Güvenlik Raporu ve Acil Durum Planları Tebliği

Transkript

1 Güvenlik Raporu ve Acil Durum Planları Tebliği Giriş: Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmeliğe göre; üst seviyeli kuruluşların işletmecilerinin güvenlik raporları ve dahili acil durum planlarını hazırlamaları ve uygulamaları gerekir. Bununla birlikte, yetkili mercilerin bu üst seviyeli kuruluşlara göre harici acil durum planlarını hazırlamaları gerekir. Yönetmeliğin 9 uncu maddesi güvenlik raporunun hazırlanmasıyla ilgilidir. Güvenlik raporu en azından Yönetmeliğin Ek II de belirtilen bilgileri ve verileri içerecektir. Buna ek olarak güvenlik raporu, Yönetmeliğin Ek III te verilen bilgilere uygun olarak büyük kaza önleme politikası ve bu politikayı uygulayabilmek için bir güvenlik yönetim sisteminin yürütüldüğünü kanıtlayacaktır. Yönetmeliğin 11 inci maddesi acil durum planlarının (hem dahili hem harici) hazırlanmasıyla ilgilidir. Acil durum planları Yönetmeliğin Ek IV te belirtilen bilgileri içermek zorundadır. Güvenlik raporlarına ilişkin hususlar Yönetmeliğin 10 uncu maddesi ile Ek II ve III te verilmektedir. Acil durum planlarına ilişkin hususlar Yönetmelikte 12, 13, 14 ve 15 inci maddeler ile Ek IV-V te verilmiştir. Yönetmelik, güvenlik raporları ve acil durum planları için gerekli hususları belirlerken, güvenlik raporu ve acil durum planında neyin gerekli olduğuna dair daha detaylı kılavuz bilgilere ve açıklamalara ihtiyaç duyulmuştur. Türkiye deki mevzuat sistemi nedeniyle, kılavuz bilgiler tek başına dokümanlar olarak hazırlanamamaktadır; ancak bu bilgilerin de bir yasal dayanağı bulunmalıdır. Bu nedenle kılavuz bilgiler tebliğin bir eki şeklinde hazırlanmıştır. Güvenlik raporları ve acil durum planları hakkındaki bu Tebliğ hazırlanırken, aşağıdaki dokümanlar göz önünde bulundurulmuştur: Avrupa Birliği Konsey Direktifi 96/82/EC (Seveso II) gerekliliklerini karşılamak için bir güvenlik raporunun hazırlanmasına ait rehber bilgiler. Avrupa Birliği Konsey Direktifi 96/82/EC (Seveso II) nin gerektirdiği gibi Büyük Kazaları Önleme Politikası ve Güvenlik Yönetim Sistemine ait Rehber Bilgiler. Güvenlik Raporları Hazırlama HSG190, Sağlık ve Güvenlik İdaresi, İngiltere. Büyük Kazalar için acil durum planlaması, HSG191, Sağlık ve Güvenlik İdaresi, İngiltere. Güvenlik raporlarına ait bilgiler güvenlik raporlarının hazırlanmasında bir yol gösterici olarak verilmiştir. Acil durum planlarına ait bilgiler, acil durum planlarını hazırlayanlar, işletmeciler, valilik ve/veya belediyeler, acil servis hizmetleri vb. de dahil olmak üzere bir

2 kuruluştaki büyük endüstriyel kazalara müdahalede bulunması gerekenler için uygulamalara yol gösterici olarak verilmiştir.

3 Madde 1- (1) Bu Tebliğ, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Çevre Bakanlığı tarafından Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasının (h) bendi gereği hazırlanmıştır. Madde 2- Bu tebliğde Yetkili Merci ye yapılan herhangi bir atıf, ilgili yetki alanları dahilinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Çevre ve Orman Bakanlığı na bir atıf olarak yapılacaktır. Madde 3- (1) Bir üst seviyeli kuruluşun işletmecisinin, Yönetmeliğin 3 üncü Bölümüne göre kuruluşun, Yönetmeliğin Ek II/1 de belirtilen amaçlar için yeterli olduğunu gösteren ve en azından Ek II de belirtilen bilgileri içeren bir Güvenlik Raporu hazırlaması gerekir. (2) Kuruluş için güvenlik raporu hazırlanması sırasında işletmeci tarafından gerektiğinde bu tebliğin ekinde verilen Güvenlik Raporları İçin Rehber Bilgiler göz önünde bulundurulur. Madde 4- (1) Üst seviye kuruluşun işletmecisi tarafından, Yönetmeliğin dördüncü bölümüne göre, Yönetmeliğin Ek IV Kısım 1 de belirtilen hedeflere ulaşmak için yeterli olacak ve en azından Ek IV Kısım 2 de belirtilen bilgileri içeren bir dahili acil durum planı hazırlanır. (2) Kuruluş için dahili acil durum planının hazırlanması sırasında işletmeci tarafından gerektiğinde bu Tebliğin ekinde verilen Acil Durum Planları Rehber Bilgiler i göz önünde bulundurulur. Madde 5- (1) Yönetmeliğin 3 üncü maddesinde tanımlandığı gibi bölgesinde üst seviyeli kuruluş bulunan valilik ve/veya belediyeler, Yönetmeliğin dördüncü bölümü uyarınca bu kuruluş için bir harici acil durum planı hazırlaması gerekmektedir. Bu harici acil durum planı, Yönetmeliğin Ek IV Kısım 1 de belirtilen hedeflere ulaşmak için yeterli olacak ve Ek IV Kısım 3 de belirtilen bilgileri içerecektir. (2) Harici acil durum planı hazırlanması sırasında valilik ve/veya belediyeler tarafından gerektiğinde bu Tebliğin ekinde verilen Acil Durum Planları Rehber Bilgiler göz önünde bulundurulur. Madde 6- Bu Tebliğ Resmi Gazete de yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.

4 Ek 1. Giriş 1. Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelik, tehlikeli maddeleri içeren büyük kazaların önlenmesini ve insanlara ve çevreye olan etkilerini sınırlandırmayı amaçlamaktadır. 2. Güvenlik raporu, dahili acil durum planı ve harici acil durum planı için gereklilikler bu amaca ulaşmak için temel önlemlerin bir kısmı Yönetmelikte bulunmaktadır. 3. Bu Tebliğ, Yönetmelikte bulunan güvenlik raporları ve acil durum planları gerekliliklerinin açıklanmasına yardımcı olmak için yol gösterici olarak hazırlanmıştır. 4. Güvenlik raporları kılavuzu, üst seviyeli kuruluşların işletmecilerine ve yetkili mercilere yardımcı olacaktır. Acil durum planları kılavuzu, üst seviyeli kuruluşlarla ilgili hem dahili hem harici acil durum planlaması için sorumluluğu olan herkese, işletmecilere, yetkili mercilere, valilik ve/veya belediyeler ile acil servislere yardımcı olacaktır. 2. Güvenlik Raporlarının Hazırlanması İçin Kılavuz Bilgiler 2.1 Giriş 1. Güvenlik raporu, üst seviyeli kuruluşların denetiminin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Tehlikeli maddeleri işleyen veya depolayan tesislerin faaliyette bulunduğu süreç boyunca güvenli ve çevreci bir yaklaşımla işletilmesinin kısa tasviridir. Güvenlik raporu için toplanan bilgi, büyük kazaları tanımlamalı, bu gibi kazaları önlemek ve bu gibi kazalar gerçekleştiğinde etkilerini azaltmak için alınan önlemleri açıklamalıdır. Güvenlik raporu, işletmecinin bu önleyici ve kontrol edici önlemleri dikkatlice gözden geçirdiğinin kanıtıdır. 2. Bir güvenlik raporunda gerekli olan bilginin özü ve içeriği, kuruluşun büyüklüğüne, yapılan işlerin niteliğine ve çeşitliliğine, olabilecek büyük kaza tehlikeleri ile kuruluş etrafındaki çevre koşullarına bağlıdır. 3. Güvenlik raporunun hazırlanmasından sonra kuruluşta büyük kazaların önlenmesi ve azaltılmasına yönelik dolaylı etkileri olabilecek önemli derecede değişiklikler olması durumunda, güvenlik raporu gözden geçirilmeli ve değişiklik yapılan güvenlik raporu yetkili merciye sunulmalıdır. 4. Yetkili merciye yazılı bir şekilde güvenlik raporu nun içindeki bazı bilgilerin kamuya açıklanmaması gerektiği bildirilmediği takdirde, güvenlik raporu kamuya açık hale getirilecektir. Kamuya açıklanmaması istenen bilgiler ile ilgili bir başvuru, yetkili mercinin başvuruyu yeterince inceleyebilmesini ve karar verebilmesini sağlayacak gerekli bilgiyi içermelidir. Bütün gizlilik konuları değerlendirilmeden hiç bir bilgi kamunun erişimine açılmayacaktır.

