Tylenchulus semipenetrans

Transkript

1 Bulaşık bitkilerde şu simptomlar ortaya çıkar. TURUNÇGİL ZARARLILARI 1. Gelişme durur. 2. Bitki küçük kalır ve sarı renk alır. 3. Bitkilerde besin maddesi eksikliği gibi bazı belirtiler görülür. 4. Küçük ve daha az sayıda meyve tutar. 5. Uygun olmayan şartlarda (örneğin kuraklıkta) yaprak dökümü olur veya meyve gelişmesi durur. 6. Köklerde geniş çok koyu lekeler oluşur. 7. Yan kökler kısalır ve kalınlaşır. 8. Saçak kökler genellikle körelir. 9. Yaşlı köklerde kabuk ayrılmaları gözlenir. Tylenchulus semipenetrans Şube Sınıf Takım Familya Tür : Nemathelmintes : Nematoda : Tylenchida : Tylenculidae : Tylenchulus semipenetrans (Turunçgil kök nematodu) Bu nematod ilk defa 1912 yılında bir teknisyen tarafından Kaliforniya turunçgillerinde tespit edilmiş ve sonra Florida, Avustralya, Güney Amerika, Filistin, Malta ve İspanya da yaygın olduğunu açıklamıştır. Tylenchulus semipenetrans daha sonra da Mısır, Tunus, İtalya, Kıbrıs, Türkiye, Rusya, Çin, Japonya, Hindistan, Seylan, Irak, Hawaii adaları, Güney Afrika, Orta Amerika, Portoriko ve Küba da tespit edilmiştir. Günümüzde turunçgil yetiştiren bütün ülkelerde bu türün bulunduğu bildirilmektedir. Konukçuları: Rutaceae familyasına bağlı 75 türün konukçusu olduğu bilinmektedir. Ancak en önemli konukçuları Citrus türleri ve melezleridir. Ayrıca asma, zeytin ve Trabzon hurmasında da beslenip çoğalan biyotiplerinin bulunduğu saptanmıştır. Kültürel önlemler: Turunçgil nematodundan ari toprağa temiz turunçgil fidanları ile bahçe tesis edilmelidir. Bir turunçgil bahçesi söküldüğünde en az 3 yıl başka bitkiler yetiştirilmeli, hemen turunçgil tesis edilmemelidir. Bir turunçgil işletmesinde bulunan parsellerinin bulaşıklılık durumu incelenmeli ve bulaşık parsellerde kullanılan tarım aletleri temiz parsellerde kullanılmamalıdır. Damlama sulama yöntemi nematodların bahçe içindeki yayılmasını geciktirmesi nedeniyle tercih edilmelidir. Organik gübreler toprakta nematodlar üzerinde beslenen mikroorganizmaların yoğunluğunu arttırmaktadır. Bu nedenle bahçeye organik gübre verilmesine özen gösterilmelidir. Şişkince, tulum veya armut şeklinde olan dişiler yaklaşık olarak 0.5 mm boyunda, erkekler ise ince uzun olup mm boyundadır. Erkeklerde oesophagus körelmiş spicula oldukça kuvvetli yapılıdır. Dişilerde stylet mm erkeklerde ise biraz daha kısa mm dir. Erkek Dişi Tylenchulus semipenetrans Biyolojisi ve Zararı Yumurtalar kökün dış kısmına jelatinimsi bir madde içerisine bırakılır. Bir dişi yaklaşık olarak tane yumurta bırakır. Embriyonal gelişme sıcaklığa çok bağlıdır. (Örneğin 24.1 C de gelişme 3 günde tamamlandığı halde 2-5 C e günde tamamlanmaktadır). Yumurtadan çıkan larvalar ikinci dönemdedir. Zira birinci larva dönemini yumurta içerisinde geçirirler. ikinci larva dönemi latent dönemdir. Konukçu bitkilerinin olmadığı topraklarda 9 yıl boyunca yaşayabildiği saptanmıştır. Konukçu bitki mevcutsa larvalar kökün içine girmeden önce uzun bir süre kök üzerinde dolaşır ve kökün en üst tabakasında emgi yaparak beslenirler. Dördüncü larva döneminden sonra ergin olurlar. Genç larvalar kökün merkezi silindir hücrelerine kadar ilerler ve 5-6 gün içinde de en son zararlı olma durumuna gelirler. Nematodun bulunduğu yerin etrafındaki hücreler ilk önce kahverengileşir, protoplazma muhtevası parçalanır, sonra hücre zarı parçalanır ve böylece doku özelliğini kaybeder ve lekeler meydana gelir. Bir çok araştırıcının bildirdiğine göre 1 dölün gelişmesi 6-8 hafta sürmektedir. En uygun gelişme sıcaklığı ise C dir. Şube : Mollusca (Yumuşakçalar) Sınıf : Gastropoda (Sümüklü böcekler ve Salyangozlar) Takım : Pulmonata Familya: Helicidae (Kara salyangozları) Tür : Helix aspersa (Esmer salyangoz) Vücut üzerinde sarımsı kahverenginde bir kabuk bulunur. Üzerinde zigzag enine şeritler bulunan kabuk kıvrımlı ve mm çapındadır. Vücut gri renkte ve 50 mm uzunluğundadır. 1

