KISIM HASTA TAŞINMASI VE KURTARILMASI

Transkript

1 KISIM HASTA TAŞINMASI VE KURTARILMASI Bölüm 45 Hasta Taşınması ve Triyaj Bölüm 46 Kurtarma ve Yardım

2 Hasta Taşınması ve Triyaj GENEL BAKIŞ Oto yolda, evde, işyerinde bulunan hastanın emniyetli biçimde kurtarılması ve taşınması, ATT'yi birçok yönden zor durumda bırakabilir. Hastaların taşınması iki genel kategoriye ayrılır. ilki, kolayca ulaşılabilecek yerdeki hastalardır. Yaralanmaları ne kadar ağır olursa olsun, inşaat, kaldırım, sokak veya her nerede iseler, kolayca taşınabilirler. ikinci kategori ise, zor ulaşılan bir yerden, kurtarıcıyı ve hastayı tehlikeye sokabilecek şekilde çıkarılması gereken hastalardır. Hastanın yaraları ciddi olmayabilir fakat böyle zor durumlardan hastayı uzaklaştırmak, özel kurtarma malzeme ve teknikleri gerektirebilir (Bölüm 46'ya bakınız). Bölüm 45, bulaşıcı hastalığı olan, pediyatrik, geriyatrik ve özürlü hastaların taşınması ile ilgili temel kurallarla başlamaktadır. Daha sonra, hastaların kaldırılması, götürülmesi, sedyeye nakli ve özel sarma (paketleme) teknikleri tanımlanmıştır. Sonraki kısımda özel hasta taşıma malzemeleri, omurga tahtaları ve kepçeler anlatılmaktadır. Bölüm 45'in son kısmı ise triyaj ile ilgilidir - bir felaket durumunda kaynakların akılcı kullanımı ve hastaların aciliyetlerine göre ayrılması kavramı. AMAÇLAR Bölüm 45'in amaçları: hasta taşımadaki esasları ve bulaşıcı hastalıkları olan, pediyatrik, geriyatrik veya özürlü hastaların taşınmasındaki özellikleri anlamak. hastayı bir yerden diğerine zararsızca kaldırıp, götürmeyi öğrenmek. standart bir ambulans sedyesinin nasıl kullanılacağını öğrenmek. özel hasta paketleme tekniklerini ve hasta taşıma cihazlarını tanımak. triyaj kavramını ve bir triyaj görevlisinin sorumluluklarını anlamak. HASTA TAŞIMA İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER Hastanın ve kurtarıcısının emniyeti garanti altına alınıp, olay yeri "güvenli" hale gelince, dikkat acilen hayatı tehdit eden tıbbi durumlara yönelmelidir. Hastanın hava yolu açılmalı, solunum varlığından emin olunmalı ve gözle görünür kanama durdurulmalıdır. Hasta kurtarma ve taşınması ile ilgili girişim ve protokoller oldukça iyi tanımlanmışsa da (Bölüm 46'ya bakınız.) hastanın bir yere sıkışıp kalması durumundaki kurtarma tekniklerinin tıbbi yönleri üzerinde pek durulmamıştır. Hastayı kurtarıp, müdahale edip, taşıma çabası içinde temel hayat desteğinin ABC'leri, herkesin emniyeti sağlandıktan sonra unutulmamalıdır. Gelişmiş hayati destek personeli varsa, bazen hasta bulunduğu yerden çıkarılıp taşınmadan intravenöz yol açılması gerekebilir. Bazen acil tıbbi tedavi girişimlerinin yürütülmesi zor, hatta imkansız olabilir. İşte bu durumlarda ATT görevinin hastaya daha fazla zarar vermemek olduğunu hatırlayarak, acil tıbbi destek sağlama konusunda yaratıcı olmak durumundadır. Olay yerinde acil tıbbi bakım tamamlanınca, hasta veya yaralı bir sedye veya başka taşıma cihazına taşınıp, uygun pozisyon verilmeli, gerektiği şekilde örtülmeli ve cihaza emniyetli şekilde bağlanmalıdır. Bu faaliyete paketleme denir. Sed-

3 BÖLÜM 45. HASTA TAŞINMASI VE TRİYAJ ye ya da taşıma cihazı, taşıma işleminden önce, hastaya olabildiğince yaklaştırılmalı, bu şekilde hastanın elde taşınacağı mesafe en aza indirilmelidir. Hastayı uzun bir omurga tahtası üzerine veya bir kepçe sedyeye yerleştirmek, bir ambulans sedyesi, bir acil servis sedyesi veya röntgen masası üzerine nakledene kadar hastanın hareket ve durumunu ağırlaştırma riskini en aza indiren, en kolay taşıma yolu olabilir. ATT veya hastanın hayatının tehlikede olduğu ender durum dışında, hastaneye yaralının nakli düzenli, planlı ve telaşsız olmalıdır. Böyle bir nakil, genellikle hastayı yerden, yataktan veya döşemeden bir ambulans sedyesine taşımaktan ibarettir. Taşıma işleminde en az iki ATT bulunmalıdır, gerekirse çevredeki kişilerden yardım istenmelidir. Bu kişilere basit ama ayrıntılı şekilde, hasta taşınmadan önce görevleri anlatılmalıdır. Bu faaliyet sırasında, kaldırma, indirme, çekme, hastaya ve malzemeye destek olma işleri gerekebilir. Bu işlerden herhangi biri aksarsa, hastaya ve kurtarıcılarına rahatsızlık verilmesi ve ek yaralanmalara yol açılması söz konusu olabilir. Taşıma planı yaparken ana hedeflerden biri, hastanın bulunduğu yerden sedyeye naklini gerçekleştirdikten sonra, daha fazla hareket etmesini engellemektir. Travma hastası, uzun bir tahta veya kepçe sedye üzerinde gerekirse uygulamak üzere bir anti-şok pantolon giydirilip, yerleştirilir (Şekil 45.1). Ön bakım, değerlendirme ve stabilizasyon tamamlanmadan hastanın hareket ettirilmesi için tek şart, hasta ya da ATT nin hayatının tehlikede olmasıdır. Örneğin, hasta yanan bir binada ise ve zehirli dumanlar mevcutsa veya ATT hastanın yer ve durumu yüzünden gerekli girişimleri yapamıyorsa, hemen taşımaya geçilebilir. Hastaya dokunulan her durumda amaç, kurtarma sırasında hasta veya kurtarıcının yaralanmasının veya daha fazla zarar görmesinin önlenmesidir. Hasta paketleme ve taşıma pratikle ve eğitimle öğrenilip, mükemmelleştirilen teknik yeteneklerdir. Belli bir durumda ATT nin en iyi tekniği uyguladığından emin olmasının tek yolu, metinde belirtilen değişik yöntemlerin sürekli olarak denenmesidir. Her hasta nakli tamamlandığında ATT uygulanan tekniklerin uygun olup olmadığını değerlendirmelidir. Her kurtarma/nakil işleminin en öncelikli hedefi, olabilen en emniyetli ve etkin biçimde bunun gerçekleştirilmesidir. Kurtarıcı olarak, ATT'ler vücutlarının ve yeteneklerinin durumunu gözden geçirmelidir. Bir kurtarma operasyonunu başarısı, ATT nin gerekli bakımı sağlayıp sağlayamaması ile ilgilidir. O halde kurtarıcı, iyi vücut mekaniği kullanmalı, hastayı kaldırma, paketleme ve nakil prensiplerinin pratiğini yapmalı ve hasta nakil tekniklerinin emniyetli ve tehlikeli tiplerini anlamalıdır. ŞEKİL 45.1 Tüm ciddi yaralanması olan hastalar, hasta hipotansiyon geliştirirse şişirilerek hemen uygulanmak üzere hazır bekleyen bir anti-şok pantolonu yerleştirilmiş, omurga tahtası üzerinde taşınmalıdırlar.

4 KISIM 10. HASTA TAŞINMASI VE KURTARILMASI Bulaşıcı Hastalığı Olan Hastaların Taşınması Önemini vurgulamak ve bilgisizliğe bağlı endişeleri yenebilmek için, Bölüm 34 te olduğu gibi, bulaşıcı hastalıklı kişilerin nakli burada da yeniden ele alınacaktır. Muhtemelen enfekte hastalara bakarken birkaç ana davranış şekli kullanılabilir. Biraz sonra sıralayacağımız noktalar, ilerdeki ayrı ayrı kurtarma durumlarında hasta ve ATT için riski azaltabilir: 1. Bir kere kullanılıp atılan malzeme kullanın. Her hastadan sonra, tekrar kullanılması gereken malzemelerin temizlenip, dezenfekte edilmesi gerekir. 2. Her hastadan sonra ellerinizi iyice yıkayın. Fırça ve antibakteriyel sabunlar, örneğin hekzaklorofen'li bir sabun, mikropların yayılmasını engellemede mükemmel etkilidirler. 3. Enfekte veya kontamine her şeyi uygun şekilde imha edin. Kullanılıp, atılabilir olanlar çift torbaya konulmalı ve uygun bir çöp kutusuna atılmalıdır. Tekrar kullanılması gerekli malzeme, örneğin solunum maskesi, hava yolu, makas, tespit atelleri, boyunluklar, yatak çarşafları, vs. temiz bir bez ve dezenfektan bir sabun ile yıkanmalıdır. Küçük cihazlar, örneğin maske, eğer uygun ise, otoklavda sterilize edilmelidir. Şilte veya çarşaflar kontamine olursa, yıkamadan sonra açık havada ve güneşte kurutulmalıdır. 4. Bilinen bir bulaşıcı hastalığı olan hastalarla temas ettikten sonra, banyo yapın ve bütün elbiselerinizi yıkatın. Her günün sonunda, bu tip bir hasta ile karşılaşmasınız bile, banyo yapın ve elbiselerinizi değiştirin. Elbiseler sıcak, sabunlu suda yıkanmalı ve sıcak bir kurutucuda kurutulmalıdır. Her gün temiz bir üniforma giyilmelidir. 5. Sağlığınızı en iyi seviyede tutun. Aşılarınızı ihmal etmeyin ve kendinize göre bir egzersiz programına düzenli olarak katılın. Bir hastanın bulaşıcı bir hastalığı olduğu önceden biliniyorsa, koruyucu önlemler en azından büyük oranda ATT ve ambulansı kontaminasyondan koruyabilir. Alınabilecek önlemler arasında şunlar sayılabilir: 1. Bilinen enfeksiyonu bulunan hastalarla uğraşırken giyilmesi için hazırlanmış temiz önlükler giyin. 2. Bir cerrahi maske giyin ve daha iyisi, hastaya da bir tane giydirin. 3. Hastaya gitmeden önce gerekli temel malzeme dışında her şeyi ambulanstan çıkarın. 4. Olabildiğince kullanılıp atılan malzeme kullanın (örneğin, eldivenler, çarşaflar gibi). 5. Açık yaralan temiz, steril bandaj ve pansumanla kapatarak, hastayı izole edin. 6. Seferin sonunda, önlüklerinizi çift torbaya koyun ve dekontamine edilmeleri için teslim edin. Ambulansı temizleyin ve dezenfekte edin, hemen duş yapın. Genel popülasyonda ve hastane öncesi personelin baktığı hasta grubunda bazı bulaşıcı hastalıkların yaygınlığı göz önünde tutulduğunda, ATT nin özellikle kan, kusmuk, feçes gibi hastanın vücut sıvıları ile temas etme riski bulunan durumlarda, kullanılıp atılan eldivenler kullanılması tavsiye edilir. Özellikle bir hasta üzerinde kullanılan ekipman veya hastanın kullandığı malzeme ile temas edilir ise, sık sık el yıkamaya alışmalıdır. Bütün ATS (Acil Tıbbi Servis) sistemleri personelini ) hastalıktan koruyacak tıbbi politika ve prosedürlere sahip olmalıdır. Bunlar arasında, bağışıklık seviyesinin tavsiye edilir sınırlarda olması, rapellerin düzenli yapılması, temas edildikten sonra alınması gerekli önlemler ve tedavi için tavsiyeler, enfekte bir hasta ile temas eden bütün ATT'ler için geçerli olacak şekilde bulunmalıdır. Pediyatrik Hastaların Taşınması Taşınması gereken çocuklar değişik şekil ve boylardadır. çoğu, sıradan bir erişkinden hafiftir ve vücut kısımları daha küçüktür. Çok azı size