5 Kamunun bilgiye erişimi ile ilgili konular yetkili merci sorumluluğunda olacak ve bu bilgiler beş yıllık aralıklarla gözden geçirilecektir. 5. Yetkili merci; a. Güvenlik raporundaki bilgilerin yeterli olup olmadığını inceleyecek, b. Raporun hazırlanma amaçlarına ulaşılıp ulaşılmadığını değerlendirecek ve c. Rapor hakkında bir sonuca varacaktır. 6. Güvenlik raporu, yetkili merci tarafından; a. Büyük bir kazanın önlenmesi veya sonuçlarının sınırlandırılmasında alınan bazı önlemlerin önemli derecede yetersiz olduğu sonucuna varıldığında, söz konusu faaliyetlerin yasaklanmasını talep etmek, b. Kuruluşta denetim programına dahil edilmesi gereken tesislere, tesis bölümlerine veya faaliyetlere karar vermek amacıyla kullanılacaktır. 7. Yetkili merci, güvenlik raporu hakkında vereceği kararı şunlara dayandıracaktır; a. Önemli derecede bir eksiklik bulunup bulunmamasına, (önemli derecede bir eksiklik söz konusu ise, yetkili merci derhal gerekli önlemi alacaktır. Ancak, eksikliğin söz konusu olduğu faaliyetin veya faaliyetlerin yasaklanması, söz konusu eksikliğin kuruluşta gerçekleştirilen denetim sırasında tespit edilmesi durumunda gerçekleştirilecektir.) b. Güvenlik raporunun ve değerlendirme sürecinde elde edinilen herhangi bir ek bilginin raporun amaçlarına uygun ve yeterli olup olmamasına. 8. Yetkili merci, kararını verebilmesi için mevcut bilginin yeterli olmaması durumunda işletmeciden ek bilgi talep edebilir. Ancak, güvenlik raporunun amacını karşılamaktan uzak olduğu durumlarda işletmeciye geri gönderebilir ve tekrar sunulmasını isteyebilir. 9. Yetkili merci, güvenlik raporu hakkındaki sonuçları ve kararı işletmeciye iletecek ve bununla ilgili yazıyı da kamunun erişimine açık hale getirecektir. 2.2 Güvenlik Raporunun Amacı 10. Güvenlik raporunun amaçları Yönetmelik Ek II/1 de belirtilmiştir. 11. Bu amaçlar, işletmecinin a. Güvenlik raporunun uygulanması için bir büyük kaza önleme politikası ve bir güvenlik yönetim sisteminin bulunduğunu, b. Büyük kazaların tanımlandığını, c. Büyük kazaların önlenmesi ve bunların çevre ve insan üzerindeki sonuçlarının sınırlandırılması için gerekli önlemlerin alındığını, d. Kuruluş içindeki, büyük kazaya yol açabilecek herhangi bir tesisin, depolama tesisinin, ekipmanın veya alt yapının tasarımı, inşaatı, işletimi ve bakımında yeterli güvenliğin sağlandığını ve e. Bir dahili acil durum planının hazırlandığını, kanıtlaması gerektiğini göstermektedir.

6 12. Ek olarak, güvenlik raporunun amaçlarını karşılamak için; a. Harici acil durum planlarının hazırlanması için yetkililere bilgi sağlanması ve b. Mevcut kuruluşların etrafında yeni faaliyetlere ya da mevcut tesislerin genişlemelerinin konumlandırılmasına dair kararların verilmesi için yetkililere gerekli bilginin sağlanması, gerekmektedir. 13. Bölüm 2.3, büyük kazaların önlenmesi ve kontrol edilmesi için yetkili mercinin; kuruluş, kuruluşun konumu, amacı, faaliyetleri ve içerdiği tehlikeler, hizmetler ve teknik ekipman hakkında, genel açık bir bilgiye sahip olmasını sağlamak için gereken bilginin içeriğini açıklamaktadır. Birden fazla tesis bulunan alanlar için bu bilgi genellikle tüm kuruluşta ortak olarak kullanılan bilginin bir parçasıdır. Güvenlik ile ilgili kontrol ekipmanının tanımı gibi daha detaylı bilgiler ayrı tesislerin tanımlarında ele alınabilir. 14. Bölüm 2.4, büyük kazaların önlenmesine yönelik yetkili mercinin; yönetim sisteminde yer almasını istediği konular hakkında detaylı bilgiler vermektedir. Bu bilgiler kuruluştaki güvenlik sisteminin temel parçalarıdır. Özellikle bu bilgiler, işletmecinin büyük kazaların önlenmesi veya kontrolüne yönelik gerekli önlemlere nasıl karara vardığını göstermesi açısından gereklidir. Güvenlik raporunda verilen ve açıklanan önlemler, belirtilen yönetim düzenlemelerinin uygulamaya sokulduğunu gösterecek şekilde olmalıdır. Birden fazla tesisi bulunan alanlarda, özel bir tesis için düzenlemelerdeki olabilecek farklılıklar, raporun söz konusu tesis ile ilgili bölümünde belirlenebilir ve açıklanabilir. 15. Bölüm 2.5, 2.6 ve 2.7, sahada belirlenen tehlikeler ile büyük bir kazayı önlemek veya sonuçlarını sınırlandırmak için gereken önlemler arasında bir bağlantı kurmayı amaçlamaktadır. 16. Sahadaki temel faaliyetler ve devam etmekte olan prosesler ile ilgili bilgi akışının sağlanması gereklidir. Dolayısıyla; Bölüm 2.5, olası kazalar hakkında bilgi; büyük kazaların olası birincil sebeplerini ve sonuçları ile ilgili değerlendirmeyi içermelidir. Bölüm 2.6, her tesisteki büyük kazaları önlemek veya sonuçlarını sınırlandırmak için gereken önlemler hakkında bilgi; büyük kazalardan kaçınmak, bunları önlemek ve kontrol etmek için gerekli olan önlemleri açıklamalıdır. Bölüm 2.7, büyük bir kazanın sonuçlarının sınırlandırılması için gereken acil durumlara karşılık verme önlemleri hakkında bilgi de ise büyük bir kazanın sonuçlarının sınırlandırılması için alınacak önlemler açıklanacaktır. 17. Bu önlemler, mühendislik önlemleri, sistemler ve eğitim gibi usul veya insan etmenleri hakkında olabilir. Genelde bu önlemler bütün bunların bir bileşenidir. 18. Risk analizlerinden elde edilen bulgular ve sonuçlar, tehlikeler ve riskler arasındaki ilişkiyi özetlemelidir. Bunlar, büyük kazaların önlenmesi ve sonuçlarının sınırlandırılması için gereken bütün önlemlerin alındığını ve kullanım ömrü boyunca tesis, ekipman ve alt yapının yeterince güvenli ve emniyetli olduğunu ispat etmelidir.

