesiyen- Priabonien de yoğunlaştığını ve birimin yaşının Priaboniyen kabul edildiğini bildirmişlerdir. Ancak örneklerde Lütesiyen e ait zon tanımlayan fosiller bulunmaktadır. Buna göre, havzanın doğu bölümünde Üst Lütesiyen in varlığı kesinleşmiştir. Çalışma alanının doğu kesiminde İnceğiz köyü (C6) Mağaralar mevkiinde, Kırklareli kireçtaşından alınan örneklerde Nummulites cf. Chavannasi de la HARPE; Halkyardia minima (LIEBUS); Nummulites sp.; Operculina sap.; Discocyclina sp.; Sterigerina sp.; Miliolidae faunası tanımlanmıştır. Resif yamacına ait olan örneğe Üst Lütesiyen-Priaboniyen (E. İnal.)Yaşı verilirken, aynı yerden alınan mercanlı örnekte, Ilariosmilina sp.(mercan), Eorupertia magna (Le Calvez), Heterostegina sp., Discocyclina sp.(gr. Pratti), Sphaerogypsina sp., Amphistegina sp. Faunası saptanmış ve Üst Lütesiyen- Priaboniyen(S. Tuzcu, Rapor No. 1989/2) yaşı verilmiştir. Aynı yerden alınan tane Nummulit ler Nummulites cf. Gizehensis(FORKAL) olarak tanımlanmış ve Orta Lütesiyen (F. Küçümen Rapor No. 1990/16) yaşı verilmiştir. Büyükçekmece Gölü batısı Mandıra Tepe den (Akçimanto Taşocağından) alınan örnekte tanımlanan Spondylus aff. Bifrons Münster ın GOLOFUS a göre Priaboniyen (A. Güngör, 1988/418 rapor) yaşı elde edilmiştir. Gümüşpınar köy yolunun güneyinden alınan örneklerdeki: Chapmanina gassinensis (Silvestri), Europertia sp., Asterigerina sp., Spharogypsina sp.,missisipina sp., Gypsina sp., Acervulinidae, Tektulariidae, ostracoda, alg, bryzoa faunasına göre birim, Priaboniyen yaşındadır. Bu verilere göre Kırklareli kireçtaşının tabanı, özellikle resiflerin gelişim bölgeleri, yer yer Lütesiyen; birimin orta ve üst seviyelerini oluşturan resifin gövdesi ise Üst Eosen yaşında olmalıdır. Gelibolu Yarımadası ve güneybat Trakya havzasında çalışan Sümengen ve diğ. (1987) Kırklareli kireçtaşının eşdeğeri birime, Soğucak formasyonu adını verimişler ve yaşını Üt Lütesiyen-Üst Eosen olarak saptamışlardır. Sirel ve Gündüz (1976) Dolhan(Kırklareli yakın batısı) da Priaboniyen yaşlı Nummulites li, killi, kumlu biyomikritler üzerine gelen beyaz, açık sarı çok gevşek killi biyomikritlerin Alt-Orta 117

118 Oligosen yaşta olduğu bildirmiştir. Denizel Oligosen in Kuzeybatı Trakyada varlığı, transgresif Eosen birimlerinin kuzeybatıya doğru gençleştiğini göstermektedir. Kırklareli Kireçtaşı, Orta-Üst Eosen esnasında sıcak ve sığ bir denizin güneyden ve doğu-güneydoğudan Yıldız Dağlarına transgresyonu sırasında, uygun ortam koşullarında, mercan, hydrozoa ve kırmızı alg kolonilerinin çökel bağlama yeteneğiyle, mercan, hydrozoa, alg ve fonominiferli resif çekirdekleri oluşmuştur. Kireçtaşları, Pamir ve Baykal (1947) ın ayrıtladığı Lütesiyen yaşlı gre ve marn sviyeli resifal kalker; Akartuna (1953) nın ayırtladığı Lütesiyen-Oversiyen yaşlı kalker birimi; Aslaner (1956) in Lütesiyen-Priaboniyen yaşlı marn- kalkerleri; Ülkümen (1960) in tanımladığı grimsi kalker-marn birimi, Holmes (1961) ün Mecidiye Kireçtaşı; Keskin (1966,1971) in Kırklareli kireçtaşı, Doust ve Arıkan (1974) ın ayırtladığı Kırklareli formasyonu ve Danamandıra formasyonu; Keskin (1974) in Soğucak kireçtaşı; Umut ve diğ. ( ) nin Kırklareli Kireçtaşı; Kasar ve Eren (1986) in Soğukcak kireçtaşı nın tam karşılığıdır. İslambeyli Formasyonu (Tei) Çakıltaşı, kumtaşı, killi kireçtaşı ardalanımı ile kumtaşı ve marnlardan oluşmuştur. İslambeyli formasyonu ilk kez Keskin (1966) tarafından adlandırılmıştır. İslambeyli formasyonu, metomorfik ve granitik temel üzerine, trasgressif aşmalı olarak oturur. Formasyon Tersiyer havzasının tabanı boyunca, her yerde Kırklareli kireçtaşı altında görülür. Çalışma alanında da, birim üzerine genelde uyumlu ve geçişli, yer yer transgressif aşmalı olarak Kırklareli kireçtaşı gelmektedir. Gevşek litoloji nedeniyle vadi içlerinde ve Kırklareli kireçtaşı altındaki yarlarda yüzeyleyen birim, çoğun, havzanın çukur kesimlerinde kalın, eşiklerde ise incedir veya görülmemektedir. Bu nedenle kalınlığı değişken olup, Çatalca (C6) Domuzdere kesitinde1,75 m., Akören köyü (B5), Karamurat Tepe de 33 m., Kıyıköy (B6) ölçülü kesitinde 109 m. (Kasar ve Eren, 1986) olarak ölçülmüştür. İslambeyli formasyonunda görülen, ortalama 5-15m. arası kalınlıktaki kuvars kumları, işletilen İhsaniye, Akalın, Yalıköy kum ocaklarında metreye ulaşır. Birim Trakya havzasında, havzanın oluşmasını sağlayan basamak fayların alçalan bloklarının üzerinde gelişen gel-git ortamında, genelde tabana az tutturulmuş, köt boylanmalı, köşeli blok, çakıl, çakılcık ve kaba kumdan oluşmuş akarsu çökelleriyle başlar. Üzerine sarı, kirli beyaz, gri renkli, karbonat çimentolu, sert, sıkı tutturulmuş, kumtaşı, kiltaşı, killi kireçtaşı, marn ve kireçtaşı ardalamaları gelir. Lamellibranş, gastropod, ekinit, nümmülit içeren bu seviyeler ince-orta katmanlıdır. Lalapaşa (B3) ve Sırpsındığı civarında, yer yer beyaz renkli, konvolut yapılı, marn ara seviyeli tüfitler içermektedir. (Umut ve diğ. 1984) İslambeyli formasyonu, çalışma alanında yukarıdaki özelliklerinin dışında yer yer az tutturulmuş/tutturulmamış, salt kuvars kumları olarak veya kuvars kumlu düzeyler olarak çökelmiştir. Kuvars kumları beslendiği alanın temel kayaçlarının özelliklerine göre arı kuvars kumundan, bol feldispat ve/veya mikalı kumlara değişmektedir. 118

