Hava Kalitesi Ölçümleri: - Planlama - PM örnekleme ve ölçümleri - Gaz kirleticilerin ölçümleri

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Hava Kalitesi Ölçümleri: - Planlama - PM örnekleme ve ölçümleri - Gaz kirleticilerin ölçümleri"

Aysel Kuş
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Hava Kalitesi Ölçümleri: - Planlama - PM örnekleme ve ölçümleri - Gaz kirleticilerin ölçümleri Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Dokuz Eylül Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü Tınaztepe Yerleşkesi Buca-İzmir Tel: Faks: E-posta: abayram@deu.edu.tr

2 Hava kalitesi ölçümleri Gaz * Hacimsel konsantrasyon * Kütlesel konsantrasyon * Birikim Partikül madde Sıvı yağıştaki safsızlık yağış, çiğlenme, sis, kar Askıda partikül - kütlesel kons. - kimyasal bileşim Çöken tozlar - kütle - kimyasal bileşim

3 Hava kalitesi ölçüm türleri Otomatik ölçümler: Yarı otomatik ölçümler Aktif örnekleme ve laboratuvarda analiz Pasif örnekleme ve laboratuvarda analiz

4 Hava kalitesi ölçüm yerlerinin planlanması Makro ölçek: İnsan sağlığının korunması sınır değerlere uygun periyotlarda en yüksek konsantrasyonların belirlenmesi diğer alanlarda hava kalitesi seviyelerini temsil edecek veri sağlanması çok küçük alanlardaki çevresel koşulların ölçümünden kaçınılmalı Ekosistemin korunması Kırsal ve yerleşim alanlarında veri temini Yaklaşık 1000 km2 lik alanın temsili

5 Hava kalitesi ölçüm yerlerinin planlanması Mikro ölçek: Hava akımlarını engelleyecek yapılardan uzaklaşmalı Yerden m yükseklikte olmalı Kaynaklara çok yakın olmamalı Örnekleme sistemi çıkışı girişi etkilememeli Yol kenarlarından en az 25 m uzaklık Diğer faktörler: kaynak etkileşimi güvenlik elektrik-telefon bağlantısı

6 Tesis etki alanı ve ölçüm noktaları

7 Birbirine yakın tesislerde etki alanları

8 Toplu ölçüm noktaları Toz ölçümü Toz tutma bacaları Pasif örnekleme

9 Partikül madde (toz) ölçümleri Hava kalitesi ölçümleri Toplam askıda PM (TSP) PM 10 PM 2,5 Çöken toz İş yeri ortam ölçümleri PM 10 PM 2,5 Kaynak kontroluna yönelik ölçümler Yönetmelik Ek-1 e göre toz kaynağı yakınında PM 10 ölçümleri Partiküllerin kimyasal bileşimlerinin analizi

10 PM ölçüm yöntemleri Parametre TSP PM10 PM2,5 PM1,0 Çöken toz Kimyasal bileşim (tozdaki özel maddeler) Yöntem Yüksek hacimli örnekleme ile gravimetrik analiz (filtre sisteminde kütle konsantrasyonu) - Sürekli ölçüm cihazları ile doğrudan ölçüm (beta ışını kırınımı yöntemi, optik yöntemler) - Filtre sisteminde kütle kons. Bergerhoff metodu TS 2341 Örnekleme + ekstraksiyon + AAS veya ICP cihazları ile analiz

11 Toplam askıda partikül madde (TSP) ölçümü Yüksek hacimli örnekleyici ile filtre üzerinde toplanan partiküllerin kütlesinin belirlenmesi Toplanan tozların kimyasal analizi (organik ve inorganik) mümkün Örnekleme cihazının kalibrasyonu (çekilen gaz debisi belirlemeye yönelik)

12 TSP örnekleyici

13 PM 10 PM 2,5 ölçümleri- sürekli ölçüm Filtre sistemli Beta ışını kırınımı metodu Özel başlık ile gaz emiş debisine bağlı olarak PM 10 PM 2,5 örnekleyerek kütlesel konsantrasyon ölçümü Belirli periyotta örnekleme sonrasında ortalama değeri veriyor Beta ışını kalibrasyonu Ölçüm yerine bağlı kalibrasyon gerektirmiyor Optik yöntemler İrilik dağılımını belirlemek mümkün Özel başlıkla farklı irilikleri örneklemek mümkün Anlık ölçüm sonucunu veriyor Kütlesel konsantrasyon için kalibrasyon gerekli

14 Sürekli toz ölçüm cihazı

15 PM 10 PM 2,5 ölçümleri- kesikli ölçüm Özel bir başlık ile istenen irilikte PM (toz) toplama Filtrede toplanan tozların gravimetrik analizi Sabit debide pompa olması gerekiyor Tartım odası??? Ve hassas terazi??? Toplanan tozların kimyasal bileşimleri analizlenebilir