5 BÖLÜM 45. HASTA TAŞINMASI VE TRİYAJ ŞEKİL 45.2 Çocukları değerlendirirken, bazen çocuğun korkusu yüzünden muayene rutininizi değiştirmek gerekir. Burada ATT, çocuğun gömleğini açmadan solunum seslerini dinliyor. neresinin acıdığını veya kendini nasıl hissettiğini söyleyebilir, birçoğu da yabancılardan korkar. Bu son nedenle, ana-babaların da çocukların bakım ve taşınmasına eşlik etmesi önemlidir. Tanıdık bir yüzün verdiği güven, pediyatrik hastayı taşırken kooperasyon ve emniyeti artırma konusunda mucizeler yaratır. Bazen rutin değerlendirme, ATT çocuğun güvenini kazanana kadar hafifçe değiştirilebilir (Şekil 45.2). Çoğu taşıma malzemesi erişkin vücutlar için hazırlandığından çocuklar sedyeye emniyetli bir şekilde tespit edilmeli ve bir zarar gelmemesi için sürekli gözlenmelidir (Şekil 45.3). Çocuklarla ilgili önemli bir faktör de, vücut yüzeylerinin göreceli olarak daha fazla olması nedeniyle hızla vücut ısılarını kaybetme eğilimleridir. Bunun anlamı, çocuk küçüldükçe, ATT nin onu bu durumdan korumak için daha hızlı örtmesi gerektiğidir. Hava çok soğuksa, çocuğun başını da örtmek, vücut ısısı kaybını azaltmada yardımcı olacaktır. Geriyatrik Hastaların Taşınması Yaşlı hasta, taşınırken sıklıkla özel şeylere gerek duyar. Örneğin, çoğu yaşlı hastanın hareketleri çok yavaştır, görme ve işitme duyuları azalmıştır, genel vücut hareketliliği kaybolmuştur. ikincil yaralanma tehlikesi çok fazladır. Özellikle yaşlı kadın hastalar, osteoporoz denen bir duruma sahiptirler, buna bağlı olarak kemikleri çok zayıftır ve kolayca kırılabilir. ATT bakım ve yardım sağlarken bu kısıtlı durumlarının farkında olmalıdır. Ek olarak, ATT yaşlı hasta ile açık ve net konuşmak gerektiğini hatırlamalı, yapılacak şeyleri dikkatle izah etmelidir. Ani ve sabırsız davranışlar yerine, sakinleştirici ve güven veren bir tavırla, ATT geriyatrik hastasına başarı ile bakabilir.