119 İslambeyli formasyonundan toplanan makro fosiller genellikle Lütesiyen-Alt Priaboniyen (Oversiyen); mikrofosiller ise Üst Lütesiyen-Priaboniyen yaş aralığında tanımlanmışlardır. (Umut ve diğ 1983). Umut ve diğ. (1983) 109 m lik Kıyıköy ölçülü kesitinin ilk 44.40metresine Lütesiyen; üzerine gelen kesimine de Priaboniyen yaşı vermişler, Kasar ve Eren (1986) ise birimin yaşını Üst Eosen olarak kabul etmişlerdir. Bu çalışmada havzanın doğu bölümünde Gümüşpınar (C6) köyü 2,5 km. kuzeybatısından derlenen sınırlı sayıdaki örnekte saptanan, Chapmanina sp., Homotromatidae, Rotaliidae ve gastropoda fosillerine göre formasyon, Üst Eosen yaşındadır. (M. Erkan, rapor no: 1990/10). Paleontolojik bu tanımlama ve yaşlandırmalara göre sığ şelf alanında çökelmiş islambeyli formasyonu, doğuda Kıyıköy-Çatalca yörelerinde Üst Lütesiyen de; batıda Kırklareli-Edirne dolayında ise Priaboniyen den başlamaktadır. İslambeyli formasyonu tabanında, kil boyutundan, m çapakadar değişen, yüzey sellenmeli malzemenin bulunuşu hızlı bir trangresyona işaret eder. Kuvars kumları alüvyon yelpazesinde, birimin geri kalan kısmı yelpazeler arasında litoral-sublitoral (iç şelf) bölgede çökelmiştir. İslambeyli formasyonunun eşdeğeri birimleri Akartuna (1953) konglomera, gre vemarn ihtiva eden birimler olarak tanımlanmış ve lütesiyen- oversiyen yaşını vermiştir. Aslaner (1956) kum marn birimi, Ülkümen (1960) ise konglomera ve gremsi kalker birimi olarak ayırlamıştır. Druiit 160 m. kalınlıkta olduğunu belirtmiştir. Kemper (1961) taban selintisi ve tabakalı taban istifi olarak üyesi olduğunu söylemiştir. Keskin (1966, 1971) Eosen in tabanında bulunan temel selintisiyle başlayan birimi İslambeyli formasyonu olarak adlanmış ve Üst Lütesiyen-Priaboniyen yaş menzilinde olabileceğini kabul etmiştir. Keskin (1974); Kasar ve Eren (1986) İslambeyli formasyonunun eşdeğeri birimleri Koyunbaba formasyonu olarak tanımlamış ve adlandırmıştır. Proje Alanı Jeolojisi Proje alanı Jeolojisi Alüvyonlardan oluşmaktadır. Proje alanındaki vadi taban ve ağızlarında gelişmiş alüvyonlar, çoğu küçük ve sığ yüzleklerdir. Jeoloji Haritası ve Lejantı Ek-5 te sunulmuştur Depremsellik, Faaliyet Alanını İçine Alan Büyük Ölçekli Diri Fay Haritasının Rapor Ekinde Yer Alması, Tesisin Fay Zonuna Mesafesi, Zemin Emniyet Gerilmesi, Afet Durumu, Proje alanı ve çevresi 4. derece deprem kuşağında yer almaktadır. Bu güne kadar kayda değer zarara sebebiyet veren depreme rastlanmamıştır. Tarihsel verilere göre Bulgaristan ve Yunanistan dışında son 2000 yılda Edirne il sınırları içerisinde karada büyük deprem episantırı (dış merkezi) yoktur. Yakın çevresinde olmuş ve Edirne yi etkilemiş en büyük deprem 1912 Mürefte-Şarköy depremidir. Son yıllarda ilin güney batısında ve Yunanistan sınırları içerisinde görülen deprem 119

120 etkinliğinden hareketle olası deprem kaynağı dikkate alındığında İpsala batısında yüksek yer ivmesi olasılığı bulunmaktadır. Tesisin Fay Zonuna mesafesi 113,87 km dir. Proje alanında heyelan, kaya düşmesi vb. doğal afet olayları mevcut değildir. Ayrıca zeminde kabarma, oturma, heyelan, sel ve benzeri afet olayları gözlenmemiştir. Projelendirmede tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik hükümlerine ve Deprem Yönetmeliği ne uyulacaktır. Deprem Haritası ve Diri Fay Haritası Ek 5 de verilmiştir Hidrojeolojik Özellikler ve Yeraltı Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Bu Kaynakların Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri, Harita Üzerinde Gösterimi, Edirne nin Kuzey bölgesi kalkerli formasyonda olup; kalkerlerin çatlaklarından yeraltı suyu teminini mümkündür. Edirne İli çevresinde pliyosen kil, kum, çakıl formasyonları hakim; yeraltı suyu olarak da iyi, serbest ve basınçlı akiferler mevcuttur. Meriç Nehri boyunca alüvyonlarda sığ kuyu ile su temini mümkündür. Miosen yumuşak, kum-çakıl, siltli akiferlerden su almak mümkündür. İlde özellikle Höyüklü, Karakasım, Doyran ve Tayakadın Köyü bölgelerinde alüvyon akiferlerinde çok derin kuyular yer almaktadır. Bu yerleşim yerlerinde içme suyu bu derin kuyulardan sağlanmaktadır. Hasköy ile Havsa İlçesi arasında da yeterli yer altı suyu mevcuttur. Uzunköprü İlçesi ve çevresinde de pliyosen formasyonu görülmekle birlikte; yer altı suyu daha çok Uzunköprü nün Kuzeyinde Kırcasalih Bölgesindeki serbest basınçlı akiferlerden sağlanmaktadır. Uzunköprü Keşan arası yeraltı suyu yönünden zayıftır. Keşan İlçesinin Kuzey kısımlarında oligosen, gre, marn, şeyl formasyonları görülmekte; yer altı suları ise zayıftır. Keşan İlçesinin Güney kısmında ve Saroz Körfezinin Kuzeyinde oligosen, filişli formasyonlar yer almakla birlikte yer altı suları çok zayıftır. Gala Gölü ve Hisarlı Dağları civarında volkanik tüf, agdomera, breş formasyonları görülmekte, yer altı suları yönünden ise iyi serbest basınçlı akiferler yer almaktadır. İpsala ve civarında jeolojik olarak temel kaya oligosen yaşlı kil taşı ve silt taşı formasyonları ile üstte kliosen yaşlı kil, silt, kum, çakıldan oluşan birimler bulunmaktadır. İpsala Ovası da kuvarterner, yaşlı kil, silt, kum ve az çakıldan oluşan alüvyon birimlerden oluşmaktadır. Bu formasyonlar bu civarda akifer özelliği taşımaktadır. Alüvyon ve alüvyon altında az miktarda kullanma suyu alınabilmektedir. Havza yer altı suyu bakımından debisi ölçümlemiş daha çok nehir suyu hakim olmaktadır. İpsala Ovasındaki akiferlerin Meriç Nehri kesimi ile Enez Ovasındaki özellikle sahil şeridindeki akiferlerin kalitesi kötüdür. Bu kesimlerdeki yeraltı suları tuzludur. Edirne İlinde akiferler, Hisarlı Dağlarının çevrelediği Enez Ovasında, İpsala Ovası, Meriç Nehri alüvyonları ile ilin Kuzey kesimlerinde yer almaktadır. İldeki yer altı sularının debileri ortalama lt/sn diğer bölgelerdeki yer altı su Kaynaklarının debileri ortalama lt/sn civarındadır. İklimin yeraltı sularına etkisi daha çok yağışlarda görülmektedir. 120

121 Yağışların etkisiyle akiferlerdeki su miktarları artmasına rağmen derin kuyulara yağışın bir etkisi olmamaktadır. Kalite yönünden yer altı suları içme suyu kalitesindedir. Bazı yer altı sularının kalitesinin düşüklüğünden dolayı sulamada kullanılmaktadır. Özellikle İpsala Ovası ve Enez sahil şeridindeki yer altı sularının tuzlu olması nedeniyle sulamada da kullanılmamaktadır. Ancak tuzlu suda yetişebilen ürünleri üretmek mümkündür. Bölgenin Yeraltı Su Potansiyeli: Rezerv Su Potansiyeli 392,70 hm³ Fiili Tahsis Toplamı 285,80 hm³ Edirne 106,40 hm³ Fiili Tahsis (Sulama) 148,50 hm³ Edirne 61,10 hm³ Fiili Tahsis (İçme ve Sanayi) 237,30 hm³ Edirne 45,30 hm³ Kalan yer altı Suyu Rezervi 6,90 hm³ Edirne 2,00 hm³ İlin içme suyu Süloğlu Barajından ve Paşaçayır Mevkiinde bulunan 2 adet derin kuyudan karşılanmaktadır Hidrolojik Özellikler ve Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Özellikleri, Bu Kaynakların Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri, Harita Üzerinde Gösterimi, Proje alanı Meriç Nehrinin 650 m doğusunda yer almaktadır. Meriç Nehri Yunanistan ile Türkiye sınırının bir kısmını oluşturan, Bulgaristan'da doğarak Türkiye'ye giren ve Edirne üzerinde Ege Denizi'ne dökülen ırmaktır. Balkanlar'ın en büyük nehirlerinden biri olan Meriç, Rila Dağı nın kuzey eteği yakınlarından çıkar. Bulgaristan'da Filibe ovasını, Türkiye de Edirne şehrini, Batı Trakya'yı suladıktan sonra, Ege Denizi ne dökülür. Meriç, 480 km uzunluğundadır. Başlıca kolları Ergene, Arda ve Tunca'dır. Meriç nehri Türkiye'nin 10. büyük nehridir. Meriç in 172/211 kilometresi Türkiye'dedir. Nehir, Türkiye sınırları içinde ilk olarak Edirne kuzeyinde Arda Nehri ile karışır. Bundan sonra Edirne güneyinde Tunca Nehri, Meriç ile birleşir. Uzun bir süre Türk-Yunan sınırını çizerek akan Meriç Nehri ne İpsala yakınlarında Balabancık köyü batı kısmında Ergene Nehri karışır. Meriç Nehri, İpsala güneyinde başlıca iki kola ayrılır. Birinci kol Türkiye sınırını terk ederek Yunanistan a geçer ve Saros Körfezi ne dökülür. Diğer kol ise bataklıklar oluşturarak Gala gölü gibi göllenmeler yaparak Türkiye topraklarından Enez yakınlarında Saros Körfezi ne (Ege Denizi) dökülür. Proje alanının da bulunduğu Edirne İli ve civarında, Enez ve Meriç Havzasının toplam rezervi 192,1 hm³ /yıl dır. 121

