ÖĞRETMENLERİN DERSANEDEN DÖNÜŞEN ÖZEL (TEMEL) LİSELERLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Number: 49, p , Autumn I 2016 Yayın Süreci Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date ÖĞRETMENLERİN DERSANEDEN DÖNÜŞEN ÖZEL (TEMEL) LİSELERLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ THE EXAMINE TEACHERS' VIEWS ABOUT THE PRIVATE HIGH SCHOOL RETURN TO THE PRIVATE PREPARATORY COURSE Yrd. Doç. Dr. Mehmet ŞAHİN Çankırı Katatekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Emine ŞAHİN Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Öz Çalışmanın amacı öğretmenlerin dershaneden dönüşen özel (temel) liselerle ilgili görüşlerini belirlemektir. Araştırmada betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışma grubu, Ankara daki 390 öğretmenden oluşmaktadır. Çalışma grubundaki öğretmenlerin seçiminde ulaşılabilir örnekleme yönteminden yararlanılmıştır. Çalışma grubundaki öğretmenlerin 200 ü resmi liselerde, 190 ni özel (temel) liselerde görev yapmaktadır. Araştırmanın verilerini toplamak için iki bölümden oluşan veri toplama aracı kullanılmıştır. Birinci bölümde öğretmenlerin cinsiyeti, çalıştığı kurum, branşı ve hizmet süresi ile ilgili çoktan seçmeli 4 soru yer almaktadır. İkinci bölümde ise öğretmenlerin dershaneden dönüşen temel liselerle ilgili görüşlere ilişkin 21 maddelik ölçek yer almaktadır. Veri toplama aracının geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır. Araştırmanın verilerini analiz etmek için betimsel istatistik, t testi, anova, kruskal wallis-h testi posthoc analizi olarak Scheffe testi kullanılmıştır. Verilerin istatistiksel analizinde hata payı üst sınırı 0.05 kabul edilmiştir. Ayrıca öğretmenlerin dershanelerden dönüşen özel (temel) liselere ilişkin görüşlerini oluşturan her bir maddenin aritmetik ortalaması hesaplanmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre, öğretmenlerin özel (temel) liselerle ilgili görüşlere katılma düzeylerinin kararsız olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin özel (temel) liselere ilişkin görüşleri cinsiyet, çalıştığı kurum, branş ve hizmet sürelerine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Temel lise uygulamasının yeni olması nedeniyle araştırmalar genellikle dershanelere yönelik olarak yapılmıştır. Bu nedenle temel liselerle ilgili öğretmen, öğrenci ve veli görüşlerine yönelik araştırmaların sınırlı olduğu söylenebilir. Bu alandaki boşluğu doldurmak amacıyla temel liselerin çok boyutlu olarak değerlendirilmesine yönelik araştırmaların yapılması gerekir. Anahtar Kelimeler: Dershane, Resmi Lise, Özel (Temel) Lise

2 176 Mehmet ŞAHİN & Emine ŞAHİN Abstract The aim of this study is to determine the opinions of teachers about the private high school return to the private preparatory course. The model of the research is the descriptive research model. The study group consists of 390 teachers in Ankara. It has been used from accessible sampling method in the selection of teachers in the study group. 200 teachers work in official high school, 190 teachers work in private high schools in the study group. Data collection tool that consists of two parts was used in order to collect data of the research. The first part has 4 multiple choice questions about the branch and length of service, the institution, the gender of teacher. The second part has 21-point scale for the opinion of teachers about the private high school return to the private preparatory course. The validity and reliability of the data collection tool was performed. In order to analyze the collected data, descriptive statistics, t-test, Anova, Kruskal-Wallis-H test, Scheffer test as post-hoc analysis were used. The upper limit of the margin of error in the statistical analysis of the data was accepted In addition, it is calculated arithmetic average of each item that teacher s views about the private high school return to the private preparatory course. As a result of this research, teachers participate levels for views about the private high school have emerged to be unstable". The opinion on the private high school of teachers shows a significant difference among the branch, years of service, gender and institution of teachers. Researchs due to the new of private high schools implementations, is usually done for the private preparatory course. Therefore, to say that there is limited researchs on views of teachers, students and their parents about the private high school. In order to fill the gap in this area, researchs should be done to assess as the multi-dimensional of the private high school. Keywords: Private Preparatory School, Official High School, Private High School GİRİŞ Eğitim yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Bu süreç içerisinde bireyin yaşam koşullarına sağlıklı ve dengeli bir şekilde uyum sağlayabilmesi için sürekli öğrenmek zorundadır. Bireyin öğrenme isteği ve ihtiyacı insanlık tarihi kadar eskidir. Eğitimin planlı ve örgütlü olarak gerçekleştiği okul sisteminin bireylerin öğrenme ihtiyacını karşılayamaması yeni arayışlara yol açmıştır. Bunun sonucunda okul sistemi dışında ücretle ders alma özel ders ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Ücretle ders alma ihtiyacı zamanla kurumsallaşarak özel dershaneleri doğurmuştur (Özdebir, 2016). Özel dershaneler, sadece ülkemize özgü bir uygulama değildir. Özel dershaneler dünyanın her yerinde özellikle Doğu Asya ülkelerinde yaygın görülen bir olgudur (Erc, 2013). Dünyanın birçok ülkesinde, taşıdıkları işlevleri bakımından ülkemizdeki özel dershanelere benzer yapılanmalar vardır. Özel ders ve dershaneciliğin çok yaygın olduğu ülkelerin en belirgin ortak özelliği, eğitimin kademeleri arasındaki geçişlerde rekabete dayalı sınav sistemlerinin olmasıdır (Özdebir, 2016). Ülkemizde yüksek öğretimdeki kontenjanların yetersizliği, iyi bir üniversite ve bölüm kazanma isteği, iş sahibi olabilmek için seçeneklerin azlığı ve üniversiteye giriş sınavının özel bir hazırlanma gerektirmesi gibi nedenler dershane olarak adlandırılan özel öğretim kurumlarının doğmasına ve ülkenin her tarafına yayılmasına neden olmuştur (Nartgün, Altundağ ve Özen, 2012). Güney Kore, Hong Kong, Yunanistan, Japonya ve Tayvan gibi ülkeler, üniversiteye girişin merkezi sınavlarla yapıldığı ve özel ders veren kurumların en yaygın olduğu ülkelerdir. Okula destek ve üst öğretim okullarına geçiş için öğrencilerin yararlandıkları ve bizde özel dershane adıyla anılan merkezler; Almanya ve Yunanistan ın yanı sıra farklı adlarla da olsa İngiltere, İtalya, Fransa, İrlanda, Portekiz, Güney Kıbrıs gibi AB ülkelerinde de bulunmaktadır. Özel ders ve dershane-

