TÜBĠTAK-BĠDEB YĠBO ÖĞRETMENLERĠ (FEN VE TEKNOLOJĠ-FĠZĠK, KĠMYA, BĠYOLOJĠ VE MATEMATĠK) PROJE DANIġMANLIĞI EĞĠTĠMĠ ÇALIġTAYLARI. YĠBO-5 (ÇALIġTAY 2011)

Transkript

1 TÜBĠTAK-BĠDEB YĠBO ÖĞRETMENLERĠ (FEN VE TEKNOLOJĠ-FĠZĠK, KĠMYA, BĠYOLOJĠ VE MATEMATĠK) PROJE DANIġMANLIĞI EĞĠTĠMĠ ÇALIġTAYLARI YĠBO-5 (ÇALIġTAY 2011) GRUP SES PROJE ADI ATIKLARIN SESSĠZLĠĞĠ PROJE EKĠBĠ Seda DEMĠR Emin ALSAN Seda KĠRACI PROJE DANIġMANLARI Doç.Dr. Orhan ĠÇELLĠ Doç.Dr. Zeynep GÜREL Doç.Dr. ġemsettin TÜRKÖZ GEBZE/KOCAELĠ ġubat-2011

2 PROJENĠN AMACI Kullanım dıģı kalan yumurta kartonlarının ısı ve ses yalıtımında kullanılarak, çocuklarımıza daha özgür ve kendilerini kısıtlamadan gürültü yapabilecekleri bir oyun ortamının hazırlanması. KURAMSAL TEMELLER Bir maddeyi oluģturan taneciklerin sahip oldukları hareket (kinetik) enerjilerinin toplamına ısı denir. Isı bir enerji türüdür ve ısı enerjisi kalorimetre kabı ile ölçülür. Bir maddeyi oluģturan taneciklerin sahip oldukları kinetik enerjilerinin ortalamasına (yaklaģık bir taneciğin kinetik enerjisine) sıcaklık denir. Maddeyi oluģturan tanecikler sahip oldukları kinetik enerjileri birbirlerine çarpıģma sonucu aktardıkları için her taneciğin kinetik enerjisi farklı olur ve birbirlerine çarptıklarında da kinetik enerjileri sürekli değiģir. Aynı sıcaklıktaki maddenin taneciklerinin kinetik enerjileri farklı olduğu için sıcaklık, tek bir taneciğin değil, taneciklerin tamamının kinetik enerjilerinin ortalamasıdır. (Maddeyi oluģturan taneciklerin moleküllerin tek tek kinetik enerjileri aynı olabildiği gibi, farklı da olabilir. Bütün moleküllerin kinetik enerjileri toplanıp tanecik sayısına bölünürse, ortalama bir değer bulunur. Bu ortalama değer hangi maddede daha fazla çıkmıģ ise o maddenin sıcaklığı daha fazladır.) Sıcaklık bir ölçümdür ve birimi derecedir. Sıcaklık, termometre ile ölçülür.[1] Yapılarda ve tesisatlarda ısı kayıp ve kazançlarının sınırlandırılması için yapılan isleme ısı yalıtımı denir. Teknik olarak, ısı yalıtımı, farklı sıcaklıktaki iki ortam arasında ısı geçiģini azaltmak için uygulanır.[2] Ses; madde moleküllerinin titreģimiyle oluģan bir dalga hareketidir(titreģim hareketidir). Ses; katı, sıvı veya gaz gibi maddesel bir ortamda yayılır. BoĢlukta ses yayılmaz. Havası boģaltılmıģ bir fanusun içinde çalan saatin sesi duyulmaz. Çünkü saatin yaydığı ses dalgalarının taģınabileceği bir madde yoktur. Ses, bir noktadan baģka bir noktaya doğru dalgalar halinde yayılır. Bu dalgalar titreģimler sonucunda meydana gelir. Sesi az geçiren veya hiç geçirmeyen malzemelerin kullanılması gürültüyü önler. Günümüzde ses yalıtımını sağlayan malzemeler üretilmektedir. Lastik, pamuk, yün, keçe ve halı gibi maddeler sesi az iletirler, yansıtmaz, söndürür. Tahta, demir, bakır, taģ, beton, alüminyum gibi maddeler ise sesi iyi iletir. [3] ARAġTIRMA SORUSU Atık yumurta kartonlarının ses ve ısı yalıtımına etkisi var mıdır? PROJENĠN HEDEFĠ Günümüzde bütün dünyada tüketim nüfusa bağlı olarak hızla artmıģtır. Bu tüketim dünyasında bir fark yaratmak için tüketim malzemelerini üretime dönüģtürmek gerekir. Herkesin çokça kullandığı bir besin olan yumurtanın ambalajlandığı kartonlar çöpe atılmaktadır. Bu kartonlar Ģekil itibariyle ses yalıtım malzemesi olan piramit süngerlere benzemektedir.

