3.2. BİTKİ KORUMA BÖLÜMÜ

Transkript

1 3.2. BİTKİ KORUMA BÖLÜMÜ ENTOMOLOJİ ANABİLİM DALI : Bursa İlinde Coroebus rubi (L.) (Coleoptera: Buprestidae)'nin Biyolojisi Üzerinde Araştırmalar : Yüksek Lisans Tezi : Mehmet KAYA, Bahattin KOVANCI* Yayınlandığı Yer : Türkiye Entomoloji Dergisi, 25 (4), , 2001 Bu çalışma Bursa'da yıllarında Coroebus rubi (L.)'nin biyolojisinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmalar hem doğal koşullarda ve hem de 25±l C sıcaklık, %65±5 orantılı nem ve günlük 16 saat aydınlık, 8 saat karanlık koşullarına ayarlı iklim dolabında gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışmalar sonunda C. rubi'nin kışı larva evresinde geçirdiği, ilk erginlerin 1996 ve 1997 yıllarında sırasıyla 30 Mayıs ve 12 Haziran'da görüldüğü, ergin uçuş periyodunun yer ve yıla göre gün arasında değiştiği belirlenmiştir. Doğal koşullarda 1996 ve 1997 yıllarında dişi ömrünün sırasıyla ve ortalama 30.1 ve 34.9 gün, erkek ömrünün ise yine sırasıyla ve ortalama 27.7 ve 28.6 gün olduğu, aynı yıllarda dişilerin sırasıyla ve ortalama 35.6 ve 47.1 adet yumurta bıraktığı, embriyonal gelişme süresinin sırasıyla ve ortalama 16.9 ve 15.9 gün olduğu saptanmıştır. Diğer yandan prepupa süresinin 7-10, prepupa+pupa süresinin ise 1996'da 21-36, 1997'de gün arasında değiştiği, eşeysel oranının (dişi:erkek) 1.00: 1.02 olduğu ve böceğin Rubus, Rosa ve Fragaria cinslerine bağlı üzümsü meyveler ile beslendiği tespit edilmiştir. Laboratuvarda dişi ve erkek ömrünün sırasıyla ve ortalama 32.6 ve 25.2 gün olduğu, dişilerin ortalama 48.4 adet yumurta bıraktığı, yumurta açılma süresinin ortalama 14.9 gün, prepupa+pupa gelişme süresinin 21.8 gün olduğu saptanmıştır. C. rubi erginlerinin Forficula auricularia L. tarafından avlandığı, larvaların ise Aprostocetus craceus Graham tarafından parazitiendiği belirlenmiştir. Ayrıca C. rubi'nin araştırma yapılan yıllarda yılda 1 döl verdiği tespit edilmiştir. : Coroebus rubi, biyoloji, ahududu, Rubus idaeus L., Bursa *bkovanci@uludag.edu.tr 230

2 Varsa Destekleyen Kurum : Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Erik Bahçesinde Erik İçkurdu, Cydia funebrana (Treit.) (Lepidoptera:Tortricidae) nın Ergin Populasyon Değişimi Üzerinde Araştırmalar : U.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı : Bahattin KOVANCI*, N. Sema GENÇER, M.ehmet KAYA, Bülent AKBUDAK Yayınlandığı Yer : Tarım Bilimleri Dergisi, 12(2): 39-45, 2002 Bu çalışma Bursa da yıllarında Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi erik bahçesinde yapılmıştır. Cydia funebrana (Treit.) nın ergin populasyon değişiminin incelenmesinde INRA BIOPROX tipi tuzak ve feromon kapsülleri kullanılmış, tuzaklarda yakalanan ergin sayıları haftalık olarak değerlendirilmiştir. Yapılan çalışmalar sonunda C. funebrana nın Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi erik bahçesinde eriğin ana zararlılarından birisi olduğu belirlenmiştir. Erik bahçesinde C. funebrana nın ilk erginleri 1998 ve 1999 yıllarında sırasıyla 1 Mayıs ve 30 Nisan da, orta geççi erik çeşitleri çiçeklenme sonu ve küçük yeşil meyve, geççi erik çeşitleri ise meyve bağlama döneminde iken saptanmıştır. Diğer yandan, 1997 yılındaki gözlemler Temmuz başlarından itibaren yapıldığından ilk ergin çıkışı belirlenememiştir. Ergin uçuşu Mayıs tan Eylül sonlarına kadar devam etmiş ve toplam ergin uçuş süresi 1998 ve 1999 yıllarında sırasıyla 147 ve 140 gün olmuştur. Bu uçuş periyotlarından 1998 yılında 3 belirgin tepe noktası oluşmuş, ancak 1999 yılında 3. tepe noktasını belirlemek kolay olmamıştır. Böylece, C. funebrana deneme bahçesinde gerek 1998 ve gerekse 1999 yılında 3 döl vermiştir. Anahtar kelimeler : Cydia funebrana, ergin populasyon değişimi, erik, Bursa, Türkiye *bkovanci@uludag.edu.tr 231

3 Varsa Destekleyen Kurum : Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Elma Bahçesinde Phyllonorcyter blancardella (F.)(Lepidoptera: Gracillariidae) nın Ergin Populasyon Dalgalanması Üzerinde Araştırmalar : U.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı : Bahattin KOVANCI*, N. Sema GENÇER, Mehmet KAYA, Bülent AKBUDAK Yayınlandığı Yer : Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16, , 2002 Bu araştırma Bursa ilinde 1997, 1998 ve 2000 yıllarında Uludag Üniversitesi Ziraat Fakültesi elma bahçesinde yapılmıştır. Phyllonorcyter blancardella (F.) nin ergin populasyon değişiminin incelenmesinde INRA BIOPROX tipi tuzak ve feromon kapsülleri kullanılmıştır. Tuzak haftada 1-2 kez kontrol edilmiş ve yakalanan erginler tüm uçuş periyodu süresince haftada yakalanan toplam ergin sayisi olarak kaydedilmiştir. Yapılan çalışmalar sonunda P.blancardella nin U.Ü. Ziraat Fakültesi elma bahçesinde elmanın potansiyel zararlılarından birisi ve aynı zamanda populasyon yoğunluğu en yüksek olan böcek türü olduğu tespit edilmiştir. Tuzakta P. blancardella nın ilk erginleri 1998 ve 2000 yıllarında sırasıyla 10 Nisan ve 31 Mart ta, erkenci ve orta geççi elma çeşitleri pembe tomurcuk, geççi çeşitler fare kulağı safhasında ve çok geççi çeşitler ise patlayan tomurcuk safhasında iken saptanmıştır. Ergin uçuşu Mart sonu veya Nisan başlarından Ekim ortalarına kadar devam etmiş ve toplam ergin uçuş süresi 1998 ve 2000 yıllarında sırasıyla 190 ve 197 gün olmuştur. Bu süre içinde gerek 1998 ve gerekse 2000 yılında 4 uçuş gözlenmiştir. Uçuş periyotları belirgin olarak birbirinden ayrılmış ve P. blancardella U.Ü. Ziraat Fakültesi elma bahçesinde 1998 ve 2000 de, yılda 4 döl vermiştir. : Phyllonorcyter blancardella, populasyon dalgalanması, elma, Bursa *bkovanci@uludag.edu.tr 232

4 Varsa Destekleyen Kurum : Bursa İlinde Bursa Siyahı İncirlerinde Bulunan Zararlı Akar Türleri ve Doğal Düşmanları Üzerinde Araştırmalar : U.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı : N. Sema GENÇER*, K. Senan COŞKUNCU, N. Alper KUMRAL Yayınlandığı Yer : Türk. Entomol. Derg., 26(3), , 2002 Bu çalışma yıllarında Bursa ili incir bahçelerinde akar türlerini ve doğal düşmanları ve bunlardan önemli olanların populasyon dalgalanmalarını tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Akarların populasyon dalgalanmaları periyodik olarak her hafta gidilen incir bahçelerinden 50 yaprak toplanarak, Stethorus gilvifrons (Mulsant) (Coleoptera: Coccinellidae) un populasyon dalgalanması ise aynı bahçelerde 1000 yaprakta ergin sayımı yapılarak elde edilmiştir. Çalışmanın sonucuna göre, 3 fitofag akar türü, Tetranychus urticae Koch (Acarina: Tetranychidae), Panonychus ulmi Koch (Acarina: Tetranychidae) ve Aceria ficus Cotte (Acarina: Eriophyiidae), iki predatör akar; Phytoseius plumifer (Canestrini&Fangoza) (Acarina: Phytoseiidae) ve Agistemus sp. (Acarina: Stigmaeidae) ve bunların dışında Coccinellidae (Coleoptera) familyasına ait bir çok avcı tür bulunmuştur. Belirlenen türler arasında en önemli türün S. gilvifrons olduğu ve bu türün populasyon yoğunluğunun akar türlerinin populasyon yoğunluğuna bağlı olarak ağustos ayının başında artış gösterdiği tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda fitofag akar türlerinin populasyon yoğunluğunun incir ağaçlarında ekonomik düzeyde zarar meydana getirecek kadar fazla olmadığı, buna ilaveten zararlı yoğunluğu arttıkça faydalı akar ve diğer yararlı böceklerinde populasyonları artarak zararlı akarları baskı altına alabildiği tespit edilmiştir. : İncir fitofag akarları, predatörler, popülasyon dalgalanmaları *nsgencer@uludag.edu.tr 233