7 19. Güvenlik raporu, a. Tehlikeli olayların ve sonuçlarının olasılıklarını içeren risklerin analizi ve b. Alınan teknik veya idari önlemler, arasında bağlantı olduğunu gösterebilmelidir. 20. Güvenlik raporunda yer alan hususlar nitel ve iyi sonuç vermiş uygulamalara ve mühendislik prensiplerine ve olası büyük kaza senaryoları dikkate alınarak büyük bir kazanın önlenmesi ve sonuçlarının sınırlandırılmasına yönelik genel verilere dayanabilir. 21. Daha karmaşık durumlar, gerekli bütün önlemlerin alındığını kanıtlamak amacıyla fayda maliyet analizi ile birlikte nicel değerlerin yer almasını da gerektirebilir. 22. Makul olan ve uygulanabilirliği belirlenen ilave önlemler uygulanmalıdır. Riskin azaltılmasına yönelik önlemlerin kabul görmemesi halinde gerekçe kanıtlarla desteklenmelidir. 23. Dikkate alınan tehlike senaryolarının kapsamı, acil durum planlamasının amaçlarına uygun ve ihtiyaçlara cevap verecek şekilde olmalıdır. 24. İnsan ve çevre için en kötü durum senaryoları ele alınmalı, bu durumlar için yapılan analizlerde fazla iyimser veya kötümser olunarak acil servis hizmetleri için kaynak sorunları yaratılmasından kaçınılmalıdır. Değerlendirmelerde kullanılan varsayımlar ve sonuç modelleri tehlikenin ölçeği ve doğasına uygun olmalıdır. 25. Hesaba katılan zararın düzeyi ve kullanılan etki kriteri/savunmasızlık modelleri, insanların ciddi veya ölümcül bir şekilde yaralanabileceği veya yataklı tedavi gerekebileceği alanların kapsamını tahmin etmeye uygun olmalıdır. Çevreye verilen zararın düzeyi belirlenirken, etkiler göz önünde tutulmalıdır. 2.3 Kuruluşun tanımı Yetkililer ile iletişim için gerekli bilgiler 1. İşletmeci ile yetkililer arasında iletişimi sağlamak amacıyla gerekli temel bilgiler aşağıdadır: a. Saha işletmecisinin adı; b. İşletmeci bir tüzel kişilik ise, tescilli adresi; c. Kuruluşun ve gerekirse güvenlik raporunda ele alınan tesisin adı ve adresi; d. Güvenlik raporu hakkında iletişime geçilecek yetkili kişinin adı, adresi, telefon ve faks numarası. 2. Ayrıca şunları da dahil etmek yararlı olabilir:

8 a. Varsa e-posta adresi, b. Kuruluşun konumunu belirleyen altı rakamlı referansı bulunan harita, c. İşletmecinin daha büyük bir şirket grubunun bir parçası olup olmadığına dair detaylar. Tehlikeli maddeler hakkında bilgi 3. Güvenlik raporunda tehlikeli maddelerle ilgili aşağıdaki detayları içeren bilgilere yer verilmelidir; a. IUPAC adlandırma sistemine göre maddenin veya madde sınıfının adları, b. Kuruluşta veya tesiste olan veya olması muhtemel tehlikeli maddelerin maksimum miktarları, c. Fiziksel ve kimyasal özellikleri, d. İnsan ve çevreye ani veya sonraki zararları. 4. Gerekli hallerde tehlikeli kimyasallar hakkında bilgileri içeren malzeme güvenlik bilgi formlarından yararlanılmalıdır. 5. Tehlikeli maddeler; a. Ham maddeler, ara ve yan ürünler, katalizör veya yakıt, b. Atıklar, c. Katkı maddeleri ve farklı bileşenler ve d. Kimyasal proseslerde kontrol kaybı veya diğer planlı olmayan ancak öngörülebilen olaylar sonucu oluşan maddeler, şeklinde bulunabilir. 6. Güvenlik raporu, Yönetmeliğin Ek 1 Bölüm 1 ve Bölüm 2 de verilen tehlikeli madde listelerinde, Kolon 2 ve Kolon 3 deki eşik değerlere eşit veya üzerinde olan bütün tehlikeli maddelerin bir envanterini içermelidir. Bu değerlerin altında olan tehlikeli maddeler de, direkt veya dolaylı olarak büyük bir kazaya sebep olabilecek potansiyeldeyseler rapora dahil edilmelidir. Rapora dahil edilmeyen tehlikeli maddelerin neden rapora dahil edilmediği ile ilgili nedenler belirtilmelidir. 7. Tehlikeli maddelerin stoktaki maksimum miktarları hesaplanırken, faaliyet esnasındaki dalgalanmalar göz önüne alınmalıdır. 8. Bir depoda olduğu gibi müessesenin büyük ve çeşitli miktarda farklı tehlikeli maddeler içermesi durumunda, bunlar, Ek I, Bölüm 2 de yer aldığı gibi kategorilere ayrılarak gruplandırılması yoluyla tanımlanabilir. Bu şekilde tanımlanması halinde, seçilen grupların seçilme gerekçeleri açıklanmalıdır. 9. Bir grup farklı tehlikeli maddenin kendi niteleyici miktarından daha az olması durumunda, güvenlik raporu, her bir tehlikeli madde miktarlarının Yönetmelik hükümlerine uygun olarak nasıl sınıflandırıldığını göstermelidir. 10. Yönetmelik Ek I Giriş madde 5 uyarınca, sadece bu maddelerin sahada büyük endüstriyel kaza kaynağı olmadığının kanıtlanması durumunda, tehlikeli

9 maddelerin toplam miktarının hesaplanmasında tehlikeli maddelerin niteleyici miktarının %2 sinin altındaki maddelerin ihmal edilmesine izin vermektedir. Yönetmeliğin bu hükmü kullanılacaksa, bu tür maddelerin sahadaki büyük endüstriyel kazaya neden olmayacağının güvenlik raporunda ayrıntılı olarak gösterilmesi gerekmektedir. 11. Saf halde bulunmayan, katkı maddeleri veya müstahzarların bileşenleri de dahil olmak üzere belirlenen her tehlikeli madde veya tehlikeli madde sınıfı için güvenlik raporunda; a. Kimyasalın adı ve varsa bilinen genel adı, b. IUPAC adlandırma sistemine göre maddenin veya madde sınıfının belirlenmesi, c. CAS numarası, d. Gerekliyse saflık derecesi, e. Saf halde bulunmayan herhangi bir madde veya katkı maddesinin saflık derecesi ve bir müstahzardaki her bileşenin oranı, f. Tehlikeli maddenin belirlenmesini sağlayacak benzeri bilgiler, yer alacaktır. 12. Kuruluşta bulunan tehlikeli maddelerle ilgili olarak aşağıdaki bilgiler sağlanacaktır; a) Fiziksel ve kimyasal özellikleri 1. Karakteristik sıcaklık ve basınç değerleri, 2. Normal koşullarda ve normal olmayan koşulların başlangıcındaki konsantrasyonları ve fazları, 3. Parlama noktası, 4. Tutuşma sıcaklığı, 5. Yanabilme sınırları, 6. Buhar basıncı, 7. Yoğunluk, 8. Tepkime verileri ve oranları, 9. Bozunma hızları, b) Toksikolojik, alevlenebilirlik ve patlayıcılık özellikleri; 1. Toksisite, 2. Kalıcılık, 3. Tahriş edici etkiler, 4. Patlayıcıların hassasiyet verileri, 5. Aşındırıcı özellileri. 13. İşletmeci, tehlikeli maddelerin bütün normal işletme koşulları, normal olmayan koşullar ve öngörülebilen kaza koşullarındaki özelliklerini dikkate almalı ve bunları raporlamalıdır. Dolayısıyla, tehlikeli maddenin kimyasal davranışının bir dizi farklı koşullarda değişip değişmediği raporlandığında aşağıdaki koşulları içermelidir: a. Başlatma, yenilenme, normal işletme koşulları, kapatma veya diğer belirlenen durumlar sırasındaki işletim basınçları ve sıcaklıkları, b. Normal işlemler veya öngörülebilen kaza koşulları sonucunda ortaya çıkan ürünler, yan ürünler, kalıntı ve ara maddeler, c. Bir proses sırasında veya prosesi takiben tepkimeye giren sıvıların davranışı;