122 Edirne İlinde bulunan en önemli akarsu Meriç Nehri olup, Nehrin ortalama debisi 146 m³/sn dir. Meriç Nehri Su Potansiyeli ve Su Kullanımı: Meriç Nehri Türkiye Girişi : 4084 hm³ Tunca Nehri Türkiye Girişi : 673 hm³ Arda Nehri Türkiye Girişi : 1085 hm³ Toplam Giren Su (Edirne de) : 5842 hm³ Meriç e Türk Kesiminden Gelen Su : 1423 hm³ Meriç e Yunan Kesiminden Gelen Su : 1158 hm³ Toplam Meriç Nehri Potansiyeli (Enez) : 8330 hm³ Kullanılan Su Miktarı: Kirişhane Pompaj Sulaması Küplü Pompaj Sulaması Altınyazı Barajı Sultanköy Barajı Yenikarpuzlu Depolaması : 6,91 hm³ : 7,74 hm³ : 62,44 hm³ : 17,34 hm³ : 109,98 hm³ Edirne İlinde içme suyu yer altı su kaynaklarından ve barajlardan karşılanmakta olup, yer altı suyunun zayıf, çatlak zonlardaki kaynaklarda ise bol olduğu tespit edilmiştir. Edirne Atıksu Arıtma Tesisinde arıtılmış sular Meriç Nehir ine deşarj edilecektir Flora ve Fauna (( Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan Flora Türleri, Etkilenecek Alandaki Türler, Bu Çalışmaların Hangi Dönemde Yapıldığı, Ulusal ve Uluslararası Sözleşmelerle Koruma Altına Alınmış, Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler, Bunların Yaşama Ortamları ve Tehlike Kategorilerinin Red Data Book A Göre İrdelenmesi Flora ve Fauna Tablosunun Oluşturulması, Faaliyet Alanındaki Av Hayvanlarının Merkez Av Komisyonu Kararına Göre İncelenmesi, Yasaklanan Sahanın Proje Alanına Mesafesi ve Etkisi, Faunanın Uygun Formda Düzenlenmesi, Bern Sözleşmesi Kapsamında Bulunan Türlerin Belirlenmesi, Faunanın Uygu Formda Düzenlenmes, Proje Faaliyetlerinden Etkilencek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri) İnşaat ve İşletme Aşamasında) Edirne İli, Merkez İlçesi, bitki coğrafyası bakımından hem Akdeniz İkliminin hem de Orta Avrupa ya özgü kara ikliminin altında kalan bir geçiş bölgesidir. Bölge Karadeniz, Ege, Marmara Denizlerin de etkileriyle zaman zaman ve yer yer farklı iklim özellikleri gösterir. Kışları Akdeniz iklimi etkisini gösterdiği zamanlarda ılık ve yağışlı, kara iklimini gösterdiğinde de oldukça sert ve kar yağışlı geçmektedir. Yazlar sıcak ve kurak, bahar dönemi yağışlıdır Floristik çalışma etüt sahasında 16 istasyon belirlenerek ve örnekleme metodu kullanılarak yapılmıştır. Floristik çalışma etüt sahası proje arazisini de içine alacak şekilde proje alanı etrafında 1 km çapında bir alan belirlenerek yapılmıştır. Bu çalışma sırasında tespit edilen türler direkt olarak listeye alınmıştır. Ancak tespit edilemeyen veya hangi tür olduğuna dair kesin bir kanıya varılamayan türler toplanarak incelemeye alınmıştır. Bu inceleme iki aşamada yapılmıştır. İlk olarak örnekleri alınan bu türler için resimli literatür 122

123 araştırmaları yapılmıştır. Bu şekilde teşhis edilen türler listeye alınmıştır. Bu aşamada kullanılan literatür Kaynaklar ve Notlar kısmında belirtilmiştir. İkinci aşamada ise tespit edilemeyen türler stereo mikroskop altında incelenerek anotomik inceleme yapılmış ve çiçek formülleri ortaya çıkarılmıştır. Bu çiçek formülleri kullanılarak geriye kalan bütün türler tespit edilmiştir. Etüt sahasında 2013 yılının Temmuz ve Ağustos aylarında birer gün olmak suretiyle arazi çalışması yapılmış ve örnek toplanmıştır. Flora ve fauna çalışması Biyolog Hayrettin DURMAZ tarafından yapılmıştır. Flora türlerinin tamamı gözlem sonucu tespit edilmiştir. Flora türleri için anket yapılmamış ve literatürde bölge florası hakkında yapılmış çalışmaya rastlanmamıştır. Literatürden türlerin tespiti amacıyla faydalanılmıştır. Bu etüt sahasında yapılan araştırmalar sonucunda sahada bulunan flora türleri aşağıda Tablo 70 da Flora Listesinde verilmiştir. 123