5 Varsa Destekleyen Kurum : Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Elma Bahçesinde Elma Yaprakbükeni, Archips rosanus(l.)(lepidoptera:tortricidae) un Ergin Populasyon Dalgalanması Üzerinde Bir Araştırma : U.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı : Bahattin KOVANCI*, N. Sema GENÇER, Bülent AKBUDAK, Mehmet KAYA Yayınlandığı Yer : Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34(1), 35-40, 2003 Araştırma özeti ve Uygulamaya Aktarılan Bulgular : Bu araştırma, Bursa İlinde 1998 ye 2000 yıllarında Uludağ Üniversitesi (U.U.) Ziraat Fakültesi elma bahçesinde yapı1mıştır. Archips rosanus (L.) un ergin populasyon değişiminin incelenmesinde INRA BIOPROX tipi tuzak ve feromon kapsülleri kullanılmıştır. Tuzak haftada 1-2 kez kontrol edilmiş ve yakalanan erginler turuncu periyodu süresince haftada yakalanan toplam ergin sayısı olarak kaydedilmiştir. Yapılan çalışmalar sonunda, A. rosanus un U.U. Ziraat Fakültesi elma bahçesinde elmanın önemli zararlılarından birisi olduğu tespit edilmiştir. Bursa da A. rosanus un ilk erginleri 1998 ye 2000 yıllarında tuzakta sırasıyla 29 ve 26 Mayıs tarihlerinde saptanmıştır. Zararlı, erkenci elma çeşit1eri orta-iri meyve, orta geççi çeşit1er renk düşme başlangıcında, geçci ve çok geçci çeşit1erde ise çekirdeklerin belirgin1eşme döneminde iken tespit edi1miştir. Yakalanan ergin sayısı 1998 yılında 19 Haziran da 22 ergin/tuzak, 2000 yılında ise 23 Haziran da 25 ergin/tuzak ile tepe noktası oluşturmuştur. Ergin uçuş periyodu 1998 ye 2000 yıllarında Mayıs ın 2. yarısından Temmuz un 2. yarısına kadar devam etmiş ve toplam ergin uçuş süresi 1998 ve 2000 yıllarında sırasıyla 49 ve 63 gün olmuştur. Bu bahçede gerek 1998 ve gerekse 2000 yılında A. rosanus un sadece bir uçuş periyodu saptanmıştır. : Archips rosanus, populasyon dalgalanması, elma, Bursa *bkovanci@uludag.edu.tr 234

6 Varsa Destekleyen Kurum İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) : Bursa İli Çilek Alanlarında Bulunan Orthoptera Türleri : TÜBİTAK : Bursa Valiliği Tarım İl Müdürlüğü : Bahattin KOVANCI*, N. Sema GENÇER, O. Barış KOVANCI, H.Celal AKGÜL Yayınlandığı Yer :Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., 17 (2), , 2003 Bu çalışma Bursa ilinin Osmangazi, Nilüfer, Keles, Kestel, Orhaneli, Büyükorhan ve İnegöl ilçeleri çilek alanlarında bulunan Orthoptera türlerini belirlemek amacıyla yıllarında yapılmıştır. Türlerin saptanmasında gözle kontrol, tül atrapla yakalama ve çukur tuzak yöntemleri kullanılmıştır. Çalışma, çilek bahçelerine Mayıs-Ağustos arasında haftada bir, erken ilkbahar ve sonbaharda iki haftada bir olmak üzere günübirlik ziyaretler ile yürütülmüştür. Sonuç olarak Bursa ili çilek alanlarında Tettigoniidae, Gryllidae, Gryllotalpidae, Catantopidae, Tetrigidae, Pamphagidae ve Acrididae familyalarına ait sırasıyla 13, 3, 1, 2, 2, 1 ve 11 olmak üzere toplam 33 tür bulunmuştur. Bu türler içinde Tettigoniidae familyasından Poecilimon ricteri Ramme ve Isophya rectipennis Brunner-Wattenwyl ile Catantopidae familyasından Pezotettix anatolica Uvarov un çileğin önemli zararlıları oldukları saptanmıştır. Diğer yandan, Tettigoniidae familyasından üç predatör tür bulunmuştur. Buna ek olarak, türlerin Bursa ilindeki yayılışları, populasyon yoğunlukları ve zararlılık statüleri incelenmiştir. : Çilek, Orthoptera, Bursa *bkovanci@uludag.edu.tr 235

7 Varsa Destekleyen Kurum İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) Yayınlandığı Yer : Bursa İli Çilek Alanlarında Bulunan Bazı Çekirge (Orthoptera) Türlerinin Populasyon Dalgalanmaları : TÜBİTAK : Bursa Valiliği Tarım İl Müdürlüğü : Bahattin KOVANCI*, O. Barış KOVANCI, N. Sema GENÇER, H.Celal AKGÜL : Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 14(2), , 2004 Bu çalışma Bursa ili çilek alanlarında bulunan bazı önemli çekirge türlerinin populasyon dalgalanmalarını incelemek amacıyla yıllarında yapılmıştır. Çalışmalar Tettigoniidae familyasından Tylopsis liliifolia F. ile Poecilimon ricteri Ramme+Isophya rectipennis Brunner- Wattenwyl ve Gryllidae familyasından Oecantus pellucens (Scop.) üzerinde Osmangazi ve Kestel ilçesi çilek alanlarında haftada bir yapılan günübirlik gözlemler ile yürütülmüştür. Sonuç olarak Bursa ili çilek alanlarında ilk çekirge nimfleri türlere göre Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında görülmüşler, P. ricteri+i. rectipennis Mayıs, T. liliifolia Haziran ve O. pellucens Temmuz ayında en yüksek yoğunluğa ulaşmıştır. Daha sonra popülasyon yoğunluğu azalmış ve son erginler yine türlere göre Temmuz sonu ve Ağustos sonu arasında yakalanmıştır. Böylece bu zararlılara karşı gerektiğinde savaşım için temel olan biyolojik bilgiler sağlanmıştır. : Çilek, bazı çekirge türleri, popülasyon dalgalanması, Bursa *bkovanci@uludag.edu.tr 236

8 Varsa Destekleyen Kurum : Bursa İli Çilek Alanlarında Bulunan Melolonthidae, Cetoniidae, Buprestidae ve Elateridae (Coleoptera) Familyalarına Bağlı Türler : TÜBİTAK İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) : Bursa Valiliği Tarım İl Müdürlüğü : Bahattin KOVANCI*, N. Sema GENÇER, O. Barış KOVANCI, H.Celal AKGÜL Yayınlandığı Yer : Türk. Entomol. Derg., 28(2), , 2004 Bu çalışma, Bursa ili çilek alanlarında Coleoptera takımının Melolonthidae, Cetoniidae, Buprestidae ve Elateridae familyalarına ait türleri belirlemek amacıyla yıllarında yapılmıştır. Çalışmalar, mayıs-ağustos ayları arasında haftada bir, erken ilkbahar ve sonbaharda 2 haftada bir yapılan gözlemlerle yürütülmüştür. Türlerin saptanmasında gözle kontrol ve atrapla yakalama yöntemleri kullanılmıştır. Sonuç olarak, Melolonthidae, Cetoniidae, Buprestidae ve Elateridae familyalarına ait sırasıyla 3, 4, 2 ve 10 olmak üzere toplam 19 coleopter türü belirlenmiştir. Bu türlerden ikisi bilim dünyası için yeni, 1 cins ve 1 tür de Türkiye faunası için yeni kayıt niteliğindedir. Diğer yandan saptanan türlerin Bursa İli çilek alanlarındaki yayılışları, zararlılık durumları ve yoğunlukları da incelenmiştir. : Çilek, Coleoptera, Bursa *bkovanci@uludag.edu.tr 237

