Kýrýkkale Ýlinin Araneo-Faunasý Üzerine (Arthropoda: Arachnida)

Transkript

1 Kýrýkkale Ýlinin Araneo-Faunasý Üzerine (Arthropoda: Arachnida) Ekoloji 14, 56, Abdullah BAYRAM, Tarýk DANIÞMAN Kýrýkkale Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, Yahþihan-KIRIKKALE Fatih YEÞÝLYURT, Ýlkay ÇORAK Kýrýkkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalý, Yahþihan-KIRIKKALE Murat ÜNAL Ýl Milli Eðitim Müdürlüðü Ortaöðretim Biyoloji Öðretmeni, KIRIKKALE Özet Bu araþtýrmada, Kýrýkkale'nin araneo-faunasýný saptamak amacýyla yýllarý arasýnda ilin 13 lokalitesinden elde edilen akrep (Scorpionida), böðü (Solifugae), örümcek (Araneae) ve otbiçen (Opilionida) örnekleri incelenmiþtir. Ýncelenen toplam 641 adet ergin birey ile Kýrýkkale'den 1 familyaya ait 1 akrep türü, 1 familya ve 1 cinse ait 2 böðü türü, 20 familya ve 55 cinse ait 99 örümcek türü ve 2 familya ve 3 cinse ait 3 otbiçen türü kayýt edilmiþtir. Anahtar Kelimeler: Arachnida, Araneae, fauna, Kýrýkkale. A Study on Araneo-Fauna of Kýrýkkale Province (Arthropoda: Arachnida) Abstract In this research, scorpion (Scorpionida), sun-spider (Solifugae), spider (Araneae) and harvestmen (Opilionida) specimens collected from 13 localities in Kýrýkkale between 1998 and 2004 were investigated in order to establish the araneo-fauna of the province. A total of 641 adults were studied, and 1 scorpion species belong to 1 family, 2 sun-spider species belong to 1 genus in 1 family, 99 spider species belong to 55 genera in 20 families and 3 harvestmen species belong to 3 genera in 2 families were recorded from Kýrýkkale province. Keywords: Arachnida, Araneae, fauna, Kýrýkkale province. GÝRÝÞ Batý ülkelerinde arahnidler üzerine yapýlan ekolojik araþtýrmalar, bu grup hayvanlarýn tarýmsal ekosistemlerde yaþayan böceklerin önemli predatörleri olduklarýný göstermiþtir (Maloney ve ark. 2003, Nyffeler ve Benz 1987, Riechert ve Lockley 1984). Yurdumuzda örümcekler üzerine araþtýrmalar yeni baþlamýþ olduðu halde akrep, böðü ve otbiçen üzerine pek bir þey bilinmemektedir. Örümcekler ile ilgili olarak Kuzeydoðu, Doðu ve Güneydoðu Anadolu kesimleri çalýþýldýðý (Bayram 1994, Varol 2001, Allahverdi 2004) halde diðer bölgelerde araþtýrmalar pek yapýlmamýþtýr. Ancak Manisa (Bayram ve ark. 2000), Denizli (Bayram ve ark 1998), Konya (Allahverdi ve ark. 1995) ve Kýrýkkale (Bayram 2000, 2001, Ünal 2002) yörelerinin örümcek faunasý lokal olarak çalýþýlmýþtýr. Dünya yüzeyinde günümüze dek 40 bin dolayýnda örümcek türü tanýmlanmýþtýr. Oysa Türkiye'den 44 familya içinde 162 cinse ait toplam 530 dolayýnda tür kayýt edilmiþtir (Karol 1967, Bayram 2002). Ayrýca yurdumuzdan 4 familya içinde 8 cinse ait 14 akrep türü, 1 familya içinde 1 cinse ait 3 böðü türü ve 2 alttakým içinde 5 familya