3 Öğretmenlerin Dersaneden Dönüşen Özel (Temel) Liselerle İlgili Görüşlerinin İncelenmesi 177 ciliğin, geçiş sınavlarına hazırlanmanın yanında özel ders alma boyutuyla da Avrupa ve Kuzey Amerika ülkeleri de dâhil birçok ülkede yaygınlaşmaya başladığı görülmektedir (Eko, 2012; Erc, 2013; Özdebir, 2016; Seta, 2011; Yelken ve Büyükcan, 2015) Özel dershanelerin varlığı Cumhuriyet öncesine kadar uzanmaktadır Ülkemizde 1915 tarihli Mekatib-i Hususiyye Talimatnamesi yle faaliyet göstermeye başlayan özel dershaneler, 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu yla kuruluş ve işleyişleri düzenlenmiş yaygın eğitim öğretim kurumlarıdır (Özdebir, 2016). Cumhuriyetin ilk yıllarında daha çok yetişkinlere yönelik yetiştirme kursları olarak faaliyet gösteren özel dershaneler 1960 lı yıllardan itibaren yaygınlaşmaya başlamış ve sınavlara hazırlık kurumlarına dönüşmüşlerdir. Farklı dönemlerde özel dershanelere duyulan talebi azaltmak için eğitim sisteminde bazı yapısal değişikliklere gidilse de özel dershaneler varlıklarını güçlenerek sürdürmüşlerdir. Özellikle yüksek öğretim talebinin karşılanamaması, ülkemizdeki sınav sisteminin nitelik ve nicelik durumu özel dershanelerin yaygınlaşmasında önemli rol oynamıştır. Özel dershaneler, yaygınlaşmaya başladığı dönemlerden itibaren eğitim sistemimizin en fazla tartışılan konularından birisi olmuştur. Özel dershaneler ile ilgili tartışmaların doğru bir şekilde yürütülebilmesi için her şeyden önce özel dershanelerin milli eğitim sistemi içerisindeki konumunun, bu kurumları doğuran sebeplerin ve bu kurumların farklı alanlarda ortaya çıkardığı etkilerinin sağlıklı bir şekilde irdelenmesi gerekmektedir (Seta, 2011). Ülkemizde özel dershanelere yönelik eleştiriler analiz edildiğinde farklı sonuç ve yorumların yapıldığı görülmektedir. Bazı görüşler, özel dershanelerin sadece parası olan ailelere ve öğrencilere hizmet ettikleri için fırsat eşitsizliği yarattığını, bazı görüşler ise kırsal kesimdeki öğrencilerin fırsat eşitliğini yakalayabilmesi için dershanelerin kapatılmasının doğru karar olmadığını ifade etmektedirler (Eko, 2012). Bir yandan çoğunluğunu özel dershanecilerin oluşturduğu dershane savunucuları, özel dershanelerin milli eğitim sistemi içerisindeki bazı yapısal sorunların neden olduğu önemli bir boşluğu doldurduğunu ileri sürerek kendi varlıklarını meşru bulmaktadırlar. Diğer yandan daha çok elit bir tabakaya hitap eden özel okulların başını çektiği dershane karşıtları, dershanelerin özelde öğrencilerin hayatını genelde ise eğitimi olumsuz yönde etkilediğini ileri sürerek dershanelerin kapatılması gerekti ğini savunmaktadır (Seta, 2011). Özel dershaneler, eğitim sistemimizde önemli birçok sorunu çözme işlevini üstlenmektedir. Bu bakımdan özel dershaneleri sistemin bir sorunu olarak değil, sorunların çözümünde kullanılabilecek bir alternatif olarak görmek gerekir. Gerek dünyada gerekse ülkemizde özel derse ve dershanelere talep giderek artmaktadır. Dün özel dershanelerimizin açılıp yaygınlaşmasına neden olan koşullar bugün de ortadan kalkmış değildir. Eğitim sistemimizi mevcut durumuyla ve bütünü içinde değerlendirdiğimizde kimi beklentilerin aksine dershaneleri sistem dışına çıkarmanın daha olumlu sonuçlar doğurmayacağı çok açıktır (Özdebir, 2016). Öğrenci ve velilerin özel dershaneleri başarının anahtarı olarak algılanmasında, özel dershanelerin ürettiği kazanımların yanında, dershanecilik sektörünün piyasaya sunduğu ihtiyaç söylemlerinin de etkisi vardır (Seta, 2011). Okulda verilen bilgilerin yükseköğretime giriş sınavı ile örtüşmediği için dershaneler çekici hale gelmektedir. Öğrenciler, sınav konusunda okulu yetersiz bulmakta ve bu açığı dershaneler aracılığı ile kapatmaya çalışmaktadırlar. Araştırma sonuçlarına göre öğrenciler, sınav başarısı konusunda okulları yetersiz bulmakta ve dershaneye gitmeden sınavı başaramayacaklarını düşünmektedirler (Ören, 2014). Bu nedenle dershaneler Türk eğitim sisteminin vazgeçilmez bir unsuru haline

4 178 Mehmet ŞAHİN & Emine ŞAHİN gelmiştir. Türkiye nin yükseköğretim çağ nüfusu her geçen gün artmakta, ancak gençlerin üniversite talebi karşılanamamaktadır. Buna paralel olarak dershanelerin sayısı her geçen gün artmaktadır (Dağlı, 2006). Diğer yandan dershane ve özel kurslara giden öğrenciler, yapılan merkezi sınavlarda dershaneye gitmeyen öğrencilere göre daha başarılıdır. Bu başarı dershane, özel ders ve kursların sayısını artırmıştır (Turan, Armağan ve Çakmak, 2015). Bu bağlamda dershaneler sadece sınavlara hazırlayan kurumlar değil, öğrencinin okul dışı zamanını yine öğretim ortamı ile değerlendirdiği ve onu zararlı alışkanlıklardan uzaklaştıran yerler olarak da değerlendirilebilir (Hatipoğlu, Aslan, Zontul ve Güneş, 2011). Eğitim sistemlerindeki rekabetçi baskılarla baş edebilmek amacıyla dünyanın her yerinde ana-babalar ve öğrencilerin özel dershanelere başvurma eğilimi görülmektedir. Özel Dershane eğitimi özellikle öğrencilerin bir üst eğitim basamağına geçişte ulusal sınavlardan geçirildiği ülkelerde yaygındır. Özel dershaneler sistemi en çok bu ülkelerde görülmektedir. Türkiye deki özel dershaneler sisteminin böylesi ulusal, merkezi sınavlar sonunda geliştiği düşünülmektedir (Tansel, 2013). Türkiye de öğrenciler ve ailelerin dershanelere yönelimi, nitelikli eğitim talebi ve üniversiteye giriş sınavlarındaki rekabet ile yakından ilişkilidir (Erg, 2013). Ülkemizde özel dershanelerin büyük çoğunluğu sınavlara hazırlık işlevini yerine getirdiğinden özel dershanelere olan talep genellikle sınavlar üzerinden açıklanmaktadır. Buna dayalı olarak sınavların kaldırılması halinde dershanelerin de ortadan kalkacağı ileri sürülmektedir. Ancak, ülkemizde özel dershane talebi sadece merkezi sınavlara bağlı olarak gelişmemiştir. Şu bir gerçek ki, günümüzde özel dershanelerin açılmasına ve yaygınlaşmasına sebebiyet veren faktörler halen geçerliliğini korumaktadır. Özelikle, okullarımızda alt yapı, donanım ve insan kaynakları bakımından bölgelere, illere ve hatta il içerisindeki yerleşim yerlerine göre ciddi farklılıklar mevcuttur. Bu durum, öğrenciler ve aileleri bu durumu telafi etmek için özel dershaneleri tercih etmekle baş başa bırakmaktadır (Seta, 2011). Özel dershaneler yasal olarak, okul derslerine katkı sağlayan ve öğrencileri merkezi sınavlar için hazırlayan kurumlar olarak kabul edilmektedirler. Ancak hem devlet bürokrasisi hem de sistem dışında bulunan çeşitli yapılar, dershane kurumunu sıklıkla gündeme taşımış ve fırsat eşitsizliği yaratıyor, test cambazlığı yapıyor, öğrencileri yarış atı yapıyor, okulları zor durumda bırakıyor, eğitim sistemini bozuyor gibi argümanlar, dershanelerin varlığı hakkındaki tartışmaları artırmıştır (Özgen, Köşker ve Yalçın, 2015). Son dönemde dershanelerin kapatılarak özel okullara dönüştürülmesine ilişkin yoğun bir tartışma başlamış ve bu konuya yönelik yasal bir düzenleme yapılmıştır. Bu tartışma ve gelişmeler, Türkiye ye özgü bir politik tartışma gibi görülmekte birlikte eğitimdeki eşitsizliklerin kaynağı olarak gösterilen dershanelerin kapatılması için gerekçe aranıyor izlenimi yaratmaktadır. Oysa eğitim politikasına ilişkin Türkiye deki gelişmeler ve eğitimdeki küresel değişiklikler incelendiğinde bunun böyle olmadığı, eğitim finansmanı ve yönetimine ilişkin ciddi yapısal değişikliklere yol açacak bir sürecin yaşandığı görülmektedir (Yelken ve Büyükcan, 2015). Özel dershaneler ile ilgili tartışmalar ve özel dershanelerin sosyal, pedagojik ve ekonomik etkileri dikkatli bir şekilde analiz edildiğinde, özel dershanelerin öncelikli olarak eğitim sistemindeki bazı olumsuzluklara istinaden bir sonuç olarak ortaya çıktığı ancak zamanla sistemi bazı açılardan olumsuz yönde etkiler hale geldikleri gözlemlenmektedir (Seta, 2011). Ayrıca sınav odaklı sistem, dershanelerin okulun yerini almasına neden olmakta ve eğitimin temel işlevlerinin yerine getirilmesini zorlaştırmaktadır (Gümüş, 2014). Bu gelişmelerin bir sonucu olarak 2014 yılında ülkemizde dershanelerin özel okula dönüşmesi ile ilgili Milli Eğitim Bakanlığı, Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetme-