9 Varsa Destekleyen Kurum İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) Yayınlandığı Yer : Bursa İli Çilek Alanlarında Saptanan Polydrusus Türleri ve Bunların Ergin Populasyon Dalgalanması : TÜBİTAK : Bursa Valiliği Tarım İl Müdürlüğü : Bahattin KOVANCI*, N. Sema GENÇER, O. Barış KOVANCI, H.Celal AKGÜL : Ulusal Kivi ve Üzümsü Meyveler Sempozyumu ( Ekim 2003, Ordu) Karadeniz Teknik Üniversitesi Matbaası, Trabzon, 2004, s Bu çalışma Bursa ili çilek alanlarında, Polydrusus türlerini (Coleoptera: Curculionidae) belirlemek ve populasyon dalgalanmasını izlemek amacıyla yıllarında yapılmıştır. Bu türlerin belirlenmesinde ve populasyon dalgalanmasının incelenmesinde atrapla yakalama yöntemi kullanılmış ve çalışmalar Bursa ili çilek alanlarında haftada bir kez yapılan günübirlik seyahatler ile yürütülmüştür. Ergin populasyon dalgalanması Kestel ilçesine ait 3 ve Osmangazi ilçesine ait 1 olmak üzere toplam 4 bahçede izlenmiştir. Yapılan çalışmalar sonunda Bursa ili çilek alanlarında 8 Polydrusus türü saptanmıştır. Bu türler Polydrusus astutus Gytl., P. ponticus Faust, P. viridicinctus GyIl. P. inustus Germ., P. virginatus Faust., P. sparsus Gyll. P. pilosus Gred. ye P. marginatus tur. Bu tünlerden P. ponticus ye P. astutus un cilek alanlannda en bol ve yaygın türler olduğu belirlenmiştir. Diğer türlerin mevcudiyeti arızidir. Polydrusus türleri polifag olup larvaları kültür bitkilerinin köklerinde, erginleri de çeşitli bitkilerin yapraklarında beslenmekte ve zararlı olmaktadır. Polydrusus ergin çıkışları, Bursa ili çilek alanlarında çalışma yapılan yıllara göre Nisan sonu ve Mayıs aylannda başlamış ve Mayıs içinde bir tepe noktası oluşturmuş ve son erginler genellikle Temmuz un ikinci yarısında yakalanmıştır. Bursa ilinde Polydrusus türleninin ergin populasyon dalgalanması, üzerinde elde edilen bulgular ve çileğin fenolojisi üzerinde yapılan gözlemler dikkate alındığında, kimyasal savaşımın genellikle Mayıs ayı ortasına doğru yapılması gerektiği sonucuna varılmıştır. : Çilek, Polydrusus spp, populasyon dalgalanması, Bursa *bkovanci@uludag.edu.tr 238

10 : Bursa'da Ahududu Alanlarında Saptanan Çekirge (Orthoptera) Türleri : Doktora Tezi Yayınlandığı Yer : Mehmet KAYA, Bahattin KOVANCI* (Danışman) : Ulusal Kivi ve Üzümsü Meyveler Sempozyumu Ekim, 2003, Karadeniz Teknik Üniv., Trabzon, 2004, s Bu çalışma yıllarında Bursa'da yapılmıştır. Çalışmada gözle kontrol ve atrap yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmalar Mart-EylüI aylarında haftada bir kez yapılan gözlemlerle gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışmalar sonuncıa Orthoptera takımı Tettigoniidae familyasından Anterasres burri Karabağ, Anterasres uludaghensis Karabağ, Conocepna/us hastatus (Charp.), Decticus verrucivorus L., Isophya rectipennis Brunner-Wattenwyl, Poecilimon ricteri Ramme, Poecilimon rammeanus Karabağ, Tylopsis liliifolia F., Eupholidoptera smymensis Brunner- Wattenwyl, Gryllidae familyasından Gryllus campestris L., Melanogryllus desertus (Pallas), Oecanthus pellucens (Scopoli), Gryllotalpidae familyasından Gryllotalpa gryllotalpa (L.), Pamphagidae familyasından Paranocaracris rubripes (Fisher de Waldheım) Catantopidae familyasından Calliptamus italicus (L.), Eupropocnemıs p/orans Charps.. Pezotettix anatolica Uvarov, Acrididae familyasından Ailopus strepens (Latreille), Ailopus thalassinus (F.), Chorthippus biguttulus (L.), Chorthippus macrocerus (Fisher de Waldheim) ve Chorthippus paralellus (Zetterstedt) olmak üzere 6 familyadan toplam 22 tür saptanmıştır. Ayrıca bu türlerin ahudududa zararlı olup olmadıkları, yayılış alanları ve populasyon yoğunlukları üzerinde gözlemler yapılmıştır. : Ahududu, çekirge, Orthoptera, Bursa *bkovanci@uludag.edu.tr 239

11 : Bursa'da Ahududu Alanlarında Saptanan Homoptera Türleri : Doktora Tezi : Mehmet KAYA, Bahattin KOVANCI* (Danışman) Yayınlandığı Yer : Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg. 35 (1-2), 1-4, 2004 Bu çalışma yıllarında Bursa'da yapılmıştır. Çalışmada gözle kontrol ve atrapla toplama yöntemi kullanılmıştır. Çalışmalar mart-eylül aylarında 15 günde 1 veya 2 kez yapılan gözlemlerle gerçekleştirilıniştir. Yapılan çalışmalar sonunda 7 familyaya ait toplam 29 tür saptanmıştır. Ayrıca bu türlerin ahudududa zararlı olup olmadıkları ve yayılış alanları üzerinde gözlemler yapılmıştır. : Ahududu, Homoptera, Bursa, Türkiye *bkovanci@uludag.edu.tr 240

12 : Bursa'da Ahududu Alanlarında Saptanan Coleoptera Türleri : Doktora Tezi : Mehmet KAYA, Bahattin KOVANCI* (Danışman) Yayınlandığı Yer : OMÜ Zir. Fak. Dergisi,19(3), 1-7, 2004 Bu çalışma yıllarında Bursa'da yapılmıştır. Çalışmada gözle kontrol, atrap ve görsel tuzak yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmalar Mart-Eylül aylarında 15 günde 1-2 kez yapılan gözlemlerle gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışmalar sonunda Coleoptera takımı Scarabaeidae familyasından Cetonia aurata (L.), Potosia cuprea F., Netocia hungarica Hbsl., Tropinota hirta (Poda), Oxythyrea funesta (Poda), Oxythyrea cinctella (Schaum.), Mellontha albida Friv., Polyphylla fullo (L.), Homaloplia labrata Burm.; Buprestidae familyasından Coroebus rubi (L.), Coroebus elatus (F.), Agrilus aurichalceus Redt., Capnodis tenebrionis (L.), Capnodis tenebricosa Ol., Capnodis carbonaria (Klug), Chalcophora mariana (L.), Anthaxia mııliebris Oben., Anthaxia bicolor Fald., Anthaxia nitidula (L.), Anthaxia millefolii (Fabricius), Anthaxia cichorii Olivier; Elateridae familyasından Agrypnus murinus (L.), Hemicrepidius hirtus (Herbst), Melanotus fusciceps (Gyllenhal), Melanotus crassicollis Erichson; Curculionidae familyasından Anthonomus rubi Herbst, Anthonomus brunnipennis Curtis, Polydrusus astutus GyIlenhal, Polydrusus ponticus Faust., Phyllobius canus GyIlenhal; Attelabidae familyasından Rhynchites hungaricus (Herbst); Chrysomelidae familyasından Clytra novempunctata Ol., Chrysochus sp.; Cantharidae familyasından Cantharis obscura L., Cantharis rustica Fall.; Mordellidae familyasından Mordellistena sp. olmak üzere 8 familyadan toplam 36 tür saptanmıştır. Ayrıca bu türlerin ahudududa zararlı olup olmadıkları ve yayılış alanları üzerinde de gözlemler yapılmıştır. : Ahududu, Coleoptera, Bursa, Türkiye *bkovanci@uludag.edu.tr 241