10 d. Ürünlere olan bulaşma. 14. Çevreye ve/veya insanlara ani veya daha sonradan zarar verebilecek, kuruluşta bulunan tehlikeli maddelerin bilinen fiziksel, kimyasal veya toksikolojik özellikleri hakkında olaylara dayanan bilgiler sağlanmalıdır. Bu bilgiler, normal ve normal olmayan koşullar sonucunda oluşan tehlikeli maddeleri içermelidir. Ayrıca tehlike göstergeleri de verilmelidir. 15. Sadece, güvenlik raporunda daha sonradan gösterilen çeşitli kanıtlar hakkındaki özelliklerin sunulması gerekmektedir. Verilen bilgi, hem kısa hem de uzun vadeli etkilerden bahsetmelidir ve örneğin şunları içerebilir: a. Tahriş, boğma, kalıcılık, antagonistik ve sinerjik etkiler, uyarı belirtileri, kanser veya mutajen hasarlar gibi sağlık tehlikeleri, b. Öldürücü derişimler, c. Yangın veya patlama sonucu hasar, d. Bina hasarları dahil çevre, ekosistem ve ilgili hassas türler üzerindeki etkileri. 16. Verilen bilgi, insan ve çevre üzerindeki zararlı etkileri dikkate almalıdır ve havaya deşarj, suya deşarj, yeraltısuyuna sızıntı, patlamalar gibi zarar verebilecek yolları ana hatları ile vermelidir. 17. LD50 (Nüfusun %50 sinin ölümüne yol açan öldürücü doz) ve çevre kalite standartları gibi, tehlikeli maddelerin etkilerine kabul edilebilir maruziyet sınır değerleri de ayrıca verilmelidir. Kabul edilebilir sınır değerlerini derişim, maruz kalma süresi ve diğer ilgili parametreler bazında ele almak gerekli olabilir. 18. Uygun yerlerde, açıklanan zararlı etkileri, tehlikeli derişimleri ve kabul edilebilir sınır değerlerini gerekçelendirmek için bilimsel literatüre atıflar yapılmalıdır. Etkiler hakkında yeterli bilimsel bulgu olmaması durumunda, güvenlik raporunda, bu bilgi eksikliğinin ve bununla nasıl başa çıkılabileceğinin değerlendirilmesinde kullanılacak yaklaşımı ana hatlarıyla açıklanmalıdır. Yakın çevre hakkında bilgi 19. Kuruluş içinde ve yakın çevresinde yaşamakta olan insanlar da dahil kuruluş etrafındaki çevreyi tanımlayan bilgiler sağlanmalıdır. Tanımlanan alanın kapsamı, tehlike sınırlarını veya güvenlik raporunda sonradan verilen en kötü senaryoları da dikkate almalıdır. 20. Kuruluş ve yakın çevresini gösteren uygun ölçekli (örneğin 1:10 000) bir haritanın dahil edilmesi yararlı olabilir. Yakın çevre nüfusunu ve çevreyi belirlemek için farklı haritalar da gerekebilir. 21. Sağlanan haritalar aşağıdakileri açık bir şekilde göstermelidir; a. Herhangi bir arazinin kullanım şekli, örneğin, sanayi, tarım, kent yerleşimleri ve herhangi bir çevresel olarak hassas olan alanlar,

11 b. En önemli bina ve alt yapıların konumu, örneğin: hastaneler, okullar, diğer sanayi alanları, karayolları ve demiryolu ağları, istasyonlar ve manevra istasyonları, havaalanları, limanlar, c. Su temin noktaları, d. Büyük bir kaza alanının kilometrelerce uzağından kirleticileri deşarj edebileceğinden kanalizasyon sistemleri. 22. Kuruluştan çıkış yolları olduğu kadar kuruluşa ulaşım yollarının da açık bir şekilde belirtilmesi gerekmektedir. Kurtarma ve acil durum operasyonları için önemli olan başka diğer trafik yolları da ayrıca gösterilmelidir. Uzak mesafe etkileri de göz önünde bulundurulacaksa farklı ölçekli haritaların kullanılması gerekli olabilecektir. 23. Yakın çevre ile ilgili dikkate alınması gereken beş unsur bulunmaktadır; a. İnsan, b. Büyük kazaya katkı yapacak etmenler, c. Yapay çevre, d. Doğal çevre, e. Büyük kazalara katkı yapacak diğer dış etmenler. 24. Yakın çevre nüfusu ile ilgili bilgiler yer almalıdır. Bu bilgiler; a. Sabit nüfus, b. Alanı kullanabilecek kişilerin tahmini sayısı, örneğin turistler, diğer iş yerlerinde çalışan işçiler vb., c. Hastaneler veya okullarda olduğu gibi söz konusu tehlikeye karşı hassasiyet gösterebilecek veya nüfus yoğunluğundan etkilenebilecek kişiler. 25. İşletmeci ve yetkililerin, büyük bir kazanın halk üzerindeki dolaylı etkilerini, örneğin: içme suyunun kirlenmesi sonucu oluşacak, etkileri değerlendirebilmesini sağlamak için yeterli bilgi bulunmalıdır. 26. Büyük bir kazanın sonuçlarını etkileyebilecek yakın çevre özellikleri dikkate alınarak tanımlanmalıdır. Bunlar şöyle sıralanabilir: a. Binaları ve yaya alt geçidi gibi yer altı yapılarını içerebilecek şekilde topografya, b. Rüzgar hızı ve yönü, yağmur gibi yerel hava kayıtları ve bu bilgilerin, tehlikeli madde yayılımı ile olan ilgisi, c. Jeolojik ve hidrojeolojik yapı, d. Civardaki su yatakları, akiferler, içme suyu çıkarma noktaları, ilgili yerlerde sıvı kirleticilerin veya sızıntı suyun yayılması, e. Civardaki su ve arazi kalitesi, f. Kanalizasyon ve yağmur sistemleri, g. Gel-git ve akıntılar, özellikle gel-git veya nehir ağzı habitatlar tehlike altında ise, h. Acil durum müdahelelerini veya çevreleme önlemlerini engelleyebilecek çevre özellikleri. 27. Büyük bir kaza etkilerine karşı hassas olabilecek kültürel veya tarihi açıdan önemli olan alanlar belirlenmelidir.

12 28. Büyük bir kaza etkilerine karşı hassas olabilecek elektrik, gaz, telefon, su kanalizasyonları ve atık arıtma tesisleri gibi altyapı tesisleri, ana ulaşım yolları veya burada yürütülen faaliyetleri de kapsayacak şekilde dikkate alınmalıdır. 29. En kötü durum senaryoları dikkate alınarak tanımlanan alanın kapsamı belirlenmelidir. 30. Yetkililerce büyük kazanın etkilerinin öneminin değerlendirebilmesini sağlamak için civarda bulunan doğal çevre ayrıntılı olarak açıklanmalıdır. 31. Çevrenin hassas kısımları hakkında detaylı açıklamalar verilmelidir. 32. Civarda bulunan doğal çevrenin özelliklerinin önemi, ulusal veya uluslararası bağlamda, özellikle tehlikede olan bitki ve hayvan türleri olarak açıklanmalıdır. 33. Yetkililerin büyük kazalar hakkında bütün dış etmenlerin dahil edilip edilmediğine karar verebilmesini sağlamak amacıyla yakın çevre hakkında yeterli bilgi sağlanmalıdır. Yakın çevre, kuruluşun sınırları içinde, dışında ve etrafında bulunan en kötü senaryodan etkilenebilecek alanı kapsar. 34. Kuruluşun etrafındaki fiziksel çevre, olası büyük kazalara yol açan olaylar üzerinde etki yaratabilir. Özellikle, kazalara yol açabilecek olası deprem ve göçükler dikkate alınmalıdır. 35. Kuruluşun bulunduğu arazi ve çevresi hakkında tarihsel bilgilerin de dikkate alınması gerekebilir. Göçüklere sebep olabilecek geçmişteki madencilik faaliyetleri veya arazinin elverişli hale getirilmesi işlemleri, güvenlik raporuna dahil edilmelidir. Kirlenmiş arazi veya su konusunda ilgili ve önemli olabilecek geçmiş arazi kullanımları göz önünde bulundurulmalıdır. 36. Kazalara yol açabilecek veya bir kazanın daha kötü hale gelmesine sebep olabilecek diğer dış olaylar hakkında tarihsel kanıtların dikkate alınması da gerekebilir. Örneğin, sismik olaylar, sel ve sıcaklık, yağmur, kar gibi aşırı hava koşulları. 37. Kuruluşun etrafındaki alanda, büyük bir kazaya yol açabilecek veya kazayı daha kötü bir duruma sokabilecek aşağıda yer alan faaliyetler ve benzeri diğer faaliyetlerin dikkate alınması ve açıklanması gerekecektir. a. Diğer büyük kaza tehlikesi olan kuruluşlar, b. Boru hatları, c. Mevcut maden veya diğer çıkarma faaliyetleri, d. Kuruluş dışında veya etrafındaki hava trafiği hareketleri, e. Büyük deniz ve karayolu taşımacılığı gibi etki yapabilecek taşıma faaliyetleri, f. Büyük kazalara yol açabilecek kundakçılık, vandalizm, hırsızlık ve kriminal hasarlar gibi diğer insan kaynaklı faaliyetler, g. Yüksek gerilimli enerji nakil hatları,