6 KISIM 10. HASTA TAŞINMASI VE KURTARILMASI ŞEKİL 45.3 Daha büyük hastaları taşımak için yapılmış sedyelere çocukları iyi tespit etmelidir. Özürlü Hastaların Taşınması Toplumda gitgide artan sayıda fiziksel özürlü insan yaşamaktadır. Bunlar, azalmış hareketlilikleri nedeniyle, yaralanma riski altındadırlar. Özel dikkatle ve varsa özel şekilde koruyucu malzeme ile taşınmalıdır. Deformiteye bağlı olarak, patolojik fraktür riski artmış olabilir. Kas kontraktürleri veya birbirine kaynamış eklemleri bulunan bu deformiteleri destekleyen bir pozisyonda stabilize edilmeli ve taşınmalıdır. Taşınmadan önce, tekerlekli sandalye veya sedyeye yeterli şekilde bağlanmalıdır. Bazı nörolojik rahatsızlıklara eşlik eden konuşma özürlü hastalarla ATT yazılı mesajlar, yazı tahtası veya pandomimle anlaşmaya çalışmalıdır. Yavaş, basitçe ve doğrudan hasta ile konuşmak yardımcı olabilir. Özürlü hastalar, diğer herhangi bir hastanın ihtiyacı olan her şeye muhtaçtırlar, ek olarak biraz özel yardıma da ihtiyaçları vardır. HASTALARI KALDIRMAK VE HAREKET ETTİRMEK Vücut Mekaniği Bir hastayı bir yerden diğerine taşımak kesin bir planı gerektirir. Kişinin her günün planını aklında düzenlemesi gibi ATT bir stratejiye gerek duyar, bu daha önceden düşünülmüş bir hasta paketleme ve taşıma planıdır. Planlamanın bir kısmı ATT'nin gücünün sınırları ve kullanılabilir kaynakların durumu ile ilgilidir. Sedye, battaniye, kayışlar, ateller, vs. gibi yardımcı cihaz ve malzeme, mümkün olduğu kadar kullanılmalıdır. Kurtarma harekatı, ATT nin hayatına gereksiz zararlar ver-

7 BÖLÜM 45. HASTA TAŞINMASI VE TRİYAJ meyecek şekilde başarılmalıdır. Ölü veya yaralı ATT, hayat kurtaramaz. Bir hastanın paketlenme ve taşınması için akılda tutulması gereken birkaç noktadan bazıları şunlardır: 1. Hastanın problemi, özellikle sağlık ve güvenliğine yönelmiş olası tehditler. 2. Hastanın, sizin ve diğer ATT'lerin can güvenliğini tehlikeye atabilecek risk ve yetersizlikler. 3. Olay yerinde yardımcı malzeme ve/veya insan gücünün varlığı. 4. Kendinizin ve arkadaşlarınızın fizik ve teknik imkan ve yetersizlikleri. Bileğiniz zayıf veya sakatlanmış ise, bileğinize aşırı yüklenmeyin ve hastanın emniyetini tehlikeye atacak ek hasara yol açmayın. Hastayı naklederken aşağıdaki geçerli kaldır ma mekaniği prensipleri kullanılmalıdır: 1. Sadece yuvarlayamadığınız, itemediğiniz ya da çekemediğiniz bir hastayı kaldırın. 2. Kol ve bacaklarınız gövdenize yakın olacak şekilde çalışın, böylece ağırlık merkeziniz uygunsuz konumda olmaz ve kaslarınıza aşırı yük binmez. 3. Kullanabileceğiniz en uzun ve en güçlü kas gruplarını kullanın. Kas kasılmasının en etkin şekli, kasın orta hızda ve yumuşak kasılması ile mümkün olur. 4. Ayaklarınızın durduğu yerden daha derinde çalışıyorsanız, vücudunuzu diz ve kalçalarınızı bükerek öne doğru eğin. Ağır kaldırmak için belinizden eğilmeyin. 5. Her iki ayağınızı zemine düz yerleştirin, bir ayağınız ötekinden hafifçe önde olsun, bu şekilde sağlam bir tabana ağırlığı yayın. 6. Hastanın ağırlığını her iki ayağınıza eşit dağıtın. 7. Baldır ve kalça kaslarının temel kaldırma gücünü sağlayabilmesi için, kaldırırken dizlerinizi düzeltin. 8. Karnınızı hastayı kaldırırken kasın ve kalçalarınızı gövdenize yakın tutun, böylece omuzlarınız omurga ve pelvisle aynı hizada olsun. 9. Aks olarak bacaklarınızı kullanın, omurganızda rotasyon veya yana eğilme hareketleri yapmayın. Omuzlarınız pelvisinizle hep aynı hizada, paralel olsun. 10. Başınızı dik tutun ve yumuşak, koordine hareketler yapın. Ani, fevri hareketler kaslara aşırı yük bindirir ve yaralanmalara yol açar. 11. Sadece rahatça taşıyabileceğiniz yükler kaldırın. İnsanlara yaş, cins, kas kitlesi ve fizik kapasitesini göz önünde bulundurarak yük verin. 12. Yavaş, koordine hareketlerle yürüyün. Bir hasta veya sedyeyi taşırken adımlarınız omuzlarınızdan daha geniş olmamalıdır. 13. Mümkün olan her zaman, geriye doğru yerine ileri doğru yürüyün. Bu hareketinizin normal, dengeli ve yumuşak olmasını kolaylaştırır. 14. Mümkün olan her zaman, yardımcı cihazlar kullanın. Bunları bir kurtarmada kullanmadan önce bozuk olmadıklarından emin olun ve uygun şekilde kullanmayı bilin. Hastanın ambulansa transferi ve hastaneye nakli, hasta emniyetli bir şekilde hastaneye ulaşmadan tamamlanmış sayılmaz. Hasta her hareket ettirildiğinde özel bağlama kemerleri uygun şekilde yerleştirilmeli ve kullanılmalıdır. Hastayı nakletmede yardımcı herkes, taşıma işinin nasıl yapılacağını ve kendi görevlerini bilmelidir. Bu hareket koordinasyonu hızlı ve etkili bir hasta naklinde yardımcı olacaktır. Hasta acil servise emniyetli bir şekilde teslim edildikten sonra, ATT bir sonraki görev için hazırlanmalıdır. Ekip nakil sırasındaki olumlu noktaları gözden geçirmelidir. Daha sonra, bir sonraki hastaya yardım ederken daha etkili olmayı sağlayacak ufak değişiklikler tartışılmalıdır. Bu değerlendirme ve eleştirme konuşması gözden geçirilmesi gereken girişimleri, tamire ihtiyacı olan malzemeyi ve eğitimdeki eksiklikleri ortaya çıkaracaktır. En önemlisi, böyle bir eleştiri daha güvenilir ve yetenekli ATT'lerin yetişmesinde yardımcı olacaktır.