5 Öğretmenlerin Dersaneden Dönüşen Özel (Temel) Liselerle İlgili Görüşlerinin İncelenmesi 179 lik Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir (Resmi Gazete, 2014). Bu düzenleme ile dershaneler belli kurallar çerçevesinde temel liselere dönüştürülmüştür. Dershanelerin kapatılması ile ilgili bu girişim aslında ilk değildir. Daha önce 1983 yılında 2843 sayılı yasayla 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununda bir değişiklik yapılmış ve mevcut dershanelerin 1 Ağustos 1984 e kadar kapatılmasına hükmedilmiştir. Ancak bu düzenleme yürürlüğe girmeden önce dershanelerin hazineye gelir sağlayan, istihdam yaratan kurumlar olduğu ve özel derslerin açıklık, eşitlik içinde ve devlet kontrolünde yürütülmesine imkân sağladığı gerekçeleriyle kapatılmasına ilişkin düzenleme yürürlükten kaldırılmıştır. O yıllarda bile sayısı sadece 174 olan dershaneler fırsat eşitsizliğine neden olduğu gerekçesiyle kapatılmak istenmiş ancak dershane sahiplerinin yoğun kulisi ile kapatılma kararı uygulamaya girememiştir (Yelken ve Büyükcan, 2015). Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğinde yapılan değişikle dershaneler temel liselere dönüştürülmesi yeni tartışmaların ve sorunların kapsını açmıştır. Çünkü bu uygulama bir sorunu çözerken başka bir sorunun doğmasına neden olmaktadır. Eğitime ilişkin sorunlar bir bütünlük içerisinde ele alınmadığı müddetçe üretilen fikirler ya da uygulamalar sorunları çözmek yerine yeni sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Kamuoyunda sıkça tartışılan ve farklı görüşleri içeren özel dershaneler sorunu yerine temel lise sorununa bırakarak yeni bir tartışmanın başlangıcı olmuştur. Dershaneden dönüşen temel liselerle ilgili sorunlara çözüm üretebilmek için sistemin işleticisi olarak öğretmen görüşlerinin önemli bir yeri vardır. Bu araştırmanın temel amacı öğretmenlerin dershaneden dönüşen temel liselerle ilgili görüşlerinin incelenmesidir. Bu temel amaca ulaşmak için aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır. 1) Öğretmenlerin dershaneden dönüşen temel liselerle ilgili görüşleri nelerdir? 2) Öğretmenlerin temel liselerle ilgili görüşleri kişisel bilgilere göre değişmekte midir? YÖNTEM Bu araştırma, öğretmenlerin dershaneden dönüşen temel liselerle ilgili görüşlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Betimsel araştırmalar verilen bir durumu olabildiğince tam ve dikkatli bir şekilde tanımlar. Bir grubun belirli özelliklerini belirlemek için verilerin toplanmasını amaçlayan çalışmalara tarama (survey) denir (Büyüköztürk vd. 2016). Çalışma Grubu Araştırmanın çalışma grubunu, Ankara ilinde görevli 390 öğretmen oluşturmaktadır. Çalışma grubunu oluşturan öğretmenlerin seçiminde ulaşılabilir örnekleme yönteminden yararlanılmıştır. Çalışma grubunu oluşturan öğretmenlerin 200 ü resmi liselerde, 190 ni temel liselerde görev yapmaktadır. Çalışma grubunu oluşturan öğretmenlerin kişisel bilgilerine göre dağılımı tablo 1 de sunulmuştur.