3 Hem atıkları değerlendirmek hem de düģük maliyetle ses ve ısı yalıtımına etkisini araģtırmak istedik. Ayrıca evlerimizde bulunan çocuk odalarında çocuklarımızın daha özgür ve bol gürültü yapabilecekleri bir ortam oluģturmayı hedefledik. MATERYALLER Malzeme Listesi NO MALZEME ADI MĠKTARI AÇIKLAMA VE TEKNĠK ÖZELLĠKLER 1 MDF SUNTA 4 adet 1 cm x 60 cm x 60 cm 2 MDF SUNTA 4 adet 1 cm x 62 cm x 62 cm 3 MDF SUNTA 4 adet 1 cm x 61 cm x 61 cm 4 YUMURTA KARTONU 24 adet 30 x 30 cm uzunluğu 5 MUKAVVA KARTON 24 adet 6 TERMOMETRE 2 adet Laboratuvar termometresi(çubuk) DESĠBELMETRE 7 (SES SEVĠYESĠ 1 adet ÖLÇER) 8 HALOJEN LAMBA 2 adet 9 HOPARLÖR 2 adet Bilgisayarda kullanılan 10 YAPIġTIRICI(TUTKAL) 500 ml Fırçasıyla birlikte 11 MATKAP 1 adet Ağaç delme uçlu Kablo ve tıpa geçecek kadar 12 VĠDA 100 adet MDF'yi tutturacak vida mm lik 13 ġarjli TORNAVĠDA 1 adet Tüm uçlarla birlikte 14 TEL KAFES 1 adet 60 cm x 60 cm düz yüzey 15 PENSE 1 adet Günlük kullanılan 16 TORNAVĠDA 2 adet Yıldız ve Düz uçlu 17 CAM YÜNÜ 8 m 2 Kalınlığı önemli değil 18 DELĠKLĠ TIPA 2 adet Deliğinden termometrenin geçebileceği büyüklükte 19 MAKET BIÇAĞI 1 adet Büyük boy GĠRĠġ Isı :Bir maddeyi oluģturan taneciklerin sahip oldukları hareket (kinetik) enerjilerinin toplamına ısı denir. Isı bir enerji türüdür ve ısı enerjisi kalorimetre kabı ile ölçülür. Isı enerjisi 3 Ģekilde yayılır; 1-Isı Enerjisinin İletim Yoluyla Yayılması (Taneciklerin Çarpışmasıyla Isının Yayılması) : Maddeyi oluģturan taneciklerin birbirine çarpması ile ısı enerjisinin aktarılmasına ısının iletim yoluyla yayılması denir. Isı enerjisinin iletim yoluyla yayılması bütün maddeler taneciklerden oluģtuğu için katı, sıvı ve gazlarda görülür. Fakat ısının iletim yoluyla yayılması katı maddelerde, sıvı ve gaz halindeki maddelerden daha kolay gerçekleģir. Katılar ısı enerjisini sadece iletim yoluyla yayarlar. Katı haldeki madde ısıtıldığında, ısı enerjisini alan katı madde tanecilerinin hareket (kinetik) enerjisi arttığı için titreģim hızı da artar. Titresen tanecikler (yerinden ayrılamayacağı için) etrafındaki diğer taneciklere çarparak diğer tanecikleri de titreģtirir ve o taneciklerin de titreģim hızını bu nedenle de hareket enerjisini arttırır. Böylece ısı enerjisi bir tanecikten diğerine aktarılarak madde boyunca iletilmiģ yani yayılmıģ olur.

4 2-Isı Enerjisinin Konveksiyon ile Yayılması (Taneciklerin Yer Değiştirmesi ile Isının Yayılması) : Isı enerjisinin hava veya sıvı akımı ile yani taneciklerin yer değiģtirmesi ile yayılmasına ısının konveksiyon yolu ile yayılması denir. Isının konveksiyon yoluyla yayılması sıvı ve gazlarda olur, katılarda olmaz. 3-Isı Enerjisinin Isıma (Radyasyon) Yoluyla Yayılması (Tanecik Olmadan Isının Yayılması) : Isı enerjisinin tanecik olmadan ısınlar sayesinde yayılmasına ısıma denir. Isıma yoluyla ısının yayılmasında temas yoktur ve ıģıma ile ısının yayılması boģlukta ve saydam ortamlarda gerçekleģir. Isı kaynağından çıkan ısı enerjisi etrafa enerji dalgaları seklinde yayılır. Isı, ıģık gibi davranır yani boģlukta veya saydam ortamlarda da yayılır. Isının iletim ve konveksiyon yoluyla yayılması için bir maddeye ihtiyaç olduğu halde ıģıma yoluyla yayılması için bir maddeye ihtiyaç yoktur. Bütün maddeler ıģıma yoluyla etrafına az ya da fazla ısı yayarlar ve ıģıma her yönde olur. [4] Ses Dalgalarının Fiziksel Özellikleri Dalgalar genel olarak, mekanik ve elektromanyetik dalgalar olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Elektromanyetik dalgalar, yayılmak için bir ortama ihtiyaç duymazlar ve boģlukta da yayılabilirler. Mekanik dalgalar ise, enerjilerini aktarabilmek için ortam taneciklerine ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden boģlukta (örneğin uzayda) yayılamazlar. Ses dalgaları da mekanik dalgalar olduklarından yayılmak için maddesel bir ortama ihtiyaç duyarlar. Ses, nesnelerin titreģiminden meydana gelen ve uygun bir ortam içerisinde (hava, su vb.) bir yerden baģka bir yere, sıkıģma ve genleģmeler Ģeklinde ilerleyen bir dalgadır. Dolayısıyla ses, bir basınç dalgasıdır tarihli bu fotoğrafta, özel bir ses merceği ve özel bir görüntüleme yöntemi kullanılarak, yukarıda görülen kornadan çıkan ses dalgalarının görüntüsü elde edilebilmiģtir (Bell Telephone Laboratory). Frekans (sıklık): Bir dalganın frekansı, dalganın hava veya baģka bir ortam içinden geçerken ortamdaki partiküllerin ne sıklıkta titreģtiğine bağlıdır. Frekans ileri geri titreģimlerin zamana

5 bağlı olarak ölçülmesi ile hesaplanır. Saniyedeki titreģim sayısı özel olarak Hertz birimi ile ifade edilir (1 Hertz = 1 döngü/saniye). [5] Ses bir titreģim hareketinden meydana gelir. Bunun tersi ise her zaman doğru değildir. Yani her titreģim hareketi muhakkak bir ses meydana getirmez. Ses dört kategoride sınıflandırılabilir: Ġnfrases (infrasound): Frekansı 0 ile 20Hz arasındadır. Duyulabilir ses (Audible sound): Frekansı 20Hz ile 20000Hz (20kHz) arasındadır. Ultrases (Ultrasound): Frekansı 20000Hz ile 1GHz (10^9Hz) arasındadır. Hiperses: 10^9Hz den yukarı olan sestir. Ses dalgalarının hızı ortamın sıkıģabilirliği ve yoğunluğuna bağlıdır. Az sıkıģabilir madde sesi daha hızlı iletir. Buna göre ses en hızlı katılarda en yavaģ gazlar içerisinde iletilir. Havadaki ses hızı ortalama olarak 331m/s dir.[6] Genlik (amplitüd): Genlik, ses dalgalarının dikey büyüklüğünün bir ölçüsüdür. Ses dalgalarını oluģturan sıkıģma ve genleģmeler arasındaki fark, dalgaların genliğini belirler. Ses dalgaları havada veya baģka bir ortamda titreģen objeler tarafından üretilir. Örneğin titreģtirilen bir gitar teli, yaptığı periyodik salınım hareketi ile, hava moleküllerinin belli bir frekansta sıkıģmasını ve genleģmesini sağlar. Bu Ģekilde teldeki enerji havaya iletilmiģ olur. Enerjinin miktarı, teldeki titreģim genliğine bağlıdır. Eğer tele fazla enerji yüklenirse, tel daha büyük bir genlikle titreģir. Teldeki titreģim genliği ne kadar fazla ise ortam tanecikleri (örneğin hava molekülleri) tarafından taģınan enerji de o kadar fazladır. Enerji ne kadar fazla ise sesin Ģiddeti de o kadar büyük olacaktır. Bu ifadeler, titreģen tüm cisimler için geçerlidir. Dalga boyu: Bir dalganın ardıģık iki tepe veya iki çukur noktası arasındaki mesafe bize dalga Bir basınç dalgası olan sesin grafiksel gösterimi:grafiklerde koyu renkli bölgeler sıkıģmaları, açık renkli bölgeler ise genleģmeleri simgelemektedir. Eğriler ise bu sıkıģma ve genleģmelerin

