PASLANMAZ ÇELĠK TEKNĠK BĠLGĠ

Transkript

1 PASLANMAZ ÇELĠK TEKNĠK BĠLGĠ ĠÇERĠK: * ÖSTENĠTĠK PASLANMAZ ÇELĠKLER SOY AĞACI AISI 304/304L DIN / AISI 303 DIN AISI 316/316L/316Ti - DIN /1.4404/ AISI 310/310S DIN /1.484 AISI 904L DIN AISI 321 DIN * MARTENSĠTĠK PASLANMAZ ÇELĠKLER AISI 420 DIN * FERRĠTĠK PASLANMAZ ÇELĠKLER AISI 430 DIN PASLANMAZ ÇELĠKLERLE ĠMALAT PASLANMAZ ÇELĠKLER KULLANIM ÖZELLĠKLERĠ PASLANMAZ ÇELĠK LEVHA YÜZEY STANDARTLARI 1

2 ÖSTENĠTĠK PASLANMAZ ÇELĠKLER - SOY AĞACI 2

3 ÖSTENĠTĠK PASLANMAZ ÇELĠKLER Östenitik paslanmaz çelikler, alaşımında minumum %10.5 krom(cr) ve değişen miktarlarda nikel(ni) içeren kimyasal aşınmaya (korozyon) ve yüksek ısıya dayanımı olan gruptur. Manyetik özelliği yoktur, ancak soğuk işlemle şekillendirilebilirler. İçerdiği düşük karbon(c) sebebiyle ısıl işleme tabi tutulamazlar. Paslanmaz çelikler içinde en çok bilinen ve kullanılan kaliteler bu grubun içerisindedir. Aşağıda stoklarımızda bulundurduğumuz östenitiklerin tanımlamaları, kimyasal ve mekanik özellikleri yazılıdır. numarası olarak en çok bilinen AISI-Amerikan ve DIN-Alman normları kullanılmıştır. 304 ve 304L normal atmosferik ortamda korozif dayanımı çok iyidir. Asit miktarı mevcut bulunan sıcak ortamlarda, malzemenin içyapısında kılcal çatlak ve çukur oluşturması, sıcaklığı 60 C nin üstüne çıktığında gerilimden kaynaklanan yarıklar oluşması muhtemeldir. Standart sıcaklıkta kullanım suyunda 200 mg/l, 60 C nin üzerinde 150 mg/l mevcut klora dayanıklıdır. ISI DAYANIMI: 304 aralıklı 870 C ye çıkan, sürekli olarak 925 C ısı olan ortamlarda iyi oksidasyon dayanımına sahiptir. Ancak ortam sulu ise ve C sıcaklık mevcut ise korozyon dayanımı düşer. 304L nin ise karbonu(c) düşük olduğundan bu ortamlarda karbür çökelmesi oluşmaz. ISIL ĠġLEM (TAVLAMA): Tavlama işlemi C arasında ısıtıldıktan sonra, hızlıca soğutulur. Karbon (C) düşüklüğü sebebiyle ayrıca ısıl işlemle sertleştirilemez. KAYNAK: Bütün kaynak metodlarında mükemmel kabiliyet gösterir, örneğin; elektrod, gazaltı veya tel vs. 304 e en uygun elektrod veya tel kalitesi 308, 304L nin de 308L dir. 304 kalite ince kesitlere kaynak uygulandığında kaynak ertesi tavlama gerektirmez, ancak kalın kesitlerde mutlaka uygulanması gerekir. 304L nin ise kalın kesitlerde de kaynak sonrası tavlama işlemine gerek duyulmaz (örn. 6mm ve üzeri kalınlıklarda). 3

4 MEKANĠK ÖZELLĠKLERĠ: Çekme Dayanımı (MPa) min Akma Dayanımı 0.2% Proof (MPa) min Uzama (% in 50mm) min Sertlik Rockwell B (HR B) max Brinell (HB) max L FĠZĠKSEL ÖZELLĠKLERĠ: Yoğunluk (kg/m 3 ) Esneklik Katsayısı (GPa) Isıl genleģme katsayısı (mm/m/ C) Isıl Ġletkenlik (W/m.K) C C C at 100 C at 500 C Özgül Isı C (J/kg.K) 304/L ,20 17,80 18,4 16,2 21,