6 180 Mehmet ŞAHİN & Emine ŞAHİN Tablo 1. Katılımcıların Kişisel Bilgilere Göre Dağılımları Değişkenler Gruplar f % Cinsiyet Çalıştığı kurum Branş Hizmet süresi Kadın Erkek Toplam Resmi Özel Toplam Fen bil. Sosyal bil. Diğer Toplam 1-10 yıl yıl 21 ve üstü Toplam ,4 62, ,3 48, ,4 30,8 34, ,3 44,6 22,1 100 Tablo 1 e göre çalışma grubunu oluşturan 390 öğretmenin kişisel bilgileri cinsiyet, çalıştığı kurum, branş ve hizmet süresi olmak üzere 4 değişken yönünden analiz edilmiştir. Çalışma grubu cinsiyet yönünden incelendiğinde kadın öğretmenler %37,4 ünü, erkek öğretmenler ise %62,6 sını oluşturmaktadır. Çalışma grubu görevli olduğu kurum yönünden incelendiğinde, öğretmenlerin %51,3 ü resmi liselerde, %48,7 sinin temel liselerde görev yaptığı görülmektedir. Çalışma grubu branş yönünden incelendiğinde öğretmenlerin %34,4 ü fen bilimleri (fizik, kimya, biyoloji, matematik), %30,8 i sosyal bilimler (tarih, coğrafya, felsefe grubu, psikoloji) ve %34,9 unun ise diğer alanlarda (güzel sanatlar, din kültürü, beden eğitimi, sağlık, yabancı dil) olduğu anlaşılmaktadır. Çalışma grubu hizmet süresi yönünden incelendiğinde öğretmenlerin %33,3 ünün 1-10 yıl arasında, %44,6 sının arasında ve %22,1 nin ise 21 ve üstü olduğu görülmektedir. Çalışma grubu cinsiyet yönünden erkek öğretmenler, çalıştığı kurum yönünden resmi liselerde görevli öğretmenler, branş yönünden diğer alanlar, hizmet süresi yönünden yıl arası çoğunluktadır. Veri Toplama Aracı Araştırmanın verilerini toplamak için iki bölümden oluşan veri toplama aracı kullanılmıştır. Birinci bölümde öğretmenlerin cinsiyeti, çalıştığı kurum, branşı ve hizmet süresi ile ilgili çoktan seçmeli 4 soru yer almaktadır. İkinci bölümde ise öğretmenlerin dershaneden dönüşen temel liselerle ilgili görüşlere ilişkin 21 maddelik ölçek yer almaktadır. Ölçeğin geliştirilmesinde ilgili alanyazın incelenmiş ve 40 madde belirleniştir. Bu maddelerle ilgili öğretmen, yönetici ve uzman görüşleri alınmıştır. Veri toplama aracı ön deneme yapmak amacıyla 20 öğretmene (10 resmi lisede görevli, 10 temel lisede görevli) uygulanmıştır. Ön denemeye katılan öğretmenlerle veri toplama aracında yer alan maddelerin içeriği ve ifade biçimi üzerine görüşülerek gerekli düzeltmeler yapılmış ve 21 maddede karar kılınmıştır. Ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır. Verilerin faktör analizine uygunluğu Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) katsayısı ve Bartlett küresellik testi (BKT) ile incelenmiştir. Verilerin faktör analizine uygun görülmesinden sonra açımlayıcı faktör analizi yapılmış ve araç üç faktörden oluşmuştur. Veri toplama aracının geçerlik ve güvenirlik çalışması sonucunda KMO, BKT, açıklanan kümülâtif varyans (AKV), maddelerin faktör yükleri (MFY), maddelerin ayırt edicilik indeksleri (MAİ) ve Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısı (CAK) değerleri tablo 2 de sunulmuştur.

7 Öğretmenlerin Dersaneden Dönüşen Özel (Temel) Liselerle İlgili Görüşlerinin İncelenmesi 181 Tablo 2. Veri Toplama Aracının Geçerlik ve Güvenirlik Değerleri FAKTÖRLER MS KMO BKT AKV MFY MAİ CAK NİTELİK 8 0,81 p= ,12 0,52-0,79 35,51-48,98 0,84 ORTAM 6 0,86 p=0,00 63,19 0,36-0,77 21,38-25,53 0,88 KAYGILAR 7 0,73 p=0,00 46,31 0,36-0,77 23,53-34,27 0,79 Tablo 2 incelendiğinde veri toplama aracının üç faktörden oluştuğu görülmektedir. Birinci faktör temel liselerin niteliğine yönelik görüşler, ikinci faktör temel liselerin eğitim ortamıyla ilgili görüşler, üçüncü faktör ise temel liselere yönelik kaygılardan oluşan görüşler yer almaktadır. Her üç faktörde de toplam varyansı açıklama düzeyinin %46,31 ve üzerinde olduğu görülmektedir. Kline (2005), tek faktörlü ölçeklerde toplam varyansı açıklama düzeyinin %30 un üzerinde olmasını, yapı geçerliği için önemli göstergelerden biri olarak kabul etmektedir. Faktörlerin Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısının 0,79 ve üstünde olduğu görülmektedir. Bu değerler ölçeğin birinci ve ikinci faktörde yüksek düzeyde, üçüncü faktörde oldukça güvenilir olduğunu göstermektedir. Tablodaki sonuçlardan yola çıkarak veri toplama aracının araştırmanın amacı yönünde geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğuna karar verilmiştir. Verilerin Toplanması ve Analizi Veri toplama aracı çalışma grubunu oluşturan öğretmenlere isteğe bağlı olarak doldurulması sağlanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler, veri toplama aracının birinci bölümünde yer alan bağımsız değişkenler için frekans, aritmetik ortalama, standart sapma, yüzdelik oran hesaplamaları yapılmıştır. Veri toplama aracının ikinci bölümündeki öğretmenlerin dershaneden dönüşen temel liselere ilişkin görüşlerinin kişisel bilgiler göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için cinsiyet ve çalıştığı kurum değişkenleri yönünden t testi branş değişkeni yönünden anova, hizmet süresi değişkeni yönünden ise Kruskal Wallis-H testi uygulanmıştır. Verilerin istatistiksel analizinde hata payı üst sınırı 0.05 kabul edilmiştir. Ayrıca öğretmenlerin dershanelerden dönüşen temel liselere ilişkin görüşleri oluşturan her bir maddenin aritmetik ortalaması hesaplanmıştır. Ortalama hesaplanırken (5-1=4; 4/5 = 0.8) formülü uygulanmış her bir seçeneğin puan aralığı 0,8 olarak bulunmuştur. Böylece kesinlikle katılmıyorum seçeneğinin puan aralığı , katılmıyorum seçeneğinin puan aralığı , kararsızım seçeneğinin puan aralığı , katılıyorum seçeneğinin puan aralığı , kesinlikle katılıyorum seçeneğinin puan aralığı ise olarak belirlenmiştir. Elde edilen bulgular buna kapsamda analiz edilerek yorumlanmıştır. BULGULAR VE YORUM Araştırmanın bulguları, öğretmenlerin dershaneden dönüşen temel liselere ilişkin görüşlere katılma düzeyleri tablolar halinde sunularak yorumlanmıştır. Ayrıca öğretmenlerin dershaneden dönüşen temel liselere ilişkin görüşleri cinsiyet, çalıştığı kurum, branş ve hizmet süresine göre farklılık gösterip göstermediği test edilerek sunulmuştur. Öğretmenlerin dershaneden dönüşen temel liselerin niteliğine ilişkin görüşlere katılma düzeylerinin ortalaması Tablo 3 de sunulmuştur.