124 FLORA VE FAUNA Bölgesel İklim ve Yaban Hayatı Konusunda Literatür Araştırması Etüt Sahasının ve Büyüklüğünün Belirlenmesi Örnekleme İstasyonlarının Belirlenmesi Arazi Çalışmalarının Yapılması Sahada Tespit Edilen Türlerin Listeye Alınması LİSTE OLUŞTURULMASI Tespit Edilemeyen Türlerin Örneklerinin Toplanması Resimli Literatür Taraması Mikroskop Kullanarak Çiçek Formüllerinin Bulunması Bütün Türlerin Tespit Edilmesi Bern Sözleşmesine Göre İncelenmesi Flora Of Turkey'e Göre İnceleme Ekim ve Arkadaşlarına Göre İnceleme Red Data Book'a Göre İnceleme Cıtes Sözleşmesi Kuşların Him. Dair Sözleşme SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Şekil 29. Flora ve Fauna Çalışma İş Akım Şeması 124

125 Etüt Sahasındaki Flora Türleri : Familya :Poaceae ( Graminae = Buğdaygiller ) Cynodon dactylon ( L. ) Pers. (Domuz Ayrığı, Ayrık Otu) Familya : Malvaceae ( Ebegümecigiller ) Alcea setosa BOİSS. ( Tıbbi Hatmi ) Familya : Lamiaceae Stachys obliqua L. ( Dağ Çayı ) Teucrium montanum L. ( Acı yavşan ) Familya : Asteraceae ( Compositae = Papatyagiller ) Artemisia vulgaris L. ( Yavşan Otu ) Bombycilaena erecta L. ( Koyun Gözü ) Cichorium pumilum L. ( Hindiba ) Inula germenica L. Aiton. ( Anduz Otu ) Senecio jacobaea L. ( Yakup Otu ) Cirsium arvense ssp.arvense (L.) Soop. ( Tarla Devedikeni ) Tragopogon longirostis L. ( Teke Sakalı ) Centaurea diffusa LAM. (Zerdali Dikeni) Familya : Plantaginaceae ( Sinirotugiller ) Plantago major L. ssp. intermedia ( Glib. ) Lange. ( Bağa yaprağı ) Familya : Scrophulariaceae ( Sıracaotugiller ) Veronica verna L. ( Yavşanotu ) Gratiola officinalis L. ( Hüdaverdi Otu ) Familya : Verbenaceae ( Mineçiçeğigiller ) Vitex agnus-castus L. ( Hayıt ) Familya : Fabaceae ( Baklagiller ) Galega officinalis L. ( Keçi Sakalı ) Trigonella gladiata STEV. ( Boy Otu ) Ononis spinosa L. ( Kayışkıran ) Trifolium alpestre Schreb. ( Tırfıl ) Familya : Boraginaceae ( Hodangiller ) Alcanna tinctoria subsp. Tintoria L. ( Havaciva Otu ) Echium italicum L. ( Engerek Otu ) Familya : Caryophyllaceae ( Karanfilgiller ) Silene behen L. ( Nakıl ) Familya : Crassulaceae ( Damkoruğugiller ) Sedum album L. ( Damkoruğu ) Familya : Geraniaceae ( Turnagagasıgiller ) 125

126 Geranium lucidum L. ( Turnagagası ) Erodium acaule L. Herit. ( Dönbaba ) Familya : Papaveraceae (Gelincikgiller) Papaver lacerum L. ( Gelincik ) Familya :Ranunculacece (Düğünçiçeğigiller) Ranunculus ficaria L. ( Düğün Çiçeği ) Familya : Apiaceae (Maydanozgiller ) Conium maculatum L. ( Baldıran ) Familya : Urticaceae (Isırgangiller) Urtica urens L. ( Isırgan ) 126

127 Yukarıda etüt sahasında yapılan floristik çalışma ve literatür taraması sonucunda tespit edilen türler aşağıdaki flora listesi tablosunda değerlendirilmiştir. Türkiye Bitkileri veri sisteminden (TUBİTAK) yararlanılmıştır. Tabloda kullanılan kısaltmalar aşağıda açıklanmıştır. Habitat sınıfları ( X işareti sahada bulunduğunu göstermektedir.): 1-Orman 2-Maki 3-Frigana 4-Kültür Alanları 5-Kuru Çayır 6-Nemli Çayır, Bataklık ve Sulak Alan 7-Yol Kenarı 8-Kayalık Nisbi Bolluk Sınıfları: 1-Çok Nadir 2-Nadir 3-Orta Derecede Bol 4-Bol 5-Çok Bol Tehlike Sınıfları : (IUCN Tehlike Kategorileri) EX:Tükenmiş (Extinct) EW:Doğada Tükenmiş (Extinct in the wild) CR: Çok Tehlikede (Crıitically endangered) EN: Tehlikede ( Endangered) VU: Zarar Görebilir (Vulnarable) LR: Az Tehdit Altında ( Lower risk) DD: Veri Yetersiz ( Data deficient) NE: Yeterince değerlendirilemeyen ( Not Evalueted) Endemizm : L B Y :Lokal endemik :Bölgesel endemik :Yaygın endemik 127