13 : Bursa'da Ahududu Alanlarında Saptanan Heteroptera Türleri : Doktora Tezi : Mehmet KAYA, Bahattin KOVANCI* (Danışman) Yayınlandığı Yer : Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 41 (2), , 2004 Bu çalışma yıllarında Bursa'da yapılmıştır. Çalışmada gözle kontrol ve atrap yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmalar Mart-Eylül aylarında 15 günde 1-2 kez yapılan gözlemlerle gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışmalar sonunda Heteroptera takımı Pentatomidae familyasından Acrosternum heegeri, (Fb.), Carpocoris purpureipennis (DeG.), Dolycoris baccarum (L.), Eurydema ornatum (L.), Eysarcoris inconspicuus (H.-S. Graphosoma lineatum (L.), Mustha spinosula (Lef.), Nezara viridula (L.), Palomena viridissima (pd.); Coreidae familyasmdan Coreus marginatus (L.), Gonocen acuteangulatus (Gz.); Lygaeidae familyasmdan Lygaeus equestris (L.), Piocor erythrocephalus (p.-s.), Rhyparochromus sp.; Pyrrhocoridae familyasında Pyrrhocoris apterus L.; Reduviidae familyasından Oncocephalus sp.; Nabidae familyasından Nabis punctatus Costa; Miridae familyasından Adelphocoris lineolatus (Gz.), A. vandalicus (R.), Alloeonotus sp., Brachycoleus steini Rt., Deraeocor rutilus (H.-S.), D. ruber (L.), Exolygus pratensis (L.) olmak üzere 7 familyada toplam 24 böcek tüm saptanmıştır. Bu türlerden A. heegeri, C. purpureipennis, L baccarum, M. spinosula, N. viridula, P. viridissima, C. marginatus ve C acuteangulatus'un ahudududa beslendiği tespit edilmiştir. Ayrıca bu türlerin yayılı alanları üzerinde de gözlemler yapılmıştır. : Ahududu, Heteroptera, Bursa, Türkiye *bkovanci@uludag.edu.tr 242

14 Varsa Destekleyen Kurum : Bursa İlinde Ahududu ve Bögürtlende Saptanan Önemli Fungal Hastalıklar, Zararlılar ve Bunların Yönetimi : Bayer Türk Kimya Sanayi Ltd.Şti. : Mehmet KAYA, Mualla ERKAN, Bahatytin KOVANCI* Yayınlandığı Yer : Ulusal Kivi ve Üzümsü Meyveler- Sempozyumu Ekim, 2003, Karadeniz Teknik Üniv., Trabzon, s , 2004 Çalışmalar Bursa'da yıllarında ahududu ve böğürtlen alanlarında yürütülmüştür. Ahudududa, Kök çürüklüğü (Armillaria mellea (Vahl:Fr.) P. Kumm.), Didymella yanıklık (Didymella applanata (Niessl) Sacc.) ve Phomopsis yanıklığı (Phomopsis sp.); böğürtlende, Dal ve yaprak pası (Kuehneola uredinis (Link.) Arth.) ve Geriye doğru ölüm (Discula sp.) hastalıkları saptanmıştır. Kurşuni küf (Botrytis cinerea Pers.:Fr.) hastalığı her iki konukçuda da tespit edilmiştir. Aynı alanlarda önemli zararlılar olarak ise Tetranychus urticae Koch., Aphis gossypii Glover. Aphis idae van der Goat., Coroebus robi (L.). Agrilus aurichalceus (Redl.), Antonomus rubi Herbst, Antonomus brunnipennis Curtis, Lasioptera rubi Heeg.. Resseliella theobaldi (Bames) saptanmıştır. Bu hastalık ve zararlıların yönetiminde kültürel tedbirler önemli yer tutmaktadır Mücadelede bitki fenolojisi dikkate alınmalıdır. Anahtar kelimeler :Ahududu.,böğürtlen, hastalık, zararlı, Bursa *bkovanci@uludag.edu.tr 243

15 Varsa Destekleyen Kurum : Bursa İli (Türkiye) Zeytin Bahçelerinin Zararlı Böcekleri : Uludağ Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi ve TÜBİTAK Yayınlandığı Yer : Bahattin KOVANCI*, N. Alper KUMRAL : 5. Uluslararası Zeytin Yetiştiriciliği Sempozyumu Bildirileri, İzmir (Türkiye), 27 Eylül-2 Ekim, 68s., 2004 Türkiye nin çok önemli bir zeytin üreticisi ili olan Bursa da bazı zararlılar zeytinin nitelik ve niceliğini oldukça düşmesine neden olmaktadır. Bu nedenle, Bursa ilindeki zeytin bahçelerinde yıllarında yürütülen bu çalışmanın amacı zeytin zararlılarını ve yayılışlarını saptamaktır. Zeytin bahçelerinde zararlı böcekleri tespit etmek amacıyla haftalık sürveyler yapılmıştır. Bu çalışmanın sonuçlarına göre, 26 zeytin bahçesinde toplam 31 fitofag böcek bulunmuştur. Bursa ili zeytinlerinin ana zararlıları Prays oleae (Bem.) ve Bactrocera oleae (Gmelin.), potansiyel zararlıları Palpita unionalis (Hübn.), Euphyllura phillyreae Foerster ve Saissetia oleae Bem. olarak bulunmuştur. P. oleae çiçek ve meyvelerde beslenmek suretiyle ciddi zarara neden olmuştur. Buna ek olarak, son yıllarda P. oleae ya karşı kullanılan geniş spektrumlu insektisitler yüzünden P. ıınionalis in doğal düşmanları yok olmuş ve zararlı zeytinlerde önemli bir zararlı haline gelmiştir. : Zararlı böcekler, zeytin *bkovanci@uludag.edu.tr 244

16 Varsa Destekleyen Kurum İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) : Bursa İli Çilek Üretim Alanlarında Bulunan Heteroptera Takımı Türleri : TÜBİTAK : Bursa Valiliği Tarım İl Müdürlüğü : N. Sema GENÇER*, O. Barış KOVANCI, Bahattin KOVANCI, H. C. AKGÜL Yayınlandığı Yer : Türk. Entomol. Der., 28 (1), 1-12, 2004 Bu çalışma Bursa İli çilek üretim alanlarında bulunan Heteroptera takımına ait türleri belirlemek amacıyla yıllarında yapılmıştır. Çalışmalar mayıs-ağustos arasında haftada bir, mart, nisan, eylül ve ekim aylarında iki haftada bir yapılan gözlemlerle yürütülmüştür. Türlerin saptanmasında gözle kontrol ve atrapla yakalama yöntemi kullanılmıştır. Sonuç olarak Alydidae, Coreidae, Cydnidae, Lygaeidae, Miridae, Nabidae, Pentatomidae, Pyrrhocoridae ve Rhopalidae familyalarına ait sırasıyla 1; 3; 1; 6; 8; 2; 15; 1 ve 2 olmak üzere toplam 39 tür belirlenmiştir. Bu türlerin Bursa İli çilek alanlarındaki yayılışları, yoğunlukları ve zararlılık durumları da incelenmiştir. : Heteroptera, çilek,bursa, Türkiye *nsgencer@uludag.edu.tr 245

17 Varsa Destekleyen Kurum İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) : Bursa İli Çilek Alanlarında Bulunan Homoptera Türleri : TÜBİTAK : Bursa Valiliği Tarım İl Müdürlüğü : O. Barış KOVANCI*, N. Sema GENÇER, Bahattin KOVANCI, H. C. AKGÜL Yayınlandığı Yer : Ankara Üniv. Zir. Fak. Tarım Bilimleri Dergisi, 10(3), , 2004 Bu çalışma Bursa ili çilek alanlarında bulunan Homoptera takımına ait türleri belirlemek amacıyla yıllarında yapılmıştır. Çalışmalar mayıs-ağustos ayları arasında haftada bir, ilkbahar başında ve sonbaharda 2 haftada bir yapılan gözlemlerle yürütülmüştür. Türlerin saptanmasında gözle kontrol ve atrapla yakalama olmak üzere 2 yöntem kullanılmıştır. Sonuç olarak Cercopidae, Cicadellidae, Membracidae, Issidae, Dictyopharidae ve Aphididae familyalarına ait sırasıyla 6, 3, 2, 3, 1 ve 3 olmak üzere toplam 18 homopter türü belirlenmiştir. Bu türlerin Bursa ili çilek alanlarındaki yayılışları ve zararlılık durumları da incelenmiştir. : Çilek, Homoptera, Bursa, Türkiye *baris@uludag.edu.tr 246