8 KISIM 10. HASTA TAŞINMASI VE KURTARILMASI ŞEKİL 45.4 İtfaiyeci sürüklemesi. Kurtarıcı hastanın vücudunun üst kısmının ağırlığını omuzları ve kollarının üst kısımları ile destekler. Kurtarıcı başını dik, kollarını da düz tutarak denge ve ağırlık transferini başarıyla sağlar. ŞEKİL 45.5 Giysiden sürükleme. Kurtarıcı hastanın vücudunun uzun ekseni boyunca çekmelidir. Kurtarıcı bacak ve sırt kaslarını kullanıp, kollarını düz tutarak en güçlü çekişi sağlayabilir. ŞEKİL 45.6 Battaniye sürüklemesi. Kurtarıcı hastayı sürüklerken, sürtünmeyi azaltmak için battaniye kullanabilir. Kolları dik tutup, bacak ve sırt kaslarını kullanarak en kuvvetli çekiş sağlanabilir. Battaniye bütünüyle hastanın çevresini sarmalıdır. Hastanın başı, boynu ve ekstremiteleri için hem destek, hem de koruma sağlayacaktır.

9 BÖLÜM 45. HASTA TAŞINMASI VE TRİYAJ ŞEKİL 45.7 İtfaiyeci taşıyışı. (a) Denge ve ağırlık transferi en iyi şekilde hastanın belinden yukarısı kurtarıcının omzundan aşırılarak sağlanabilir. (b) Aynı anda, kurtarıcının kalçaları hastanınkilerin altına gelecek şekilde, kurtarıcı dizlerini büker. (c) Kurtarıcı, dengesini sağlamak amacıyla ayaklarını ayrı tutarak, bacaklarıyla kaldırmalıdır. Ani ağırlık kaymalarına bağlı denge kaybına karşı uyanık olun.

10 KISIM 10. HASTA TAŞINMASI VE KURTARILMASI ŞEKİL 45.8 (sağdaki resim) Önde beşik. Kurtarıcı kollarına, omuzlarına ve sırtına oldukça fazla ağırlık yükler. En iyi denge ve ağırlık transferi kurtarıcının kalça ve dizlerini büküp, bacaklarıyla kaldırmasıyla sağlanır. Hastanın gövdesinin üst kısmının hafifçe geriye doğru kurtarıcının koluna yaslanması yardımcı olabilir. Hastanın önde merkezlenen ağırlığının kollarında olması nedeniyle, ATT hastayla birlikte hareket ederken dengesini korumaya dikkat etmelidir. ŞEKİL 45.9 Denk kayışı. Kurtarıcı hastanın ağırlığının büyük bir kısmını omurgası boyunca bacaklarına yüklemektedir. Ağırlık transferi en iyi şekilde kurtarıcı dizlerini ve kalçalarını büküp, bacaklarıyla kaldırırken sağlanır. Kurtarıcı takılmamak için hastanın bacaklarının pozisyonuna dikkat etmelidir. ŞEKİL (sağdaki resim) Yan koltuk desteği. Hasta vücudunun ağırlığının çoğunu kendisi yüklenir. Kurtarıcı sadece gerektiği zaman hastanın ağırlığının bir kısmını destekler. Kurtarıcı hastanın dengesini kaybedip ani ağırlık kaymaları konusunda uyanık olmalıdır. Kurtarıcı yaralanmanın olduğu tarafın karşısında durmalıdır.

11 BÖLÜM 45. HASTA TAŞINMASI VE TRİYAJ Acil Bir-Kişilik Kurtarma Teknikleri Hayati bir tehlike nedeniyle hastanın derhal taşınması gerekiyorsa ve olay yerinde sadece bir ATT varsa, hastanın emin bir yere nakli için tek kişi tarafından kurtarılması ile ilgili teknikler ŞEKİL Teskereci metodu. (a) İki kurtarıcı da direkt, sözlü emirlerle hareketlerini koordine etmelidir. Kurtarıcı hastanın ellerini göğsünde çapraz yapıp, hastanın koltukaltından geçirdiği elleriyle hastayı kollarından kavrar. (b) Denge ve kaldırma en iyi şekilde kurtarıcılar kalça ve dizlerini büküp, kaldırmak için bacaklarını kullanırken sağlanır. Göğüs kafesine yapılan baskı nedeniyle hasta bu pozisyonda kendini biraz rahatsız hissedebilir. ŞEKİL Beşik yöntemi. (a) İki ATT resimde görüldüğü gibi birbirlerinin ön kollarını tutarlar. (b) Denge ve kaldırma her iki kurtarıcının kalça ve dizlerini büküp, kaldırmak için bacaklarını kullanmasıyla sağlanır.

12 KISIM 10. HASTA TAŞINMASI VE KURTARILMASI kullanılmalıdır. Örneğin, bir ATT hastayı yangından, dumanla dolu veya kontamine bir bölgeden, yahut çökme tehlikesi altındaki bir binadan tek başına çıkarmak zorunda kalabilir. Unutulmamalıdır ki, bunlar sadece acil durumlarda kullanılması gereken metotlardır. Zordurlar ve yardım gelmesini bekleyebilecek zaman varsa ŞEKİL Yan koltuk desteği. Hasta kendi ağırlığının önemli bir kısmını taşıyacaktır. Gerekirse kurtarıcılar hastanın ağırlığının bir kısmına destek olurlar. Kurtarıcılar hastanın dengesini kaybedip ani ağırlık kaymalarına neden olması konusunda uyanık olmalıdırlar. ŞEKİL Servikal yaralanma olmadığı zaman kütük yuvarlama metodu. (a) Kütük yuvarlama sırasında hareketin koordinasyonu direkt. sözlü emirlerle sağlanır. Üç kurtarıcının ellerini hastanın en uzaktaki kısımlarına yerleştirmeleri kaldıraç gücünü arttırır. (b) En iyi ağırlık kontrolü. kurtarıcılar kendi ağırlık, omuz ve sırt kaslarını kullanarak yavaş. koordine bir şekilde çekerken sağlanabilir. Kurtarıcılar çekmeyi hastanın vücudunun en ağır kısımlarında yoğunlaştırmalıdırlar.

13 ŞEKİL Servikal destek gerektiği zaman kütük yuvarlama metodu. (a) Omurga yaralanmalarından şüphelenilen vakalarda, hemen servikal omurgaya nazik bir şekilde uzunlamasına destek uygulanmalıdır. (b) Hasta hareket ettirilmeden önce servikal veya kurtarma yakalığı takılmalıdır. Hasta omurga tahtası veya benzerinde emniyete alınıp, baş ve boyun stabilize edilene kadar servikal destek sürdürülmelidir. (c) Baş ve servikal omurgayı destekleyen kurtarıcı direkt, sözlü emirlerle kütük yuvarlama işlemini yönetmekten sorumludur. Ellerin hastanın en uzak kısımlarına yerleştirilmesi kurtarıcılar için kaldıraç gücünü arttırır. En iyi ağırlık kontrolü, kurtarıcılar kendi ağırlık, omuz ve sırt kaslarını kullanarak yavaş, koordine bir şekilde çekerken sağlanabilir. Kurtarıcılar çekmeyi hastanın vücudunun en ağır kısımlarında yoğunlaştırmalıdırlar. Omurga tahtası hastaya mümkün olduğu kadar çok yaklaştırılmalıdır. (d) Sonra hasta yavaş ve nazikçe omurga tahtasına doğru yuvarlanır ve emniyete alınır. (e) Servikal omurganın hiperekstansiyonuna engel olmak için oksiputun altına küçük bir yastık yerleştirilmelidir. Sonra köpük blokları, kum torbaları veya kıvrılmış bir battaniye kullanarak baş ve boyun omurga tahtası üzerinde sabitleştirilerek emniyete alınır. Alnın üzerine kayış yerleştirilebilir, ama hava yolu ile ilgili problemler nedeniyle asla çene çevresine yerleştirilmemelidir. BÖLÜM 45. HASTA TAŞINMASI VE TRİYAJ

14 KISIM 10. HASTA TAŞINMASI VE KURTARILMASI kullanılmamalıdırlar. ATT ayrıca duman dolu bir bina gibi zararlı ortamlara girerken özel koruyucu malzemeye, bunların arasında solunum sistemlerine ihtiyacı olacağını da bilmelidir. ATT'ler bu tip cihazları kullanma konusunda eğitim görmemiş ise1er, böyle tehlikeli kurtarma görevlerine kalkışmamalıdırlar. Ayrıca, bir olay yeri bu tip bir eğitim için uygun bir fırsat da değildir. Tek kişilik kurtarma için sürükleme, taşıma ve kaldırma teknikleri Şekil 45.4'ten Şekil 45.10'a dek gösterilmiştir. Acil İki-Kişilik Kurtarma Teknikleri Eğer iki kurtarıcı varsa, her ikisi de Şekil den Şekil 45.13'e dek gösterilen tekniklerden birini kullanarak hastayı tehlikeden uzaklaştırmaya çalışmalıdırlar. ŞEKİL KPR'u kolaylaştırmak amacıyla sedyenin baş kısmına. şiltenin altına kısa bir omurga tahtası yerleştirilmelidir. Stabil Durumlarda Hastanın Hareket Ettirilmesi Şekil ve Şekil te yeterli insan gücünün sağlanabildiği ve stabil durumlarda hasta hareket ettirme metotları gösterilmektedir. ŞEKİL Yataktan sedyeye transfer. (a) Hasta ayrılır sedyenin üzerine yuvarlanır. Sonra sedye yatağa paralel yerleştirilip. bu pozisyonda tutulur veya kilitlenir. (b) Sonra hasta yataktan sedyeye aktarılır. (c) Eğer istenirse ayrılır sedye alttan çekilebilir. En iyi ağırlık transferi kurtarıcılar başlarını ve sırtlarını dik tutarak. kollarını kendi vücutlarına doğru gererken sağlanabilir.