5 DĠĞER ÜLKE NORMLARI: UNS No Ġngiliz Normu Avrupa Normu BS En No Name Ġsveç SS Japon JIS 304 S S31 58E X5CrNi SUS L S S X2CrNi SUS 304L KULLANIM ALANLARI: Yiyecek işleme ekipmanları, bira sektörünün bir kısmı, süt işleme ve şarap yapımında Mutfak, tekne araç ve ekipmanlarında (evye, armatür, tencere vs.) Mimari dış cephe kaplamalarında (panel, ray vs.) Kimyasal taşıma konteynerlerinde Isı dönüştürücülerinde (heat exchanger) Cıvata, somun, vida vs. Yaylarda. STOKLARIMIZDA BULUNAN ÇEġĠTLER: Çubuk, Altıköşe, Lama, Kare, Köşebent, Sac, Boru, Fittings. 5

6 AISI 303 DIN TANIMLAMA: Östenitikler içerisinde en iyi işlenebilirlik özelliğine sahip kalitedir. İşlenebilirlik kabiliyeti %78 lerdedir ve paslanmaz çeliğin otomatı olarak adlandırılır. Sülfür(S) eklentisi işlenebilirliğini arttırsa da, korozyon dayanımını düşürür(304 e göre düşüktür) ve şekillendirilme kabiliyetini zayıflatır, özellikle dik bükümlere uygun değildir. Sülfüre rağmen tokluk derecesi 304 le aynıdır. C Mn Si P S Cr Mo Se 303 min max KOROZYON DAYANIMI: Ilık ortamlarda korozyon dayanımı iyidir, ancak 304 e göre düşüktür sülfür(s) sebebiyle, sülfür eki yer yer aşınma oluşturur. Bu sebeple, deniz kenarlarında veya ilgili sektörlerde kullanılması tavsiye edilmez, çünkü sülfür malzemenin iç yapısında enine kesitlerde korozif aşınma oluşturur. 303 kalite normal koşullarda ve 60 C nin üzerine çıkan sıcak sulu ortamlarda 304 ün gösterdiği oranlarda tepkime gösterir. 6

7 ISI DAYANIMI: 303 aralıklı 760 C ye çıkan, sürekli olarak 870 C ısı olan ortamlarda iyi oksidasyon dayanımına sahiptir. Ancak C sıcaklık ortamında karbür çökelmesi oluşur. ISIL ĠġLEM(TAVLAMA): Tavlama işlemi C arasında ısıtıldıktan sonra, hızlıca soğutulur. Isıl işlemle sertleştirilemez. KAYNAK: Kaynak kabiliyeti zayıftır, dolayısıyla kaynak işlemi genel olarak tavsiye edilmez. Ancak uygulanması gerekiyorsa 308L veya 309 kalite elektrod kullanılması tavsiye edilir. Kaynak ertesi maximum korozyon için mutlaka tavlanmalıdır. MEKANĠK ÖZELLĠKLERĠ: Çekme Dayanımı (MPa) Akma Dayanımı 0.2% Proof (MPa) Uzama (% in 50mm) Rockwell B (HR B) Sertlik Brinell (HB) max 7

8 FĠZĠKSEL ÖZELLĠKLERĠ: Yoğunluk (kg/m 3 ) Esneklik Katsayısı (GPa) Isıl genleģme katsayısı (mm/m/ C) Isıl Ġletkenlik (W/m.K) C C C at 100 C at 500 C Özgül Isı C (J/kg.K) ,3 17,8 18,4 16,3 21,5 500 KULLANIM ALANLARI: Cıvata, somun, vida, vs. Rakor, şaft mili Uçak bağlantı elemanları Elektrik dişli elemanları Dişlilerde 303 ün uygun olduğu korozif ortamlarda, işlenme payı fazla olan makine parçalarında STOKLARIMIZDA BULUNAN ÇEġĠTLER: Çubuk, Altıköşe. 8

9 AISI 316/316L/316Ti - DIN /1.4404/ TANIMLAMA: 316 kalite, 304 ten sonra en bilinen paslanmaz çeliktir, en büyük farklılığı molibden(mo) ihtiva etmektedir. Molibden(Mo) 316 ya korozif ortamlarda, 304 ten daha iyi dayanmasını sağlar, özellikle yüzey ve iç yapısında çatlak ve çukur oluşumlarına karşı başarılıdır. Şekillenme ve kaynak kabiliyeti yüksektir. Endüstriyel, mimari, ulaşım gibi sektörlerde değişik amaçlarla kullanılır. İnce kesitlerde kaynak sonrası tavlama gerektirmez. 316L, 316 nın düşük karbonlusudur. Dolayısıyla 316L nin kalın kesitlerde de kaynak sonrası tavlama gerektirmez. 316Ti, az miktarda titanyum(ti) içermektedir, oranı %0.5 civarındadır. Bu kalitenin diğer iki kaliteden en büyük avantajı yüksek sıcaklıklarda daha uzun süreli dayanımı olmasıdır. KĠMYASAL KOMPOZĠSYONU: C Mn Si P S Cr Mo N L 316Ti Min Max Min Max Min , Ti Max ,