13 h. Alandaki güvenlik kontrol sistemleri veya iletişim sistemlerini etkileyebilecek veya elektro-patlayıcı aletleri harekete geçirebilecek radyo-frekans iletim sistemleri. Kuruluşun faaliyetleri ve ürünlerine genel bakış 38. Kuruluşun faaliyetleri ve ürünleri hakkında genel bilgilerin sağlanması güvenlik raporu açısından yararlı olacaktır. Bu genel bilgiler, kapsamın belirlenmesi amacıyla fazla ayrıntı içermeyen ana hatlardan oluşur. Genel bilgiler şunları içerebilir: a. Tesisler, b. Büyük kaza senaryoları, c. Koruma ve müdahele önlemleri, d. Farklı tesisler arasındaki ilişki, e. Faaliyetlerin ve üretimin tarihsel gelişimi. 39. Kuruluşun iç coğrafyası, özellikle ölçekli harita veya planlarla birlikte tüm açıklamalar bir bütün olarak verilmelidir. Örneğin bu bilgiler şunları içermelidir: a. Büyük tehlike olasılığı olan tesislerin konumları, b. Tehlikeli madde içermeyen tesisler de dahil diğer bütün tesislerin konumları ile birlikte buradaki faaliyetler veya mevcut maddeler hakkında genel bilgi, c. Personel yerleri ve sayıları. Nöbetleşe çalışma, bakım faaliyetleri, taşeron, ziyaretçi sayısında olası değişiklikler dikkate alınmalıdır, d. Şalter sistemlerinin konumları, e. Bilgisayar kontrol sistemleri veya izolasyon sistemleri gibi anahtar kontrol sistemlerinin konumları, f. Kuruluşa girişi sağlayan karayolları, demiryolları veya ambar girişlerinin konumları, g. Yedek sistemler de dahil önemli tesislerin kaynakları ve anahtar özellikleri, h. Acil durum müdahele ile ilgili konular, örneğin yangın suyu temini, yangın çıkış yolları ve iletişim sistemleri, i. Hava, su veya kanalizasyondaki toksik maddelerin izlenmesi ve tespit edilmesi için gerekli olan sistemler, j. Yangınların tespit edilmesi ve olası patlayıcı ortamların izlenmesi için gerekli olan sistemler, k. Girişlerin izlenmesi ve izinsiz girişlerin tespit edilmesi için gerekli olan güvenlik sistemleri. 2.4 Büyük kazaları önlemek için idari önlemler hakkında bilgi 26. Bu bölüm büyük kaza önleme politikası (BKÖP) nın nasıl sunulacağı hakkında yol göstermekte ve bu politikayı uygulamada güvenlik yönetim sistemi (GYS) hakkında bilgi vermektedir.

14 27. Burada verilen bilginin bir kısmı her kuruluş için uygun olmayabilir. Ancak, güvenlik raporu önemli kaza tehlikeleri bakımından BKÖP ve GYS nin sahada yeterli olduğunu göstermelidir. GYS nin amaçları ve güvenlik raporu nda değinilen proseslerin nasıl değerlendirileceği GYS nin Bileşenleri 28. GYS, kuruluşun genel yönetim sisteminin bir parçası olabileceği gibi daha büyük bir şirketin veya şirketler grubunun yönetim sisteminin bir parçası da olabilir. GYS kalite yönetim sistemi gibi diğer yönetim sistemleri ile entegre edilmiş olabilir. Bu entegrasyon ihtiyacı güvenlik raporunda yer alacak bilgiler ile sınırlandırılabilir. 29. Güvenlik Raporunda tanımlanan GYS, BKÖP ün amacı ve uygulanması ile ilgili genel yönetim düzenlemelerinin bütün bölümlerini kapsamalıdır. GYS büyük kazaların kontrolü için önemli olan risk yönetimi kontrol sistemlerini de tanımlamalıdır. 30. Etkin bir yönetim; a. Kabul edilmiş hedefleri, b. Bu hedeflere ulaşmak için gerekli planların yapılmasını, c. Planı uygulamak için detaylı çalışmaların yapılmasını, d. Elde edilen sonuçların planlananla karşılaştırılmasını, e. Düzeltici faaliyetin uygun planlanması ve izlenmesini, içerir. 31. Genel yönetim düzenlemeleri, kalite yönetimi için TS ISO , çevre yönetimi için TS ISO gibi yetkili bağımsız kuruluşların belgelendirmelerini içerebilir. Gerekliyse, bunlardan güvenlik raporunda bahsedilmelidir. Genel amaç 32. Yönetim düzenlemeleri ile ilgili olarak genel amaç güvenlik raporu; a. BKÖP ü içermeli, b. BKÖP ü uygulamak için bir GYS varlığını göstermeli, c. BKÖP ve GYS nin yürürlüğe konduğunu, güvenlik raporu dışında diğer gerekli bilgilerin de göz önüne alındığını göstermeli ve d. Büyük kazaları önlemek için tüm gerekli önlemlerin alındığını, insanlara ve çevreye olan sonuçlarının sınırlandırıldığını göstermelidir. 33. Güvenlik raporu, GYS tarafından belirlenen veya etkilenen, teknik önlemler gibi bir takım sonuçların açıklamalarını da içermelidir. Bu bilgi BKÖP ve GYS nin uygulandığının gösterilmesine yardımcı olur. 34. Güvenlik raporunda sadece ilgili kişilerin kalifikasyonlarından bahsetmek önemli değildir. Bunun yerine uygun yönetim seviyeleri ve çalışan yeterliliğinin sağlanması ve sürdürülmesi için uygun bir sistem olduğunu göstermek önemlidir. BKÖP