15 ŞEKİL Çarşaf kullanarak yataktan sedyeye transfer. (a) Hasta yuvarlanarak yatakta bir çarşafın üzerine alınır. (b) Sedye yatağa paralel olarak yaklaştırılır ve sabitleştirilir. Hasta yavaşça yatağın kenarına doğru çekilir. (c) Sonra hasta sedyeye aktarılır. En iyi ağırlık transferi kurtarıcılar çekme için omuzlarını, üst gövde ağırlıklarını ve sırt kaslarını kullandıkları zaman sağlanır. Sedye sabitleştirilmemişse, hasta transferi sırasında kayabilir. ŞEKİL Üç kişiyle sedyeden yatağa transfer yöntemi. (a) Hastanın ayakları yatağın başucunun karşısına gelecek şekilde sedye yatağa paralel konuma getirilir. Kaymasını önlemek amacıyla sedye sabitleştirilmelidir. Sonra hasta yavaş, koordine bir şekilde sedyeden kaldırılır. (b) Yavaşça dönerek hasta yatağa yatırılabilecek uygun konuma getirilir. (c) Hasta yavaş ve nazik bir şekilde yatağa yatırılır.

16 KISIM 10. HASTA TAŞINMASI VE KURTARILMASI ŞEKİL Battaniye kullanarak yerden sedyeye transfer. (a) Hasta battaniyenin üzerine yuvarlanır. (b) Kurtarıcılar battaniyeyle birlikte hastayı nazik bir şekilde yerden kaldırıp sedyeye yerleştirirler. Transfer sırasında kaymaması için sedye sabitleştirilmelidir. ŞEKİL Yerden sedyeye transfer. (a) Hasta uzun bir omurga tahtası veya kepçe sedyeye yuvarlanır. (b) Sonra hasta bununla birlikte sedyeye aktarılır. En iyi ağırlık transferi i kurtarıcılar kalça ve dizlerini büküp kaldırmak için bacakları kullandıkları zaman sağlanır. (c) Eğer arzu edilirse, kepçe sedye çıkartılabilir.

17 BÖLÜM 45. HASTA TAŞINMASI VE TRİYAJ ŞEKİL Sandalyeden tekerlekli sandalyeye transfer. (a) Hastanın arkasında duran ATT kollarını hastanın koltuk altlarından geçirerek hastanın önde çapraz yapmış kollarını kavrar. ikinci ATT ise dizlerinden hastanın bacaklarını kavrar. (b) Sonra hasta nazik bir şekilde kaldırılarak tekerlekli sandalyeye yerleştirilir, bu arada tekerlekli sandalyenin kayması engellenmelidir. Tekerlekli sandalyeden bir sandalye veya sedyeye transfer de aynı şekilde yapılabilir. ŞEKİL Üzerinde hasta varken sedyeyi yükseltme. (a) Kurtarıcılar direkt sözlü emirlerle bu işi koordine bir şekilde yapmalıdırlar. Kalça ve dizler bükülüp, kollar gerilmeli ve sırt mümkün olduğu kadar dik tutulmalıdır. (b) Yatağın ayak kısmındaki yükseltme mekanizması harekete geçirilmelidir. (c) Kaldırma bacakların yavaşça düzleşmesi şeklinde olmalıdır. (d) Kurtarıcılar aynı anda sedyenin iki ucu veya iki kenarından kaldırabilirler.