18 Varsa Destekleyen Kurum : Doğu meyvegüvesi Grapholita molesta (Busck) (Lep., Tortricidae) ile Mücadelede Çiftleşmenin Engellenmesi Tekniğinin Uzun Mevsim Koşullarında Değerlendirilmesi : Doktora Tezi ve North Carolina State University, ABD : USDA, Gerber Products Company, 3M Canada Company İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) : North Carolina Cooperative Extension Service : O. Barış KOVANCI*, James WALGENBACH, George KENNEDY (Danışman) Yayınlandığı Yer : Journal of Applied Entomology, 128 (9-10), , 2004 Doğu meyvegüvesi Grapholita molesta (Busck) (Lep., Tortricidae) son yıllarda doğu ABD de elmaların ana zararlısı konumuna gelmiştir. Geçen birkaç sene içersinde Doğu meyvegüvesi ile mücadelede feromonlarla çiftleşmenin engellenmesi tekniği başarılı olmuştur. Bununla birlikte, feromon uygulaması yapılan bazı bahçelerde yayıcı ömrünün yetersizliğinden dolayı düşük düzeyde de olsa geç mevsim zararı meydana gelmiştir. Çiftleşmenin engellenmesi tekniğinin etkisini daha uzun bir süreye yayacak alternatif feromon uygulama zamanlarının araştırılması amacıyla Henderson ilinde (North Carolina) 2002 yılında yapılan aşağıdaki feromon uygulamalarının etkisi kimyasal mücadele ile karşılaştırılmıştır: Elle asılan yayıcıların Mayıs sonu uygulaması; elle asılan yayıcıların Haziran sonu uygulaması; elle asılan yayıcıların Mayıs sonu uygulaması ve buna ilaveten Ağustos sonunda püskürtülebilir feromon uygulaması; daha uzun süreli etkiye sahip elle asılan yayıcıların Mayıs sonu uygulaması; ve konvensiyonel insektisitler şahit olarak. Bütün uygulamalar Nisan sonunda çiçek dökümünü takiben birinci döl Doğu meyvegüvesi erginlerine karşı ve aynı zamanda seyreltme amaçlı bir insektisit uygulamasına tabi tutulmuştur. Çiftleşmenin engellenmesi tekniğinin uygulandığı bloklarda feromon tuzaklarında yakalanan ergin sayısı tamamen insektisit uygulanan bahçelere göre istatistiksel olarak önemli ölçüde azalmıştır. Feromon uygulamaları arasında en yüksek tuzak sayımları, uygulaması Haziran sonuna sarkıtılan elle asılan yayıcı bloklarında saptanmıştır. Ancak, kullanılan yayıcı türü ve yayıcının asılma zararı, bahçelerde meydana gelen meyve zararı açısından istatistiksel olarak önemli bir farklılık göstermemiştir. Orta düzeyde populasyon baskısı altında birinci döl erginlerine karşı yapılan bir ilaçlamayı takiben yapılan her bir feromon uygulamasının tamamen insektisitle mücadele edilen bahçelerdeki kadar etkili olduğu açıkça görülmektedir. : Çiftleşmenin engellenmesi, feromonlar, elma *baris@uludag.edu.tr 247

19 Varsa Destekleyen Kurum : Bursa İli Un Fabrika ve Değirmenlerinde Zararlı Böcek Türleri : Yüksek Lisans Tezi : U.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi : K. Senan COŞKUNCU*, Bahattin KOVANCI (Danışman) Yayınlandığı Yer : U.Ü. Ziraat Fak. Derg., 18(1), 33-44, 2004 Bu çalışma Bursa ilinde bulunan un fabrikaları ve değirmenlerinde zararlı böcek türlerinin belirlenmesi amacıyla yıllarında yapılmıştır. Türlerin saptanması için un fabrika ve değirmenlerinde Haziran Aralık aylarında haftada bir gözlemler yapılmış un, buğday, kepek ve döküntülerden örnekler alınmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda, Coleoptera takımı Curculionidae, Cucujidae, Tenebrionidae, Trogossitidae, Bostrichidae ve Pitinidae familyalarına ait sırasıyla 2,2,5,1,1 ve 1 tür, Lepidoptera takımı Pyralidae ve Gelechiidae familyalarına ait yine sırasıyla 2 ve 1 tür olmak üzere toplam 15 tür tespit edilmiştir. Diğer yandan, incelenen un fabrika ve değirmenlerinin tamamının zararlılarla bulaşık olduğu ve en yaygın ve yoğun bulunan türlerin Kırma biti, Tribolium confusum Duv.(Coleoptera:Tenebrionidae) ve Değirmen güvesi, Ephestia kuehniella Zell. (Lepidoptera: Pyralidae) olduğu belirlenmiştir. : Un fabrikaları, değirmenler, böcekler, Bursa *cosguncu@uludag.edu.tr 248

20 Varsa Destekleyen Kurum : Osmangazi (Bursa) İlçesi Bursa Siyahı İncir Bahçelerinde Bulunan Pyralidae Familyası (Lepidoptera) Türleri ve Bulaşıklılık Oranları : U.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi : K. Senan COŞKUNCU*, N.Sema GENÇER, N. Alper KUMRAL Yayınlandığı Yer : Uludağ Üniv.Zir.Fak.Derg., 18(1), , 2004 Bu çalışma, Osmangazi (Bursa) ilçesi Gündogdu, Çaglayan ve Ovaakça köylerinden seçilen 4 Bursa Siyahı incir bahçesinde yıllarında, Pyralidae türlerinin ve bulaşıklılık oranlarının belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Bu amaçla her bahçeden tesadüfi olarak, farklı zamanlarda 35 ilek inciri toplanmış, laboratuvara getirilerek bulunan larva ve pupa sayıları kaydedilmiştir. Ayrıca ağaçlarda kalmış ve yere dökülmüş incirlerden de örnekler alınarak incelemeler yapılmıştır. Bununla birlikte, Gündoğdu ve Ovaakça köylerinde seçilen bahçelere IMM+4 ve ALM feromon kapsülü içeren Pherocon II tip tuzaklar asılarak yakalanan pyralid türleri tespit edilmiştir. Sonuç olarak incir bahçelerinde en yoğun ve yaygın tür Harnup güvesi, Ectomyelois ceratoniae Zeller bulunmuş, Kuruüzüm güvesi, Carda calidella Gn. ve Kuruincir güvesi, Cadra figulilella Greg. ikinci derece yaygın türler olarak tespit edilmiştir. Ayrıca incir bahçelerinde asılı kalan ilek incirlerinin, bu zararlıların barınmasında, özellikle E. ceratoniae nin gelişimini ve döllerinin devamını sağlamasında önemli rol oynadığı belirlenmiştir. : İncir, Bursa Siyahı, Pyralid türleri, Bursa, Türkiye. *cosguncu@uludag.edu.tr 249

21 Varsa Destekleyen Kurum : Bursa İli Zeytin Ağaçlarında Bulunan Akar Türleri : U.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı ve TÜBİTAK : N. Alper KUMRAL*, Bahattin KOVANCI Yayınlandığı Yer : Uludağ Üniv. Zir. Fak. Derg., 18(2), 25-34, 2004 Bursa'da zeytin bahçelerinde bulunan akar faunası ile ilgili herhangi bir çalışmaya rastlanamamıştır. Bu nedenle ele alınan bu çalışmada Bursa ili zeytin bahçelerinde bulunan akar türlerinin saptanması amaçlanmıştır. Çalışmalar yılları arasında Bursa da zeytin yetiştiriciliğinin önemli olduğu Gemlik, Mudanya, Nilüfer, Orhangazi ve Osmangazi ilçelerinde 15 bahçede, haftada bir yapılan gözlemlerle sürdürülmüştür. Zeytin ağaçlarının çeşitli yönlerinden ve seviyelerinden sürgün ve yapraklar örnekleri alınmış, bu örnekler laboratuvara getirilerek stereoskobik mikroskopta incelenmiş ve daha sonra Berlese hunisine konularak, iki gün süre ile bekletilmiştir. Akarların preparatları Düzgüneş (1980)'in belirttiği yönteme göre yapılmıştır. Sonuç olarak, Bursa ili zeytin bahçelerinde 2 fitofag, 2 predatör ve 3 nötr faunaya ait olmak üzere toplam 7 akar türü saptanmıştır. Diger yandan, tanımlanan zararlı türlerden Brevipalpus oleae Baker ve Aceria oleae (Nalepa) ile yararlı türlerden Anthoseius involutus Liv.& Kuzn. un dikkati çekecek bir populasyon yoğunluğuna ulaştığı tespit edilmiştir. : Akar faunası, zeytin, Bursa, Türkiye *akumral@uludag.edu.tr 250

22 Varsa Destekleyen Kurum : Bursa İli (Türkiye) Zeytin Bahçelerinde Saissetia oleae (Oliv.) nın Popülasyon Dalgalanması ve Doğal Düşmanlarının Aktivitesi : U.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı ve TÜBİTAK Yayınlandığı Yer : N. Alper KUMRAL*, Bahattin KOVANCI : Uluslararası Kabuklubit Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri, ISSIS-X, Nisan, 2004, s Bu çalışma yıllarında Bursa zeytinlerinin ana zararlılarından olan Zeytin karakoşnili, Saissetia oleae (Oliv.), nin popülasyon dalgalanmasını saptamak amacıyla 3 zeytin bahçesinde (Gölyazi, Kumyaka and Gündoğdu) yürütülmüştür. Philippia oleae Targ. and Parlataria oleae (Colv.) zeytin bahçelerinde bulunmasına rağmen yaygın değillerdir. S. oleae yılda bir tam ve 1 kısmi döl vermiştir. Kış sürveyleri Zeytin karakoşnilinin 3 farklı nimf döneminde kışladığını göstermiştir. Sırasıyla 2000 ve 2001 yıllarında, ilk yumurtalar mayıs ayı ve nisan ayı sonunda bırakılmış, haziran ayı ortası ve mayıs ayı sonunda bir tepe noktası oluşturmuş ve daha sonra S. oleae nın populasyon yoğunluğu haziran ayı sonundan ve mayıs ayı ortasından temmuz ortasına artış göstermiştir. Scutellista cyanea tarafından meydana gelen parazitlenme oranları kimyasal mücadele yapılmayan Gölyazı da oldukça yüksek olmuştur. Buna ek olarak, Chrysopa carnea (Stephens) and Metaphycus sp. ın sırasıyla predatör ve parasitoidt aktiviteleri Zeytin karakoşnilinin yüksek oranda ölümüne neden olduğu bu bahçede açık olarak görülmektedir. Bu sonuçlara göre, ticari bahçelerde Prays oleae Bem. ve Bactrocera oleae (Gmelin) a karşı yürütülen insektisit uygulamaları S. oleae nın doğal düşmanlarının ölmesine ve bu zararlının popülasyonunun artışına neden olmuştur. : Saissetia oleae, populasyon dalgalanması, zeytin kabuklubit ve koşnilleri, doğal düşmanlar, Bursa, Türkiye *akumral@uludag.edu.tr 251

23 Varsa Destekleyen Kurum : Lepidosaphes conchiformis (Gmelin) in Türkiye Bursa daki İncir Bahçelerindeki Yaşam Döngüsü :U.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı Yayınlandığı Yer : N. Alper KUMRAL*, N. Sema GENÇER, K. Senan COŞKUNCU :Uluslararası Kabuklubit Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri, ISSIS-X, Nisan, 2004, s Bu çalışmanın amacı Bursa ilinde yıllarında Lepidosaphes conchiformis (Gmelin) (Homoptera: Diaspididae) in Bursa Siyahı çeşidi incir bahçelerindeki bulunuşunu ve popülasyon dalgalanmasını saptamaktır. Bursa incir bahçelerinin potansiyel zararlısı olan L. conchiformis 1 veya 2 yaşındaki sürgünlerde olgunlaşmamış dişi halinde kışı geçirir ve 2000 yılının ocak ve şubat aylarında bu dişilerin ortalama sayıları 1.6 dişi/sürgün (25 cm uzunluğunda) den 2.32 dişi/sürgün e kadar değişmiştir. Bu kabuklubit incir bahçelerinde nadiren bulunmuş ve yaz boyunca yapraklar üzerinde 2 veya 3 tepe noktası oluşturmuştur. Yeni döl erginleri 2000 ve 2001 yıllarında yapraklar üzerinde sırasıyla haziran ayı sonunda ve mayıs ayı ortası veya haziran ayı başında saptanmıştır. İlk aktif nimfler ise her iki yılda yapraklar üzerinde temmuz ayı başında görülmüştür. Gündoğdu ve Çağlayan köylerinde coccinellid predatörleri olan Synharmonia conglobata (L.), Scymnus rubromaculatus (Goeze), Scymnus interribitis (Goeze) ve Scymnus subvillosus (Goeze) tespit edilmiştir. Sonuç olarak, L. conchiformis Bursa ili incir bahçelerinin ana zararlı olmadığından, buna karşı kimyasal mücadeleye gerek yoktur. : Lepidosaphes conchiformis. İncir kabuklubiti, populasyon dalgalanması, Bursa, Türkiye *akumral@uludag.edu.tr 252

24 Varsa Destekleyen Kurum : Bursa İli (Türkiye) Zeytin Bahçelerindeki Zararlıların Etkili Doğal Düşmanları ve Önemli Türlerin Popülasyon Dalgalanmaları : U.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı ve TÜBİTAK Yayınlandığı Yer : N. Alper KUMRAL*, Bahattin KOVANCI : 5. Uluslararası Zeytin Yetiştiriciliği Sempozyumu Bildirileri, İzmir (Türkiye), 27 Eylül-2 Ekim, 2004, 55 s. Bursa da 2001 ve 2002 yıllarında mayıs ayından kasım ayına kadar olan periyotta Prays oleae (Bern.), Bactrocera oleae (Gmelin.), Palpita unionalis (Hübn.) ve Saissetia oleae Bern. gibi zeytin zararlılarının predatör ve parazitoit faunaları tespit etmek için bir sürvey çalışması yürütülmüştür. Bunlar içindeki önemli türlerin popülasyon dalgalanmaları atrap, yapışkan tuzak ve darbe yöntemi kullanılarak izlenmiştir. Bu çalışmanın sonuçlarına göre, Bursa ilindeki 26 bahçede toplam 19 doğal düşman bulunmuştur. Buna ek olarak, Chrysopa carnea (Stephens) ve Scymnus rubromaculatus (Goeze) aktivitesi en yüksek predatör böcekler olarak bulunmuş ve bunların popülasyonları 2001 ve 2002 yılında izlenmiştir. C. carnea erginleri mayıs ayı başından kasım ayı ortasına görülmüş olup, her iki yılda ağustos ve kasım aylarında birer tepe noktası oluşturmuştur. Coccinellid predatör S. rubromaculatus her iki yılda ağustos ayı başından kasım ayı sonuna kadar bulunmuş, ağustos ayı başı ve kasım ayı sonunda birer tepe noktası oluşturmuştur. S. oleae nın ektoparaziti Scutelista cyanea Motsch. ilaçlanmayan bahçelerde çok fazla bulunmasına rağmen ilaçlama yapılan ticari bahçelerde hiç bulunamamıştır. : Predatör, parazitoit, populasyon dalgalanması, zeytin *akumral@uludag.edu.tr 253

25 Varsa Destekleyen Kurum : Kuzeybatı Türkiye de Zararlı Konumuna Gelen Coroebus elatus (F.) un Biyolojisi, Yayılışı ve Mevsimsel Mevcudiyeti : TÜBİTAK İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) : Bursa Valiliği Tarım İl Müdürlüğü : Bahattin KOVANCI*, H. C. AKGÜL, N. Sema GENÇER, O. Barış KOVANCI Yayınlandığı Yer : Polskie Pismo Entomologiczne, 74 (1), 19-27, 2005 Çilek buprestidi, Coroebus elatus (F.), nin Bursa ilindeki (Türkiye) biyolojisi, dağılımı ve mevsimsel mevcudiyeti bu zararlı ile mücadelede gerekli temel biyolojik bilgileri elde etmek amacıyla yıllarında laboratuvar ve tarla koşullarında araştırılmıştır. Ortalama preovipozisyon, ovipozisyon, ve postovipozisyon süreleri labarotuvar koşullarında (25.0±2.0 0 C, % 65±5 nisbi nem ve l6a:8k fotoperiyot) sırasıyla 3.1±0.5, 20.2±10.0 ve 4.6±4.4 gün sürmüştür. Erkekler 21.5±11.0 gün yaşamıştır. Dişi ömrü 27.9±10.1 gün ve dişi başına yumurta verimi 36.9±21.5 olarak belirlenmiştir. Haftalık atrap sayımları erginlerin çilek hasadı dönemine denk gelen Mayıs sonu ile Haziran başında çıkış yaptıklarını göstermiştir. Erginler, 199 yılında Mayıs sonundan Ağustos başına kadar gözlenmiştir. Ergin aktivitesi 2000 yılında Ağustos sonuna kadar devam etmiştir. Doğadan toplanan larvalar labarotuvar koşullarında saksılarda yetiştirildiğinde, erginler Şubat başı ile Mart ortalarında çıkış yapmışlardır. Bu da çilek buprestidi larvalarında diyapozun olmadığını göstermektedir. Sonuçlarımıza göre C. elatus Bursa daki çilek bahçelerinde oldukça yaygındır. Ortalama bulaşıklık oranları %10 ile %100 arasında değişmektedir. Bu zararlı tüm ürüne zarar verebileceğinden, yoğun derecede bulaşık bahçelerde erginlerle mücadele ekonomik zararın önlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır. : Çilek buprestidi, zarar oranı, ergin aktivitesi, diyapoz *bkovanci@uludag.edu.tr 254

26 : İznik (Bursa) İlçesindeki Bağlarda Zararlı Salkım Güvesi, Lobesia botrana (Den..Schif.) (Lepidoptera: Tortricidae)'nin Ergin Popülasyon Dalgalanması Üzerinde Araştırmalar İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) Yayınlandığı Yer : Bursa Valiliği, İznik İlçe Tarım Müdürlüğü : Bahattin KOVANCI*, Cihat TÜRKBEN : Türkiye 6. Bağcılık Sempozyumu, Eylül, 2005, Tekirdağ, Türkiye, s37. Bu çalışma İznik ilçesi bağlarında zararlı Salkım güvesi, Lobesia botrana (Den.Schif.) (Lepidoptera: Tortricidae)'nin ergin popülasyon dalgalanmasını izlemek ve böylece bu zararlıya karşı en uygun mücadele programlarını geliştirmek amacıyla yıllannda yapılmıştır. Zararlının ergin popülasyon dalgalanmasının izlenmesinde Pherecon 1C tipi tuzaklar ve İsviçre'den temin edilen feromon kapsülleri kullanılmıştır. Çalışmalar 2000 yılında İznik ilçesinde; Çakırca, Orhaniye, Ömerli ve Çamdibi köylerinde belirlenen birer bağda, 2001 ve 2002 yıllarında Çakırca hariç diğer köylerdeki bağlarda sürdürülmüştür. L. botrana'nın kışlayan döl ergin çıkışı nisan ayında başlamış ve mayıs ayı sonlarında son bulmuştur. Birinci döl ergin uçuşları haziran ayı başlarından temmuz ayı ortalarına kadar sürmüştür. İkinci döl ergin uçuşları genellikle ağustos ayında görülmüş ve eylül ayı ortalarında sona ermiştir. Ergin uçuşları 2000 yılında eylül ayı ortalarına, 2001 ve 2002' de yıl sonlarına kadar izlenmiş ve üçüncü döl ergin uçuşu belirlenmiştir. Kışlayan döl dikkate alındığında Salkım güvesi İznik ilçesi bağlarında en azından 2001 ve 2002 yıllarında 4 döl vermiştir. Elde edilen bulgulara göre bu zararlıya karşı uygulanacak ilaçlamaların yıllara ve popülasyon yoğunluğuna bağlı olarak nisan ayı sonu, haziran ayı ortası ve eğer gerekirse temmuz ayı sonunda veya ağustos ayı başında yapılmasının uygun olduğu, ayrıca, üzüm hasadının geciktirilmesi durumu söz konusu olduğunda ekim ayında da bir uygulamanın yapılmasının gerekli olabileceği sonucuna varılmıştır. : Bağ, Lobesia botrana, Popülasyon Dalgalanması, İznik-Bursa *bkovanci@uludag.edu.tr 255

27 : Türkiye'den Yeni Bir Athous Eschscholtz (Coleoptera: Elateridae) Türü İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) :- : Guiseppe PLATİA, Bahattin KOVANCI* Yayınlandığı Yer : Türk. Entomol. Derg., 29 (1), 5-9, 2005 Athous Eschsholtz cinsi, Orthathous Reitter altcinsine ait yeni bir tür, A.(O.) fragariae n. sp. tanımlanmıştır. Bu türün erginleri ilk olarak Türkiye'nin Kuzeybatısında bulunan Bursa'nın çilek alanlarından toplanmıştır. Daha sonra erginler Bursa ve Kütahya'da, seyrek meşe ormanlarının güney yamaçlarında bulunan otlar üzerinde bulunmuştur. : Elateridae, Athous, Orthathous, yeni tür, çilek, Bursa, Türkiye *bkovanci@uludag.edu.tr 256

28 Varsa Destekleyen Kurum : Bursa İli Zeytin Bahçelerinde Euphyllura phillyreae Foerster (Homoptera: Aphalaridae) nin Populasyon Dalgalanması : U.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı ve TÜBİTAK İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) :- : Bahattin KOVANCI*, N. Alper KUMRAL, B. AKBUDAK Yayınlandığı Yer : Uludağ Üniv. Zir. Fak. Derg., 19(1), 1-12, 2005 Bu çalışma, Bursa ilinde zeytinlerde zarar yapan Euphyllura phillyreae Foerster nin yayılışını belirlemek ve popülasyon dalgalanmasını incelemek amacıyla yıllarında yapılmıştır. E. phillyreae nın Nilüfer ilçesinde Çatalağı, Gölyazı ve Görükle hariç Bursa nın diğer tüm bahçelerinde az veya çok bulunduğu belirlenmiştir. Populasyon dalgalanmalarının izlendiği Kumyaka ve Gündoğdu daki bahçelerde E. phillyreae nın kışlayan erginlerinin bıraktığı ilk yumurtalar 2000 yılında nisan ayı sonu, 2001 ve 2002 yıllarında ise nisan ayı başında saptanmıştır. Yumurta ve nimf popülasyonu yer ve yıllara göre nisan ve mayıs aylarında birer tepe noktası meydana getirmiştir. Yeni dölün erginleri mayıs ayı sonu ile haziran ayı ortaları arasında görülmeye başlamışlardır. Bu erginler, yaz, sonbahar ve kış aylarını zeytin bahçelerinde geçirdikten sonra ertesi yıl ilkbaharda yumurta bırakmışlardır. Böylece E. phillyreae Bursa ilinde yılda bir döl vermiştir. : Euphyllura phillyreae, populasyon dalgalanması, zeytin, Bursa *bkovanci@uludag.edu.tr 257

29 Varsa Destekleyen Kurum : Bursa İlinde İncir Bahçelerinde Görülen Zararlı ve Yararlı Türlerin Saptanması : U.Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı : N. Sema GENÇER*, K. Senan COŞKUNCU, N. Alper KUMRAL Yayınlandığı Yer :O.M.Ü. Ziraat Fakültesi Derg., 20(2), 24-30, 2005 Çalışma, yılları arasında Bursa ilinde Bursa Siyahı incir yetiştiriciliği yapılan 6 ilçede yürütülmüştür. Faunistik çalışmalarda örnek alma, darbe, atrapla yakalama ve tuzak yöntemleri kullanılmıştır. Çalışmada toplam 24 zararlı, 18 yararlı tür tespit edilmiştir. Saptanan zararlı türlerden Tetranychus urticae Koch., Aceria ficus Cotte, Homotoma ficus L., Anthophila nemorana Hb.yaygın ve bol olarak bulunmuştur. Bundan başka, Carpophilus spp. ve Drosophila spp. yere dökülen meyvelerde, Ectomyelois ceratonia Zell.ağaçlar üzerinde asılı ilek incirlerinde tespit edilmiştir. Predatör türlerden Phytoseius plumifer (Carestrini & Fanzago) ve Stethorus gilvifrons (Mulsant) un akarlar üzerinde, Orius minitus (L.) un hem akar hem de H. ficus üzerinde, Forficula auricularia L. nın ise H. ficus üzerinde etkili olduğu saptanmıştır. Bunlardan başka 7 adet coccinellid ve 6 adet chrysopid türü daha belirlenmiştir. : İncir zararlıları, incir, doğal düşman, Bursa *nsgencer@uludag.edu.tr 258

30 Varsa Destekleyen Kurum İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) : North Carolina Elma Bahçelerinde Çiftleşmenin Engellenmesi Tekniğinin Doğu Meyvegüvesi (Lepidoptera: Tortricidae) İle Mücadelede Etkinliğinin Pestisitlerle Karşılaştırılması : Doktora Tezi : North Carolina State University, (ABD) ve TUAM-Ziraat Fakültesi Birimi : USDA, Gerber Products Company, 3M Canada Company : North Carolina Cooperative Extension Service : O. Barış KOVANCI*, COBY SCHAL, J. WALGENBACH, G. KENNEDY Yayınlandığı Yer : Journal of Economic Entomology, 98 (4), , 2005 North Carolina nın Henderson bölgesinde 2000 ve 2001 yılında yapılan büyük parsel çalışmalarında Isomate-M 100 feromon yayıcılarının ve iki mikrokapsüllenmiş püskürtülebilir feromon formülasyonunun Doğu meyvegüvesi, Grapholita molesta (Busck), ile mücadelede etkinliği konvensiyonel insektisitler ile karşılaştırılmıştır. Ayrıca, Doğu meyvegüvesi erkeklerinin püskürtülebilir feromonun farklı dozlarına tepkisini belirlemek amacıyla küçük ve büyük parsel denemeleri yapılmıştır. Feromon tuzak sayımları çiftleşmenin engellendiği feromonla muamele edilmiş bloklarda insektisitlerle muamele edilmiş ve terkedilmiş bloklara nazaran önemli ölçüde azalmıştır. Bütün uygulamalarda yükseğe asılan feromon tuzakları alçakta olanlardan daha fazla güve yakalamışlardır ve 100 µg feromon içeren tuzaklarda 300 µg içerenlere oranla daha fazla birey saptanmıştır. Ancak dozlar arasındaki farklılık 2001 yılında bir lokasyon dışında istatistiki açıdan farklılık göstermemiştir. Isomate-M 100 tuzaklama oranını mükemmel ölçüde düşürmüş ve püskürtülebilir feromon formülasyonlarından daha etkili olmuştur. Feromon ile muamele edilen bloklarda Doğu meyvegüvesi larvası zararı çok düşük olup (<%1) genellikle insektisitle muamele edilen ve bakımsız bahçelerden daha azdır. Ergin erkeklerin küçük parsel çalışmalarında feromon uygulamasına verdiği tepkiye dayanarak püskürtülebilir feromonun 12.4 ile 49.1 g (AI)/ha olarak değişen dozları arasında ok az farklılık bulunmasına karşın etkinlik 2.4 g (AI)/ha dozunda azalmıştır. Orta ve düşük Doğu meyvegüvesi populasyon baskısı altındaki büyük parsel çalışmalarında bir bahçenin dışında, 12.4 ile 37.1 g (AI)/ha dozları arasında önemli bir farklılık bulunamamıştır. North Carolina elma bahçelerinde Doğu meyvegüvesi ile mücadelede çiftleşmenin engellenmesi tekniğinin organik fosforlu insektisitlere alternatif olduğu ortaya konulmuştur. : Feromonla mücadele, pestisitler, cinsel şaşırtma, elma *baris@uludag.edu.tr 259

31 Varsa Destekleyen Kurum İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) : Anthonomus rubi Herbst Erginlerinin Örneklenmesi ve Ekonomik Zarar Eşiklerinin Geliştirilmesi : TÜBİTAK : Bursa Valiliği Tarım İl Müdürlüğü : O. Barış KOVANCI*, Bahattin KOVANCI, N. Sema GENÇER Yayınlandığı Yer : Crop Protection, 24 (12), , 2005 Böğürtlen gözkurdu (Anthonomus rubi Herbst) erginlerinin populasyon değişimlerini belirlemek ve kışlayan erginlerle ürün kayıpları arasındaki ilişkiye dayanarak ekonomik zarar eşiklerini belirlemek amacıyla kuzeybatı Türkiye de yılları arasında arazi denemeleri yürütülmüştür. İlaçlanmamış ve ilaçlanmış bahçelerde bulunan erginler atrapla haftalık olarak toplanmıştır. Atrap sayımları böğürtlen gözkurdu erginlerinin ilki Nisan sonu ve Mayıs ayı başı arasında ve ikincisi Haziran sonu ve Temmuz ortasında olmak üzere iki tepe noktası yaptığını göstermektedir. Lineer regresyon analizi kışlayan döl ergin yoğunluğu ile yeni döl ergin yoğunluğu arasında güçlü bir ilişki olduğunu göstermiştir. Genellikle kışlayan döl erginlerinin populasyonları yeni döl erginlerinden yüksektir. Kışlayan döl erginlerinin populasyon yoğunluğu arttıkça çilek verimlerinde önemli lineer azalma gözlenmiştir. Yüzde ürün kayıpları %1.64 ile arasında değişmiştir. Tahmini ekonomik zarar eşikleri mücadele senaryosu, mücadele masrafı, mücadele etkinliği ve ürün fiyatına bağlı olarak atrap başına 1 ile 4 ergin arasında belirlenmiştir. : Böğürtlen gözkurdu, atrap, ekonomik zarar eşiği, çilek *baris@uludag.edu.tr 260

32 Varsa Destekleyen Kurum İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) : Doğu Meyvegüvesi Grapholita molesta da Çiftleşmenin Engellenmesi İçin Kullanılan Püskürtülebilir Feromonun Etkinliğine Uygulama Dozu ve Aralığının Etkisi : Doktora Tezi : North Carolina State University, ABD ve TUAM-Ziraat Fakültesi Birimi : USDA, Gerber Products Company, 3M Canada Company : North Carolina Cooperative Extension Service : O. Barış KOVANCI*, J. WALGENBACH, G. KENNEDY, C. SCHAL Yayınlandığı Yer : Phytoparasitica, 33 (4), , 2005 Mikrokapsüllenmiş püskürtülebilir feromon un farklı zaman aralıklarında ve farklı dozlarda yapılan uygulamalarının Doğu meyvegüvesi, Grapholita molesta (Busck), nde çiftleşmenin engellenmesi üzerine etkisi 2002 yılında elma bahçelerinde değerlendirilmiştir. Aşağıdaki uygulamalar tesadüf blokları desenine göre 3 tekerrürlü olarak yapılmıştır: (i) 14 gün aralıklarla yapılan düşük doz uygulaması (6.2 g a.i. ha -1 ) (ii) 28 gün aralıklarla yapılan orta doz uygulaması (12.4 g a.i. ha -1 ) (iii) 28 gün aralıklarla yapılan yüksek doz uygulaması (24.7 g a.i. ha -1 ) (iv) feromon içermeyen şahit (sadece insektisitler). Çiçek dökümünde 1. döl G. molesta erginlerine karşı yapılan bir uygulama ile ikinci, üçüncü ve dördüncü döllerin herbirine karşı g a.i. ha -1 feromon uygulaması kombine edildiğinde düşük populasyonlarla mücadelede başarı sağlanmıştır. Feromonla muamele edilen bloklarda tuzak sayımları insektisitle muamele edilenlere göre önemli derecede azalmıştır. Feromon uygulamaları arasında, 6.2 g uygulamasında 12.4 ve 24.7 g dozları ile karşılaştırıldığında çok daha fazla güve yakalanmıştır. Hasat zamanında meyve zararı <1% den düşük olmuş ve uygulamalar arasında önemli bir farklılık bulunamamıştır. Feromonun düşük dozlu sık uygulamaları düşük populasyon düzeyinde etkili görünmesine rağmen bu etkinlik artan populasyonlarda azalmıştır. Bu yöntemin daha yüksek populasyonlarda etkisinin ortaya konulması için başka çalışmalar yapılması gereklidir. : Çiftleşmenin engellenmesi, feromonlar, elma *baris@uludag.edu.tr 261