15 35. BKÖP şunları içermelidir: a. Kuruluşun yüksek standartlarda güvenlik ve çevre performansını sağlama taahhüdünü ve gerekli kaynakların sağlanabilirliğini gösteren bir ifade, b. Kuruluşta büyük kaza tehlikelerine yol açacak faaliyetlerin yapısının ve bu nedenle kuruluşun çalışanlara, komşulara ve çevreye olan yükümlülüklerinin bir tanımı, c. Kuruluşun büyük kazaların kontrolüyle ilgili genel amaçları ve faaliyet esaslarını açıklayan politikasının açık ifadesi ve d. Kuruluşun aşağıdaki hususların yer aldığı bir yönetim sistemini sağlamak ve sürdürmek için taahhüt; i. Kuruluşun organizasyonunda tüm seviyelerde büyük kaza tehlikelerinin yönetimine ilişkin görev ve sorumluluklar, ii. Normal ve normal olmayan operasyonlardan kaynaklanan büyük kaza tehlikeleriyle kaza olasılığı ve şiddetinin değerlendirilmesinin sistematik olarak belirlenmesi için düzenlemeler, iii. Güvenli işletme için bakım ve geçici durdurmaları da kapsayan düzenlemeler ve prosedürler, iv. Değişiklikleri planlamak veya yeni tesis, proses veya depolama tesislerinin tasarımı için düzenlemeler, v. Öngörülen acil durumların sistematik analizle belirlenmesi ve acil durum planlarının hazırlanması, denetlenmesi ve gözden geçirilmesi için düzenlemeler, vi. BKÖP ve GYS de verilen hedeflerin sağlanması için devam eden değerlendirmelerle hedeflerin karşılanmaması durumunda araştırma ve düzeltici faaliyet mekanizmalarını içeren düzenlemeler. Bunlar büyük kazaları ve kazaya ramak kalma olaylarını raporlama ve bunları inceleme ve çıkarılan derslere göre takibini yapma sistemini içermelidir, vii. BKÖP ve GYS nin periyodik değerlendirilmesi ve gözden geçirilmesi için düzenlemeler ve viii. Eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi ve karşılanması için gerekli plan ve programlar. Organizasyon 36. GYS en üstten aşağıya taahhütleri, çevre bilincini ve kuruluş içindeki güvenlik kültürünü yansıtmalıdır. Bu durumun büyük kaza tehlikelerinin yönetiminde yer alan her seviyedeki kişilerin sorumluluklarına nasıl yansıtılacağını tanımlamalıdır. 37. Kuruluşta büyük kaza tehlikelerinin yönetiminde yer alanların görev ve yetkilerine uygun olarak sorumlulukları gösterilmiş ve tanımlanmış olmalıdır. 38. Görev, yetki ve sorumlulukların belirlenmesinde organizasyon şemaları da kullanılabilir. 39. Güvenlik raporu, büyük kaza tehlikelerinin yönetimine dahil olan herbir kimsenin sorumluluklarını göstermelidir. Böylece çalışanlar ve ilgili diğer

16 kişiler her durum için kimin sorumlu olduğunu bilecektir. Ancak, iş tanımlarının bir kopyalarının güvenlik raporlarına eklenmesi gerekli değildir. 40. Güvenlik raporu, kuruluşun BKÖP ü uygulamak için yeterli kaynakları nasıl ayıracağını göstermelidir. İnsan ve finans kaynakları da dahil olmak üzere kaynakların nasıl belirleneceği ve ayrılacağına dair kısa açıklamaları içermelidir. 41. Kilit risk kontrol sistemlerine nasıl kaynak sağlanacağına ve kilit pozisyonların doldurulmasına ait düzenlemelere dair bir açıklama olmalıdır. 42. Kilit personel eksikliğini ve söz konusu personelin uzmanlık alanlarını ve niteliklerini belirlemek için bir sistem olmalıdır. 43. Yöneticiler ve çalışanların, büyük kaza tehlikelerinin kontrolünde sorumluluklarını yerine getirebilmeleri için gerekli bilgi, yetenek ve tecrübeye sahip olmaları gerekmektedir. Güvenlik raporu, büyük kaza tehlikelerinin kontrolünde kilit görevlere sahip olan kişilerin sorumluluklarıyla ilgili yetkilerinin olduğunu göstermelidir. 44. Güvenlik raporu, kuruluşun büyük kaza tehlikelerinin kontrolünde çalışanların katılımını sağlayacak sistemleri olduğunu göstermelidir. 45. Büyük kaza tehlikeleri sadece üst düzey yöneticiler tarafından yönetilemeyeceğinden başarı için üst yönetimin taahhüdü, her seviyeden çalışanın işbirliği ve aktif katılımı esastır. 46. Kuruluş, çalışanların katılımını güvenceye almak için yapısal bir düzenlemeye sahip olmalıdır. 47. Bu nedenle güvenlik raporu; a. Kuruluşun çalışanların aktif katılımını cesaretlendiren bir kültürü nasıl geliştirmiş olduğu veya nasıl geliştiriyor olduğunu özetlemelidir, b. Çalışanların istişare organlarına, sağlık ve güvenlik ve çevre komitelerine vb. nasıl dahil olduğunu açıklamalıdır, c. Kuruluşun, çalışanlarını ve sağlık ve güvenlik temsilcilerini nasıl teşvik ettiğini ve desteklediğini tanımlamalıdır, d. Büyük kaza tehlikelerinin yönetimine çalışanların katılımını sağlamak için kuruluş mekanizmalarını tanımlamalıdır. 48. Güvenlik raporu: a. Büyük kaza tehlikelerinden etkilenebilecek diğer kuruluşların işletmecileri, b. Acil servis hizmetleri, c. Harici acil durum planı hazırlama sorumluluğu olan valilik veya belediyeler, d. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Çevre ve Orman Bakanlığı İle işbirliği için gerekli düzenlemeleri özetlemelidir.

17 49. Güvenlik raporu, mevzuatta, standartlarda ve işletme uygulamalarında değişiklikler ve büyük kaza potansiyeli olan olan olaylar hakkında bilgiler gibi önemli güvenlik bilgilerinin temin edilip gözönünde tutulmasını nasıl sağladığını tanımlamalıdır. 50. Güvenlik raporu büyük kaza tehlikelerinin kontrolünde önemli bilgilerin kuruluş içi dağıtımı için gerekli düzenlemeleri tanımlamalıdır. 51. Güvenlik raporu dış organizasyonlara özellikle; a. Bölgedeki diğer kuruluşların işletmecilerine, b. Acil servis hizmetlerine, c. Harici acil durum planlarını hazırlamaktan sorumlu valilik veya belediyelere, d. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Çevre ve Orman Bakanlığına, e. Büyük bir kazadan etkilenebilecek yakın çevredeki insanlara gerekli bilgileri iletmek için düzenlemeleri açıklamalıdır. 52. Büyük kaza tehlikelerini tanımlamak, riskleri değerlendirmek ve kontrol etmek için gerekli olan önlemleri belirleyecek düzenlemeleri tanımlamalıdır. 53. Prosedürler aynı zamanda; yönetim düzenlemelerini, kilit risk kontrol sistemlerini ve büyük kaza tehlikelerinin kontrolü için önemli olan fiziksel kontrolleri ve işyerindeki önlemlerdeki boşlukları ve zayıf yönleri de belirleyecek şekilde tanımlanmalıdır. 54. Bu prosedürlere göre; a. Tehlikeleri belirlemek ve riskleri değerlendirmek, b. İyileştirme alanlarını belirlemek, c. İyileştirme önceliklerini ve planını seçmek, için uygun sistemler olmalıdır. 55. Büyük kaza tehlikelerinin yönetimi aktif ve sürekli bir proses olmalıdır. Bu nedenle büyük kaza tehlikelerinin sistematik olarak belirlenmesi, risk değerlendirmesi ve kontrol önlemlerinin seçilmesi için düzenlemeler esastır. Güvenlik raporu: a. Kuruluştaki faaliyetlerden ve satın alınan, depolanan, üretilen veya işlenen madde ve malzemelerden kaynaklanan büyük kaza tehlikelerinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi için prosedürlere atıfta bulunmalıdır. b. Prosesin her bir aşamasında veya depolama süresince kullanılan uygun tehlike belirlemesi ve risk değerlendirme tekniklerini açıklamalıdır. Özellikle: i. Arazinin seçimi ve binaların kuruluş içinde yerleştirilmesi, ii. Tesis ve proses tasarımı ve modifikasyonu, iii. İnşaat, tesisat ve deneme üretimi, iv. Normal ve anormal şartlarda işletmeye alma, işletme ve işletmeyi durdurma, v. Rutin ve rutin olmayan bakım, vi. Olaylar ve olası acil durumlar,