ve 23 cinse ait toplam 45 otbiçen türü bilinmektedir (Çorak 2004). Bu araþtýrmanýn amacý Kýrýkkale ilinin arahnid faunasýný tespit etmektir. MATERYAL VE METOT yýllarý arasýnda, Kýrýkkale ilinin aþaðýdaki lokalitelerinden (Þekil 1) akrep, böðü, örümcek ve otbiçen gibi arahnid'ler elde edilmiþtir. Örneklerin toplanmasýnda aspiratör, atrap, þemsiye, çukur tuzak ve maþa kullanýlmýþtýr. Bu aletlerin tanýmý Kýyak (2000) ve Bayram (1996) tarafýndan verilmiþtir. Arazide yakalanan örnekler, içinde etilen glychol (%70) bulunan tüp veya kavanozlara konulmuþ, etiket bilgileri kayýt edilerek laboratuara getirilmiþ, stereo binoküler mikroskop altýnda teþhis edilmiþlerdir. Teþhis çalýþmalarýnda Tyschchenko (1971), Jones (1990), Heimer ve Nentwig (1991), Roberts (1985, 1995), Levy (1997), Gruber (1969), Cokendolpher (1990), Hillyard ve Sankey (1989), No: 56,

2 Ekoloji A. BAYRAM, T. DANIÞMAN, F. YEÞÝLYURT, Ý. ÇORAK, M. ÜNAL Þekil 1. Lokaliteleri gösteren Kýrýkkale il haritasý. Snegovaya (1999), Kinzelbach (1975, 1985), Kovaririk (1999), Victor ve Braunwalder (1999), El- Hennawy (1990, 1999)'ye ait anahtarlar kullanýlmýþtýr. Örnekler Kýrýkkale Üniversitesi, Fen- Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümünde muhafaza edilmektedir. Lokalite 1 -Keskin, merkez: Ýl merkezine 25 km, Kayseri yolu üzerinde tarihi bir ilçe. Rakým 1140 m. Evlerin etrafý bahçeli, yakýn çevresi tarlalar ile çevrili. Tarlalarda tahýl ve sebzeler yetiþir. Bazý tepeler ayçiçeði (Helianthus annuus L.) ve meþe (Quercus pubescens Willd) ormanlarý ile kaplý. Vadi ve derelerde söðüt (Salix sp.) galerileri dikkat çeker. Lokalite 2 -Hasandede ve Ovasý: Kayseri yolu üzerinde, il merkezine 10 km. Rakým 780 m. Güneye bakan bir yamaça kurulmuþ. Meyve bahçeleri ve baðlar dikkat çeker. Üzümü (Vitis sp.) ünlüdür. Hasandede ovasý bucak ile Kapulukaya Barajý ve Kýrýkkale il merkezine doðru akan Kýzýlýrmak arasýnda yer alýr. Kýzýlýrmak'ýn her iki yakasýnda sýk söðüt galerileri ve kavak (Populus sp.) bahçeleri yer almaktadýr. Ova aþaðýdaki Gençlik Parkýna kadar uzanýr. Bu lokalite, Kýrýkkale'nin hemen en verimli ovasý olup burada elma (Malus sp.), armut (Pyrus sp.), erik (Prunus sp.), kiraz (Cerasus avium L.), kayýsý (Armeniaca sp.), þeftali 2 (Persica vulgaris Mill.), ayva (Cydonia oblonga Mill.), beyaz dut (Morus alba L.), ceviz (Juglans regia L.), yalancý iðde (Hippophae rhamnoides L.) gibi meyve, marul (Lactuca sativa L.), lahana (Brassica sp.), soðan (Allium cepa L.), patates (Solanum tuberosum L.), salatalýk (Cucumis sativus L.), pýrasa (Allium porrum Don), havuç (Daucus carota L.), kavun (Cucumis melo L.), domates (Lycopersicum esculentum Miller), biber (Capsicum annuum L.) vs. yetiþir. Ayrýca yonca (Medicago sp.) ve tahýl tarlalarý mevcuttur. Buradan