128 Tablo 70. Flora Liste Tablosu FAMİLYA TÜR TÜRKÇE İSİM YÖRESEL İSİM FİTOCOĞRAFİK BÖLGE HABİTAT NİSBİ BOLLUK ENDEMİ ZM (red data book) TEHLİKE SINIFI (red data book) L B Y Poaceae Cynadon dactylon Ayrık otu Domuz ayrığı - X X X X Malvaceae Alcea setosa Tıbbi Hatmi Hatmi D. Akd. X X X X Lamiaceae Stachys obliqua Dağ Çayı Dağ Çayı D. Akd. X X X X Lamiaceae Teucrium montanum Acı yavşan Acı yavşan - X X X Asteraceae Artemisia vulgaris Yavşan otu Kara pelin - X X X Asteraceae Bombycilaena erecta Koyun Gözü Koyun çiçeği - X X X Asteraceae Cichorium pumilum Hindiba Güneyik D. Akd. X X X Asteraceae Inula germenica Anduz otu Anduz otu Avr. Sib. X X X Asteraceae Senecio jacobaea Yakup Otu Kanarya Otu - X X X X Asteraceae Cirsium arvense subsp. Arvanse Tarla devedikeni Hamurkesen - X X X X Asteraceae Trapogopon longirostis Teke sakalı Salsifi - X X X X Asteraceae Centaurea diffusa Zerdali Dikeni Zerdali Dikeni Akd. X X X X X Plantaginaceae Plantogo major subsp. Bağa Yaprağı Bağa yaprağı - X X X X İntermedia Scrophulariaceae Veronica verna Yavşan otu Avr. Sib. X X X X Scrophulariaceaea Gratiola officinalis Hüdaverdi Otu Hüdaverdi Avr. Sib. X X Verbenaceae Vitex agnus-castus Hayıt Hayıt Akd. X X Fabaceae Galega officinalis Keçi sakalı Avr. Sib. X X X

129 Fabaceae Trigonella gladiata Boy Otu Boy Otu Akd. X X X X X X X Fabaceae Ononis spinosa Kayışkıran Kayışkıran Akd. X X X X Fabaceae Trifolium alpestre Tırfıl Üçgül Avr. Sib. X X X X X X X Boraginaceae Alcanna tinctoria subsp tinctoria Havaciva otu Eğlik Akd. X X X X Boraginaceae Echium italicum Engerek otu Engerek otu Akd. X X X X Caryophyllaceae Silene behen Nakıl Nakıl - X X Crassulaceae Sedum album Dam Koruğu Dam Koruğu - X X Geraniaceae Geranium lucidum Turnagagası İğnelik - X X X X Geraniaceae Erodium acule Dönbaba Leylek ayağı Akd. X X X X Papaveraceae Papaver lacerum Gelincik Kara gelincik - X X X X Ranunculaceae Ranunculus ficaria Düğün çiçeği Basur otu - X X X X Apiaceae Conium maculatum Baldıran Ağı otu - X X Urticaceae Urtica urens Acı ısırgan otu Cızlayan - X X X X

130 Tablo 70. Flora Liste Tablosu Devamı (Tubives) FAMİLYA TÜR ÖMÜR YAPI MİNİMUM YÜKSEKLİK (m) MAXİMUM YÜKSEKLİK (m) ENDEMİZM (Tubives) Poaceae Cynadon dactylon Çok yıllık Ot End. değil - Malvaceae Alcea setosa Çok yıllık Ot End. değil D. Akd. Lamiaceae Stachys obliqua Çok yıllık Ot End. Değil D. Akd. Lamiaceae Teucrium montanum Çok yıllık Çalı End. Değil - Asteraceae Artemisia vulgaris Tek Yıllık Ot End. Değil - Asteraceae Bombycilaena erecta Tek Yıllık Ot End. Değil - Asteraceae Cichorium pumilum Tek Yıllık Ot End. Değil D. Akd. Asteraceae Inula germenica Çok yıllık Ot End. Değil Avr. Sib. Asteraceae Senecio jacobaea İki Yıllık Ot End. Değil - Asteraceae Cirsium arvense subsp. Arvanse Çok yıllık Ot End. Değil - Asteraceae Trapogopon longirostis İki Yıllık Ot End. Değil - Asteraceae Centaurea diffusa Tek Yıllık Ot End. Değil Akd. Plantaginaceae Plantogo major subsp. İntermedia Çok yıllık Ot End. Değil - Scrophulariaceae Veronica verna Tek yıllık Ot End. Değil Avr. Sib. Scrophulariaceaea Gratiola officinalis Çok yıllık Ot End. Değil Avr. Sib. Verbenaceae Vitex agnus-castus Çok yıllık Çalı End. Değil Akd. Fabaceae Galega officinalis Çok yıllık Ot End. Değil Avr. Sib. Fabaceae Trigonella gladiata Tek yıllık Ot End. Değil Akd. Fabaceae Ononis spinosa Çok yıllık Ot End. Değil Akd. Fabaceae Trifolium alpestre Çok yıllık Ot End. değil Avr. Sib. Boraginaceae Alcanna tinctoria subsp tinctoria Çok yıllık Ot End. Değil Akd. Boraginaceae Echium italicum İki Yıllık Ot End. Değil Akd. Caryophyllaceae Silene behen Tek Yıllık Ot End. Değil - Crassulaceae Sedum album Çok yıllık Ot End. Değil - Ericaceae Arbutus unedo Çok yıllık Çalı End. Değil - Geraniaceae Geranium lucidum Tek Yıllık Ot End. Değil - Geraniaceae Erodium acule Çok yıllık Ot End. Değil Akd. Papaveraceae Papaver lacerum Tek Yıllık Ot End. değil - Ranunculaceae Ranunculus ficaria Çok yıllık Ot End. Değil - Apiaceae Conium maculatum Tek Yıllık Ot End. Değil - Urticaceae Urtica urens Tek yıllık Ot End. Değil - ELEMENT 130