8 182 Mehmet ŞAHİN & Emine ŞAHİN Tablo 3. Öğretmenlerin Temel Liselerin Niteliğine İlişkin Görüşlere Katılma Düzeyleri Temel Liselerin Niteliğine İlişkin Görüşler X SS Düzeyi 1 Temel liseler diğer liselerle rekabet edecek niteliktedir. 3,44 1,41 Katılıyorum 2 Temel liselerin başarılı olması için devlet gerekli desteği 3,24 1,06 Kararsızım vermektedir. 3 Temel liseler devlet okullarında çalışan öğretmenlerin iş 3,19 1,27 Kararsızım yükünü azaltır. 4 Temel liseler başarılı öğretmenlerin tercih edeceği bir okuldur. 3,10 1,36 Kararsızım 5 Temel liselerin öğretmenleri nitelik yönünden devlet okulları 3,05 1,44 Kararsızım ile aynıdır. 6 Temel liseler ile diğer liselerin fiziki koşulları arasında fark 2,84 1,31 Kararsızım yoktur. 7 Temel liseler, devlet okulları ile aynı nitelikte eğitim yapmaktadır. 2,72 1,33 Kararsızım 8 Temel liselerin amacı kamuoyuna yeterince açıklanmıştır. 2,57 1,11 Kararsızım Tablo 3 e göre öğretmenlerin dershaneden dönüşen temel liselerin niteliğine ilişkin görüşlere katılma düzeylerinin aritmetik ortalaması 2,57 ile 3,44 arasında değişmektedir. Öğretmenlerin temel liselerin niteliğine ilişkin 8 maddeden oluşan görüşlere katılma düzeyinin aritmetik ortalaması ise 3,01 (kararsız) olarak saptanmıştır. Öğretmenler temel liselerin diğer liselerle rekabet edecek nitelikte olması görüşüne katıldıkları ancak diğer görüşlere kararsız kaldıkları görülmektedir. Bu bulgulara göre, öğretmenlerin temel liselerin niteliğine ilişkin yeterli bilgiye sahip olmadığı ya da öğretmenlerin temel liselerle ilgili algılarının net olmadığı söylenebilir. Öğretmenlerin temel liselerin eğitim ortamına ilişkin görüşlere katılma düzeyleri tablo 4 te sunulmuştur. Tablo 4. Öğretmenlerin Temel Liselerin Eğitim Ortamına İlişkin Görüşlere Katılma Düzeyleri Temel Liselerin Niteliğine İlişkin Görüşler X SS Düzeyi 1 Temel liselerde rehberlik sistemi etkili bir şekilde çalışmaktadır. 3,40 1,13 Karasızım 2 Temel liselerin eğitim sistemindeki yeri uzun süre devam 3,21 1,12 Kararsızım eder. 3 Temel liselerde disiplin kuralları gerektiği biçimde uygulanmaktadır. 3,00 1,35 Kararsızım 4 Temel liselerin amacına ulaşması için yasal düzenlemeler 2,97 1,12 Kararsızım yeterlidir. 5 Temel liselerde sosyal aktiviteler için uygun ortam yaratılmaktadır. 2,85 1,12 Kararsızım 6 Temel liselere öğrenci seçimi için belli ölçütler uygulanmaktadır. 2,84 1,29 Kararsızım Tablo 4 e göre öğretmenlerin dershaneden dönüşen temel liselerin eğitim ortamına ilişkin görüşlere katılma düzeylerinin aritmetik ortalaması 2,84 ile 3,40 arasında değişmektedir. Öğretmenlerin temel liselerin eğitim ortamına ilişkin 6 maddeden oluşan görüşlere katılma düzeyinin aritmetik ortalaması ise 3,04 (kararsız) olarak saptanmıştır.

9 Öğretmenlerin Dersaneden Dönüşen Özel (Temel) Liselerle İlgili Görüşlerinin İncelenmesi 183 Öğretmenler temel liselerin eğitim ortamın ailişkin görüşlere kararsız kaldıkları görülmektedir. Bu bulgu, öğretmenlerin temel liselerin eğitim ortamına ilişkin yeterli bilgiye sahip olmadıklarını ya da öğretmenlerin temel liselerin eğitim ortamına yönelik görüşlere katılacak nitelikte yeterli görmediklerini göstermektedir. Öğretmenlerin temel liselere ilişkin kaygılı görüşlere katılma düzeyleri tablo 5 te sunulmuştur. Tablo 5. Öğretmenlerin Temel Liselere Yönelik Kaygılara İlişkin Görüşlere Katılma Düzeyleri Temel Liselere Yönelik Kaygılara İlişkin Görüşler X SS Düzeyi 1 Devletin verdiği teşvikler temel liselere öğrenci göçünü 3,87 1,05 Katılıyorum artırır. 2 Temel liseler dershane sorunu gidermek için geçici bir 3,62 1,21 Kararsızım çözümdür. 3 Temel liseler sürekli olarak ticari amaç kaygısı taşır. 3,47 1,27 Kararsızım 4 Temel liseleri devlet okullarına atanamayan öğretmenler 3,02 1,33 Kararsızım tercih ederler. 5 Temel liseler Türk eğitim sisteminin önemli sorunlarından 2,95 1,48 Kararsızım biridir. 6 Temel liseler devlet okullarına göre daha sık denetime 2,75 1,43 Kararsızım tabii tutulmalıdır. 7 Temel liselerde sürekli tek tip birey yetiştirme endişesi yaşanır. 2,54 1,29 Kararsızım Tablo 5 e göre öğretmenlerin dershaneden dönüşen temel liselere ilişkin kaygılı görüşlere katılma düzeylerinin maddelere göre katılma düzeylerinin aritmetik ortalaması 2,54 ile 3,87 arasında değişmektedir. Öğretmenlerin temel liselere ilişkin 7 kaygılı görüşe katılma düzeyinin aritmetik ortalaması ise 3,17 (kararsız) olarak saptanmıştır. Öğretmenler veri toplama aracında yer alan temel liseler devletin verdiği teşvikler temel liselere öğrenci göçünü artırır görüşüne katıldıkları ancak diğer kaygı ifade eden görüşlere ise kararsız kaldıkları görülmektedir. Bu bulgu, öğretmenlerin temel liselere ilişkin kaygı yaratan görüşlere yönelik katılma ya da katılmama yönünde bir tavır ortaya koymadıklarını göstermektedir. Öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlerinin cinsiyete göre karşılaştırılması tablo 6 da sunulmuştur. Tablo 6. Öğretmenlerin Temel Liselere İlişkin Görüşlerinin Cinsiyete Göre Karşılaştırılması N=390 Görüşler Değişkenler X Ss Sd t P NİTELİK ORTAM KAYGILAR *p < 0.05 Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek ,78 23,23 19,62 17,49 21,01 23,00 6,02 7,50 5,17 5,83 5,96 6,00 2 3,49 0,00* 2 2 3,63 0,00* 3,17 0,00*