özellikle ilkbahar ve yaz aylarýnda çok sayýda örnek elde edildi. Kýrýkkale'de biyolojik çeþitliliðin en yüksek olduðu mevkilerden birisi burasýdýr. Otsu bitkiler, çalýlar, odunsu bitkiler, sulak alanlar, taþlýk, kayalýk yerler, kum tepeleri omurgalý ve omurgasýz birçok hayvan populasyonlarýný barýndýrýr. Lokalite 3 -Rafineri ve Hacýlar: TÜPRAÞ'a ait Rafineri tesisleri 30 hektarlýk geniþ bir alana kurulmuþtur. Doðu sýnýrlarýný Kýzýlýrmak oluþturur. Bu alan, park, bahçe ve koru ormanlarý ile kaplýdýr. Batý yakasýnda Hacýlar yer almaktadýr. Burasý mesire yerleri ve birbirine bitiþik bahçeler ile kaplýdýr, ayrýca otlak ve tarlalar bulunur. Lokalite 4 -Gençlik Parký ve Bahþýlý: Gençlik parký Bahþýlý giriþinde, Kýzýlýrmak üzerinde kurulmuþtur. Park, Kýrýkkale'nin geniþ ve güzel mesire alanlarýndan biridir. Parkta küçük bir gölet yar No: 56, 2005

3 Kýrýkkale Ýlinin Araneo-Faunasý Üzerine (Arthropoda: Arachnida) Ekoloji almaktadýr. Söðüt aðaçlarý, çam (Pinus nigra Arn.), kavak, akasya (Acacia sp.), çýnar (Platanus orientalis L.), kokaraðaç (Ailanthus altissima (Miller) Swingle), sazlýklar (Typha latifolia L.), kurtbaðrý (Ligustrum vulgare L.), böðürtlen (Rubus sp.) dikkat çeker. Bahþýlý il merkezine 5 km mesafededir. Evler bahçeler ile çevrilidir. Yerleþim alanýnýn etrafýnda otlak ve tarlalar mevcuttur. Lokalite 5 -Kýrýkkale, merkez: Rakým 725 m. Örnekler park, bahçe, ev, depo, mezarlýk, Makine Kimya Endüstrisi bahçesi gibi yerlerden toplandý. Lokalite 6 -Yahþihan, merkez: Kýzýlýrmak vadisinin güney yamacýna kurulmuþ yeþil bir ilçe. Rakým 710 m. Irmak kenarýnda söðüt galerileri ve bahçeler yer alýr. Evler bahçeli. Yamaçlarda ve düzlüklerde tahýl tarlalarý, sebze ve meyve bahçeleri yer alýr. Çitlerde, kokaraðaç, iðde, hanýmeli (Lonicera etrusca Santi) ve sarmaþýk (Convolvulus arvensis L.), otsulardan tilki kuyruðu (Amaranthus sp.), itüzümü (Solanum nigrum L.), kazayaðý (Chenopodium botrys L.), düðün çiçeði (Ranunculus sp.) dikkat çekmektedir. Lokalite 7 -Üniversite Kampüsü: Ankara karayolu üzerinde, þehir merkezine 7 km uzak. 14 hektarlýk bir alan. Bozkýr karakterindeki kampüste etrafý sazlýklarla çevrili bir gölet, çimlendirilmiþ alanlar, spor sahalarý, parklar, çam ormanlarý ve açýk alanlar mevcut. Nehrin her iki yakasýnda sýk aðaçlar, bahçe ve tarlalar bulunmaktadýr. Lokalite 8 -Kýzýlýrmak Köprüler Bölgesi: Kalecik kavþaðýndan demiryolu köprüsüne kadar, yaklaþýk 2 km'lik bölge. Irmaðýn her iki yakasýnda söðüt galerileri, kavaklýklar, akasya, kokaraðaç, çalýlar, sazlýk ve bataklýklar, çeþitli otlar (Ranunculus sp., Veronica sp., Festuca sp., Bromus sp., Lolium sp.) ve buðday (Triticum sp.) tarlalarý yer alýr. Bu bölge, Kýzýlýrmak Yeþil Vadisinin en yeþil ve doðal görünüm bakýmýndan en güzel kesimini