10 KOROZYON DAYANIMI: Normal şartlarda korozyon dayanımı 304 ten çok daha iyidir. Asit miktarı mevcut bulunan sıcak ortamlarda, malzemenin içyapısında kılcal çatlak ve çukur oluşturması, sıcaklığı 60 C nin üstüne çıktığında gerilimden kaynaklanan yarıklar oluşması muhtemeldir. Standart sıcaklıkta kullanım suyunda 1000 mg/l, 60 C nin üzerinde 500 mg/l mevcut klora dayanıklıdır. ISI DAYANIMI: 316 aralıklı 870 C ye çıkan, sürekli olarak 925 C ısı olan ortamlarda iyi oksidasyon dayanımına sahiptir. Ancak ortam sulu ise ve C sıcaklık mevcut ise korozyon dayanımı düşer. 316L nin ise karbonu(c) düşük olduğundan bu ortamlarda karbür çökelmesi oluşmaz. ISIL ĠġLEM: Tavlama işlemi C arasında ısıtıldıktan sonra, hızlıca soğutulur. Isıl işlemle sertleştirilemez. KAYNAK: Bütün kaynak metodlarında mükemmel kabiliyet gösterir, örneğin; elektrod, gazaltı veya tel vs. 316 ya en uygun elektrod veya tel kalitesi 316, 316L nin de 316L dir. 316 kalite ince kesitlere kaynak uygulandığında kaynak ertesi tavlama gerektirmez, ancak kalın kesitlerde mutlaka uygulanması gerekir. 316L nin ise kalın kesitlerde de kaynak sonrası tavlama işlemine gerek duyulmaz (örn. 6mm ve üzeri kalınlıklarda). 316Ti kalın kesit kaynaklarında 316 yerine tercih edilmelidir. 10

11 MEKANĠK ÖZELLĠKLERĠ: Çekme Dayanımı (MPa) min Akma Dayanımı 0.2% Proof (MPa) min Uzama (% in 50mm) min Rockwell B (HR B) max Sertlik Brinell (HB) max L Ti FĠZĠKSEL ÖZELLĠKLERĠ: Esneklik Katsayısı Özgül Isı C Yoğunluk Isıl Ġletkenlik Isıl GenleĢme Katsayısı (µm/m/ C) (kg/m 3 ) (GPa) (W/m.K) (J/kg.K) C C C At 100 C At 500 C 316/L/Ti ,9 16,2 17,5 16,3 21,

12 DĠĞER ÜLKE NORMLARI: UNS Ġngiliz Avrupa Normu Ġsveç Japon No BS En No Name SS JIS 316 S S31 58H, 58J L S S Ti S S KULLANIM ALANLARI: Asidik miktarı fazla olan yiyecek ekipmanlarında Labarotuar tezgah ve ekipmanlarında, tıbbi cihazlarda Deniz kenarındaki mimari yapıların dış cephelerinde (panel, ray, vs.) Tekne ve gemi bağlantı elemanlarında Kimyasal taşıma konteynerlerinde Eşanjörlerde Cıvata, somun, vida, vs. Yay X5CrNiMo X2CrNiMo X6CrNiMoT i SUS SUS 316L - SUS 316Ti STOKLARIMIZDA BULUNAN ÇEġĠTLER: Çubuk, Altıköşe, Lama, Kare, Köşebent, Sac, Boru, Fittings. 12

13 AISI 310/310S DIN / TANIMLAMA: 310 kalite yüksek ısıya dayanması için üretilmiştir. Bu özelliğine rağmen malzeme yumuşaklığı ve kaynak edilebilmesi oldukça iyidir. Sürekli olarak 1150 derecede çalışabilir ve paslanma oluşmaz. Aralıklı olarak 1040 derece sıcaklıkta çalışabilir. Diğer östenitik kaliteleri gibi mükemmel tokluğa sahiptir. 310S kalite ise hem nemli, hem de kuru ortamlarda yüksek ısıya dayanır. 310S in düşük karbonlu olması, yüksek ısıya 310 dan daha az dayanmasını sağlar. KĠMYASAL KOMPOZĠSYONU: C Mn Si P S Cr Mo N S min max , min max ,