18 vii. Üretimi sonlandırma ve bertaraf. c. Dış faktörlerden kaynaklanan tehlikeleri belirlemek ve riskleri değerlendirmek için kullanılan tekniklere atıfta bulunmalıdır. d. Risk değerlendirme düzenlemeleri, insan hatası olasılığı da dahil olmak üzere insan faktörünün nasıl göz önüne alındığını tanımlamalıdır. e. Tehlike tanımlaması ve risk değerlendirmesi sonuçlarının, büyük kazaların önlenmesi ve sınırlandırılması için gerekli fiziksel kontrol önlemleri ve risk kontrol sistemlerini belirlemek için nasıl kullanıldığını tanımlamalıdır. f. Risk analizinde yer alan olası tehlikeli olayları elimine etmek için uygulanacak yaklaşımı tanımlamalıdır. 56. Güvenlik raporu, iyileştirmeye açık alanları ve bunların nasıl planlandığını tanımlamak için kuruluşta bulunan sistemleri açıklamalıdır. 57. Güvenlik raporu, kuruluşun BKÖP hedeflerine ulaşmada önceliklerini belirlemek ve gerekli iyileştirme çalışmalarını planlamak için ne tür sistemleri olduğunu göstermelidir. Kilit risk kontrol sistemleri 58. Yönetmelik özellikle GYS nin üç önemli risk kontrol sistemi grubundan bahsetmektedir: a. Operasyonel kontrol, b. Değişim yönetimi ve c. Acil durum planlaması. 59. Bunlar aşağıda belirtilen geniş kapsamlı riskleri içermektedir. Bunların tamamı tüm kuruluşlar için uygun olmayabilir. Ancak, bu kilit risk kontrol sistemleri tasarımlanırken sadece her bir sistemin sonuçlarına değil aynı zamanda nasıl çalıştığına da yer verilmelidir. Operasyonel Kontrol 60. Söz konusu tesis, proses veya depolama tesisinin yaşam döngüsünün her bir aşamasına uygun risk kontrol sistemleri tanımlanmış olmalıdır. Bu aşağıdaki aşamaların her biri için gerekli sistemleri kapsayacaktır: a. Fabrika, proses, ekipman ve tesislerin inşaatı ve deneme üretimi, b. Tesis ve proseslerin işletilmesi; i. Başlatma, ii. Normal koşullarda çalıştırma, iii. Normal durdurma, iv. Acil durdurma, geçici ve özel işlemler de dahil olmak üzere normal çalışma koşullarından sapmalar ve bunlara müdahalelerin tespit edilmesi, dahil olmak üzere. c. Bakım durumlarında güvenli işletme; i. Temizlik ve bakım çalışmaları için risk değerlendirmesi yapılması,

19 ii. Bakım için güvenli çalışma yöntemlerinin uygulanması, iii. Müteahhit firmaların seçimi ve yönetimi, iv. Fabrikanın, ekipmanların ve tesislerin denetimi, test edilmesi ve bakımı, v. Fabrikanın, ekipmanların ve tesislerin işletilmesine son verilmesi, dahil olmak üzere. Değişim Yönetimi 61. Güvenlik raporu, tesisatlar, prosesler veya depolama tesislerinde değişikliklerin planlanması veya dizayn edilmesi için prosedürler olduğunu ve uygulandığını göstermelidir. Bu aşağıdaki tanımları içermelidir; a. Değişikliklerin planlanması ve kontrol edilmesi için sistem; i. Çalışanların sayısı ve görevleri, ii. Tesis, iii. Prosesler ve proses değişkenleri, iv. Malzemeler, v. Ekipman, vi. Yazılım, vii. Tasarım, viii. Büyük kaza tehlikelerinin kontrolünü etkileyebilecek dış koşullar. b. Aşağıdaki faaliyetlerin nasıl yapılacağını açıklayan yeni tesis veya proseslerin tasarımı için kullanılan kavramlar; i. Yeni tesislere izin verilmesi ve tasarımına başlanması için sorumlulukların belirlenmesi, ii. Yeni tesis için önerilen tasarımların belirlenmesi ve dokümante edilmesi, iii. Önerilen yeni tesis için güvenliğe ve çevreye etkilerinin tanımlanması, değerlendirilmesi ve önceliklerin belirlenmesi, iv. Bilgilerin ve eğitimlerin sağlanması, prosedürlerdeki değişiklikleri içeren güvenlik ve çevre kontrol önlemlerinin tanımlanması, dokümante edilmesi ve uygulanması, v. Uygulama sonrası kontrollerin ve gözden geçirmelerin yürütülmesi ve düzeltici faaliyetlerin alınması. c. Değişim yönetim sisteminin kalıcı, geçici ve acil değişimleri nasıl kapsadığını; d. Aşağıdaki faaliyetlerin nasıl olduğunu açıklayan değişim yönetim sistemi: i. Önemli değişim e karar verilme nedeni, ii. Değişikliğin tanımlanması, iii. Değişikliğe izin verilebilmesi ve başlatılması için sorumlulukların belirlenmesi, iv. Önerilen değişikliklerin tanımlanması ve dokümante edilmesi, v. Önerilen değişikliklerin güvenliğe ve çevreye etkilerinin tanımlanması, değerlendirilmesi ve önceliklerinin belirlenmesi, vi. Bilgilerin ve eğitimlerin sağlanması, prosedürlerdeki değişiklikleri içeren güvenlik ve çevre kontrol önlemlerinin tanımlanması, dokümante edilmesi ve uygulanması,

20 vii. Uygulama sonrası kontrollerin ve gözden geçirmelerin yürütülmesi ve düzeltici faaliyet kararlarının alınması. Acil Durumlar için Planlama 62. Burada anlatılan konular acil durum müdahale önlemleriyle de ilgilidir (Bölüm 7) ve Güvenlik Raporu nun bir kısmına dahil olabilir. 63. Güvenlik raporu, kuruluşun sistematik analizle öngörülebilen acil durumların belirlenmesi için uygun düzenlemelerin neler olduğunu ve dahili acil durum planlarının hazırlandığını, denetlendiğini ve gözden geçirildiğini göstermelidir. 64. Güvenlik raporu; a. Olabilecek herhangi bir büyük kazanın sonuçlarının sistematik olarak belirlenmesi, b. Üç yılı aşmayan sürelerle dahili acil durum planlarının hazırlanması, gözden geçirilmesi, denetimi ve güncellenmesi, c. Acil durum planları geliştirilirken, acil durum şartlarında muhtemel insan davranışı ve müdahalelerinin göz önüne alınması. için prosedürleri tanımlamalıdır. Performans ölçümleri 65. Güvenlik ve çevre performansının izlenmesini ve BKÖP de ve diğer standartlarda verilen hedeflerle karşılaştırılmasını sağlamak için prosedürler oluşturulmalı, uygulanmalı ve sürdürülmelidir. Performans ölçüm prosedürleri: a. Aktif izleme Planların gerçekleştirildiğinin ve hedeflerin elde edildiğinin ve bir olay veya kaza olmadan önce riskleri kontrol etmek için düzenlemelerin yapıldığının belirlenmesini, b. Reaktif izleme Olayların ve kazalara ramak kalmaya yol açan hataların raporlanması ve incelenmesini de, içermelidir. Gözden geçirme ve denetim 66. Gözden geçirme, GYS nin BKÖP hedeflerine ulaşmak için uygun olup olmadığını belirleme prosesi olup, BKÖP ün ve hedeflerinin değiştirilmesinin gerekip gerekmediğine veya yönetim sistemleri veya fiziksel kontroller için gelişmelere ihtiyaç duyulup duyulmadığını göz önünde bulundurmayı içermelidir. 67. Güvenlik Raporu: a. Kuruluşun, performans ölçümü ve tetkiklerden sağlanan bilgiyi kullandığı bir gözden geçirme prosesini seçtiğini ve uyguladığını gösterir. b. Gözden geçirme sonuçlarının nasıl belgelendiğini tanımlar. c. Üst yönetim tarafından GYS ve BKÖP ü güncelleyen düzenlemeleri tanımlar. 68. Tetkikler, proseslerin ve prosedürlerin tanımlandığı ve uygulandığı gibi GYS ile uyumlu ve etkin olmasını sağlamalıdır. Değerlendirmelerin objektif olması