oluþturur. Vadinin yamaçlarýnda geven (Astragalus sp.) ve bodur badem aðaçlarý (Amygdalus communis L.) baskýndýr. Lokalite 9 -Hacýbalý Taþ Ocaklarý: Hacýbalý köy yolunun 3. km sinde eski taþ ocaklarý. Tipik bozkýr görünümünde. Baskýn bitki türü gevendir. Derelerde söðüt aðaçlarý ve çalýlar mevcut. Dað eteklerinde alýç aðaçlarý seyrek olarak daðýlmýþtýr. Çakýltaþý elde edilen tepeler aðaçlardan yoksundur. Bazý yerler kayalýktýr. Kolay daðýlabilen ve topraða dönüþen kütleler dikkat çekmektedir. Bu lokaliteden özellikle akrepler toplandý. Büyük, yassý taþ diplerinden veya toprak içine oyulmuþ yuvalardan elde edildiler. Lokalite 10 -Kýlýçlar ve Ovasý: Kýrýkkale-Ankara karayolunun 20. km'sinde, yola 3 km mesafede bir köy. Rakým 750 m. Yol ayrýmýnýn olduðu bölgede herdemyeþil otlak ve meralar mevcut. Kýzýlýrmak'a akan bir çay bu ovayý sulayarak verimli hale getirmiþ. Tarlalarda en fazla ekilen sebze soðan, sarýmsak (Allium sativum L.), fasulye (Phaseolus vulgaris L.), kavun, domates ve biberdir. Çayýn yakalarýnda söðüt galerileri ve bahçeler bulunuyor. Örnekler bu ovadaki ot kümelerinden, bahçe ve tarlalardan, akarsu kenarlarýndan, köy bahçeleri, ev ve ahýrlardan alýndý. Lokalite 11 -Balýþeyh, merkez: Çorum karayolunun 15. km sinde bir ilçe. Rakým 860 m. Örnekler ev, bahçe, baraka, tarla, bozkýr, sulak alan gibi farklý habitatlardan toplandý. Lokalite 12 -Delice, merkez: Ankara-Çorum yolu üzerinde. Ýl merkezine 45 km mesafede. Rakým 750 m. Örnekler merkezdeki harabe, bahçe, dere, tarla, yol kenarý, kayalýk veya taþlýk alanlardan toplandý. Lokalite 13 -Sulakyurt, merkez: Balýþeyh'in kuzeyinde yer alan bir ilçe. Ýl merkezine 50 km mesafede. Rakým 850 m. Kýrýkkale il sýnýrlarý içinde ormanlarý en fazla olan ve sulak alanlarý bol olan bir ilçe. Meþe ormanlarý dikkat çeker. Dereboylarý ve sulak alanlarda söðüt galeri sýk görülür. Meyve bahçeleri yaygýn. Tarlalarda mýsýr, yulaf, arpa, buðday, baklagil, ýspanak, þeker pancarý, lahana, marul, havuç, soðan, domates gibi birçok sebzeler yetiþir. BULGULAR Tür Listesi, Ekolojik ve Zoocoðrafik Notlar yýllarý arasýnda, Kýrýkkale'nin farklý lokalitelerinden toplam 641 adet ergin arahnid örneði toplanmýþtýr. Belirlenen akrep, böðü, örümcek ve otbiçen türleri Tablo 1'de verilmiþtir. Akreplerden Buthidae'ye ait yalnýzca Mesobuthus gibbosus anatolicus (Schenkel) kayýt edildi. Bu tür Kýrýkkale'de birçok lokaliteden toplandý. Bozkýrlarda taþ altlarýnda, yerleþim yerlerinde ise kýsmen nemli olan kütük, taþ, kabuk altlarýnda yaþar. Çekirge gibi böcek ve küçük kertenkeleler üzerinden beslenir. Böðü örnekleri otlar arasýndaki taþ, teneke, kütük, kabuk, muþamba veya yýllanmýþ bez parçalarý altýndan toplandý. Bazý bireyler toprak yarýklarý veya yaprak ile dolmuþ çukur içlerinden toplandýlar. Kýrýkkale'de örümceklerden 20 familya tespit edildi. Bunlardan Filistatidae'den 1 tür, Eresidae'den 1 tür, Amaurobiidae'den 1 tür, Dictynidae'den ayný cinse ait 2 tür, Pholcidae'den ayný cinse ait 2 tür, Segestriidae'den 1 tür, Agelenidae'den 2 cinse ait 2 tür, Oxyopidae'den 1 tür, Pisauridae'den 1 tür, Lycosidae'den 6 cinse ait toplam 15 tür, No: 56,