14 KOROZYON DAYANIMI: Yüksek krom(cr) alaşımı-normalde yüksek ısıya dayanım özelliği için-eklenmiş olsa bile bu kalitenin sulu ortamlarda iyi korozyon dayanımı sağlar. Normal sıcaklıklarda, mükemmel korozyon dayanımı, yüksek ısı ortamlarında ise oksitlenmeye ve karbürleşmeye karşı iyi direnç sergiler. Oda sıcaklığında dumanlı nitrik aside, 425 derecede erimiş nitrata dayanır. Korozyon gerilim kırılması olasıdır, ancak 304 ve 316 dan daha dayanıklıdır. ISI DAYANIMI: Aralıklı olarak hava sıcaklığı ile 1040 dan 1150 dereceye kadar inip çıkan sıcaklık ortamlarında paslanmaya iyi direnç gösterir. Sürekli olarak ise, 1150 derecede iyi direnç gösterir. Isı yorulması ve periyodik sıcaklığa direnci iyidir.genellikle sülfür dioksid gazının bulunduğu ortamlarda kullanılır. Sürekli olarak derece arası sıcaklıklarda karbür çökelmesi oluştuğundan tavsiye edilmez. ISIL ĠġLEM: Tavlama ısısı derece arasındadır ve maksimum korozyon için hızlıca soğutulur. Bu ısıl işlem 650 derecenin üzerinde çalışan ortamlarda 1000 saatte bir yumuşaklığı korumak maksadıyla tekrarlanması tavsiye edilir. Isıl işlemle sertleştirilemez. KAYNAK: Bütün standart kaynak metodları uygulanır. 310 kalite, aynı kalite elektrod ve telle kaynatılır. 310S kalite aynı kalite elektrodla ve füzyon yoluyla kaynak edilmesi tavsiye edilir. 14

15 MEKANĠK ÖZELLĠKLERĠ: Çekme Dayanımı (MPa) min Akma Dayanımı 0.2% Proof (MPa) min Uzama (% in 50mm) min Sertlik Rockwell B (HR B) max Brinell (HB) max S FĠZĠKSEL ÖZELLĠKLERĠ: Yoğunluk (kg/m 3 ) Esneklik Katsayısı (GPa) Isıl GenleĢme Katsayısı (mm/m/ C) Isıl Ġletkenlik (W/m.K) C C C at 100 C at 500 C Özgül Isı C (J/kg.K) 310/S ,90 16, ,20 18, DĠĞER ÜLKE NORMLARI: UNS No Ġngiliz BS En No Name 310 S S Avrupa X15CrNi25-20 Ġsveç SS Japon JIS - SUH S S S X8CrNi SUS 310S 15

16 KULLANIM ALANLARI: Fırın parçaları Yağ yakıcı parçaları Karbonlaşma kaplarında Isıl işlem sepetlerinde Isı dönüştürücülerinde Kaynak telleri ve elektrodlarında STOKLARIMIZDA BULUNAN ÇEġĠTLER: Çubuk, Sac, Lama, Boru. 16

17 AISI 904L DIN TANIMLAMA: 904L düşük karbonlu, yüksek alaşımlı östenitik paslanmaz çeliktir. İçindeki bakır alaşımı, molibdenden ziyade, daha yüksek asit ortamlarına dayanmasını sağlar (özellikle sülfürik aside karşı). Ayrıca klorlu ortamlara da dayanımı mükemmeldir. Bu kalite her ortamda non-manyetik özelliğini korur. Mükemmel kaynak kabiliyeti ve şekillendirilebilme özelliğine sahiptir. Östenitik yapısı mükemmel tokluk, krojenik ısılara dayanım sağlar. 904L yüksek miktarda nikel(ni) ve molibden(mo) içermektedir. Birçok uygulamada kullanılan 904L, dubleks paslanmaz çelikler bulunduktan sonra yüksek maliyeti sebebiyle kullanımı azalmıştır. KĠMYASAL KOMPOZĠSYONU: C Mn Si P S Cr Mo Cu 904L min max KOROZYON DAYANIMI: 904L aslında sülfürük asitli ortamlarda kullanılmak maksadıyla üretilmiş olup, farklı çevrelerde de kullanılabilme özelliğine sahiptir. Deniz suyuna (ılık olsa bile) ve yüksek klorlu ortamlara dayanımı çok iyidir. Yüksek nikel(ni) alaşımı korozyon geriliminden oluşan çatlaklara, standart östenitiklerden daha fazla dayanmasını sağlar. 17