10 184 Mehmet ŞAHİN & Emine ŞAHİN Öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlerinin cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediği t testi ile analiz edilmiştir. Elde dilen bulgulara göre öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlere katılma düzeyleri cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermektedir (p < 0.05). Kadın öğretmenlerin temel liselerin niteliğine ve eğitim ortamına yönelik görüşlere, erkek öğretmenlerin temel liselere yönelik kaygılı görüşlere katılma düzeyleri daha yüksektir. Bu bulgulara göre, öğretmenlerin cinsiyeti temel liselerle ilgili görüşlerini etkilediği söylenebilir. Öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlerinin çalıştığı kuruma göre karşılaştırılması Tablo 7 de sunulmuştur. Tablo 7. Öğretmenlerin Temel Liselere İlişkin Görüşlerinin Çalıştığı Kuruma Göre Karşılaştırılması N=390 Görüşler Değişkenler X Ss Sd t P NİTELİK ORTAM KAYGILAR *p < 0.05 Resmi Özel Resmi Özel Resmi Özel ,06 29,58 14,22 22,57 25,50 18,84 4,76 4,72 4,00 3,68 4,19 5, ,89 0,00* 2 21,41 0,00* 2 12,98 0,00* Öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlerinin çalıştığı kuruma göre farklılık gösterip göstermediği t testi ile analiz edilmiştir. Elde dilen bulgulara göre öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlere katılma düzeyleri çalıştığı kuruma göre anlamlı bir farklılık göstermektedir (p < 0.05). Özel kurumlarda görevli öğretmenlerin temel liselerin niteliğine ve eğitim ortamına yönelik görüşlere, remi kurumlarda görevli öğretmenlerin temel liselere yönelik kaygılı görüşlere katılma düzeylerinin ortalaması daha yüksektir. Bu bulgulara göre, öğretmenlerin çalıştığı kurum temel liselerle ilgili görüşlerini etkilediği söylenebilir. Öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlerinin branşlara göre karşılaştırılması Tablo 8 de sunulmuştur. Tablo 8. Öğretmenlerin Temel Liselere İlişkin Görüşlerinin Branşlara Göre Karşılaştırılması f, x ve ss Değerleri Görüşler Grup N x ss NİTELİK ORTAM KAYGILAR Fen bil. Sosyal bil. Diğer bil ,91 24,68 22,04 19,58 17,82 6,87 6,74 7,08 5,23 5,99 Var. K. G.A. G.İ. T. G.A. G.İ. ANOVA Sonuçları KT Sd KO F p (scheffe) 1052, , ,71 352, ,83 2 Fen bil. Sosyal bil. Diğer bil ,43 5,64 T ,84 Fen bil. Sosyal bil. Diğer bil ,43 22,93 22,26 5,66 5,83 6,55 G.A. G.İ. T. 152, , , ,04 47,69 11,03 176,01 31,49 76,06 36,46 5,59 2,09 0,00* 0,00** 0,13 *p < 0.05 Fen-Diğer, Sosyal-Diğer **p < 0.05 Fen-sosyal, Fen - Diğer

11 Öğretmenlerin Dersaneden Dönüşen Özel (Temel) Liselerle İlgili Görüşlerinin İncelenmesi 185 Öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlerinin branşa göre farklılık gösterip göstermediği anova testi ile analiz edilmiştir. Elde dilen bulgulara göre öğretmenlerin temel liselerin niteliği ve eğitim ortamına ilişkin görüşlere katılma düzeyleri branşa göre anlamlı bir farklılık göstermektedir (p < 0.05). Ancak öğretmenlerin temel liselere yönelik kaygılarla ilgili görüşlere katılma düzeyleri branşa göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Fen bilimleri öğretmenlerinin temel liselerin niteliğine ve eğitim ortamına yönelik görüşlere, sosyal bilimler alanındaki öğretmenlerin temel liselere yönelik kaygılı görüşlere katılma düzeylerinin aritmetik ortalaması daha yüksektir. Bu bulgulara göre, öğretmenlerin branşı temel liselerle ilgili görüşlerini etkilediği söylenebilir. Öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlerinin hizmet sürelerine göre karşılaştırılması Tablo 9 da sunulmuştur. Tablo 9. Öğretmenlerin Temel Liselere İlişkin Görüşlerinin Hizmet Süresine Göre Karşılaştırılması Görüşler Gruplar N x 2 sira x sd P (A.FARK) NİTELİK 1-10 yıl yıl 21 ve üstü ,95 196,99 18,36 154,01 2 0,00* ORTAM KAYGILAR 1-10 yıl yıl 21 ve üstü 1-10 yıl yıl 21 ve üstü ,58 195,11 153,85 176,25 197,78 219,99 19,92 7, ,00* 0,00* *p< ile 11-20; 1-10 ile 21 ve üstü; ile 21 ve üstü Öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlerinin hizmet sürelerine göre farklılık gösterip göstermediği Kruskal Wallis-H testi ile analiz edilmiştir. Elde dilen bulgulara göre öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlere katılma düzeyleri hizmet sürelerine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir (p < 0.05). Hizmet süresi 1-10 yıl arasında olan öğretmenlerin temel liselerin niteliği ve eğitim ortamına yönelik görüşlere, 21 ve üstü hizmeti olan öğretmenlerin temel liselere yönelik kaygılı görüşlere katılma düzeylerinin aritmetik ortalaması daha yüksektir. Bu bulgulara göre, öğretmenlerin hizmet süresi temel liselerle ilgili görüşlerini etkilediği söylenebilir yıl arasında hizmeti olan öğretmenlerin temel liselerin niteliği ve eğitim ortamına ilişkin görüşlere katılma düzeyi daha yüksek olduğu, 21 ve üstü hizmeti olan öğretmenlerin ise temel liselere yönelik kaygılarla ilgili görüşlere katılma düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. TARTIŞMA VE SONUÇ Öğretmenlerin temel liselerle ilgili görüşlerini belirlemek amacıyla yapılan bu araştırmada öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlere katılma düzeyleri ve bunların kişisel bilgilere göre anlamlı farklılık gösterip göstermediği analiz edilerek yorumlanmıştır.

12 186 Mehmet ŞAHİN & Emine ŞAHİN Temel liselere ilişkin görüşler temel liselerin niteliği, teme liselerin eğitim ortamı ve temel liselere yönelik kaygılı görüşler olarak üç bölümde ele alınmıştır. Öğretmenlerin temel liselerinin niteliği, eğitim ortamı ve kaygı yaratan görüşlere katılma düzeylerinin ortalamasının karasız düzeyinde olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmenler temel liselerin niteliğine yönelik 8 görüşten birine katılırken diğerlerin kararsız kaldıkları, temel liselerin eğitim ortamına yönelik 6 görüşün tamamına karasız kaldıkları, temel liselere yönelik kaygılarla ilgili 7 görüşten birine katıldıkları diğerlerine kararsız kaldıkları görülmüştür. Öğretmelerin temel liselerle ilgili katılmadıkları görüş bulunmamaktadır. Bu sonuç öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlere katılma ya da katılmama gibi uç düzeylerde görüş belirtmediklerini başka bir ifadeyle orta düzeyde bir görüş belirttiklerini göstermektedir. Öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlere katılma düzeyleri cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Kadın öğretmenlerin temel liselerin niteliğine ve eğitim ortamına yönelik görüşlere, erkek öğretmenlerin de temel liselere yönelik kaygılı görüşlere katılma düzeyleri daha yüksektir. Bu sonuç, öğretmenlerin cinsiyeti temel liselerle ilgili görüşlerini etkilediğini göstermektedir. Kadın öğretmenlerin temel liselerin niteliğine ve eğitim ortamına yönelik görüşlere, erkek öğretmenlerin ise kaygılı görüşlere katılma düzeylerinin yüksek olması oldukça dikkat çekicidir. Özellikle erkek öğretmenlerin dershaneden dönüşen ve özel lise olan temel liselere kaygılı yaklaşımlarının kadın öğretmenlerden daha fazla olduğunu göstermektedir. Bunun nedeni farklı araştırmalarla ortaya çıkarılmasın ihtiyaç duyulmakla birlikte kadın öğretmenlerin özel liselere erkek öğretmelerin resmi liselere yönelik güven duygusunun yüksek olduğunu da düşündürebilir. Öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlere katılma düzeyleri çalıştığı kuruma göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Özel kurumlarda görevli öğretmenlerin temel liselerin niteliğine ve eğitim ortamına yönelik görüşlere katılma düzeylerinin ortalaması resmi kurumlarda görevli öğretmenlerden daha yüksektir. Ancak remi kurumlarda görevli öğretmenlerin temel liselere yönelik kaygılı görüşlere katılma düzeylerinin ortalaması özel liselerde görevli öğretmenlerden daha yüksektir. Bu sonuç temel liselerde görevli öğretmenlerin temel liseleri daha iyi gördüklerini, resmi liselerde görevli öğretmenlerin temel liselerle ilgili endişelerinin olduğu söylenebilir. Bu bağlamda öğretmenlerin çalıştığı kurumdan yana tavır sergilemesi ya da çalıştığı kuruma güvenmesi beklenen bir sonuçtur. Öğretmenlerin temel liselerin niteliği ve eğitim ortamına ilişkin görüşlere katılma düzeyleri branşa göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Ancak öğretmenlerin temel liselere yönelik kaygılarla ilgili görüşlere katılma düzeyleri branşa göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Bu bağlamda fen bilimleri öğretmenlerinin temel liselerin niteliğine ve eğitim ortamına yönelik görüşlere katılma düzeylerinin ortalaması diğer alanlardaki öğretmenlere göre daha yüksektir. Ancak sosyal bilimler alanındaki öğretmenlerin temel liselere yönelik kaygılı görüşlere katılma düzeylerinin ortalaması diğer alanlardaki öğretmelere göre daha yüksektir. Bu sonuç öğretmenlerin branşı temel liselerle ilgili görüşlerini etkilediğini göstermektedir. Ayrıca araştırma grubunda yer alan resmi liselerde veya temel liselerde görevli öğretmenlerin branşlara göre dağılımı bu görüşlerde belirleyici rol oynamış olabilir. Özel liselerde görevli öğretmenler temel liselerin niteliğine ve eğitim ortamına yönelik görüşlere katılma düzeyleri yüksek olduğu saptanmıştır. Bu nedenle bu okullardaki öğretmen dağılımına göre sonuçların ortaya çıkması doğal olarak karşılanabilir. Öğretmenlerin temel liselere ilişkin görüşlere katılma düzeyleri hizmet sürelerine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Hizmet süresi 1-10 yıl arasında olan öğretmenlerin temel liselerin niteliği ve eğitim

13 Öğretmenlerin Dersaneden Dönüşen Özel (Temel) Liselerle İlgili Görüşlerinin İncelenmesi 187 ortamına yönelik görüşlere, hizmet süresi 21 ve üstünde olan öğretmenler ise temel liselere yönelik kaygılı görüşlere katılma düzeyleri daha yüksektir. Bu sonuç, öğretmenlerin hizmet süresi temel liselerle ilgili görüşlerini etkilediği söylenebilir. Özellikle özel liselerde çalışan öğretmenlerin önemli bir kısmı kamu personeli seçme sınavını kazanamayan öğretmenlerden oluşmaktadır. Bunlar genellikle yeni mezun oldukları için hizmet süreleri 1-10 yıl arasında yer almaktadır. Bu nedenle branş ve çalıştığı kurum değişkeninde olduğu gibi öğretmenlerin çalıştığı kuruma yönelik olumlu görüşlere katılma düzeylerinin yüksek olduğu söylenebilir. Alanyazın incelendiğinde öğretmenlerin temel liselerle ilgili görüşlerine yönelik araştırmaların sınırlı olduğu görülmektedir. Ülkemizde yeni olan temel lise uygulamasının değerlendirilmesine dönük sonuçların yeterince alınmaması öğretmenlerin görüşlerine de yansıdığı söylenebilir. Ayrıca dershanelerle ilgili ülkemizde farklı görüşler yer almaktadır. Dershane ve dershaneden dönüşen temel liselere karşı görüşlerin olduğu gibi bu görüşleri belli gerekçelerle savunan görüşler de vardır. Arabacı ve Namlı (2014) yaptıkları bir çalışmanın sonucunda eğitim sistemindeki eksiklikler, aksaklıklar ve yanlışlıklar dershaneye duyulan ihtiyacı arttırdığını ve zorunlu hale getirdiğini saptamışlardır. Bu süreçte özellikle öğrenciler mağdur olacaklarını düşünmektedirler. Özellikle dershanelerin varlık sebebinin ortadan kaldırılmasının gerekliliği vurgulanmıştır. Yılmaz ve Altınkurt (2011) yaptıkları bir çalışmada öğretmen adaylarının görüşlerine göre Türk eğitim sisteminin en önemli sorunları arasında özel dershaneler de yer almaktadır. Özel dershanelerin eğitimde geliştirdikleri alternatif yöntem ve uygulamalarla eğitim sistemine paralel, sistemi destekleyici örnekler ortaya koymuşlardır. Nartgün, vd. (2012) yaptıkları bir araştırmada dershane uygulamasının olumlu ve olumsuz yönlerine ilişkin görüşlere ulaşmıştır. Öğrenciler dershaneye giden öğrencilerin okula karşı ilgisinin azaldığını, dershaneye giden öğrencilerin, dershaneye gitmeyen öğrencilere göre sosyal yaşamdan daha çok uzaklaştığını, dershaneye giden öğrencinin ailesiyle ve arkadaşları ile olan ilişkilerinin zayıflamadığını, liselere giriş sınav kaygısını diğer aile bireylerine de yansıttıkları düşüncesine sahip oldukları bulunmuştur. Dershanelerin olmaması durumunda öğrenciler özel derse yönelmeyi düşünmedikleri, dershanelerin ekonomik durumu iyi olan öğrencilere avantaj sağladığını, dershanelere ödenen ücretlerin aile bütçesi üzerinde önemli bir yük oluşturduğu, ekonomik durumu iyi olursa bütün öğrencilerin dershaneye gidebileceğine ilişkin kanılarının olduğu bulunmuştur. Dünyada pek çok ülkede örgün eğitimi destekleyici yönde ön plana çıkan bu eğitim kurumları aynı zamanda yaşam boyu eğitim kapsamında değerlendirilmektedir. Yabancı ülkelerdeki örneklerde, öğrenci ücretlerinin bir bölümü devlet tarafından karşılanmaktadır TOBB (2012). Toplumumuzdaki sosyo-ekonomik değişikliklere paralel olarak eğitim sektöründe yaşanan herkesimin malumu olduğu sorunlar, devlet düzeyinde aranan yönetimsel ve yasal çözümler ile bir anlamda devletin omuzlarındaki yükü hafifleten özel girişimciler sayesinde çözüme kavuşturulmaya çalışılmaktadır İTO (2006). Temel liseler artık hem devletten destek alacaklar, hem de kayıt ücretlerinin en az üç katı bir oranla 2019 yılına kadar apartmanlarda lise olarak eğitim vermeye devam edeceklerdir. Fırsat eşitliği için çıkılan bu yolda eşitlik nasıl sağlanıyor sorusu tartışılmaya devam edecektir. Binlerce öğrencinin apartman dairelerinde eğitim görecek olmaları fiziksel, sosyal ve psikolojik olarak büyük bir kayıp olacağı SBS örneğinde olduğu gibi pişmanlıkla karşılanacağı kaçınılmazdır. Tehlikenin farkında olması gerekenlerin bilimsel, pedagojik uyarıları duymazdan gelip, siyasi yatırım olarak eğitimi manipüle etmeleri eğitimin niteliği ve

14 188 Mehmet ŞAHİN & Emine ŞAHİN sağlıkla ilgili telafisi olanaksız zararlara yol açacaklardır. Eğitimi yeniden ve yeniden organize etmek, öğrencileri, velileri, dershane ve özel okul sahiplerini de sonu belli olmayan bir yolculuğa davet etmek gibi görünmektedir (Şeker, Süngü ve Çamlıyer, 2015). Özgen, Köşker ve Yalçın ın (2015) yaptığı bir araştırma sonucuna göre öğrencilerin özel dershanelere ve özel dershanelerdeki coğrafya öğretimine ilişkin görüşlerinin cinsiyet, sınıf düzeyi, dershaneye devam süreleri, okul türü, anne ve baba eğitim düzeyleri değişkenleriyle istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar gösterdiği ortaya çıkmıştır. Görüldüğü gibi benzer bir araştırma sonucunda da cinsiyetin anlamlı bir farklılık yaratmıştır. Dershaneler bazı sorunların çözümü, bazı sorunların da nedeni olduğu için oldukça tartışmalı kurumlar haline gelmiştir. Dershanelerin kapatılarak özel okullara dönüştürülmesi bazı sorunlara çözüm olsa da, birtakım yeni sorunların doğmasına neden olacaktır. Başka bir ifadeyle dershanelerin devam etmesi ya da kapatılması farklı sorunları doğuracaktır. Öncelikle dershanelerin kapatılması için eğitim sisteminde dershanelere duyulan ihtiyacın ortadan kaldırılması; dershane sahipleri ve çalışanlarının mağdur edilmeyeceği kapsamlı planlamalar yapılması gereklidir (Garipağaoğlu, 2016) Temel lise uygulamasının yeni olması nedeniyle araştırmalar genellikle dershanelere yönelik olarak yapılmıştır. Bu nedenle temel liselerle ilgili öğretmen, öğrenci ve veli görüşlerine yönelik araştırmaların sınırlı olduğu söylenebilir. Özellikle içinde yaşadığımız çağda bilginin değişimi beraberinde yeni ihtiyaçları doğurmaktadır. Beklenen ihtiyaçlar doğrultusunda eğitim sisteminde yeniden yapılanmalara giderek güncellik kazandırmak bir zorunluluk oluşturmaktadır (Kösterelioğlu ve Bayar, 2014). Bu alandaki boşluğu doldurmak amacıyla temel liselerin çok boyutlu olarak değerlendirilmesine yönelik araştırmaların yapılması gerekir. KAYNAKÇA Arabacı, İ.B. ve Namlı, A. (2014). Dershanelerin Kapatılması Sürecinin Yönetici, Öğretmen ve Öğrenci Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (11), Büyüköztürk Ş. vd. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 20. Baskı. Ankara, PegemA Yayınları Dağlı, S. (2006). Özel Dershanelere Öğrenci Gönderen Velilerin Dershaneler Hakkındaki Görüş ve Beklentileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kahraman Maraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Erg (2013). Dershanelerin kapatılması Eğitimde Fırsat Eşitliğini Sağlar mı? Politika Notu. İstanbul Eğitim Reformu Girişimi Yayınları, 1-7 Garipağaoğlu, B.Ç. (2016). Özel Dershanelerden Özel Okullara Dönüşüm Projesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (1), Gümüş, A. (2014). Dershane Düzenlenmesi Tartışmalarına Eğitsel Bir Bakış. İlem Politika Notu, İlmi Etüdler Derneği, 3, 1-8 Hatipoğlu, B., Aslan, Z., Zontul, M. ve Güneş, A. (2011). Dershane Eğitiminin Öğrencilerin Üniversiteye Yerleşmesindeki Etkisi. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 3 (12), İTO (2006). Özel Öğretim Kurumlarının Problemleri ve Çözüm Yolları, İstanbul Ticaret Odası Yayınları No: Kline, R.B. (2005). Principles And Practice Of Structural Equation Modeling (2.Edition). New York: The Guilford Press. Kösterelioğlu, İ. ve Bayar, A. (2014). Türk Eğitim Sisteminin Sorunlarına İlişkin Güncel Bir Değerlendirme. The Journal of Academic Social Science Studies, JASSS, 25 (1), Nartgün, Ş. S., Altundağ, Ü. ve özen, Raşit

15 Öğretmenlerin Dersaneden Dönüşen Özel (Temel) Liselerle İlgili Görüşlerinin İncelenmesi 189 (2012). Öğrencilerin Sosyal ve Ekonomik Yaşamlarına Dershanelerin Etkisi. Dünya daki Eğitim ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 2 (1), Ören, A.N. (2014). Öğrencilerin Dershaneye Yönelik Düşüncelerinin Analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Özdebir (2012). Eko Vitrin Haber Portalı, Özel Dosya Eğitim, http: // Özgen, N., Köşker, N. ve Yalçın, H. (2015). Özel Dershaneler ile Coğrafya Öğretimi İlişkisinin Değerlendirilmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10 (3), Özoğlu, M. (2011). Özel Dershaneler: Gölge Eğitim Sistemiyle Yüzleşmek. Seta Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, 36, 1-28 Resmi Gazete, (2014). Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. Tarih. 05 Temmuz 2014, Sayı: Şeker, F., Süngü, B. ve Çamlıyer, H. (2015). Apartman Okullarında Yetişecek Yeni Nesiller. International Journal of Science Culture and Sport, 4, Tansel, A. (2013). Türkiye de Özel Dershaneler: Yeni Gelişmeler ve Dershanelerin Geleceği, Erc. Working Papers in Economics, 13 (10), 1-49 TOBB (2012) Türkiye Eğitim Meclisi Sektör Raporu Ankara, Afşaroğlu Matbaası Turan, S., Armağan, Y. ve Çakmak, E. (2015). Türk Eğitim Sisteminde Okullar ve Dershaneler: Çoklu Paradigma Açısından Bir İnceleme, Sosyoloji Dergisi, 3 (30), Yelken, E. ve Büyükcan, T. (2015). Gündemin Tuzağına Düşmeden Dershaneleri Tartışmak. Eğitim Bilim ve Toplum, 13 (50), Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2011). Öğretmen Adaylarının Türk Eğitim Sisteminin Sorunlarına İlişkin Görüşleri. Ulusalar Arası İnsan Bilimleri Dergisi, 8 (1),

16 190 Mehmet ŞAHİN & Emine ŞAHİN