4 Ekoloji A. BAYRAM, T. DANIÞMAN, F. YEÞÝLYURT, Ý. ÇORAK, M. ÜNAL Araneidae'den 8 cinse ait 14 tür, Metidae'den 1 tür, Linyphiidae'den 6 cinse ait 7 tür, Theridiidae'den 5 cinse ait 12 tür, Gnaphosidae'den 4 cinse ait 11 tür, Clubionidae'den 1 cinse ait 2 tür, Thomisidae'den 3 cinse ait 9 tür, Philodromidae'den 2 cinse ait 4 tür ve Salticidae'den 5 cinse ait toplam 9 tür kayýt edildi. Lokalitelerde en fazla karþýlaþýlan gruplar sýrasýyla bahçe örümcekleri (Araneidae), tarakayaklý örümcekler (Theridiidae), sýçrayýcý örümcekler (Salticidae), yengeç örümcekler (Thomisidae), kurt örümcekler (Lycosidae) ve yer-düzkarýnlý örümcekleri (Gnaphosidae) oldular. Bunlardan bahçe örümcekleri ve tarakayaklý örümcekler vejetasyon üzerinde að kurarlar. Sýçrayýcý örümcekler ve yengeç örümcekleri yaprak, çiçek, taþ, kaya, duvar üzerinde avlanýr, að örmezler. Kurt örümcekleri ve yerdüzkarýnlý örümcekleri ise zemin yüzeyinde veya ona yakýn otlar üzerinde yine að örmeden avlanýrlar. Bu araþtýrmada örümcekler içinde, ergin olarak en fazla karþýlaþýlan tür Agelena labyrinthica (Clerck) (Agelenidae) oldu. Bu tür otlar, çalýlar arasýnda veya aðaçlarýn gövdeleri etrafýnda yere yakýn ve huni þeklinde aðlar örer. Hazirandan Kasým ortalarýna kadar görülürler. Bu türü Araneus diadematus Clerck ve Gibbaranea bituberculata (Walckenaer) izledi. Bunlar Araneidae'ye mensup olup meyve bahçelerinin dallarý arasýna dikey pozisyonda tekerlek aðlar kurar, bunlara takýlan böcekler üzerinden beslenirler. Otbiçenlerden Phalangiidae'ye ait 2 cins ve birer tür, Dicranolasmatidae'den 1 tür kayýt edildi. Opilio parietinus (De Geer) üniversite kampüsünde otlar arasýndan, Dicranolasma scabrum (Herbst) Kýlýçlar ovasýndan, Zacheus crista (Brulle) ise Hasandede ovasý, Kampüs, Köprüler bölgesi ve Kýlýçlar ovasýnda yer alan otlaklardan elde edildiler. TARTIÞMA Bu araþtýrmada, lokalitenin bitki örtüsü ve kalitesi ile orada yakalanan arahnid türü arasýnda doðru bir orantý saptanmýþtýr. Vejetasyonun geliþmiþ olduðu lokalitelerden daha fazla sayýda arahnid türü ve/veya bireyi elde edilmiþtir. Tabakalanma gösteren ormanlar, otsu ve odunsu bitkilerin bol bulunduðu (abondans) lokalitelerde tür mevcudiyeti (presans) de artmýþtýr. Benzer iliþki mevsimler için de doðrudur. Ýlkbahar ve yaz aylarýnda sonbahara oranla daha fazla arahnid yakalandý. Bu bulgular Luczak (1979), Mansour ve ark. (1980), Nyffeler (1982), Bayram (1993)'ýn kayýtlarý ile uyuþmaktadýr. Akrep türlerinden Mesobuthus gibbosus gibbosus Brulle alttürü Avrupa'nýn güney kesimlerinde yaygýn olduðu halde M. g. anatolicus Anadolu'nun 4 Balýkesir, Eskiþehir, Çankýrý, Sývas, Kayseri, Þanlýurfa hattýnýn güney kesimlerinde yaygýndýr (Kinzelbach 1975). Diðer bir tür olan Mesobuthus eupeus (Koch CL)'un yaþam alaný Ýran'dýr (Kinzelbach 1985). Bu tür Azerbeycan, Irak ve kýsmen Suriye'de de yaþamaktadýr. Yurdumuzda ise Doðu ve Güneydoðu Anadolu'da yayýlýþ gösterir. Karataþ ve Karataþ (2001), bu türün Ýç Anadolu'nun doðu kesimlerinde de (Kayseri, Nevþehir, Niðde) bulunduðunu kayýt etmektedir. Bu türe Kýrýkkale il sýnýrlarý içinde rastlanmadý. Ayrýca Kinzelbach (1985)'a göre Euscorpius mingrelicus (Kessler)'un Anadolu'daki yayýlýþ alaný içinde Kýrýkkale de bulunmaktadýr. Bu türe Kýzýlcahamam ve Çamlýdere çam ormanlarýnda tarafýmýzdan çok rahat rastlandýðý halde, Kýrýkkale ormanlarýnda hiç rastlanamadý. Gerçi Kýrýkkale lokalitelerinde meþe ormanlarý yer alýyordu. Bu tür, çam ormanlarýný daha çok tercih ediyor olabilir. Otbiçen türlerinin otlaklarý, sulak alanlarý, bahçe ve ormanlarda dökülmüþ yaprak veya çöp aralarýný tercih ettiði anlaþýlmýþtýr. Lokalite kayýtlarý Hillyard ve Sankey (1989)'in ekoljik bulgularý ile örtüþmektedir. Otlardan yoksun olan kurak, taþlýk ve kayalýk alanlarda hemen hiç rastlanmadýlar. Bu araþtýrma için arazi çalýþmalarý bütünüyle gündüz saatlerinde gerçekleþtirilmiþtir. Að ören örümcekler, sýçrayýcý ve yengeç örümceklerinin bir kýsmý gündüzcüdür (diurnal). Oysa bilinmektedir ki arahnid'lerin çoðu gececildir (nocturnal). Gerçi gececil örümcek veya akrepler gündüz saklanmýþ olduklarý habitatlarýnda (taþ altý, kabuk altý, yuva içi) bulundular. Yine de faunistik araþtýrmalarda, türlere rahat ulaþabilmek için doðru zamanda arama yapýlmalýydý. Bu yüzden gece araþtýrmalarýnýn olmayýþý bir eksiklik getirmiþtir. Bu araþtýrmada lokalitelerden çok sayýda nimf örnekleri de elde edildi. Bu örneklerin genital organlarýnýn henüz açýlmamýþ olduðundan ve saðlýklý tür teþhisinin yapýlamayacaðý düþüncesi ile ergin olmayan bireyler deðerlendirilmemiþtir. TEÞEKKÜR , ve numaralý projelere desteklerinden dolayý Kýrýkkale Üniversitesi Rektörlüðü Bilimsel Araþtýrma Projeleri Birimine teþekkür ederiz. No: 56, 2005

5 Kýrýkkale Ýlinin Araneo-Faunasý Üzerine (Arthropoda: Arachnida) Ekoloji Tablo 1. Kýrýkkale il sýnýrlarý içinde yer alan lokalitelerden toplanan akrep, böðü, örümcek ve otbiçen türleri ve her bir türe ait diþi ( ), erkek ( ) ve toplam ergin ( ) sayýlarý. No: 56,

6 Ekoloji A. BAYRAM, T. DANIÞMAN, F. YEÞÝLYURT, Ý. ÇORAK, M. ÜNAL Tablo 1. Devamý. 6 No: 56, 2005