18 ISI DAYANIMI: İçindeki alaşımlar korozyon dayanımını arttırsa da, diğer yüksek alaşımlarda olduğu gibi ısıya dayanım kalitesini düşürmektedir. 400 derecenin üzerinde kullanılamaz. ISIL ĠġLEM: derece arasında ısıtılıp ve hızlıca soğutulur. Bu kalite ısıl işlemle sertleştirilemez. KAYNAK: 904L yi her metodla kaynak edebilirsiniz. Ön ısıl işlem veya kaynak sonrarı tavlama gerektirmez. 904L nin kaynak kalitesi 904L dir. MEKANĠK ÖZELLĠKLERĠ: Çekme Dayanımı (MPa) min Akma Dayanımı 0.2% Proof (MPa) min Uzama (% in 50mm) min Rockwell B (HR B) Sertlik Brinell (HB) 904L typical - FĠZĠKSEL ÖZELLĠKLERĠ: Yoğunluk (kg/m 3 ) Esneklik Katsayısı (GPa) Isıl GenleĢme Katsayısı (mm/m/ C) Isıl Ġletkenlik (W/m.K) C C C at 100 C at 500 C Özgül Isı C (J/kg.K) 904L

19 DĠĞER ÜLKE NORMLARI: UNS No Ġngiliz Avrupa BS En No Name 904L N S X1NiCrMoCu N Ġsveç SS Japon JIS KULLANIM ALANLARI: Sülfürik, fosfor ve asetik asit işleyen fabrikalarda Kağıt hamuru ve kağıt işleme sanayinde Gaz üretim fabrika uygulamalarında Deniz suyu soğutma ekipmanlarında Petrol rafinerilerinde STOKLARIMIZDA BULUNAN ÇEġĠTLER: Sac 19

20 AISI 321 DIN TANIMLAMA: 321 ve 347 kalite temel 18/8 östenitik grubundan olup, 321 titanyumla(ti), 347 ise niyobyumla (Nb) dengelenmiştir. Bu kalitelerin kullanım sebebi derece sıcaklıklarda bile karbür çökelmesi oluşmamasıdır. 321 kalite 900 derecenin üzerinde sıcaklıklarda, yüksek dayanımı birleştirmesi, kabuklanmaya dayanması ve faz kararlılığı gerektiren uygulamalarda kullanılır. İçeriğindeki titanyum(ti), yüksek sıcaklık ark kaynağına sınırlama getirdiğinden tavsiye edilmez. Ancak 347 nin içeriğindeki niyobyum(nb) ark kaynağını iyi absorbe ettiğinden tercih edilmelidir. 347 kaliteyi 321 kullanarak kaynak edebilirsiniz. 321 ve 347 diğer östenitikler gibi mükemmel şekil verilebilme ve kaynak edilebilme kabiliyetlerine sahiptirler. Kaynak sonrası tavlama gerektirmez. Aynı zamanda, bu kalitelerin toklukları iyidir. Ancak 321 polisaja uygun değildir, dolayısıyla dekoratif uygulamalarda tavsiye edilmez. KĠMYASAL KOMPOZĠSYONU: C Mn Si P S Crr Moo N Diğer Ti=5 min (C+N) max Ti=4 min H (C+N) max Nb=10 min (C+N) max