131 Prof. Dr. Tuna Ekim ve Arkadaşları tarafından hazırlanan '' Türkiye 'nin Bitkileri Kırmızı Kitabı, Ankara-2000'' adlı eserine göre yukarıdaki şekilde kategorilere ayrılan yaban hayatı flora türleri arasında nadir ve tehdit altında bulunan türler bulunmamaktadır. Hiçbir tehlike sınıfına girmediği için tabloda '' - '' konularak gösterilmiştir. Tehlike kategorileri 1994 yılında yayınlanan IUCN tehlike kategorileri kullanılarak belirlenmiştir. Ayrıca tespit edilen bu türler tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan ve 5 Mart 1998 de revize edilen Bern Sözleşmesine göre de incelenmiştir. Koruma altına alınan bu türler arasında yukarıda bulunan türler bulunmamaktadır. Yukarıda belirtilen türlerden endemik ve eksotik bitki türlerini tesbit etmek için ayrıca Davis'in "Flora of Türkey and East Acgean Islands" ( ) adlı eserine başvurulmuştur. Faaliyet arazisinde Endemik ve Eksotik bitki türlerine rastlanmamıştır. Türlerin tespitinde Red Data Book adlı eserden de faydalanılmıştır. Ayrıca proje alanı ve çevresinde önemli bitki alanları bulunmamaktadır. Bu bitki türleri projenin arazinin hazırlanması aşamasında ortadan kalkacaktır. Ancak bu türler yukarıda belirtildiği gibi soyu tehlikede olan, koruma altına alınan ve endemik olan türler değildir. Bu türler kozmopolit olup geniş yayılıma sahip türlerdir. Flora hazırlanmasında kullanılan diğer literatür kaynakları raporun sonunda Kaynaklar adlı bölümde verilmiştir. FAUNA Proje sahasının faunası, arazi gözlemleri sonucu ortaya çıkarılmıştır. Fauna türlerinin tespiti için yapılan çalışma sadece faaliyet sahasını değil, floristik çalışmada olduğu gibi 1 km çapında bir alan etüt sahası belirlenerek yapılmıştır. Fauna tespit çalışması da floristik çalışma ile aynı dönemde Hayrettin Durmaz tarafından yapılmıştır. Daha sonra listedeki türlerin değerlendirilmesi, tehlike kategorilerinin belirlenmesi, koruma altına alınan türlerin belirlenmesi amacıyla Kaynaklar adlı bölümde belirtilen literatürlerden faydalanılmıştır. Ayrıca yapılan literatür taraması sonucunda etüt sahasının fauna türleri içeriği hakkında herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır. Arazi gözlemleri ve halkın deneyimi sonucu tespit edilen fauna türleri liste halinde Tablo 71 de verilmiştir. 131

132 Tablo 71. Faaliyet Sahasının Fauna Listesi Familya Tür Sturnidae Sturnus vulgaris Passeridae Passer domesticus Columbidae Streptopelia turtur Corvidae Corvus cornix Julidae Julus terrestris Scolopendridae Scolopendra morsitans Gryllidae Gryllotalpa gryllotalpa Termitidae Leucetermes lucifagus Calopterygidae Calopteryx syriaca Libelluidae Libellula depressa Coccinellidae Coccinella septempuncta ta Vespidae Vespa germanica Julidae Julus terrestris Scolopendridae Scolopendra morsitans Türkçe Adı Sığırcık Serçe Üveyik Leş Kargası Kırkayak Adi çiyan Dana burnu Siyah termit Kız böceği Yusufçuk böceği Uğur böceği Eşek arısı Kırkayak Adi çiyan Endemizm Durumu Endemik Değil Endemik Değil Endemik Değil Endemik Değil Endemik Değil Endemik Değil Endemik Değil Endemik Değil Endemik Değil Endemik Değil Endemik Değil Endemik Değil Endemik Değil Endemik Değil Populasyon Durumu Yerli Yerli Yerli Yerli Yerli Yerli Yerli Yerli Yerli Yerli Yerli Yerli Yerli Yerli MAK Eki (Merkezi Av Komisyonu Koruma Statü Bern IUCN II - LC III - LC I - LC II - LC Gözlem veya Örnek Gözlem Gözlem Gözlem Gözlem Gözlem Gözlem Gözlem Gözlem Gözlem Gözlem Gözlem Gözlem Gözlem Gözlem Gözlem Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Yaşama Ortamları, Bunlar İçin Belirlenen Koruma Kararları tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan ve 5 Mart 1998 de revize edilen Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi diğer adıyla Bern Sözleşmesine göre etüt sahasında arazide gözlenen fauna türleri incelenmiş ve koruma altına alınan türler bulunmamaktadır. Proje sahibi tarafından hem inşaat hem de işletme aşamasında proje alanında avlanmaya izin verilmeyecektir. Bu türlerin korunması için personel eğitilecek ve zarar verilmemesi için sahaya uyarı tabelaları asılacaktır. Söz konusu türlerin saha ve çevresinde görülmesi halinde zarar verilmeden sahadan uzaklaştırılması için gerekli çalışmalar faaliyet sahibi tarafından yapılacaktır. Sahada faunaya yönelik bütün koruma tedbirleri faaliyet sahibi tarafından takip edilerek uygulatılacaktır. 132