7 Kýrýkkale Ýlinin Araneo-Faunasý Üzerine (Arthropoda: Arachnida) Ekoloji Tablo 1. Devamý. KAYNAKLAR Allahverdi H (2004) Güneydoðu Anadolu Bölgesi Að Ören Örümceklerinin Faunasý, Ekolojisi ve Sistematiði (Arachnida, Araneae). Doktora Tezi, Yüzüncü Yýl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van. Allahverdi H, Bayram A (1995) Konya yöresi tarla örümceklerinin (Ordo: Araneae) habitat tercihleri. In: II. Ulusal Ekoloji-Çevre Kongresi, Eylül 1995, Ankara, Bayram A (1993) Ecological studies on wolf spiders (Lycosidae, Araneae) in a mixed agricultural situation. Doctoral Thesis, University of Newcastle upon Tyne, Ýngiltere. Bayram A (1994) Doðu Canik Daðlarýndan örümcek (Ordo: Araneae) kayýtlarý. In: XII. Ulusal Biyoloji Kongresi, 6-8 Temmuz 1994, Edirne, Bayram A (1996) Spiders from Akdamar island (Lake Van): Faunistic notes, habitat descriptions and sampling methods. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 6, Bayram A (2000) Kýrýkkale Kýzýlýrmak Yeþil Vadi araknid (Class: Arachnida) faunasýnýn araþtýrýlmasý. Kýrýkkale Üniversitesi Bilimsel Araþtýrma Projesi Raporu, 98/ , Kýrýkkale. Bayram A (2001), Kýrýkkale ili tarýmsal ekosistemlerinde örümcek faunasýnýn tespiti ve örümceklerin ekolojik rollerinin araþtýrýlmasý, Kýrýkkale Üniversitesi Bilimsel Araþtýrma Projesi Kesin Raporu, 98/ , Kýrýkkale. Bayram A (2002) Türkiye Arachnida (Örümcekgiller) Tür Listesi ve Yayýlýþlarý. In: Demirsoy A, Genel Zoocoðrafya ve Türkiye Zoocoðrafyasý, Hayvan Coðrafyasý, 23. Bölüm, 5. Baský, Meteksan Yayýnlarý, Ankara. Bayram A, Allahverdi H, Varol MÝ, Pekdemir H (1998) Denizli yöresi tütün tarlalarýnýn örümcek faunasý. Centr. Ent. Stud. Misc. Pap. 57, 1-6. Bayram A, Varol MI, Tozan IH (2000) The spider (Araneae) fauna of the cotton fields located in the west part of Turkey. Serket 6, 4, Cokendolpher JC (1990) Harvestmen of Egypt (Arachnida: Opiliones). Serket 2, 1, Çorak Ý (2004) Anadolu'dan toplanmýþ otbiçen örneklerinin sistematiði ve biyo-ekolojisi (Arachnida: Opilionida). Yüksek Lisans Tezi, Kýrýkkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kýrýkkale. El-Hennawy HK (1990) Key to solpugid families (Arachnida, Solpugida). Serket 2, 1, El-Hennawy HK (1999) Sun-spiders of the Arab countries (Arachnida, Solpugida), Serket 6, 3, Gruber J (1969) Weberknechte der Familien Sironidae und Trogulidae aus der Turkei (Opiliones, Arachnida). Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul 34, 1-2, Heimer S, Nentwig W (1991) Spinnen Mitteleuropas. Verlang Paul Parey, Berlin. Hillyard PD, Sankey JHP (1989) Harvestmen: Keys and notes for the identification of the species, Synopses of the British Fauna. 2nd edition, The Linnean Society of London Publications, Cologne. Jones D (1990) Der Kosmos-Spinnenführer (Mitteleuropaischen Spinnen und Weberknechte). W. Keller & Company, Stuttgart. No: 56,