21 KOROZYON DAYANIMI: Tavlama kondisyonu 304 e eşdeğerdir ve eğer kaynak sonrası tavlama istenmiyorsa veya derece aralığında çalışacak uygulamaları kapsıyorsa bu kalite idealdir. Asit miktarı mevcut bulunan sıcak ortamlarda, malzemenin iç yapısında kılcal çatlak ve oluşturması 304 gibidir. ISI DAYANIMI: Aralıklarla 900 derecede ve sürekli olarak 925 derecede çalışması mümkündür. Ve iyi oksidasyon dayanımı vardır. Bu kaliteler derece arasında iyi performans sergiler ve özellikle sulu ortamlarda iyi korozyon kondisyonu gösterirler. ISIL ĠġLEM: Tavlama işlemi derece arasında ısıtıldıktan sonra, hızla soğutulur. Dengeyi sağlayabilmek için her bir 25 mm kalınlığa saatte bir dereceye ısıtılır ve havada soğutulur. Bu kaliteler ısıl işleme tabi tutulamaz. KAYNAK: Bütün kaynak metodlarında mükemmel kabiliyeti vardır doldurma veya öbür türlü kaynak methodlarında 321 ve 347 kalite 347 elektrod veya çubukla kaynak edilebilir. MEKANĠK ÖZELLĠKLERĠ: Çekme dayanımı (MPa) min Akma dayanımı 0.2% Proof (MPa) min Uzama (% in 50mm) min Sertlik Rockwell B (HR B) max Brinell (HB) max H

22 FĠZĠKSEL ÖZELLĠKLERĠ: Yoğunluk (kg/m 3 ) Esneklik Katsayısı (GPa) Isıl GenleĢme Katsayısı (mm/m/ C) Isıl Ġletkenlik (W/m.K) C C C at 100 C at 500 C Özgül Isı C (J/kg.K) ,06 17,02 18,06 16,10 22, DĠĞER ÜLKE NORMLARI: UNS No Old British Euronorm BS En No Name Swedish SS Japanese JIS 321 S S31 58B, 58C X6CrNiTi SUS H S S S S31 58G X10CrNiTi18-10 X6CrNiNb SUS 321H 2338 SUS

23 KULLANIM ALANLARI: Uçak egzoz manifoltu Genleşme derzi Körük Fırın parçaları Isı boru parçalarında Isı dönüştürücü(heat exchanger) Yüksek ısı maden işlemlerinde dokuma veya perde olarak Brülör veya ocak bacası givi uygulamalarda spiral kaynaklı boru olarak STOKLARIMIZDA BULUNAN ÇEġĠTLER: Çubuk, Sac, Altıköşe 23

24 MARTENSĠTĠK PASLANMAZ ÇELĠKLER Bu gruptaki kaliteler %11-17 krom (Cr) içeren tek önemli alaşım grubudur. Bu ferritik gruplar benzerlikler içerir. Ancak içerdiği % 0.10 ile 0.65 karbon (C ) grubun tepkisini kökten değiştirir. Yüksek karbon (C ) ısıl işlemle sertleştirilebilmesini sağlar. AISI 420 DIN TANIMLAMA: 420 kalite paslanmaz birçok yüksek karbonlu çelik gibi ısıl işlemle sertleştirilebilir. En az, %12 krom (Cr) içerir ve bu alaşım korozyon dayanımına yeterlidir. Tavlanmış durumda iyi yumuşaklığa sahiptir, ancak ısıl işlemle 50 Rockwell sertliğe çıkma kabiliyeti vardır. En iyi korozyon dayanımı için sertleştirilmesi ve yüzeyin temizlenmesi veya polisaj yapılması gerekir. Martensitik paslanmaz çelikler yüksek sertlik için, en uygun gruptur. Kaynak kabiliyeti zayıftır ve genellikle kaynak ertesi son olarak sertleştirme ve tavlama gerektirir. Korozyon dayanımı östenitik gruba göre düşüktür. Malzemenin verimli olması, sıfıraltı derecelerde (yumuşaklığını yitirir) ve yüksek sıcaklıklarda (dayanıklılığı düşer) kullanılmaması gerekir. Tavlanmış haliyle işenebilirliği gayet iyidir. Ancak sertleştikten sonra (özellikle 30 HRC nin üzerinde) işlenebilirliği zorlaşır. KĠMYASAL KOMPOZĠSYONU: C Mn Si P S Cr Mo N 420 min max

25 KOROZYON DAYANIMI: 420 kalite sertleştirilmiş halde normal hava koşuluna, yiyeceğe, tatlı suya ve hafif alkali veya aside iyi direnç gösterir. Tavlanmış halde korozyon dayanımı düşüktür. Temiz yüzeyliyken performansı yüksektir. Östenitik kalitelere göre korozyon dayanımı düşüktür. Bu kalite genellikle kesim aletleri üretmek için kullanılır, özellikle masa bıçağı ve oyma bıçaklar, vb. Korozyon dayanımı yiyecek atıkları ve normal yıkama metodlarına dayanacak kadar yeterlidir, ancak uzun süre bekleyen yıkanmamış artıkları çukurlaşmaya sebep olur. ISI DAYANIMI: Mekanik özelliklerinde indirgeme sebebiyle tabloda belirtilen sıcaklıklarda kullanılması tavsiye edilmez. Uygun sıcaklık derecesi 650 derecedir. ISIL ĠġLEM: Tavlama full tavlama derece, fırında yavaşça 600 dereceye indirilir ve sonra hava sıcaklığında soğutulur. Tavlama işlemi derece ve hava soğutması, sertleştirme derece arasında ısıtılıp, sonrasında hava veya yağla su verilir. Yağda suverme büyük kesitler için gereklidir. Mekanik özellikler tablosunda belirtilen özellikler ve sertlik derecesine ulaşması için sıcaklığı derece arasına getirilir. Isıtma sınırının derece dikkat edilmelidir. KAYNAK: Kaynaktan önce derece arası, sonra da derece arasında ısıl işlem yapılmaktadır. 420 ile kaplanmış kaynak elektrodlarıyla sağlam kaynak bağlantısı için tavsiye edilir. Mutlaka kaynak edilmesi gereken ortamda kullanılıyorsa, kalite olarak 309 kalite olarak kullanılabilir. 25

26 Akma Tavlama Çekme Dayanımı Uzama (% Sertlik Brinell Çarpma Sıcaklığı Dayanımı 0.2% in 50mm) (HB) Etkisi V (J) ( C) (MPa) Proof (MPa) Annealed * max # # FĠZĠKSEL ÖZELLĠKLERĠ: Yoğunluk (kg/m 3 ) Esneklik Katsayısı (GPa) Isıl GenleĢme Katsayısı Isıl Ġletkenlik (mm/m/ C) (W/m.K) C C C at 100 C at 500 C Özgül Isı C (J/kg.K) ,03 10,08 11,07 24,

27 DĠĞER ÜLKE NORMLARI: UNS No Ġngiliz Avrupa BS En No Name Ġsveç SS Japon JIS 420 S S37 56C X20Cr SUS 420J1 KULLANIM ALANLARI: Çatal, bıçak, kaşık. Bıçak ağzı Cerrahi aletler İğneli subap Makas ağzı STOKLARIMIZDA BULUNAN ÇEġĠTLER: Çubuk, Sac 27

28 FERRĠTĠK PASLANMAZ ÇELĠKLER Temel alaşımları olan krom(cr) %11 17 arasında bulunmaktadır. Soğuk şekillendirme yapılabilir ancak uygulanması östeniklere göre zordur. Manyetiktirler ve içeriğindeki krom(cr) miktarının yüksekliğine göre kimyasal aşınma dayanımları artar. Karbon(C ) oranı düşüklüğü sebebiyle ısıl işleme tabi tutulamazlar. AISI 430 DIN TANIMLAMA: 430 kalite ferritik gruptan olup, krom(cr) içeren, sertleştirilemeyen, kullanışlı mekanik özellikler içeren, iyi forma giren karektere sahip bir kalitedir. Nitrik asit etkilerine karşı dayanıklıdır, eğer özel kimyasal ortamlarda kullanılırsa. Genellikle otomotiv trimlerinde ve uygulama araçlarında kullanılır. KĠMYASAL KOMPOZĠSYONU: C Mn Si P S Cr Mo N 430 min max

29 KOROZYON DAYANIMI: 430 kalitenin korozyon dayanımı nitrik asit ve organik asit dahil olmak üzere, geniş olarak bilinir. Polisaj yapıldığında maksimum korozyon dayanımına ulaşır. Genellikle, çökelme ve çukurlaşmaya karşı dayanıklılığı 304 kaliteye yakındır. Korozyon sebebiyle gerilim kırılma direnci ise diğer ferritik kaliteler gibi yüksektir. ISI DAYANIMI: Aralıklı olarak 879 derecede ve sürkeli olarak ise 815 dereceye kadar korozyona dayanıklıdır. Ancak derece arasında kalıp oda sıcaklığına döndüğünde kırılganlık oluşabilir. Bu etki tavlama yöntemiyle elemine edilebilir. ISIL ĠġLEM: Tavlama ısısı derecedir, her 25 mm kalınlık için yarım saat tutmak, yavaşça 600 dereceye düşürüp, sonra hızla soğutulmalıdır derece arası yavaş soğuma kırılmaya yol açar. Alt kritik tavlama derece arası ve sonrasında hızlı hava sıcaklığında soğutma veya su ile soğutulmalıdır. Bu kaliteye ısıl işlem uygulanamaz. KAYNAK: Eğer kaynak gerekliyse dereceden ön ısıl işlem yapılması gerekir. Kaynak sonrası derece arası tavlama yapılması gerekir, yoksa kırılganlık oluşur. MEKANĠK ÖZELLĠKLERĠ: Çekme Dayanımı (MPa) min Akma dayanımı 0.2% Proof Uzaman (% in 50mm) min Rockwell B (HR B) max Sertlik Brinell (HB) max