2 Biyolojisi ve Zararı Yumurtalarını toprağın cm derinliğinde hazırladığı nemli yuvalarına bırakarak üzerini kapatır. Yumurtalar beyaz, yuvarlak ve 3 mm çapındadır. Bir kümede adet yumurta bulunur. Yumurtalardan çıkan yavrular bir kaç gün beraber yaşadıktan sonra yuvalarını terkeder ve dağılırlar. İki yılda ergin hale gelirler. Genellikle geceleri faaliyette bulunurlar. Kurak havalarda kendilerini bir yere yapıştırır, kabuğun ağzını bir zarla kapatarak optimal şartları buluncaya kadar olduğu yerde kalırlar. Tür : Helix pisana Müller (Beyaz salyangoz) Kabuk rengi beyaz olup hafif sarıya çalar. Kabuk üzerindeki şeritleri esmerdir. Bazen kabukları tamamıyla beyaz olup şerit bulunmaz. H. aspersa dan küçük olup çapı mm dir ve kabuk üzerindeki kıvrım sayısı dır. Biyolojisi ve zararı Yaşayışı H. aspersa ya benzer. Turunçgil, sebze ve süs bitkilerinde zarar yapar. Yaprakları, gövdelerin taze kısımlarını yedikleri gibi meyvelerin içerisine de girebilirler. Özellikle serin bölgelerde zararlıdırlar. daha önce bahsedilen H. aspersa da olduğu gibidir. A. sheldoni yaprak, meyva ve tomurcuklarda anormallikler yapar. Bir meyvenin sapla birleştiği yerde bine yakın akar sayıldığı bildirilmektedir. Akarların sokup emdiği yerler esmerleşir. Asıl zararı tomurcuk ve meyvelerdedir. Limonları tercih eder, fakat mandarin, portakal ve altıntopta da zarar yapar. Zararlının yoğun olduğu bahçelerde ağaçlarda duraklama ve meyve veriminde azalma ortaya çıkar. Kültürel önlemler : Yabancı otları temizlemek, salyangoz ve sümüklü böceklerin gizlenmesine yarayan tahta ve ağaç parçalarını ortadan kaldırmak, kapalı havalarda veya sabahın erken saatlerinde toplayıp üzerine tuzlusu, kaynarsu, sönmemiş kireç veya kül serperek hareketlerine mani olma şeklinde tedbirler alınır. Biyolojik mücadele : Kuzey Afrika ve Güney Avrupada doğal olarak bulunan avcı salyangoz Rumina decollata nın zararlının populasyonunu düşük düzeylerde tutabildiği bildirilmektedir. Aynı zamanda bu predadtörün Kaliforniya turunçgil bahçelerine de yerleştiği ve Esmer salyangozu baskı altına aldığı vurgulanmaktadır. Esmer salyangozdan farklı bir görüntüye sahip olan bu avcı uzunumsu bir görüntüye sahiptir ve erginlerin boyu 2.5 cm kadardır. Yaşamı boyunca 500 yumurta bırakan R. decollata nın yumurtaları Esmer salyangozun yumurtalarından daha küçük olup, kolay kırılabilen bir kabuğa sahiptir. Bu avcı Esmer salyangoz dışında yere dökülmüş olan yapraklar ve yaralanmış meyvelerle de beslenir. Şube : Arthropoda Sınıf : Arachnoidea Takım : Acarina (Akarlar) Familya : Eriophyidae Tür : Aceria (Eriophyes) sheldoni (Turunçgil tomurcuk akarı) Çok küçük, uzunluğu 0.17 mm kadar olan açık sarı veya pembemsi renkte silindir şeklinde iki çift bacağa sahip bir akardır. Çok küçük oldukları için çıplak gözle görülmezler. Yumurtaları inci gibi beyaz, şekli yuvarlaktır. Kültürel önlemler: Mevsimsel rutin bakım işlemleri aksatılmadan yapılmalıdır. Yeni fidanlıkların tesisinde aşı gözleri zararlının bulaşık olmadığı ağaçlardan alınmalıdır. Kimyasal mücadele : Beyaz yağlarla bahçelerde yapılan kabuklubit savaşı bu akarları kısmen öldürmüş olur. Nisan ayının ilk yarısında birinci ilaçlama ve duruma göre gün ara ile 1 veya 2 ilaçlama daha yapılabilir. Ayrıca, Kükürt WP 600g/100lt su, Bromopropylate 500 g/lt EC 100 ml/100lt su, Quinomethionate %25 WP 50g/100lt su, Dicofol 200 g/lt EC 100ml/100lt su uygulamaları akarlarla savaşta çok etkilidir. Yalnız, Quinomethionate veya kükürtlü preparatlarla yazllık yağların uygulamaları arasında 1 ay süre olmalıdır. Kimyasal mücadele : Zehirli ilaçlar buğday kepeğine karıştırılarak yem ilaç olarak kullanılması da önemlidir. Bu metod bilhassa sümüklüböcek ve salyangozların besin maddelerinin az olduğu yerlerde iyi netice vermiştir. Metaldehyde (CH3 - CH4) ile hazırlanan zehirli yemler oldukça etkilidir. Etki, deyme yolu ile olur. Yem hazırlanırken 1 kg Metaldehyde, 30 kg kepekle karıştırılır. Bu şekilde hazırlanan yem bulaşık alana belirli aralıklarla bırakılır. Biyolojisi ve zararı Bu akar kışı önceki yıl sürgün tomurcukları içerisinde geçirir. Yeni yıl sürgünlerinde tomurcuk oluşumu başladığı zaman buralara gelerek yumurta bırakır. Bir dişi yaklaşık olarak 50 yumurta koyar, 2-6 gün sonra yumurtalardan larvalar çıkar. Yumurtadan ergin oluncaya kadar geçen süre çok kısadır. Uygun koşullarda 6-8 günde gelişmesini tamamlar. Yaz aylarında 10 günde bir, sonbaharda 2, kış aylarında ise 3 haftada bir döl verir. Böylece bahar ve yaz aylarında çok sayıda döl verir. Takım : Acarina Familya : Phyllocoptidae Tür : Phyllocoptruta oleivora (Pas böcüsü) Biyolojisi ve zararı: Kışı turunçgil ağaçlarının dal ve gövdelerindeki çatlakla içerisinde Ya da kabuk altlarında geçirirler. Nisan sonu mayıs başlarından itibaren taze sürgün yaprak ve meyvelere geçerek buralarda beslenmeye başlarlar. Esas zararlarını meyvelerde meydana getirirler.yumurtalarını yaprak,sürgün ve meyve üzerine tek tek veya birkaçı bir arada olmak üzerine bırakırlar.zararlı uygun koşullarda bir dölünü 10 günde bitirir. Uygun koşullarda yılda 30 döl verirler.özellikle yağışlı geçen nisan ve mayıs aylarında yüksek populasyon yoğunluklarına ulaşarak bu dönemlerde ciddi zararlara neden olurlar. 2

3 Zararı: Pas böcüsü turunçgillerin taze yaprak, filiz ve meyveleri sokup emerler. Yaşlı yapraklarda ve dallarda zararlı değildirler. En fazla meyvelerde zararlı olurlar. Meyvelerin üst dokusunu deler yırtılan epidermis hücrelerinden meyve dışına çıkan yağ damlacıkları havada oksitlenir ve bunun sonucunda meyvelerin üzerinde pas renginde lekeler ortaya çıkar. Zararlı fazla ışığı ve gölgeyi sevmez ve bu yüzden meyve üzerinde bir araya toplanırlar. Dolayısıyla pas lekeleri başlangıç aşamasında halkaya benzer. Populasyon yoğunluğu yüksek olduğunda meyveler kendi doğal renklerini tamamen kaybederler. Zararlının beslendiği bu tip meyveler küçük kalır ve suyu azalır ve asit miktarı artar. Bu da pazar değerini düşürmektedir. Egg and nymphs : Bahçe temizliğine dikkat edilmeli ara ziraatı yapılmamalıdır. Doğada bir çok doğal düşmanı bilinmektedir. Bunların en önemlisi Hirsutella thompsonii adlı fungustur. Floraida dan ve Kaliforniya da yaz aylarında bu zararlıyla başarılı bir şekilde mücadele yapılmaktadır Ülkemizde bu konuyla ilgili bir çalışma yoktur. Zararlıyla mücadelede meyvelerin irileşmeye başladığı haziran ayından itibaren bahçe düzenli aralıklarla kontrol edilmelidir. Kontroller zararlıya rastlama oranı daha fazla olması nedeniyle bir sene önceki bulaşık ağaçlarda yapılmalıdır. Kontrollerde özellikle ağaçların kuzey-doğu ve kuzey- batısındaki meyveler dikkate alınmalıdır. Meyvelerde tek bir bireye bile rastlandığında bu zararlıya karşı ruhsat almış spesifik akarisitlerden biriyle bu zararlıyla mücadele yapılmalıdır. Gözlemlere devam edilmelidir ve zararlıya rastlandığı zaman farklı etki madde içeren bir diğer akarisitle ilaçlama sürdürülmelidir. Phyllocoptruta oleivora ya karşı ruhsatlı ilaçlar silvery Koruma EPN EC 490 g/l Koruma EPN Pirate 36 SC 360 g/l Basf Chlorfenapyr Neoron 500 EC 500 g/l Syngenta Bromoprophylate Kelthane % 3 Toz % 3 Midiltipi Dicofol Morestan WP 25 % 25 Bayer Quinomethionate Torque 50 WP % 50 Basf Fenbutatin oxide Agrimec EC 18 g/l Syngenta Abamectin Sanmite % 20 Sumitomo Pyridaben Kükürt Tozu % 92 Hektaş Kükürt Summer oil 850 g/l Hektaş Yazlık yağ Koruneb % 10 Toz % 10 Koruma Propineb Envidor 240 g/l Bayer Spirodiclofen Hirsutellin thompsonii Florida Organik Tarım 3

4 Familya : Tetranychidae (Kırmızı örümcekler) Tür : Panonychus citri (Mc Cregor) (Paratetranychus, Metatetranychus) (Turunçgil kırmızı örümceği) Biyolojisi ve Zararı Turunçgil kırmızıörümceği larva, nimf ve ergin olmak üzere farklı dönemler geçirmektedir. Larva döneminde bireyler 3 çift bacağa sahipken, nimf ve ergin dönemlerinde 4 çift bacağa sahiptirler. Kırmızı örümceğin 26 C'de yumurta ve larva+nimf dönemleri gelişme süresi sırasıyla ortalama 5.5, 5.7 gün, ergin dönemi ise ortalama 11.6 gün sürmektedir (Karaca, 1994). Herbir dişi birey günde ortalama 2-3 adet olmak üzere yaşamları boyunca adet yumurtayı yaprağın her iki yüzüne bırakabilmektedir. Yumurtalar yaklaşık 0.12 mm çapında açık kırmızı renkte olup üzerinde kıl şeklinde ince iplikçik bulunmaktadır. Döl süresi uygun koşullarda 12 gündür. İlkbaharda, yaz sonunda ve sonbaharda populasyonlarında artış görülmektedir. Beslenmeleri için özellikle gelişmesini tamamlamış genç yaprakları tercih etmekle birlikte meyvede de bulunmaktadır. Turunçgil kırmızıörümceği özellikle sıcak ve kuru havalarda, ağaç su stresine girdiği zamanlarda sorun olur. Populasyonları ilkbahar ve sonbahar aylarında özelliklede geniş spektrumlu ilaçların kullanıldığı bahçelerde artış gösterir. Bunun yanında doğal düşmanları kaçıran yüksek karınca populasyonu, düzensiz bahçe kontrolu ve de doğal düşman faaliyetini azaltan toz bahçede kırmızı örümcek artışına neden olabilir. Limonu tercih ederse de portakal ve altıntopta da zarar yapar. Ergin dişi örümcek koyu kırmızı, kadifemsi kırmızı veya morumsu kırmızı renkte olup, mm boyutlarında oval ve küre şeklindedir. Erkek bireyler ise dişilere göre daha küçük olup vücutları arkaya doğru daralmaktadır. Vücutlarının üzerinde uzun belirgin kıllar bulunmaktadır. Kültürel Önlemler : İyi bir sulama programıyla ağaçların su stresine girmesi engellenerek turunçgil kırmızıörümceğinin populasyonu azaltılabilir. Biyolojik Mücadele : Avcı böceklerden özelliklede Stethorus gilvifrons (Coleoptera: Coccinellidae)'a zararlı üzerinde yaygın olarak rastlanmaktadır. Tüm Savaş çalışmaları içerisinde doğal düşmanların yoğun olduğu dönemlerde doğal düşmanların faaliyetini etkilememek için geniş spektrumlu ilaçların kullanımından kaçınılarak daha çok spesifik akarisitlerin kullanılması önerilir. Turunçgil kırmızı örümceği yaprak ve meyvelerde emği yaparak zarar oluşturur. Yapraklarda beslenmesi sonucunda yaprağın üst yüzeyinde açık soluk renkte lekeler meydana gelmektedir. Çok yoğun bulaşmalarda bu lekeler büyüyerek birbirleriyle birleşir ve yaprak grimsi veya gümüşi bir renk alır. Hatta daha ileri dönemlerde yapraklar dökülebilir ve sürgünlerde geriye ölümler görülebilir. Aynı zamanda yeşil meyveler üzerinde beslenmesi sonucunda meyvelerde lekelenmeler ve gümüşi renk açılmaları görülebilir, ancak olgun meyvelerde beslendiği zaman bu lekelenmeler meydana gelmez. Sıcak havalarda yüksek populasyonlar, meyvede güneş yanıklığı görüntüsüne neden olabilir. 4