8 Ekoloji A. BAYRAM, T. DANIÞMAN, F. YEÞÝLYURT, Ý. ÇORAK, M. ÜNAL Karataþ A, Karataþ A (2001) First record of Mesobuthus eupeus (C.L.Koch 1839) from central Anatolia (Scorpines: Buthidae). In: Fet V, Selden PA (eds), Scorpion: In memorian Gray A. Polis, British Arachnological Society, , Karol S (1967) Türkiye Örümcekleri, I. Ön Liste. Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Yayýnlarý, No: 109, Ankara. Kýyak S (2000) Entomolojik Müze Metotlarý. Gazi Üniversitesi Yayýnlarý, Ankara. Kinzelbach R (1975) Die Scorpione der Agais: Betrage zur Systematik, Phylogenie und Biogeographie (=The Egean Scorpions). Zool. Jb. Syst. Bd. 102, Kinzelbach R (1985) The Scorpions of the Near end Middle East. Tübinger Atlas des Vorderen Orients (TAVO), Wiesbaden. Kovaririk F (1999) Review of European scorpions, with a key to species. Serket 6, 2, Levy G (1997) Twelve genera of orb-weaver spiders (Araneae, Araneidae) from Israel. Isr. J. Zool. 43, Luczak J (1979) Spiders in agrocoenoses. Polish Ecological Studies 5, Manoley D, Drummond FA, Alford R (2003) Spider predation in agroecosystems: Can spiders effectively control pest populations? Biological Bulletin, 190, 1, 1-5. Mansour F, Rosen D, Shulov A, Plaut HN (1980) Evaluation of spiders as biological control agents of Spodoptera littoralis (Boisd.) larvae on apple in Israel. Acta Oecologica 1, Nyffeler M (1982) Field studies on the ecological role of the spiders as insect predators in agroecosystems. Doctoral Thesis, Swiss Federal Institute of Technology, Swiss. Nyffeler M, Benz G (1987) Spiders in natural pest control: a review. J. Appl. Entomol. 103, Riechert SE, Lockley T (1984) Spiders as biological control agents. A. Rev. Ent. 29, Roberts MJ (1985) The spiders of Great Britain and Ireland. Volume I-II-III, Harley Books, Essex. Roberts MJ (1995) Spiders of Britain and Northern Europe. Collins Field Guide, Harper-Collins Publishers, London. Snegovaya N (1999) Contribution to the haevest spider (Arachnida, Opiliones) fauna of the caucasus. Tr. J. Zool 23, Tyschchenko VP (1971) Identification Key to Spiders of the European USSR. Leningrad, Opred Faune USSR 105, Ünal M (2002) Kýzýlýrmak Yeþilvadi (Kýrýkkale) Að Örücü Örümceklerinin (Arachnida: Araneae) Taksonomisi Üzerine Araþtýrmalar. Yüksek Lisans Tezi, Kýrýkkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kýrýkkale. Varol MI (2001) Kuzeydoðu Anadolu Bölgesi Yer Örümceklerinin Faunasý, Ekolojisi ve Sistematiði (Arachnida, Araneae). Doktora Tezi, Yüzüncü Yýl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van. Victor F, Braunwalder ME (1999) The scorpions (Arachnida: scorpiones) of the aegen area: current problems in taxonomy and biogeography. Belg. J. Zool. 130 (1), No: 56, 2005