133 3.6. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler Bölgenin Genel ve Lokal İklim Koşulları, Trakya da genelde yazları kurak ve sıcak kışları yağışlı ve soğuk kara iklimi hüküm sürer. Balkanlardan gelen soğuk hava dalgalarının geçit yeri olduğundan tipili kar yağışları ve kışın dondurucu soğuklar devamlı görülür. Bölgenin Karadeniz kıyılarında her mevsim yağışlı ve sisli bir iklim hüküm sürer. Güney kesimindeyse Marmara ikliminin tesirleri görülür. Meteorolojik özelliklerin değerlendirilmesinde Edirne İli Meteoroloji İstasyonu verileri kullanılmıştır. Bu istasyona ait meteorolojik bülten ( ) ile Standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ve Edirne İli Meteoroloji İstasyonu Yağış Şiddet-Süre-Tekerrür Eğrileri rapor ekinde verilmiştir. (Ek 18 ) Bölgenin Sıcaklık ve Basınç Dağılımı (Grafiğinin Çizilmesi) Edirne İli Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar ( ) gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama sıcaklık 13,7 ºC, maksimum sıcaklıkların ortalaması yıllık 19,7 ºC, minimum sıcaklıkların ortalaması yıllık 8,3 ºC dir. Edirne İli Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar ( ) gözlem kayıtlarına göre maksimum sıcaklık 25 Temmuz 2007 tarihinde 44,1 ºC olarak ölçülmüştür. Minimum sıcaklık ise 10 Ocak 1987 tarihinde -19 ºC olarak ölçülmüştür. Tablo 72. Sıcaklık Değerleri Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Sıcaklık ( C) Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) Minimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) Maksimum Sıcaklık Günü Maksimum Sıcaklık Yılı Maksimum Sıcaklık ( C) Minimum Sıcaklık Günü Minimum Sıcaklık Yılı Minimum Sıcaklık ( C) 2,8 4,3 7,8 12,9 18,1 22,6 24,8 24,3 19,9 14,1 8,7 4,4 13,7 6,7 9,2 13,4 19,3 24,8 29,4 31,9 31,6 27,3 20,4 13,6 8,2 19,7-0,5 0,2 2,9 7,1 11,5 15,4 17,4 17,1 13,4 9,1 4,6 1,1 8, ,3 23, ,6 35,3 42,6 44,1 41,9 37,8 35, ,8 44, ,1 0,7 6 9,3 9,4 1,3-3,7-6,6-13,

134 Şekil 30. Sıcaklık Değerleri Grafiği Edirne İli Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar ( ) gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama basınç 1010,2 hpa dır. Maksimum basınç 1037,9 hpa, minimum basınç 979,6 hpa olarak ölçülmüştür. Tablo 73. Basınç Değerleri Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) 1014,1 1012,2 1010,9 1007, ,3 1006,7 1007,7 1010,3 1013,1 1013,3 1010,7 1010,2 1037,9 1036,9 1036,5 1026, , ,6 1028,8 1030,3 1037,5 1037,9 982,4 982,9 982,5 985,5 991,4 991,8 993,7 988,5 990,4 989,7 983,7 979,6 979,6 Şekil 31. Basınç Değerleri Grafiği 134

135 Bölgenin Yağış Dağılımı, (Grafiğinin Çizilmesi) Edirne İli Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar ( ) gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama toplam yağış miktarı 582,5 mm dir. Günlük maksimum yağış miktarı 91,5 mm dir. Tablo 74. Yağış Değerleri Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Toplam Yağış Ortalaması (mm) Maksimum Yağış (mm) 54,8 50,1 50,8 47,6 54,3 39,6 33,1 24,5 38, ,2 66,4 582,5 58,5 58,2 44,7 49,5 91,5 48,8 62,6 54,1 66,8 52,5 67, ,5 Şekil 32. Yağış Değerleri Grafiği Standart Zamanlarda Ölçülen En Yüksek Yağış Miktarı, Tekerrür Grafikleri Edirne İli Meteoroloji İstasyonu Standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ve Edirne İli Meteoroloji İstasyonu Yağış Şiddet-Süre-Tekerrür Eğrileri rapor ekinde verilmiştir. (Ek 18). 100 yılda bir görülen 24+ saatlik en büyük yağış değeri 114,7 mm dir Bölgenin Nem Dağılımı, Edirne İli Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar ( ) gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama nispi nem % 69,1 dir. 135

136 Tablo 75. Nem Değerleri Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Nem (%) Minimum Nem (%) 80,9 75,7 72,1 67,6 64,3 59,9 56,3 56,9 62,4 72,3 78,6 82,1 69, Şekil 33. Nem Değerleri Grafiği Bölgenin Sayılı Günler Dağılımı (Sisli, Kar, Yağışlı, Karla Örtülü, En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı ) Edirne İli Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar ( ) gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama kar yağışlı günler sayısı 12,7, yıllık ortalama kar örtülü günler sayısı 12,8 dir. Yıllık ortalama sisli günler sayısı 2,433 dir. Yıllık ortalama kırağılı günler sayısı 36,9 dir. Yıllık ortalama orajlı günler sayısı 30,5 dır. Yıllık ortalama dolulu günler sayısı 0,073 dir. Tablo 76. Sayılı Günler Değerleri Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Kar Yağışlı Günler Sayısı 5 3,9 2,4 0,1 0,1 0,9 0,3 12,7 Kar Örtülü Günler Sayısı Sisli Günler Sayısı Ortalaması 4,6 2,9 1 1,1 0 0,3 2,9 12,8 6,6 2,9 1,9 0,9 0,7 0,2 0 0,1 0,6 2,4 6,2 6,7 2,433 Dolulu Günler Sayısı Ortalaması ,2 0,3 0,2 0, ,073 Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması 8,7 7,4 5,2 0,8 0,4 0 0,7 5,5 8,2 36,9 136