6 iki boyutlu grafiksel temsilleridir. Dikkat edilirse, sıkıģma miktarı arttıkça (yüksek seste olduğu gibi) sesin Ģiddeti de artmaktadır. Sesin ġiddeti ve Desibel Ölçeği: ġiddet, ses dalgalarının taģıdıkları enerjiye bağlı olarak birim alan uyguladıkları kuvvettir. Birimi genellikle metrekare baģına Watt (W/m2) olarak ifade edilir. Sesin Ģiddeti, ses kaynağına olan uzaklığın karesi ile ters orantılıdır. Desibel (db): Ġnsan kulağı çok düģük ve çok yüksek Ģiddette sesleri duyabilme yeteneğine sahiptir. Ġnsan kulağının algılayabileceği en düģük ses Ģiddeti, eģik Ģiddet olarak bilinir. Kulağa zarar vermeden iģitilebilen en yüksek sesin Ģiddeti ise, eģik Ģiddetinin yaklaģık 1 milyon katı kadardır. Ġnsan kulağının Ģiddet algı aralığı bu kadar geniģ olduğundan, Ģiddet ölçümü için kullanılan ölçek de 10'un katları, yani logaritmik olarak düzenlenmiģtir. Biz buna desibel ölçeği adını vermekteyiz. Sıfır desibel mutlak sessizliği değil; iģitilemeyecek kadar düģük ses Ģiddetini (ortlama W/m2) gösterir. Desibel, bir oranı veya göreceli bir değeri gösterir ve bel biriminin 10 katıdır. Alexander Graham Bell' in anısına bel adı verilen birim, iki farklı büyüklüğün oranının logaritması olarak tanımlanmaktadır. Yani 1 bel, birbirlerine oranları 10 olan iki büyüklüğü göstermektedir (örneğin 200/20). Bu oranın çok büyük olmasından dolayı ''Desibel'' adı verilen ve oranların logaritmasının 10 katı olarak tanımlanan birim daha yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu sayılardan biri bilinen bir sayı olarak alındığından, Desibel; söz konusu bir büyüklüğün (Pi) referans büyüklüğe (Pref) oranının logaritmasının 10 katıdır (db=10.log [Pi/Pref]). dba ise insan kulağının en çok hassas olduğu orta ve yüksek frekansların özellikle vurgulandığı bir ses değerlendirmesi birimidir. Gürültü azaltması veya kontrolünde çok kullanılan dba birimi, ses yüksekliğinin sübjektif değerlendirmesi ile iliģkili bir kavramdır. EĢik Ģiddetindeki ses sıfır desibeldir ve W/m2 değerine eģdeğerdir. 10 kat daha Ģiddetli ses W/m2; yani 10 db iken, 100 kat daha Ģiddetli ses 20 db dir. AĢağıdaki tabloda, günlük hayatta sıklıkla karģılatığımız bazı ses kaynakları ve bunların ürettiği seslerin desibel olarak Ģiddetleri karģılaģtrıma amacıyla verilmiģtir. Kaynak ġiddet db EĢik değerin katları EĢik Ģiddeti W/m Yaprak hıģırtısı W/m Fısıltı W/m Normal konuģma W/m Caddedeki yoğun trafik W/m Elektrik süpürgesi W/m Büyük orkestra 6, W/m Walkmenin en yüksek sesi W/m Rock konserinin ön sırası W/m Jet uçağının kalkıģı W/m Kulak zarı hasarı W/m

7 Ses dalgaları enerjilerini 3 boyutlu ortamda taģırken, kaynaktan uzaklaģtıkça ses dalgalarının Ģiddeti azalır. Artan uzaklıkla birlikte ses dalgalarının Ģiddetinin azalması ses dalgalarındaki enerjinin daha geniģ alanlara yayılmasından kaynaklanır. Ses dalgaları 2 boyutlu bir ortamda dairesel olarak yayılır. Enerji korunduğu için enerjinin yayıldığı alan arttıkça güç azalmalıdır. ġiddet ve uzaklık arasındaki iliģki ters-kare iliģkisidir. Bu yüzden kaynağa olan uzaklık 2 katına çıktığında Ģiddet ¼ 'üne düģer. Benzer Ģekilde kaynağa olan uzaklık ¼ 'üne düģtüğünde Ģiddet 16 katına çıkar. Uzaklık arttıkça sesin Ģiddeti, uzaklığın karesi oranında azaltır. Yandaki tabloda Ģiddet ve uzaklık arasındaki iliģki gösterilmiģtir.[5] Uzaklık 1m 2m 3m 4m ġiddet 160 birim 40 birim 17.8 birim 10 birim Ses yalıtımı, temel olarak gürültünün insan üzerinde oluģturacağı zararlı etkileri en aza indirmek için alınacak önlemleri kapsar. Gürültü, düzensiz yapılı, farklı frekans bileģenlerine sahip olan ve genellikle zamana göre, değiģken olan istenmeyen ses topluluğudur. [6] Müzik stüdyoları, sinema, tiyatro, fabrikalar, ofisler gibi kapalı mekânlarda, hacim akustiğini iyileģtirmek amaçlı kullanılan piramit veya viyol (karton yumurta kabı formu) Ģekilli sünger ürünlerdir. Yumurta ve piramit süngerler ses yalıtım sisteminin bir parçası ve ses yalıtımına faydalı olmakla beraber esas görevleri iç ortamda ki ses enerjisinin yansımalarını engellemek, yansıma sürelerini (reverberasyon) düzenleyerek iç ortam akustiğini istenilen amaca uygun hale getirmektir. Tek baģlarına ses yalıtım malzemesi olarak kullanılmaları doğru değildir.[7]

8 PROJENĠN YAPILIġI VE FOTOĞRAFLARLA TÜMEVARIM HARĠTASI 12 adet MDF sunta vida ve çivilerin yardımıyla birleģtirilerek 2 adet küp oluģturduk.

9

10 Küplerin üst kısımları açık bıraktık.

11 OluĢturulan maketlerin iç yüzeylerine cam yünü yerleģtirdik.

12

13 Hazırladığımız kutuların içine yerleģtirdiğimiz cam yünlerinin üzerine mukavva yapıģtırdık.

14

15 Mukavvaların yapıģtırılmasından sonra kutulardan birinin içerisini yumurta kartonlarıyla kapladık.

16 Yumurta kartonuyla kaplı kutunun tabanına tel yerleģtirdik.

17 Kutuların kapaklarını delerek halojen lambayı ve termometreyi yerleģtirdik. Ses yalıtımının denenmesi; Maketin tamamlanması sonrasında ses yalıtımının sağlanıp sağlanmadığını denemek için maket çalıģmasını yaptığımız yerde sessizliği sağladık. Ancak hiçbir ses kaynağı çalıģmamasına rağmen (havalandırma hariç) ses düzeyindeki dalgalanmaları önleyemedik. 5 ġubat Cuma günü gözlem yapılamadığı için 6 ġubat Cumartesi günü, multimetreyi kullanarak, ses düzeyinde dalgalanma bulunmayan bir mekan araģtırdık. Tüsside binasının 4. kat giriģinde ses düzeyi 31.9 db de sabit olduğu için materyallerimizi oraya taģıdık. Ġlk olarak yumurta ambalajı bulunmayan kutunun içine hoparlörlerimizi yerleģtirdik. Ses düzeyi çok büyük değiģkenlik göstermeyen 7 saniyelik sesimizi bilgisayar yardımıyla hoparlöre gönderdik. Daha sonra ses ile multimetre yardımıyla 3 er dakika süresince 3 ölçüm yaptık. Bu ölçümleri daha doğru gözlemlemek için video kaydı yaptık. Bu ölçümlerin ardından aynı noktaya yerleģtirdiğimiz diğer kutuda (yumurta ambalajı bulunan) aynı ölçümleri yaptık.