5 Aşağıdaki Çizelge'de turunçgil kırmızıörümceğine karşı ruhsat almış ilaçların etkili maddesi, formulasyon şekli ve uygulama dozları sırasıyla verilmektedir (Anonymus, 1995). Etkili Madde Formulasyon Şekli Uygulama Dozu (100 lt/preparat) Yazlık Yağlar 700 g/l E.C 1.5 lt Yazlık Yağlar 850 g/l E.C 1250 ml Bromopropylate 500 g/l E.C 50 ml Dicofol 200 g/l E.C 200 ml Fenbutatin oxide 550 g/l S.C 60 ml Fenazaquin 200 g/l E.C 12.5 ml Kükürt %80 W.P 600 g Pyridaben 20 W.P 40 g Quinomethionate %25 W.P 50 g Tetradifon % 75.2 W.P 150 g Erginler geniş oval bir görünüşte olup, sarımsı veya parlak amber rengindedirler. Ergin erkekler ise kısa, geniş ve vücudun arka kısmına doğru giderek daralan bir yapıda olup, uzun bacaklara sahiptirler. Erkekler 120±1.6 µm uzunluğunda ve 69±1.5 µm genişliğinde, beyazımsı pembe renktedir. Abdomenlerinin sonunda dişi pupaları tutmaya ve taşımaya yarayan çengel benzeri bir organa sahiptirler (Şekil **) (Uygun ve ark. 1995). Familya : Tarsonomidae Tür : Polyphagotarsonemus latus (Banks) (Çayakarı) Biyolojsi ve Zararı Bu akar yaprak ve meyvelerle beslenir. Daha çok 2.5 cm çapına kadar olan genç meyvelerin gölgeli kısımlarında beslenmeyi tercih eder. Beslenme sonucu meyveler üzerinde yaralanmaya benzer pürüzlü bir doku meydana gelir. Meyve üzerinde daha fazla zarar oluşturmakla birlikte yapraklar üzerinde beslanmesi sonucunda yaprakların uzamasına ve kıvrılmasına neden olur. Populasyon yoğunluğunun yüksek olduğu durumlarda yaprak ve meyve dökümüne neden olur. Doğu Akdeniz Bölgesi nde yapılan çalışmalarda Turunçgil (portakal, limon, altıntop ve mandarin) türlerinden başka asma, dut, pamuk, kauçuk, şeftali, kabak, domates, fasulye ve lahana üzerinde de bu zararlıya rastlanmıştır (Uygun ve ark. 1995). Populasyon yoğunluğu artış gösterdiğinde yararlı organizmalara olumsuz etkisi düşük olan spesifik akarisitler kullanılmalıdır. Kimyasal Mücadele : Şubat ayından itibaren bahçenin değişik yerlerinden yaprak örnekleri alınarak kırmızı örümcek kontrolu yapılmalıdır. Alınan 10 yaprakta ortalama 3'ten az sayıda kırmızı örümcek varsa ilaçlama yapılmamalı, ortalama 3-9 arasında bireye rastlanırsa beyaz yağ uygulanmalı, ortalama 10'dan fazla sayıda bireye rastlanırsa spesifik akarisit uygulaması yapılmalıdır. Şubat sonu Mart başında ilaçla mücadele yapılması gerekiyorsa kırmızı örümcekler taze sürgünlere geçmeden önce ilaçlanmaya başlanmalıdır. Bu dönemde ilaçlama yapılamamışsa meyve bağladıktan sonraki dönemde ilaçlama yapılmalıdır. Türkiye de İlk defa 1992 yılında Çukurova Bölgesi turunçgil alanlarında saptanan Polyphagotarsonemus latus el lupu ile bile ancak görülebilecek kadar küçük bir akardır. Zararlının yumurtaları oval, uzunumsu olup, üst yüzeyinde uzunlamasına sıralar halinde kabarcıklara sahiptir ve bu özelliği teşhiste kullanılan önemli bir karekterdir. Üstten bakıldığında basık görünümde olan yumurtaların uzunluğu 71±1.2 µm kadardır. Yumurtadan yeni çıkan larvalar 3 çift bacağa sahiptir ve dosalde baş kısmından abdomenin sonuna kadar uzanan beyaz bir şerit bulunmaktadır. Larvalar görünüşte erginlere benzerler ve nimfler ergin oluncaya kadar larvanın derisi içinde kapalı kalırlar. Yani nimf döneminde hareketli değillerdir. sadece larvalar ve erginler hareket ederler. Genç dişiler 179±3.4 µm uzunluğunda ve 86±1.9 µm genişliğinde olup, 4 çift bacağa sahiptirler ve aynı larvalarda olduğu gibi dorsalde beyaz band vardır (Şekil **). Takım:Hemiptera Familya:Aphididae-YAPRAKBİTLERİ Tür:Aphis gossypii Aphis spiraecola Aphis craccivora Toxoptera aurantii Myzus persicae Biyolojisi ve zararı: Kışı değişik biyolojik dönemlerde dal ve gövde üzerinde geçirir ve ilkbahar ve yaz aylarında dişiler döllemsiz olarak çoğalır ve koloniler oluştururlar. (Anadolunun güneyinde)hava sıcaklığına bağlı olarak haftada bir döl verebilirler.yüksek sıcaklıklarda populasyon düzeyleri düşüktür.genellikle taze yaprak ve sürgünlarde beslenirler.beslenmeleri sırasında ballımsı madde salgılarlar. İlk baharda yaprak ve filizlerde bitki özsuyu emerek zarar yaparlar. Aphis spiraecola, Toxoptera aurantii doğrudan bitki özsuyunu emmeleri yanı sıra yapraklarda kıvrılmalarada neden olurlar. Yaprağın daha çok alt yüzeyinde koloniler halinde bulunurlar ve çıkardıkları ballımsı maddeler ile fumajin oluşmasına neden olurlar. Yaşlı dal ve yapraklarda zararı yoktur. Ayrıca yaprak bitleri virüs vektötüdürler. 5

6 Syrphid Hippodamia convergens Lysiphlebus testaceipes : Bitkiler sağlıklı yetiştirilmeli ve yabancı ot savaşımı iyi yapılmalıdır. Bahçe içinde hava sirkülasyonunu arttıran önlemler alınmalıdır. Bu zararlının doğada birçok doğal düşmanları olup geniş spektrumlu ilaçların kullanılmadığı bahçelerde zararlı kolaylıkla baskı altına alınabilir. Coccinella spp. Scymnus spp., Anisocrysa carnea, Aphidus spp. Gibi pek çok avcı ve parazitoidi vardır. Ancak fidanlıklarda ve yeni dikilmiş bahçelerde populasyon yüksek (Mart-Nisan aylarında) (Bir ağaçta 15 in üzerindeki sürgün bulaşıklığında) ise ruhsat almış spesifik afisitlerden biri kullanılmalıdır. Pirimicarb (30 g/100 L, A. gossypii etkisiz) Pymetrozine 30 g/100 L) Brown fuzzy aphids killed by a fungus. THYSANOPTERA Bu takıma bağlı Doğu Akdeniz Bölgesi turunçgillerinde 8 Antalya ilinde ise 21 tür saptanmıştır. Bunlardan Doğu Akdeniz Bölgesi nde en sık bulunan tür Frankliniella occidentalis (Pergande) ve Antalya da ise Thrips major Uzel olmuştur. Türkiye de de 1995 den beri varlığı bilinen ve üzerinde dikkatle durulması gereken Pezothrips kellyanus (Bagnal) un İtalya da en önemli tür olduğu bildirilmektedir 6