18 KISIM 10. HASTA TAŞINMASI VE KURTARILMASI ŞEKİL Yüklü bir sedyenin merdivenlerden çıkarılıp, indirilmesi. Kurtarıcılar direkt, sözlü emirlerle hareketlerini koordine etmelidirler. Hasta kayışlar ve diğer harekete engel olan araçlarla emniyete alınmalıdır. Eğer sedyenin bir uçtan yükseltilmesi gerekiyorsa, hasta aşağı doğru kaymasını önlemek için kalçadan kayışla bağlayarak emniyete alınmalıdır. Sedyeyi mümkün olduğu kadar düz tutmaya çalışmalıdır. Eğer alt uçta tek kurtarıcı varsa, bir izleyici işaret ve sözlü olarak kendisine yardım etmelidir. ŞEKİL Sedyenin engeller üzerinden geçirilmesi. Sert yüzeylerde, sedyenin eleve pozisyonda hareket ettirilmesi genellikle en kolaydır. Bir zincir veya yangın söndürme hortumu varsa, sedyeyi mümkün olduğu kadar düz tutmaya çalışarak engelin üzerinden kaldırıp geçirmelidir. ŞEKİL Birkaç seviyeli sedyeyi ambulansa yükleme. (a) Kurtarıcılar direkt, sözlü emirlerle hareketlerini koordine etmelidirler. Sedye en alt pozisyonda kilitlenmelidir. Ambulansa gidebilmek için açık bir yol olmalı ve ambulans kapıları açık kalacak şekilde tutulmalıdır. Kurtarıcılar sedyenin etrafında yerlerini alırken, stabil bir taban sağlamak amacıyla ayaklarını yeterince ayrı tutmalıdırlar. (b) Kalça ve dizlerini büküp, kollarını ve sırtlarını dik tutarak, bacaklarını kullanarak kurtarıcılar yavaş ve nazik bir şekilde kaldırma işlemini tamamlayıp dururlar. İkinci bir emirle sedye ambulansın içine hareket ettirilir. Eğer yeterince insan gücü varsa, en iyisi sedyenin iki yanında en az ikişer kurtarıcının, ambulansın içinde de sedyenin yüklenmesine yardım edecek bir kurtarıcının bulunmasıdır.

19 BÖLÜM 45. HASTA TAŞINMASI VE TRİYAJ ŞEKİL "Katlanabilir" bir sedyenin yüklenmesi. Sedye ambulansın arka kapısına getirilir. Tekerlekleri ambulansın içindeyken hasta kompartımanına itilen sedye katlanır ve bu pozisyonda sabitleştirilir. Ambulansta bulunan diğer kurtarıcı alttan kaldırarak sedyenin yatak çerçevesine oturmasını sağlar. ŞEKİL Kalça çıkığı olan bir hastada paketleme teknikleri. Hasta rahat ettiği bir pozisyonda yatırılır ve gerekirse yaralı ekstremiteyi desteklemek için yastıklar veya yuvarlanmış battaniyeler kullanılabilir. SEDYELER Standart bir ambulans sedyesinin tekerlekleri vardır ve yüksekliği sabit veya ayarlanabilirdir. Kaldırmak ve yürütmek için açılıp-kapanan tutamaklar vardır. Kenardaki çubuklar ve bağlama kemerleri hastayı emniyete alır. Sedyenin olduk- ŞEKİL Bilinci kapalı bir hasta için paketleme teknikleri, yan pozisyon. Hasta yan yatırılır. Fleksiyondaki ekstremiteleri, başı ve sırtı desteklemek için yastıklar veya yuvarlanmış battaniyeler kullanılır. ŞEKİL Pediyatrik hastalar için paketleme teknikleri. (a) Standart ambulans sedye ve aletleri çoğu kez çocuklar için uygun ölçüde değildir ve pediyatrik hastalara uyarlanmaları gereklidir. örneğin, kısa omurga tahtası uzun tahta gibi kullanılabilir. (b) Mümkünse pediyatrik hastalar için uygun ölçüde yapılmış aletler kullanılmalıdır.

20 KISIM 10. HASTA TAŞINMASI VE KURTARILMASI ŞEKİL Çok uzun boylu hasta için paketleme teknikleri. Aşırı uzun boylu hastada standart ambulans sedyesini kısa bir omurga tahtası ile uzatmak etkili olabilir. Omurga tahtasını sedyenin baş ucuna yerleştirin ki ambulansın arka kapıları kapanabilsin. ça rahat bir şiltesi olmalıdır. Kısa omurga tahtasını taşımanın iyi bir yolu, bunu sedyenin baş kısmında yatağın altına koymaktır. Böylece kurtarma veya eksternal kalp masajı uygulamak için sert bir yüzey sağlanması gerektiğinde (hastayla yatak arasına yerleştirerek) hemen kullanılabilir durumda olur. Angina veya dispne gibi acil tıbbi durumlarda, sedyenin baş kısmını yükseltmek için genellikle kısa tahtayı çıkarmak gerekmez (Şekil 45.16). Hastayı kaldırma ve sedyeye transfer teknikleri Şekil 45.17'den Şekil 45.21'e dek gösterilmiştir. Sandalyeden tekerlekli sandalyeye transfer Şekil 45.22'de anlatılmıştır. Sedyeleri uygun kaldırma, hareket ettirme ve yükleme metotları Şekil ten Şekil ye dek gösterilmiştir. ŞEKİL Kavgacı hasta için paketleme teknikleri. Hem hastayı hem de ATT'yi korumak için kavgacı hastanın üzerine bir kepçe sedye yerleştirmek seçeneklerden biridir. ŞEKİL Bir iskemle sedye. Başka herhangi bir yöntemin kullanılamadığı dar bir koridor, küçük bir asansör veya dik bir merdivende dayanıklı arkası düz sandalyeler veya iskemle sedye etkili bir yöntem olarak kullanılabilir. Hasta sandalyede emniyete alınmalıdır. Kurtarıcılar hareketlerini koordine etmek için birbirleriyle ve hastayla sürekli konuşmalıdır.