18 Isı yalıtımının denenmesi; Ortam ve kutuların sıcaklıklarının eģitlenmesi sağlandı. Sonra ilk olarak yumurta ambalajı bulunan kutunun kapağı kapatılarak 1dk lık süreyle kutunun sıcaklığını termometreyle ölçtük. Bu iģleme 10dk devam ettik. Aynı iģlemi yumurta ambalajı bulunmayan kutuya da uyguladık.

19 Ses Düzeyi (db) ZAMAN EN YÜKSE K EN DÜġÜK ORTA DEĞER ZAMAN EN YÜKSE K EN DÜġÜK ORTA DEĞER ZAMAN EN YÜKSE K EN DÜġÜK ORTA DEĞER PROJENĠN BULGULARI SES YALITIMI GÖZLEM SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: YUMURTA AMBALAJI BULUNMAYAN KUTU 1.GÖZLEM 2.GÖZLEM 3.GÖZLEM 20 62, , ,9 56,8 59, ,8 56, ,5 56,9 59, ,7 56,9 59, ,6 56,3 58, ,4 56,8 59, ,7 56,8 59, ,6 56,8 59, ,5 57,2 59, ,6 56,6 59, ,3 56,5 58, ,3 56,8 59, ,7 56,5 59, ,9 56,6 59, ,5 56,8 59, ,5 55,8 58, , , , , ,6 55,7 58, , , ,5 56,6 59, ,9 56,4 59, ,4 56,1 58, ,3 58,1 60, , , ,9 56,3 59, , , ,5 1. Ölçüm 2. Ölçüm 3. Ölçüm 58 57, Zaman (db) ZAMAN YUMURTA AMBALAJI BULUNMAYAN KUTU 1.GÖZLEM 2.GÖZLEM 3.GÖZLEM ORTALAMA ORTA DEĞER 1 ORTA DEĞER 2 ORTA DEĞER ,55 59, , ,7 59,3 58,95 59, ,6 59,25 59,2 59, ,85 59,1 58,9 59, ,55 59,6 59,25 59, ,65 58,65 59,45 59, ,15 58,65 58,75 58, ,55 59,15 58,75 59, ,2 60,6 59,1 59,96667 ORTALAMA

20 Ses Düzeyi (db) ZAMAN EN YÜKSEK EN DÜġÜK ORTA DEĞER ZAMAN EN YÜKSEK EN DÜġÜK ORTA DEĞER ZAMAN EN YÜKSEK EN DÜġÜK ORTA DEĞER YUMURTA AMBALAJI BULUNAN KUTU 1.GÖZLEM 2.GÖZLEM 3.GÖZLEM 20 56,5 48,5 52, ,1 47,3 52, ,8 49,5 53, ,2 49,2 53, ,2 49,4 53, , , ,6 48,2 52, ,4 52, ,8 47,8 52, ,6 48, ,2 49,2 54, ,4 52, ,7 49,8 53, ,3 47,2 52, , , ,3 51,2 54, ,6 47,1 51, ,9 49,8 53, , , ,9 46,8 52, ,5 50,4 53, , , ,3 47,1 52, ,8 55,5 57, ,7 48,7 52, ,8 54, ,6 56,5 59, zaman (s) 1. Ölçüm 2. Ölçüm 3. ölçüm YUMURTA AMBALAJI BULUNAN KUTU ZAMAN 1.GÖZLEM 2.GÖZLEM 3.GÖZLEM ORTALAMA ORTA DEĞER 1 ORTA DEĞER 2 ORTA DEĞER ,5 52,2 53,65 52, ,2 53,3 52,85 53, ,9 52,7 52,8 52, ,7 52,7 53, ,75 52,25 53,05 53, ,75 51,85 53,85 53, ,95 52,35 53,95 53, ,4 52,2 57,15 54, ,7 54,4 59,05 55,38333 ORTALAMA 53,561