7 Familya: Thripidae Tür : Frankliniella occidentalis (Çiçek tripsi) Erginler yaklaşık mm uzunluğunda, ince, uzun ve yassı yapılıdır. Rengi mevsime göre soluk sarıdan açık kahverengiye kadar değişen tonlardadır. Antenleri 8 segmentli olup, üzerleri kısa kıllarla kaplıdır. Abdomen kahverengi, thoraks portakal sarısıdır. Abdomen üzerinde küçük kahverengi benekler bulunur. Uzun ve dar kanatlarının kenarları iplik gibi saçaklı tüylere sahiptir. Yumurtalar böbrek veya iğ şeklindedir Thrips hawaiiensis, 1913 yılında Hawaii de Euthrips hawaiiensis Morgan, 1913 adı altında tanımlanmıştır. Ergin dişiler yaklaşık 1,3 mm büyüklüğünde olup, abdomeni kahverengimsi, thoraks ve baş turuncu kahverengimsi, bacaklar sarımsı veya sarımsı kahverengidir. Antenler 7 veya 8 segmentlidir. İncelenen örneklerde antenlerin 7 segmentli oldukları görülmüştür. Üçüncü anten segmentinin tamamı ve 2 anten segmentinin uç kısımları, 4. ve 5. anten segmentinin kaideleri sarı renklidir. Aonidiella aurantii nin ergin dişileri sarı renkte ve böbrek şeklinde olup, dişi kabuğu mm çapında, yuvarlak ve kırmızımsı renktedir (Şekil 1). Ergin erkek bir çift kanada sahip olup boyu mm, kanat açıklığı ise 1.5 mm dir. Thorax üzerindeki açık kahverengindeki bant erkekleri tanıtıcı önemli bir özelliktir. Dişiler her zaman kanatsızdır. Biyolojisi ve zararı Kışı ergin halde toprakta ve çeşitli bitkiler üzerinde geçirir. Çiçek tomurcuklarının oluşmaya başlamasıyla birlikte diğer konukçularından turunçgile geçerler ve çiçek döneminde (nisan haziran) yoğunlukları artar. Yaşam döngülerini 15 ile 30 günde tamamlarlar. Genellikle toprakta pupa olurlar ancak nadiren de olsa tüylü yapraklı bitkilerin dokusu içerisinde de pupa oldukları görülmüştür. Yılda döl verirler. Erginler en fazla uçuş faaliyetini günün serin saatlerinde yaparlar. Zararlının ergin ve larvaları çiçek polenleri ve çiçek taç yaprağında bitki özsuyunu emerek çiçek dökümü ile verim düşüklüğüne, meyvenin düzensiz olgunlaşmasına, meyve üzerinde gümüşi lekelere ve şekil bozukluğuna neden olarak ürünün pazar değerini düşürürler. Turunçgillerde Çiçek tripsine karşı özel bir savaşıma gerek yoktur Laboratuvar koşullarında yapılan çalışmada (Murai, 2001); yumurtadan ergin oluncaya kadar geçen süre 10oC de 36.9, 25oC de 10.3, 30oC de 8 gün olarak kaydedilmiştir. Murai (2001) e göre; en düşük gelişme eşiği 10.4, thermal konstantı gün-derece olarak bulunmuştur. Batı Japonya da yıllık döl sayısı adettir. Farklı ekolojik bölgelerde döl sayısı arasında değişmekte olup, 20 adete kadar çıkabilmektedir (Reynaud et al., 2008). Dişilerin ömür uzunluğu ve yumurta verimleri (doğurganlıkları) sıcaklığa göre değişmektedir. Dişilerin maksimum ömür uzunluğu 15oC de 121 gün olup, 20oC de maksimum yumurta sayısı 536 adet olarak kaydedilmiştir (Murai, 2001). Günlük bırakılan yumurta sayısı 20oC de benzer olup, 6-8 adet arasındadır. Kırmızı kabuklubit canlı doğurma özelliğine sahip olduğu için, yumurtalar dişinin vücudu içinde açılır. Dişinin vücudundan dışarı çıkan aktif larva oval, mm boyunda ve sarı renktedir. Bu aktif larva uygun bir yerleşme yeri bulduktan sonra beslenmeye ve açık kahverengi kabuğunu oluşturmaya başlar. İkinci dönem nimf, birinci dönemin iki kat iriliğindedir. Bu dönemde erkekler oval dişiler dairesel şekildedir. İkinci nimf döneminden sonra erkekler prepupa ve pupa dönemine geçerler. Bu dönemde anten ve bacaklar belirginleşir. BÖLGEMİZDE YENİ BİR THRİPS TÜRÜ!!!! KABUKLUBİTLER Familya: Diaspididae Türler: 1. Aonidiella aurantii Kırmızı Kabuklubit 2. Aonidiella citrina Sarı Kabuklubit 3. Chrysomphalis dictiyospermi Krizomfalus 4. Mytilococcus beckii Turunçgil Virgül Kabuklubiti 5. Mytilococcus gloveri Turunçgil Uzun Kabuklubiti 6. Parlatoria pergandii - 7

8 Biyolojisi ve zararı Böcek ovovivipardır, yani yumurta böcek vücudunda iken açılır ve böcek canlı doğurur. Kabuklubit çiftleştiği için yumurtalar döllenmiştir. Çıkan larvalar 1-2 gün ana kabuğu altında kalır. Ana kabuğunu terk ettikten sonra, en fazla 0.5 m uzaklaşıp yaklaşık bir gün içerisinde daimi yerlerine yerleşirler. Sonra larvalar styletlerini doku içerisine sokarak beslenmeye başlar ve 1-2 saat süre içinde pamuğumsu bir madde salgılayarak üzerlerini örterler. Daha sonra bu lifler üst üste yığılarak yuvarlak bir şekil alır. Bu döneme beyaz kep dönemi denir. Birkaç gün sonra bu mum tabakası daha da kalınlaşıp genişler ve bu sırada merkezi kısımda küçük bir çıkıntı meydana gelir ki, bu döneme memebaşı dönemi denir. Zamanla sertleşen bu kabuk altında larva gün sonra ilk gömleği değiştirir ve böylece birinci larva dönemi sona ermiş, ikinci larva dönemi başlamış olur. Bu gömlek değişimi sırasında vücudu kabuktan ayırma imkanı yoktur. Bu dönem de bittikten sonra, vücuda yapışmış olan kabuk kolayca kaldırılabilir, bu zaman da bir eksen etrafında dönme hareketi yapar. Bu nedenle salgılanan maddelerle oluşturulan kabuk yuvarlak bir şekil alır. Erkek fertlerde bu dönme hareketi ikinci larva döneminde durur ve sadece ileri geri kımıldar. Böylece salgılanan kabuk lifleri yalnız bir yönde yığılır, sonuçta koruyucu kabuk uzunca oval bir yapı gösterir. Birinci deri değiştikten sonra cinsiyet belli olur. Erkeğin gelişiminde ikinci larva dönemi süresi içerisinde prepupa ve pupa dönemleri vardır. Ergin hale gelen erkek, vücudunun arka tarafı ile kabuğu alttan iterek dışarıya çıkar. Bölge şartlarına göre yılda 2-4 döl verir ve döller diğer bazı zararlılarda olduğu gibi birbirine karışmaktadır. Turunçgillerin en önemli zararlılarından biri olan Kırmızı kabuklubit ağaçların gövde, sürgün, yaprak ve meyvelerinde emgi yapmak suretiyle zarar oluşturur. Bu zarar sonucunda, kalitesiz meyve oluşumuna, bunun yanında meyvelerin kirli bir görününüm alarak pazar değerinin düşmesine neden olmaktadır. Populasyonunun çok yüksek olduğu bahçelerde mücadele iyi yapılmamışsa ağacın tamamen kurumasına yol açmaktadır (Şekil 2). Yapılan çalışmalarda zararlının turunçgil çeşitleri içerisinde en fazla limonu tercih ettiği (Eronç, 1971; Karaca ve Uygun, 1992), bitki kısımları içerisinde ise en hızlı meyvede geliştiği, bunu sırasıyla yaprak, sürgün ve gövdenin izlediği saptanmıştır (Karaca ve Uygun). Turunçgillerden başka sera ve süs bitkilerinde de önemli bir zararlıdır. 8

9 Kültürel önlemler : Budama, gübreleme, sulama, toprak işleme gibi bakım işlemlerinin mutlaka vaktinde yapılıp ağaçların zayıf düşmesine mani olunmalıdır. Kurumuş dallar kesilip yakılmalı, bu kabuklubit yüzünden dökülen meyve ve yapraklar sık sık toplanıp yok edilmelidir. Biyolojik mücadele : Bu konudaki araştırmalar devam etmekte olup, beyaz yağ dışında insektisidlerin yoğun olarak kullanılmadığı bahçelerde avcı ve asalaklar tarafından Kırmızı kabuklubitin baskı altında tutulduğu bir gerçektir. En önemli avcıları Chilocorus bipustulatus, Rhyzobius lophantae ve Cybocephalus fodori minor, asalakları ise Aphytis melinus ve Comperiella bifasciata dır (Karaca ve Uygun, 1990). Ülkemize yurtdışından getirtilen ve etkili bir avcısı olarak bilinen Chilocorus nigritus üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Kimyasal mücadele : Bu zararlıya karşı üreticiler tarafından birçok geniş etkiye sahip ilaçlar kullanılmakta ise de, yararlı böcekleri öldürdüğü için bunların kullanımı son derece sakıncalıdır. Bunların yerine, Kırmızı kabuklubiti baskı altında tutabilen, doğal denge ve çevre kirlenmesi üzerine az etkiye sahip olan yazlık beyaz yağların kullanılması tavsiye edilmektedir. İlaçlamaya karar vermeden önce bazı kriterlerin göz önünde tutulması da şarttır. 1. Mevcut kabuklubitlerin %80 i 1. ve 2. nimf döneminde olmalıdır 2. Alınan meyve örneklerinde Kırmızı kabuklubit ile bulaşık meyve oranı %10 dan fazla olmalıdır. 3. %10 luk bulaşma oranına sahip olan meyvelerdeki Kırmızı kabuklubit sayısı her meyve için 10 bireyin üzerinde olmalıdır. Ancak bu kriterler gerçekleşirse ilaçlamaya karar verilmelidir. Ayrıca beyaz yağların kullanımında dikkat edilecek bazı hususlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir. 1. Kış aylarında hava sıcaklığı +5 oc nin altında olduğunda ilaçlama yapılmamalıdır. 2. Kış ilaçlamaları en geç gözler patlamadan 15 gün önce bitirilmelidir. 3. Yaz aylarında hava sıcaklığı +32 oc nin üzerinde olduğunda beyaz yağlar uygulanmamalıdır. 4. Yaz aylarında ilaçlamadan hemen önce ya da hemen sonra bahçe sulanmalıdır. Mümkünse ilaçlamalar sabahın erken saatlerinde ve akşam üzeri yapılmalıdır. 5. Ağaçlar tamamen ilaçla kaplanacak şekilde uygulama yapılmalı, ağaç üzerinde ilaçlanmamış alan bırakılmamalıdır. 6. Beyaz yağlar kükürtlü preparatlarla hiçbir zaman birlikte kullanılmamalıdır. 9

10 Tür : Aonidiella citrina (Coquillet) (Sarı kabuklubit) Dış görünüşü ile A. aurantii ye benzer ama rengi sarıdır. Bunlar ancak mikroskop altında birbirlerinden tam olarak ayırt edilebilir. Bahçede bu kabuklubitin en çok meyve ve yapraklarda zarar yapması ile de A. aurantii den ayırt etmek mümkündür. İnce ve kalın dallarda az bulunur. Kabuklubitin emgi yaptığı yerler sararır, sonuçta yapraklar ve meyveler dökülür. Buna rağmen kırmızı kabuklubitin zararından daha az zarar verir. Çünkü kırmızı kabuklubitin yoğun olduğu filiz ve dallar tamamen kurur. Savaşı, A. aurantii de olduğu gibidir. Tür : Mytilococcus gloverii Pack Özellikleri bakımından önceki türe benzer. Yalnız kabuk biraz daha dar, uzun ve kenarları birbirine paraleldir. Tür : Parlatoria pergandii Comstock Dişinin kabuğu ince, rengi açık sarı, bazen kül rengidir. Şekli değişiktir. Genellikle yuvarlak, oval veya armut şeklinde olup hafif dış bükeydir. Uzunluğu mm, genişliği mm dir. Erkek pupa kabuğu kül renginde dar ve uzun olup yanlardan paraleldir. Uzunluğu mm dir. Çıplak dişi şarap kırmızısı renginde, vücut geniş kavisli yuvarlak ve halkaları oldukça barizdir. Turunçgillerde zararlıdır. Meyveler üzerinde gri lekeler halinde bulunduğundan tanınması zordur. Bizde yayılış alanı azdır. Yılda 3 döl verir. Savaşı diğer kabuklubitlerde olduğu gibidir. Zararı: Emgi zararının yanı sıra ballımsı madde salgılayarak fumajine neden olurlar. Populasyon yoğunluğunun yüksek olduğu yerlerde ağaçların sürgün oluşumu durur meyveler küçük kalır ve üzerleri siyah bir tabakayla kaplanır. Bu tip meyvelerin pazar değeri düşer. Tür : Chrysomphalus dictiyospermi (Morgan) A. aurantii ye çok benzer. Dişinin kabuğu yuvarlak, orta kısımları kabarık ve kenarları incedir. Kabuğu daha açık renkli, vücudu da armut şeklindedir. Çapı mm dir. Erkeği yumurta şeklinde, uzunluğu 1.3 mm dir. Yumurta ile çoğalır. Yılda 3-6 döl verir. Kışı ikinci veya üçüncü larva döneminde geçirir. Daha çok yaprak ve meyvelerde zarar yapar. Konukçuları turunçgiller, zeytin, asma, palmiye, sera ve süs bitkileridir. Savaşı A. aurantii de olduğu gibidir. Koşniller Familya: Coccidae Türler: 1. Coccus pseudomagnoliorum Gri Yumşak Koşnil 2. Coccus hesperidum Kahverengi Yumşak Koşnili 3. Ceroplastes floridensis Yıldız Koşnili 4. Ceroplastes sinensis Çin Yıldız Koşnili : Bahçe temizliği gübreleme sulama budama işlemleri zamanında ve tekniğe uygun yapılmalıdır. Kış aylarında yazlık yağlardan(1500 ml yaz/2000 ml kış /100 l) biriyle ağaçlar yıkanacak şekilde ilaçlama yapılabilir. Yazın ise zararlının populasyon yoğunluğuna göre mayıshaziran aylarında birinci döle karşı, dişi bireylerin kabuğu altındaki yumurtaların tamamı açıldığında bazı zamanlarda ise ikinci döle karşı eylül ekim aylarında yine yumurtaların tamamı açıldığında yazlık yağlarla ilaçlama yapılamalıdır. Biyolojik mücadele ajanı olarak Chilocorus bipustulatus kullanılır. Coccus floridensis Tür : Mytilococcus (Lepidosaphes) beckii (Newman) (Virgül kabuklubiti) Dişilerinin kabuğu uzun, midye şeklinde ve genellikle virgül gibi bükülmüştür. Rengi morumsu koyu kahverengidir. Uzunluğu mm, genişliği 1-2 mm dir. Çıplak dişinin rengi beyazımsı, şekli armuda benzer. Erkeğin kabuğu daracık ve ufaktır. Yumurta ile çoğalır. Yumurta dişinin karnı altında toplu halde bulunur. Bir dişi altında yaklaşık adet bulunur. Çıkan larvalar kısa bir müddet dolaştıktan sonra kendisini tesbit eder. Böcek yaz sonuna doğru oldukça fazla ürer. Yılda 3-4 döl verir. Turunçgillerin yaprak, meyve ve filizlerinde zararlıdır. Emgi yaptığı yerler sararır ve kurur. Bu böcekle diğer kabuklubitlerde olduğu gibi savaşılır. Yalnız vücudu bulunduğu yere iyice yapışmış olduğundan ilacın etkisi fazla olmamakta, dolayısıyla savaşı güçleşmektedir. Tür :Ceroplastes floridensis (Yıldız Koşnili) Biyolojisi: Erkek bireyleri yoktur bu nedenle döllemsiz olarak çoğalırlar. Kışı 2. Nimf döneminde geçiren bireyler nisan ayında ergin olur mayıstan itibaren yumurta bırakırlar. Yumurta bırakma işlemi bittiğinde (1 hafta) ergin bireyler ölür. Aktif larvalar yıldan yıla değişlmekle birlikte haziran ayının başlarında görülür. Larvalar yaprakların üst kısmında ana damar ve yan damarlar etrafında toplanırlar. İki larva dönemi geçirdikten sonra ergin olurlar.çevre koşullaırna göre yıllık döl sayıları değişir. Yıldız koşnili Çukurova Bölgesin de biri Mayıs- Haziran ve diğeri de Eylül-Ekim aylarında olmak üzere iki döl verirler. Coccus hesperidum Coccus pseudomagnoliorum 10

11 Ceroplastes sinensis Ceroplastes floridensis Biyolojisi ve Zararı Yumurtalar kırmızı renkli uzunca ve ovaldir. Bir dişi yaklaşık olarak yumurta bırakabilir. Yumurtalar yaz aylarında bir kaç günde açılırken kış aylarında bu süre 2 aya kadar uzayabilir. Yeni çıkmış larvalar kırmızı renkte ve çok hareketlidir (Şekil.22). Bacakları çok uzun, antenleri kıllıdır. Larvalar ilk önceleri çok kıllıdır. Sonra böcek mum gibi bir madde salgılayarak üzerini örter. Birinci ve ikinci dönem larvalar yaprak ve dallarda bulunur. Sonradan tamamen dallara geçerler. Meyvelerde çok nadir olarak görülürler. Çok fazla ballı madde çıkarırlar. Erkekleri dişilerden çok ufaktır ve nadir olarak rastlandığı için partenogenetik olarak çoğalırlar. Populasyon yoğunluğu çok yüksek olduğunda yaprak ve meyvelerde döküme, sürgün ve ince dallarda kurumaya neden olur. Turunçgillerin özel bir zararlısıdır. Bitki üzerinde emgi yaparak önemli zararlar meydana getirirler. Familya Tür : Pseudococcidae : Planococcus (Pseudococcus) citri (Turunçgil Unlubiti) Vücut çıplak yani kabuksuzdur. Şekli elipstir. Yaklaşık olarak 3-5 mm, uzun, kızıl esmer veya koyu sarıdır. Vücudun her tarafı ince beyaz mumlu bir örtü ile kaplıdır. Vücudun yanlarından ve karın ucundan mum iplikçikleri çıkar. Yanlardan çıkan iplikçikler karın ucundan çıkan bir çiftten daha kısadır. Anten ve bacağı iyi gelişmiştir. Erkeği dişisinden ufak ve kanatlıdır. Growth time (days) (mean ± SD) (n = 100/batch) Batch 1 Batch 2 Batch 3 Time to form white wax 4.5 ± ± ± 0.1 First instar 20.6 ± ± ± 0.3 Second instar 17.7 ± ± ± 0.4 Third instar 29.7 ± ± ± 0.3 Time before eggs hatch 22.2 ± ± ± 0.3 Full life cycle 90.2 ± ± ± 0.5 Temperature ( C) 28.9 ± ± ± 0.2 Relative humidity (%) 84.7 ± ± ± 0.9 Ceroplastes rusci Bu böcekle savaş şimdi bütün dünyada Rodolia (Novius) cardinalis ile yapılmaktadır. Bu yararlı coccinellidin larva ve erginleri Icerya purchasi nin larva ve yumurtalarını yerler. I. purchasi den daha hızlı çoğalırlar ve kendi iklimine kolay adapte olurlar. Bir yerde torbalı koşnil populasyonu yüksek ise ve mevcut Rodolia cardinalis bu populasyonu düşüremiyorsa başka yerlerden toplayıp bu yerlere salınmalıdır. İlaçlı mücadele bu böceğe karşı etkisizdir Biyolojisi ve zararı: Kış mevsimini bitkilerin muhtelif yerlerinde yumurta ve yumurtalı ergin döneminde geçirirler. Ergin dişi genellikle pamuk gibi beyaz ipliklerden örülmüş gevşek yumakçıklar içinde bulunur. Yumurtalar bu beyaz yumakçıklar içine bırakılır. Rengi sarıdır. Yumurtadan çıkan larvalar önce yumakçık içinde kısa bir müddet kalır ve sonra dışarı çıkarlar. Larvalar sarımsı renkte ve hareketlidir. İlkbahar ve yazın zarara başlar. Meyvelerin çiçek çukurlarında veya saplarında özellikle sapla meyvelerin birleştiği yerlerde, meyvelerin birbirine temas ettiği yerlerde emgi yaparak zarar meydana getirirler. Zarar,emgi yapma, fumajine neden olma ve meyve dökümü meydana getirme şeklindedir. Bazı araştırıcılar yılda 3-6, bazıları da 2-3 döl verdiğini belirtmektedir. Bir dişi kadar yumurta bırakır. Esas konukçuları turunçgil olmakla beraber, bir çok sera ve süs bitkilerinde de zararlıdırlar. Familya : Margarodidae Tür : Icerya purchasi (Torbalı koşnil) Dişinin vücudu geniş ve oval, rengi kırmızımsı sarıdır. Uzunluğu 4 mm dir. Anteni ve ayakları siyahtır. Yumurta torbası beyaz ve üzeri uzunlamasına oluk gibi çizgilidir. Torbanın uzunluğu 7-10 mm, genişliği ise 3-5 mm dir. Kültürel önlemler : Bahçenin temizliğine dikkat edilmeli, sürümler tavında yapılmalı, ağaç taçları hiçbir zaman biribirine kavuşmamalı, ağaç içi havalandırılması iyi olmalıdır. Fabrika yakınlarına ve pamuk alanları içinde bahçe kurulmamalıdır. Biyolojik mücadele : Ülkemizde üretilen ve bahçelere salınan, aynı zamanda ülke koşullarımızda kışı geçiremeyen avcı Cryptolaemus montrouzieri Muls. (Coleoptera: Coccinellidae) ve asalak Leptomastix dactilopii Now. (Hymenoptera: Encyrtidae) ile bu zararlıya karşı biyolojik mücadele yapılmaktadır. Bunlardan başka önemli avcı ve asalakları vardır; Nephus includens, Chilocorus bipustulatus, Hyperaspis polita, Scymnus spp., Exochomus spp. (Coleoptera), Symherobius sanctu, Sympherebius pygmeus (Neuroptera), Syrphus sp. (Diptera), Anagyrus pseudococci (Hymenoptera). 11

12 Cryptolaemus montrouzieri Parazitli bireyler : Bahçe bakım işleri zamanında ve usulüne göre yapılmalı ve ağaçların zayıf düşmesi engellenmelidir.bahçe kurulurken sk dikimden kaçılmalıdır.kimyasal mücadele yetersiz kalmaktadır. Populasyon yoğunluğunu belli bir seviyede tutabilmek için yazlık yağlar önerilir. Eretmocerus debachii zararlının en önemli parazitoididir. İlk ilaçlama Şubat ayında kışı geçiren bireylere karşı uygulanır. Daha sonra gerekli görülür ise genç larva dönemlerinin yoğun olduğu zamanlarda tavsiye edilir. Leptomastix dactilopii Eretmocerus debachi Rose Kimyasal mücadele : Unlubite karşı biyolojik mücadele yapılamıyorsa, meyveler fındık iriliğinde iken yazlık beyaz yağlardan biri kullanılır. Yüksek populasyonlu bahçelerde biyolojik mücadele uygulamalarından önce populasyonu düşürmek ve meyve dökümünü kısmen önlemek amacıyla yine yazlık yağlar kullanılır. Ancak gerek yerli doğal düşmanları, gerekse üretip salınan yararlıları rahatsız eden karıncalarla da mücadele gerekir Takım: Homoptera Familya: Aleyrodidae Tür: Dialeurodes citri (Turunçgil Beyazsineği) Biyolojisi ve Zararı: Döllemli yumurta ile ürer ve döllemsiz yumurtadan sadece erkek birey oluşturur.dişiler yumurtalarını bitkilerin yapraklarının alt yüzeyine özellikle ana damar etrafına tek tek ve dağınık olarak bırakır.ararlı esas olarak kışı 4. larva döneminde geçirmesine karşın diğer dönemlerde az olsa rastlanır. İlk ergin çıkışı mayıs sonu haziran başlarında gerçekleşir. İkinci ergin çıkışı ise temmuz sonu ağustos başında olur ve üçüncü ergin çıkışıyla karışarak ekim ayına kadar ergin populasyonu devam eder.ilk bahar ve sonbahar olmak üzere iki kez populasyon yoğunluğunda önemli artış görülür.zararlı yılda üç döl vermektedir. Taze yapraklarda bitki özsuyu ile beslenirler Sık dikilmiş havalandırması az olan bahçelerde önemli zararlara neden olur.fumajine neden olurlar Bu yüzden ağaç siyah bir görünüm alır ve fotosentez yapamaz duruma gelir.bu nedenle başlangıçta genç yapraklarda dökülme daha sonrada kurumalar görülür.meyveler kirlenme nedeniyle Pazar değerini yitirirler. : Kültürel işlemler zamanında yapılamlı ve ağaçların zayıf düşmesi engellenmelidir.kimyasal savaşıma gerek duyulduğunda beyaz yağların kullanılması önerilmektedir. Biyolojik savaşımda Encarsia lahorensis, E. armata, avcısı Serangium parcesetosum zararlıyı baskı altında tutmaktadırlar. Takım:Hemiptera Familya:Aleyrodidae Tür:Parabemisia myricae (Defne Beyazsineği) Biyolojisi ve Zararı: Doğada erkekleri nadiren bulunduğu için esas olarak doğada partenogenetik olarak ürerler. Dişiler yumurtalarını turunçgillerin gelişmekte olan genç sürgünlerindeki körpe yaprakların önce kenarlarına sonra alt ve üst yüzeylerine tek tek yarım daire veya daire şeklinde bırakırlar.çıkan larvalar kendilerini kılcal damarlar üzerine sabitlerler.burada sabit olarak 3 larva prepupa ve pupa dönemleri geçirdikten sonra ergin olurlar.zararlı kışı aktif olarak tüm dönemlerde geçirir.yılda 7-8 döl verir.ilk populasyon artışı ilk bahar da yeni sürgün verme zamanına rastlar.ikişnci populasyon artışı ise Eylül ayında yine turunçgillerin sürgün verme döneminde gerçekleşir..polifag bir zararlıdır.genç sürgünlerdeki yapraklarda bitki özsuyuyla beslenirler.sık dikilmiş,havalandırması az olan bahçelerde önemli zararlara neden olurlar. Vasiform açıklıklarından salgıladıkları ballımsı madde ile fumajin oluşturarak yapak meyve dal ve gövde de Cladosporium gibi fungusların gelişmesine ortam hazırlarlar. Bu nedenle genç sürgünler de başta yaprak dökümü sonra kurumalar görülür.meyvelerin kirlenmesi sonucunda Pazar değeri düşer. Virüslere vektörlük yaparlar.(kloritik cücelik virüsü) Cryptolaemus montrouzieri Leptomastix dactylopii 12

13 Encarsia lahorensis Aleurothrixus floccosus Serangium parcesetosum Takım: Homoptera Familya: Aleyrodidae Tür: Aleurothrixus floccosus ( Turunçgil pamuklu beyazsineği) Cales noacki Bİyolojisi ve Zararı: Kışı pupa döneminde geçirir ve ilk erginlere mayıs ayında rastlanır.yılda 4-5 döl verdiği bilinen bu türün döllerinin birbirine karışması nedeniyla tüm dönemleri bir arada görmek mümkündür.zararlı turunçgillerin etek dallarında ki yaprakların alt yüzeylerine yerleşir ve yumurtalarını tercihen gelişmesini tamamalamış genç yaprklara kısa bir sapçık ile dairesel olarak iliştirir..bu tür yaşlı yapraklarada yumurta bırakır.zararı D. Citri ile aynıdır. : Doğada doğal düşmanlar tarafından rahatlıkla kontrol altına alınabilmektedir.en önemli doğal düşmanı Cales noacki dir. 13

14 Cales noacki Takım: Homoptera Familya: Aleyrodidae Tür: Paraleyrodes minei laccarino (Turunçgil ipek beyazsineği) Bİyolojisi ve Zararı: Pupadan yeni çıkan bireyler 3-4 gün içerisinde çiftleşir ve yumurtalarını yaprak üzerine bırakmaya başlarlar. Bu türde genellikle yumurtalarını yaprağın alt yüzüne tek tek veya yarım daire daire şeklinde bırakırlar. Zararı diğer beyazsineklerde olduğu gibidir. : En iyi mücadele şekli biyolojik mücadeledir.serangium parcesetosum Clitostethus arcuatus bilinen doğal düşmanları arasındadır.gerek duyulursa kimyasal mücadelede yazlık yağlar önerilir. Cicadellidae Empoasca decipiens Circulifer heamotoceps Ne zaman Nerede Niye Nasıl 14

15 Kültürel önlemler: Turunçgil yaprak galerigüvesi yumurtalarını genç sürgünlerdeki yapraklara bıraktığından genç sürgün yoğunluğu ile zararlı populasyonu arasında önemli bir ilişki vardır. Bu nedenle bahçede sulama ve gübreleme uygulamaları usulüne göre yapılmalı, gereğinden fazla sulama ve gübreleme ile gereksiz sürgün oluşumu teşvik edilmemelidir. Bunun için ilkbaharda sürgün oluşumu öncesi dengeli bir sulama ve gübreleme ile ilkbahar sürgün verimi arttırılmalı ve böylece zararlı popülasyonunun en düşük olduğu dönemde ağacı besleyecek sürgün elde edilmelidir. Buna karşılık zararlı popülasyonunun en yüksek olabileceği ve dolayısıyla zararın en yüksek düzeye ulaşacağı yaz ve sonbahar sürgün verimi döneminde ise sulama ve gübrelemeyi minimuma indirerek sürgün verimini azaltmak ve böylece de zararlı popülasyonunu düşürmek en iyi mücadele yoludur. Ön kanatlar gerilmiş durumda mm dir. Rengigrimsikahverengiolup üzeri gümüşi pullarla örtülüdür. Damarlar kırmızıdır. Arka kanatlar gri beyaz, damarları ve kenarları koyudur. Larvanın rengi değişmekle beraber genellikle beraber genellikle gri kehverengi, baş kestane rengidir. Larvanın uzunluğu 7-12 mm dir. Pupa açık kırmızı veya sarımsı kahverengidir ve ince beyaz bir koza içinde bulunur. Uzunluğu 7 mm dir. Takım: Lepidoptera Familya : Gracillaridae Tür : Phyllocnistis citrella Turunçgil Yaprak galeri Güvesi Biyolojik mücadele : Öneri dışı ilaçlar kullanılmayarak yararlı türler korunarak, etkinlikleri arttırılmalı. Dünyada P. citrella nın 40 civarında asalak doğal düşmanı vardır. Bunlardan en önemlileri arasında Ageniaspis citricola Logvinovskaya (Hymenoptera : Encyrtidae), Cirrospilus quadristriatus Subba Roa and Ramaman (Hymenoptera : Eulophidae), Pnigalio spp., Tetrasticus phyllocnistoides (Naraganan), Closterocerus trifasciatus Westwood yer alır. Avcı olan türler arasında ise Chrysopa boninensis, Chrysoperla rufilabris, karıncalar, thripsler ve örümcekler bulunmaktadır. Cryptoblabes gnidiella ergini (Naim Öztürk ten alınmıştır) Phyllocnistis. citrella ergini, gümüşi gri renktedir. Erginler genellikler sabahın erken saatlerinde pupadan çıkarak gün boyunca bitkinin tacı içerisinde dinlenip, akşam üzeri ve geceleri aktif olurlar. Çiftleşme ve yumurta bırakımı da bu zamanlarda meydana gelir. Familya : Pyralidae Tür : Cryptoblabes gnidiella (Portakal güvesi) Cryptoblabes gnidiella larvası (Naim Öztürk ten alınmıştır) 15