21 için tetkikler operasyonel yönetimden yeterince bağımsız kişilerce yürütülmelidir. 69. Güvenlik raporu, şirketin BKÖP ün sistematik ve bağımsız olarak değerlendirilmesi ve GYS nin etkinliği ve uygunluğu için doğru bir prosedür seçildiğini ve uyguladığını göstermelidir. 2.5 Olası büyük kazalar hakkında bilgi 70. Güvenlik raporunun bu kısmı; a. Ayrı tesislerdeki ana faaliyetlerin ve burada gerçekleştirilen proseslerin tanımı, b. Büyük kaza tehlikeleri bu kazaların, sonuçlarının ve risk analizlerinin nasıl belirlendiği ile ilgilidir. Büyük kazaya yol açabilecek proseslerin, sahada yer alan alanların ve senaryoların açıklamaları 71. Büyük bir kazaya yol açabilecek her tesisin amacı açıklanmalıdır. Büyük kazalarla ilgili olan yerler için bu açıklamalar şunları içermelidir: a. Tehlikeli maddelerin bulundurulduğu koşullar, b. Tesisin tasarım amacı veya bu amaçtan öngörülen sapmalar doğrultusunda, tehlikeli maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinde ne tür değişiklikler olduğu, c. Kalıntıların, sıvı ve katı atıkların; deşarjı, tutulması, yeniden kullanılması, geri kazanılması veya bertarafı ile atık gazların deşarjı ve arıtımı. 72. Her bir kuruluş için, büyük kazanın olabileceği tesisin veya faaliyetin veya her ikisinin de konumlarını açıkça belirleyen genel bir açıklama yapılmalıdır. Bu açıklamalar: a. Kilit kontrol ve güvenlik sistemlerinin, reaksiyon kaplarının, depolama kaplarının, boru sistemlerinin, vanaların ve önemli bağlantıların açıkça gösterildiği bir tesis şemasını, b. Büyük bir kazanın olabileceği faaliyetlerin konumunu açıkça belirleyen bir planı, içermelidir. 73. Büyük kaza senaryoları, sahadaki tehlikeli maddeleri ve bu maddelerin yol açtığı olayları da kapsamalıdır. Bunlara, güvenlik raporu gerektiren üst seviyeli bir kuruluş için niteleyici envanterin bir parçası olmayanlar da dahildir. 74. Tehlikeli madde içeren bütün kaza senaryoları dikkate alınmalıdır. Tehlikeli maddenin kazaya sebebiyet vermesi şart değildir sadece kazaya yol açan olaylar serisinde az da olsa rol alması yeterlidir. 75. Güvenlik raporu, büyük kaza senaryolarının olası sonuçları hakkında bilgi sağlamalı veya senaryoların tetiklenmesinde rol alabilecek olayları

22 özetlemelidir. Rapor, muhtemel bir büyük kaza tehlikesinin kapsamı ve şiddetinin değerlendirmesini içermelidir. 76. Risk değerlendirmesi, alınan önlemlerin tamamının gerekli olup olmadığını belirler. Risk değerlendirmesinin kapsamı ve içeriği, sahadaki koşullarla ilgili amacına uygun şekilde olmalıdır. 77. Basit niteleyici analizlerden orta-niceleyici ve daha sonra tam olarak niceleyici risk değerlendirmesine doğru artan karmaşıklık ile bir dizi risk değerlendirme yaklaşımı bulunmaktadır. Risk analizlerinin derinliği ve tipi farklı olsa da aşağıdaki hususlarla orantılı olmalıdır: c. Kuruluş, tesis ve faaliyetlerdeki büyük kaza tehlikelerinin boyutu ve içeriği; d. Kuruluşun, yerleşim yerleri ve çevresi için oluşturduğu risk. Muhtemel zararın büyüklüğü vb. e. Büyük kaza tehlikesi, proses ve faaliyetlerin karmaşıklığı ve alınan risk kontrol önlemlerinin yeterli olduğuna karar vermede ve gerekçelendirmedeki zorluk. Büyük kaza senaryoları hakkında bilgi hazırlanması 78. Bütün büyük kaza senaryoları hakkında bilgi hazırlanması sürecinde üç adım vardır: f. Olası bütün büyük kazaların belirlenmesi; g. Belirlenen her kazanın gerçekleşme olasılığı hakkında gerçekçi bir tahmin yapılması veya kazayı tetikleyici olayların yeterli bir özetinin hazırlanması; h. Belirlenen her kaza sonuçlarının kapsamı ve şiddeti için yeterli bir değerlendirme yapılması. Adım Güvenlik raporu, olası büyük kazaların tam kapsamını belirlemeli ve sonuçlarının ayrıntılı bir değerlendirmesine imkan vermek için yeterli olacak temsili örnekleri açıklamalıdır. 80. Tehlike belirlenmesinde yapısal bir yaklaşım gerekmektedir. Güvenlik raporu, öngörülebilen bütün büyük kazaların belirlenmesi için kullanılan sistematik prosesi tanımlamalıdır. 81. Güvenlik raporunda sunulan büyük kaza senaryoları, saha içi ve saha dışı olabilecek olayları dikkate alarak en kötü durum senaryolarını ve insan ve çevre için öngörülebilen ciddi olayları içermelidir. 82. Tehlikelerin tanımlanması için bir çok yöntem bulunmaktadır. Bunlardan bazıları; a) Tehlike ve işletilebilirlik çalışmaları (HAZOP), b) Güvenlik gözden geçirmeleri, c) Geçmiş kaza ve olay nedenleri üzerinde çalışmalar, d) Sanayi standartları, e) Hata türleri ve etkileri analizi f) Mesleki güvenlik analizi ve

23 g) İnsan hatalarının belirlenmesi yöntemleri. Adım Güvenlik raporu aşağıdakilerden birini yerine getirmelidir; i. Her büyük kaza senaryosunun nicel veya nitel olarak olasılık tahminlerini içermeli veya j. Büyük kaza senaryolarının meydana gelebileceği koşulları belirlemeli. 84. Hangi yol seçilirse seçilsin, güvenlik raporu, belirlenen her senaryonun gerçekleşmesinde rol alabilecek kuruluş içi veya dışı tetikleyici olayların ve olaylar zincirinin bir özetini içermelidir. 85. Güvenlik raporu, tetikleyici olaylar ve daha sonraki olaylar zincirinin belirlenmesinde kullanılan sistematik prosesi açıklamalıdır. Bu açıklamalara, uygun olan yerlerde, geçmiş kazalardan ve olaylardan elde edilen bilgiler de dahildir. 86. Büyük bir kazaya yol açabilecek olaylar ele alınırken, bir olaylar zinciri veya olaylar bileşiminin büyük bir kazaya yol açıp açamayacağını değerlendirmek gerekli olacaktır. Eğer büyük bir kazaya yol açabileceği düşünülüyorsa, böyle bir senaryoyu tespit edecek ve önleyecek sistemler ile tesis ve ekipmanlardaki hata etkilerini değerlendirmek ve oluşan bu olaylar zincirini önlemek için alınan tedbirleri tanımlamak gerekli olacaktır. 87. Otomatik izolasyon sistemlerinde, sistemin hata verebileceği ve operatörün herhangi bir alarm durumunda sisteme doğru ve zamanında müdahalede bulunamaması ihtimalini de değerlendirmek gerekli olacaktır. Tehlikenin ciddiyetini ve otomatik sistemlerin güvenilirliğini ve insan müdahalesinin yeterliliğini, pratikte riski mümkün olduğunca düşük tutabilmek açısından değerlendirmek gerekli olacaktır. 88. Yanlış reaktif maddelerin reaktörlere konulması veya bir su ortamına normal olmayan koşullarda deşarja sebep olan yanlış işletim prosedürlerinin uygulanması gibi insan kaynaklı hatalar, kaza tetikleyici olay olarak değerlendirilmelidir. 89. Güvenlik açısından kritik olan bütün olaylar ve beraberindeki tetikleyici unsurlar açık bir şekilde tanımlanmalıdır. Güvenlik açısından kritik olan olaylar riski artırıcı olduğundan bunların risk analizi ile belirlenmeleri gerekir. 90. Güvenlik açısından kritik olan olaylar, tehlikeli olaylarının önlenmesi ve bunların sonuçlarının sınırlandırılması için gereken uygun kontrol ve koruma tedbirlerinin belirlenmesinde oldukça önemlidir. Ancak, kalan risklerin pratikte mümkün olduğunca düşük olup olmadığını veya ilave önlemlerin gerekip gerekmediğinin değerlendirilmesinde bu koruma tedbirlerindeki başarısızlık göz önünde bulundurulmalıdır.