21 Sıcaklık Her iki modelimizde yaptığımız gözlemler sonucunda yumurta ambalajı kullandığımız modelde dıģarı geçen ses düzeyinin daha düģük olduğu belirlenmiģtir. Yani hazırladığımız modelle atık yumurta ambalajları kullanarak ses yalıtımı sağlayabileceğimizi gözlemledik. bu gözlemlerimiz sonucunda elde ettiğimiz veriler yukarıdaki tablolarda yer almaktadır. Bu verilerden ve aģağıdaki formülden yararlanarak ses yalıtımı konusundaki kazanım oranını hesaplayabiliriz. (A:Yumurta ambalajlı modelin ses düzeyi ortalaması) (B: Yumurta ambalajlı olmayan modelin ses düzeyi ortalaması) Yukarıda yaptığımız hesap sonucunda yumurta ambalajı kullanarak hazırladığımız modelimizin ses yalıtımında diğer modelimize oranla %9,717 kazanç sağladığı görülmektedir. ISI YALITIMI GÖZLEM SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: dk 2 dk 3 dk 4 dk 5 dk 6 dk 7 dk 8 dk 9 dk 10 dk Zaman (s) Sıcaklık YUMURTA AMBALAJI BULUNAN MODEL

22 Sıcaklık Sıcaklık dk 2 dk 3 dk 4 dk 5 dk 6 dk 7 dk 8 dk 9 dk 10 dk Zaman (s) YUMURTA AMBALAJI BULUNMAYAN MODEL A: YUMURTA AMBALAJI BULUNAN MODEL B: YUMURTA AMBALAJI BULUNMAYAN MODEL Yaptığımız gözlemlerden elde ettiğimiz verilere göre yukarıdaki grafikleri oluģturduk. Grafiklerden de anlaģılacağı gibi yumurta ambalajı olmayan modelde yumurta ambalajı olan modele oranla aynı sürede daha fazla sıcaklık artıģı gerçekleģti.

23 PROJE SÜRESĠNCE PROJEYE DÂHĠL EDĠLMEYEN FAKTÖRLER Maketlerimizde kullandığımız MDF sunta kontrplağa göre sert ve ağır bir malzeme olduğu için, yapımda kontrplak kullanımı daha pratik ve kullanıģlı olabilirdi. Hazırladığımız maketler birer modeldir. Bu maketler gerçek boyutlarda yapılmıģ olsaydı daha kesin sonuçlar alınabilirdi. Gözlemlerde kullanmak için laboratuar termometreleri düģünmüģtük. Ancak gözlem yapmaya baģladığımızda bu gözlem için daha hassas olan dijital termometrelerin kullanımının daha uygun olduğunu düģündük ve gözlemlerimizi dijital termometre ile yaptık. BaĢlangıçta ses ile sıcaklık arasında doğrudan bir iliģki kurmamamıza rağmen proje süresince güneģin yoğun olduğu saatlerde yapılan ölçümlerde ses hızının daha yavaģ olduğunu gözlemledik. Materyallerimizi gölgeye çektiğimizde ise sesin hızının arttığını gözlemledik. Tekrar baģa dönme imkânımız olsaydı, ses ve sıcaklık arasındaki iliģkiye de bakardık. ÖZDEĞERLENDĠRME Projemizi tasarlarken günümüzde atık olan yumurta ambalajlarından ısı ve ses yalıtımında faydalanabileceğimizi öngörmüģtük. Yaptığımız gözlemler ve hesaplamalar sonucunda bu ambalajların ses yalıtımında, yaklaģık %10 yalıtım sağladığı için, kullanılabileceği sonucuna vardık. Ancak ısı yalıtımı için yaptığımız gözlemler sonucunda bu ambalajların ısı yalıtımı sağlamada faydalı olmayacağı sonucuna vardık. Bununla birlikte; ambalajlı modelin 10 dakikada ulaģtığı sıcaklık derecesine ambalajsız model 5 dakikada ulaģtı. Yani ambalajsız model ambalajlı modele oranla daha hızlı ısındı. Ancak geç ısınan maddelerin geç soğuduğunu göz önünde bulundurursak daha uzun süreçte, ısı yalıtımını da sağladığı sonucunun gözlemlenme ihtimali vardır. Çünkü geç ısınan geç soğumaktadır yani aynı ortam sıcaklığını daha uzun süre korumaktadır.

24 KAYNAK [1] esi &baslikid=153&konuid=922 [2] [3] esi&baslikid=149&konuid=1236 [4] [5] [6] [7] ÇalıĢtay koordinatörümüz Prof.Dr. Mehmet Ay a ve onun gizli kahramanlarına ve bilim danıģmanlarımıza teģekkür ederiz. BU ÇALIġTAYDAN KAZANIMIMIZ: YAġAM BOYU ÖĞRENME