16 PM örnekleyiciler

17 PM 10 başlık (EPA)

18 PM 10 PM 2,5 örnekleyici (Dichot) akış şeması

19 Yöntem seçiminde dikkat edilecek hususlar Başlık seçiminde pompa kapasitesi dikkate alınmalı (EPA ve EN başlıkları farklı) EPA yöntemleri 1 m 3 /saat EN metodu 2,3 m 3 /saat EN için özel tartım odası gerekiyor Sabit sıcaklık 20 ± 1 o C Sabit nem % 50 ± 5 Dara ve tozlu tartım öncesinde 48 saat şartlandırma (ıslak filtrelerde 24 saat uzatılabilir)

20 Filtrelerde dikkat edilecek hususlar Filtrelerde toz tutma verimi en az %99,5 olmalı Yapılacak analize uygun filtre malzemesi seçilmeli Teflon, cam elyaf, selüloz asetat v.d. Statik elektrik etkisi Taşıma ve saklamada özel kaplar kullanılmalı Terazi hassasiyeti 10 mikrogram veya daha hassas olmalı

21 Çöken toz ölçümü Bergerhoff veya TS 2341 metodu ile örnekleme Özel toz analizleri için özel kaplar kullanılmalı (teflon, polietilen) Bakır sülfat çözeltisi ilavesi Yağış ve buharlaşma etkisi Örnek taşıma???

22 Çöken toz örnekleyici

23 Gaz kirleticilerin ölçümü Kirlecinin türüne göre farklı ölçüm yöntemleri mümkün Ölçümler sürekli ölçüm (otomatik analiz cihazları ile) ve kesikli ölçüm (örnekleme ve lab. analizi) olabilir. Örnekleme yöntemi aktif veya pasif örnekleme olabilir. Örnekleme ile yapılan deneylerde sonuç, örnekleme süresinin ortalamasıdır

24 Bazı gaz kirleticiler için ölçüm yöntemleri SO 2 test çözeltisinde redoks Konduktometrik Alev fotometrik metod (FPD) Tetrakloro merkürat (TCM) metodu CO infrared absorpsiyonu NO 2 Fotometrik metod Salzman reaktifi ile fotometrik metod Kemiluminessans (kimyasal ışıma)

25 Sürekli ölçüm cihazları Gaz kirleticilerin çoğu için sürekli ölçüm cihazı mümkün, Seçimde standart yöntemlerle çalışan, uygunluk sertifikası olan (EPA, TÜV, CE, MCERT v.b.) cihazlar tercih edilmeli Kalibrasyon ve bakım periyotlarına uyulmalı Kalibrasyon gazları sertifikalı olmalı

27 Cihazların ön panelleri Cihazların arka tarafı

28 Kalibrasyon gazları

30 Pasif örnekleme ile gaz kirlecilerin konsantrasyonların belirlenmesi Pasif örnekleme tüpleri (difüzyon tüpleri), belirli gaz kirleticilerin tutulabilmesi için içinde özel adsorban maddeler bulunan tüpleridir. Difüzyon tüpleri, atmosferdeki gaz/buharı kontrollu bir hızda adsorbe eder, belirli bir süre örnekleme noktasında bırakılır, laboratuvara taşınır, desorpsiyon işleminden sonra uygun analitik yöntemle tutulan madde miktarı belirlenir.

31 Radiello

34 Gazların örnekleyicide tutulma hızları sıcaklık ve neme bağımlıdır. Q 298, 298 K (25 C) ve 1013 hpa şartlarında NO 2 için ng.ppb -1.min -1, SO 2 için ng of sulfate ions per ppb.min of SO 2. NO 2 için k= 7; VOC için 1,5 Tüplerde bu özelliklerin bilinip arazide tutma sürelerinin buna göre belirlenmesi gerekir. Radielle tüplerde gün Daha uzun sürelerde düşük kons. ölçülebilir. Q K Q 298 T 298 k

35 Pasif örnekleme tüplerinin analizi Tüpler, soğuk ve karanlıkta 4 aya kadar saklanabilir. Analiz için üretici firmaya gönderilebilir. Uygun prosedür verilmişse laboratuvarda analizlenebilir. ANALİZ

Benzer belgeler

Emisyon ve Hava Kalitesi Ölçüm Yöntemleri: Temel Prensipler

Emisyon ve Hava Kalitesi Ölçüm Yöntemleri: Temel Prensipler Prof.Dr.Abdurrahman BAYRAM Dokuz Eylül Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü Tınaztepe Yerleşkesi 35160 Buca-İzmir Tel: 0232 3017113 Faks: