Heretik Yayınları: 26 - Erving Goffman Dizisi: 2 ISBN: Heretik Basın Yayın

Transkript

1

2 Asylums by Erving Goffman (1961) This translation published by arrangement with Vintage Anchor Publishing, an imprint of The Knopf Doubleday Group, a division of Random House, Inc. Heretik Yayınları: 26 - Erving Goffman Dizisi: 2 ISBN: Heretik Basın Yayın Tüm hakları saklıdır. Yayıncı izni olmadan kısmen de olsa fotokopi, film, vb. elektronik ve mekanik yöntemlerle çoğaltılamaz. 1. Baskı: 2015, Ankara Yayına Hazırlayan: Levent Ünsaldı Türkçe Söyleyen: Ebru Arıcan Redaksiyon: Levent Ünsaldı, Berkay Çetin Dizgi: İsmet Erdoğan Kapak: Ali İmren Heretik Basın Yayın Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi Kültür Mahallesi, Yüksel Caddesi, 41/2, Kızılay, Çankaya, Ankara Tel: +90 (312) Faks: +90 (312) İnternet Sitesi: Twitter: twitter.com/heretikyayin Facebook: facebook.com/heretikyayin heretikyayin@gmail.com Tarcan Matbaacılık Yayın San. Zübeyde Hanım Mah. Samyeli Sok. No: 15. İskitler-Ankara Tel:

3 Erving Goffman Tımarhaneler Akıl Hastalarının ve Kapatılmış Diğer Kişilerin Toplumsal Durumu Üzerine Denemeler Asylums Essays on the Social Situation of Mental Patients and Other Inmates Türkçe Söyleyen Ebru Arıcan

4

5 İçindekiler ÖNSÖZ... 7 GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM TOTAL KURUMLARIN ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE GİRİŞ KURUMA KAPATILMIŞ KİŞİLERİN DÜNYASI PERSONELİN DÜNYASI KURUMSAL SEREMONİLER ÖZELLİKLER VE SONUÇLAR İKİNCİ BÖLÜM AKIL HASTASININ AHLAKİ KARİYERİ GİRİŞ YATIŞ ÖNCESİ HASTA AŞAMASI YATAN HASTA AŞAMASI

6 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BİR KAMU KURUMUNDAKİ GİZLİ HAYAT GİRİŞ Yapılan ve Olunan Birincil ve İkincil Ayarlamalar HASTANEDEKİ GİZLİ HAYAT Kaynaklar Mekânlar Zulalar Toplumsal Yapı SONUÇLAR DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TIBBİ MODEL VE AKIL HASTANESİNE YATIRMA

7 ÖNSÖZ 1954 Sonbahar ından 1957 nin sonuna kadar, National Institute of Mental Health e (NIMH, Maryland Eyaleti, Bethesda) bağlı Socio-Environmental Studies Laboratuvarı nın konuk üyesi oldum. Bu üç yıl boyunca National Institutes of Health Clinical Center da, kapatılmış kişilerin davranışları üzerine bazı kısa çalışmalar yürüttüm yılları arasında, dörtte üçü Columbia Bölgesi nden gelen 7000 in üzerinde hastaya sahip federal bir kurum olan, Washington D.C. deki St. Elizabeths Hastanesinde alan çalışması yaptım. Sonrasında, gözlemlerimi kâğıda dökmem bir NIMH bursu olan M-4111 (A) ile ve Berkeley de bulunan Kaliforniya Üniversitesindeki Center for the Integration of Social Science Theory ye katılımımla mümkün oldu. St. Elizabeths te alan çalışması yapmaktaki birincil amacım, hastaneye kapatılmış bir kişinin toplumsal dünyası hakkında, onun bu dünyayı öznel olarak deneyimlediği hâliyle bilgi edinmeye çalışmaktı. Resmî olarak, spor antrenörü yardımcısı rolünde çalışmaya başladım. Bana orada bulunmamın gerçek sebebi sorulduğunda ise, topluluk yaşamını ve boş zamanın örgütlenme biçimlerini incelemek için orada bulunduğumu saklamıyordum. Personelle doğrudan iletişime girmekten ve onlardan biriymiş gibi görünmekten kaçınıyor ve günlerimi hastalar arasında geçiriyordum. Koğuşlarda yatmıyordum ve hastanenin üst düzey yönetimi de amacımın ne olduğunu biliyordu.

8 8 ÖNSÖZ O zamanki ve şimdiki görüşüm, bireylerden oluşan her grubun mahkûmların, ilkellerin, gemi personelinin ya da hastaların, yanına yaklaşır yaklaşmaz anlamlı, makul ve normal gelen, kendine özgü bir yaşam alanına sahip olduğu ve bu dünyalardan herhangi biri hakkında bilgi edinmenin en iyi yollarından birinin, grup üyelerinin varoluşunu şekillendiren ufak olumsallıkların gündelik akışına onlarla birlikte kendini teslim etmek olduğudur. Yöntemimle ve bu yöntemin uygulanmasıyla ilgili sınırlılıklar aşikârdır. Çalıştığım alan içerisine, en ufacık biçimde dahi ve ne yapmış olursam olayım, müdahil olmadım. Şayet bunu yapmış olsaydım hareket alanım, eylemlerimin çeşitliliği ve dolayısıyla da topladığım bilgilerin kapsamı bir o kadar azalırdı. Hastaların toplumsal yaşamının bazı yönlerinin etnografik incelemesini çalışma nesnesi olarak kabul ettiğimden, alışılagelmiş türden ölçüm ve sınama yöntemlerini kullanmadım. Birkaç önermeye ilişkin istatiksel veri toplamak için gerekli zaman ve rol dağılımının, hasta yaşamının dokusuna ve yapısına ilişkin veri toplamamı engelleyeceğini düşünüyordum. Yöntemimle ilgili başka sınırlamalar da vardı. Bir grubun dünya görüşü, o grubun üyelerini ayakta tutma işlevi görür ve beklendiği üzere, onlara hem kendi durumlarını gerekçelendiren bir tanım hem de o gruba üye olmayanlara bu durumda doktorlara, hemşirelere, hastabakıcılara ve akrabalara ilişkin ön yargılı bir bakış sunar. Dolayısıyla, hastanın durumunu sadık biçimde betimlemek, ister istemez taraflı bir görüş sunmak demektir. (Bu noktada kendimi kısmen mazur göstermek adına, mevcut akıl hastaları literatürünün neredeyse tamamının psikiyatristin bakış açısını yansıttığından ve de psikiyatrist toplumsal manada zıt kutbu temsil ettiğinden, tarafsız bir yerde durarak dengeyi en azından yeniden kurabileceğimizi söylemek isterim.) Dahası, görüşümün muhtemelen fazlasıyla, orta sınıfa mensup bir erkeğin görüşünü yansıttığını belirtmek isterim. Alt sınıftan gelen hastaların çok bir güçlük yaşamaksızın uyum gösterdiği yaşam

9 TIMARHANELER 9 koşullarının sıkıntısını muhtemelen dolaylı olarak çektim. Son olarak, bazı hastaların aksine, hastaneye ne psikiyatri disiplinine ne de onun mevcut pratiğinden memnun kurumlara ve aktörlere büyük bir saygı duyarak geldiğimi söylemek isterim. Bana sponsor olan kurum ve kişilere desteklerinden ötürü özellikle teşekkür etmek istiyorum. St. Elizabeths te araştırma yapma iznim Başhekim Dr. Jay Hoffman kanalıyla verildi. Artık hayatta olmayan Dr. Jay Hoffman, nihai çalışmanın yayımlanmadan önceki değerlendirme hakkının hastanede saklı kalması kaydıyla, metin üzerinde herhangi bir sansür uygulamaya yetkili olmadığını kabul etti; bu yetki Bethesda daki NIHM e tanınmıştı. Dr. Jay Hoffman belli bir personele ya da kapatılmış bir kişiye ilişkin hiçbir gözlemimin ona ya da başka birine rapor edilmeyeceğini, ancak benim de bir gözlemci olarak, olup biten herhangi bir şeye herhangi bir şekilde müdahale etme hakkımın olmadığını ifade etti. Hastanedeki her kapıyı bana açmayı kabul etti ve bunu, çalışma boyunca kendisinden her talep edişimde, unutamayacağım bir nezaket, sürat ve etkilikle yaptı. Sonrasında, hastanenin yöneticisi Dr. Winifred Overholser makalelerimin taslaklarını gözden geçirdi ve açık bazı maddi hatalarla ilgili olarak faydalı düzeltmeler yaptı. Bunun yanı sıra, bakış açımın ve yöntemimin daha sarih hâle gelmesi noktasında faydalı önerilerde bulundu. Kurucusu John Clausen in başında olduğu Socio-environmental Studies Laboratuvarı, araştırma süresince bana maaş bağladı, sekretarya konusunda yardımcı oldu, kolektif bir eleştiriden yararlanmamı sağladı ve beni, hastaneyi psikiyatrik açıdan değil sosyolojik perspektiften incelemem için cesaretlendirdi. Gerek Laboratuvar gerekse onun bir parçası olduğu NIMH, sansür haklarını sadece ve sadece, kaba olduğu düşünülen bir veya iki sıfatı değiştirmem yönünde bana telkinde bulunurken kullandılar. Belirtmek istediğim son husus; bu özgürlüğün, menfaat içer-

10 10 ÖNSÖZ meyen bir araştırma yapma şansının bana, bir resmî kurumu incelemek için yine başka bir resmî kurum tarafından tanındığıdır. Bu, her iki kurumun da çeşitli dengeleri gözetmeleri gerektiği Washington un o hassas ortamında ve özgür araştırmanın kaleleri olarak görülen bazı üniversitelerin çalışmalarıma daha ihtiyatlı yaklaştığı bir dönemde gerçekleşmiştir. Bu bağlamda, hükümet görevlileri olan psikiyatrist ve sosyologlara, açık görüşlülükleri ve iyi niyetleri için teşekkür etmeyi bir borç bilirim. Erving Goffman Berkeley, California, 1961