16 Biyolojisi ve zararı Larvaları polyfagdır. Sonbaharda 2 meyvenin, meyve ile yaprağın veya meyve dalları ile dalların birbirine değdiği yerlerde meyve kabuğunu delerek içeri girerler. Bu delik etrafında koyu kahverengi zamkımsı bir madde meydana gelir. Bir meyve içerisinde birden fazla larvaya rastlanabilir. Her larvanın ayrı bir galerisi vardır. Delinen yerlerden meyveler çürür ve bu gibi meyveler vaktinden önce sararır ve dökülür. Planococcus citri ile bulaşık yerlerde, iki meyvenin birbirine temas ettiği yerde P. citri ile beraber Cryptoblabes gnidiella bulunmaktadır. Kendi gözlemlerimize göre Doğu Akdeniz Bölgesi nde unlubit bulunmayan yerlerde C. gnidiella ya rastlanmadığı ortaya çıkmıştır. Kaç döl verdiği kesin olarak bilinmemekle beraber İsrail de 3-4 döl verdiği bildirilmektedir. Bu böcekle savaşta ilk önce unlubiti ortadan kaldırmak gerekmektedir. Ayrıca zamanından önce dökülen meyveleri toplayıp yok etmek gerekir. Biyolojisi ve zararı Bir dişi ortalama 117 yumurta bırakabilir ve yumurtlama 1-3 gün sürer. Ömrü labaratuar şartlarında 2-5 gündür. Embriyonal gelişme 3-5 gün sürer. Larva gelişim süresi eşit şartlarda bile bireyden bireye çok farklıdır. Pupa gelişme süresi GüneyAnadolu da yaz aylarında 6-8gündür. Ağaç üzerinde veya altında kalmış harnup, yeni dünya, nar meyveleri ile portakal, altıntop, japon kavağı vb. gibi ağaçların kavlanmış kabuk altlarında kışı larva olarak geçirir. Yazın erginler çıkışı takip eden günde yumurtlamaya başlar. Kış konukçularından kelebek çıkışları genellikle nisanın ilk haftası ile haziran ayı son haftası arasında olmaktadır. Bu dönemde turunçgil meyveleri zararlının yumurta bırakabileceği olgunluğa gelmediğinden 1. döl turunçgillerde zararlı olmaz. Turunçgillere geçiş haziran ayı sonlarında olur ve ağustos ayı başlarından itibaren de turunçgillerde zarar belirtileri görülmeye başlar. Böcek genel olarak turunçgillerden göbekli portakallarda ve altın toplarda zarar yapmaktadır. Özellikle Planococcus citri ile bulaşık meyveleri seçer. Larvalar göbekli potakalların göbek kısmında, göbeksiz portakallarda ve altıntoplarda yanda veya sap dibinde kabuğun altında zarar yapar. Bu gibi meyveler zamansız sararır ve dökülür Bu zarar % 5-32 arasında değişmektedir. Tür : Ectomyelois ceratoniae (Harnup güvesi) Cryptoblabes gnidiella larvası (Naim Öztürk ten alınmıştır) 1 4 Erginler genel olarak gri renklidir ve dinlenme durumunda 8-10 mm, kanat açıklığı mm dir. Yumurtalar oval yuvarlakımsı, ilk bırakıldığında beyaz, daha sonra kızıl kahverenginde, 0.7 X 0.5 mm boyutlarındadır. Larvalarda vücut pembemsi, baş ve pronotum kahverengidir. Olgun larva boyu 18 mm yi bulur. Pupa kahverenginde olup, açık gri ağ benzeri bir kokon ile örtülüdür. Uzunluğu 10 mm, eni ise 3 mm kadardır. Cryptoblabes gnidiella larvası (Naim Öztürk ten alınmıştır)

17 145 Biyolojik mücadele : Bu zararlının Braconidae familyasından Phanerotoma flavitestacea Fish., Habrobracon hebetor Say, Bracon lactus Wesm. ve Trichogrammatidae familyasından Trichogramma spp. (Hymenoptera) gibi parazitoitleri saptanmıştır. Söz konusu parazitoitlerin doğada korunarak etkinliklerinin arttırılmasına özen gösterilmelidir.bu zararlının biyolojik mücadelesinde, Bacillus thuringiensis li preparatlar haziran ayının son yarısından itibaren gün ara ile turunçgil ağaçlarının her yanı, özellikle meyveler iyice ıslanacak şekilde yüksek basınçlı motorlara sahip pülverizatörle uygulanır. Bu şekilde yapılacak bir mücadele sonunda zarar önemli ölçüde önlenmiş olur. Şimdiye kadar bu böceğe karşı yapılan ilaç denemelerinden iyi bir netice alınamamıştır. Biyolojisi ve zararı Dişi yumurtalarını genellikle geceleri çiçek ve tomurcuklara koyarlar. Daha çok limon çiçeklerini tercih ederler. Yumurtalar kahverengidir. Yumurtadan çıkan larvalar sarımsı yeşil olup, başları kahverengidir. 3 çift thorax, 5çift abdomen ayakları vardır. Son çift ayağı abdomen sonunda bulunur. Olgun larva 5-8 mm uzunluğa erişir ve koyu tuğla rengini alır. Beyaz bir koza içerisinde pupa olur. Pupalar kahverengi ve 7-8 mm boydadır. Pupadan çıkan erginler 6-12 saat sonra çiftleşebilirler. Gündüzleri gizlenip, akşam karanlığında aktif hale geçerler. Çiftleşmiş dişiler 1-4 gün içinde yumurta bırakmaya başlar. Yumurtalar daha çok koyu renkli limon çiçeği tomurcuklarına, kısmen de sürgünlere bırakılır. Bir dişi optimum koşullarda ortalama 383 (81-540) adet yumurta bırakır. Larvalar tomurcuk içine girer ve ağ örerek çiçeğin kısımlarını birleştirir, zarar gören çiçek tomurcukları ve çiçekler hemen solar, dökülür (Anonim, 1997). Kışı genellikle çiçek içinde larva döneminde geçirir ve yılda döl verebilir. Küçük limon meyvelerini delerek zarara uğratır. Zarar nisan-haziran aylarında olmakta ve çiçeklenmenin az olduğu yıllarda zarar oranı artmaktadır. Portakal çiçeğinde çok ender bulunur. Yediveren çeşitlerde ve virüslü ağaçlarda nisan-haziran döneminden sonra da görülebilir 146 Familya : Iponomeutidae Tür : Prays citri Mill. (Limon çiçek güvesi) Kültürel önlemler : Yaz aylarında çiçek açan virüslü ağaçlar yok edilmelidir. Biyolojik mücadele : İlkbaharda nisan ayında yapılan kontrollerde çiçeklerin % 50 den fazlası zararlının yumurta ve larvası ile bulaşıksa, Basillus thuringiensis lipreperatlardan biri ile 10 ar gün aralıklarla 2 veya 3 kez bütün çiçekler ıslanacak şekilde İlaçlanır. Hymenoptera takımından Elasmus flabellatus Hous. (Elasmidae), Habrobracon hebetor Say, Bracon lactus Wesm. (Braconidae) parazitoitleri, Chrysoperla carnea (Step.) (Neuroptera: Chrysopidae), Orius minutus (Hemiptera: Anthocoridae) ve Syrphus spp. (Diptera: Syrphidae) ise predatörleridir. Kültürel önlemler : Turunçgil yetiştirilen alanlar içinde veya çevresinde harnup ve yeni dünya gibi diğer konukçu bitkileri yetiştirilmemelidir. En iyi savaş şimdilik mihaniki savaş, yani zarar gören ve sararan meyveleri yok etmektir. İlk vuruklu meyve dökümünden kasım ayı ortasına kadar 4 günde bir dökülen meyveler toplanarak gömülmelidir. Bu yolla döküm %80 in üzerinde azaltılabilmektedir. Fakat bu kültürel önlemlerin başarılı olabilmesi için tüm turunçgul yetiştircileri tarafından uygulanması gerekir. Ergin gri renkli, gözleri siyahtır. Kanatları dar ve uzundur. Kanatların kenarlarında uzun saçak şeklinde kıllar bulunur. Ön kanatlar üzerinde düzensiz lekeler vardır. Arka kanatlar düzdür. Kanatlar gerilmiş durumda mm dir. Abdomen ve thorax açık kahverengidir. Dişilerde abdomen ucu eğik kesilmiş bir silindir boru gibi açıktır. Bu açıklığın çevresi sert kirli beyaz pulcuklarla örtülüdür. Takım :Diptera Familya :Tephritidae Tür : Ceratitis capitata (Akdeniz Meyvasineği) Biyolojisi ve zararı: Kışı toprakta pupa döneminde geçirir. iklim koşullarına göre ilk bahar sonu ve yaz başında pupadan çıkan ergin bireyler 3-4 gün süre ile nektarlı bitkilerde şekerli maddelerle beslenirler. Çiftleşen dişiler yumurtalarını ovipozitörleriyle delip açtığı meyvelerin hemen kabuk altına gruplar halinde koyarlar. Bir meyve üzerinde birden fazla delik açarlar. İlk baharda daha çok yenidünya şeftali, kayısı gibi meyvelere yumurtalarını koyarlar. Bir dişi ortalama yumurta bırakabilir. Yumurtaların konduğu yerler ilk önce küçük siyah bir nokta gibidir. Sonraları kenarları sarı yeşil bir renk alır. 17