30 FĠZĠKSEL ÖZELLĠKLERĠ: Yoğunluk (kg/m 3 ) Esneklik Katsayısı (GPa) Isıl GenleĢme Katsayısı Isıl Ġletkenlik (mm/m/ C) (W/m.K) C C C at 100 C at 500 C Özgül Isı C (J/kg.K) , ,04 23, DĠĞER ÜLKE NORMLARI: UNS No Old British Euro Norm Swedish BS En No Name SS Japanese JIS 430 S S X8Cr SUS 430 KULLANIM ALANLARI: Bulaşık makinesi balatası Buzdolabı kabin panelleri Otomotiv trim Lashing wire Element supports Stove trim rings Fasteners Chimney liners. STOKLARIMIZDA BULUNAN ÇEġĠTLER: Çubuk, Sac, Tel 30

31 PASLANMAZ ÇELĠKLERLE ĠMALAT (KESME - BÜKME - ġekġllendġrme - KAYNAK - TAġLAMA - TALAġLI ĠMALAT - DELME) Paslanmaz Çelik malzemeler ile Karbonlu Çelikler aynı ortamda ve birbirlerine temas edecek Ģekilde bulundurulmamalı ve mümkünse imalatları farklı ortamlarda yapılmalıdır. Ġmalat iģlevi sırasında özen gösterilmeden iģlem yapılırsa, malzeme yüzeyi çevredeki Karbonlu Çelik malzemeler ile çizilebilir veya ezilebilir. Bu tür hasarlar sonucunda Paslanmaz Çeliklerin yüzeyindeki koruyucu oksit tabaka ortadan kalkar. Bu bölgeler oksidasyona duyarlı hale gelir. Bu sebeple ağır ahģap malzeme üzerinde stoklanmalıdır. Çeneli taģıyıcılar halat ve zincir gibi malzeme yüzeyine zarar verebilecek elemanlar kullanılmamalıdır. Dekoratif amaçlı ortamlar için imalat yapılacak ise yüzeyi folyo (PE veya PVC) kaplı malzemeler kullanılmalıdır. Bu malzemelere folyo kaplı olarak kesme, bükme iģlemi uygulanır. Folyoların amacı üretim prosesinde oluģabilecek yüzey hasarlarını engellemektir. Üretim prosesi tamamlanıp, montajı da tamamlanan parçalardan folyo kolayca sökülerek istenen temiz yüzey elde edilir. Paslanmaz Çeliklerin preste kalıplar ile soğuk Ģekillendirilmesi sırasında malzeme Soğuk ĠĢ Takım Çelikleri kullanılarak iģlenir. Aynı kalıp ile hem Paslanmaz Çelik hem de Karbonlu Çelik malzeme iģlenmemelidir. Eğer iģlenmek zorunda kalınırsa mutlaka kalıp parçaları kimyasallar ile temizlendikten sonra Paslanmaz Çelik malzeme iģleme tabi tutulabilir. Kalıpta, kesme ve delme iģlemi sırasında alt ve üst kesiciler arasına malzeme kalınlığının % 7-9 u kadar boģluk verilmelidir. Kesme ve delme iģleminde 237 veya toz metalürjisi çelikler kullanılmalıdır. Paslanmaz Çelik delme iģleminde ise HSS zımba pimleri kullanılmalıdır. Özellikle giyotin makasta Paslanmaz Çelik malzeme kesilecekse bıçaklar ve malzemenin temas edeceği yüzey çok iyi bir Ģekilde kimyasallarla temizlenmelidir. 31

32 PASLANMAZ ÇELĠKLERLE ĠMALAT (2) (KESME - BÜKME - ġekġllendġrme - KAYNAK - TAġLAMA - TALAġLI ĠMALAT - DELME) Abkant pres, eksantrik pres veya hidrolik preste Paslanmaz Çelik Levha malzemeler açılı olarak bükme iģlemine tabi tutulduğunda bükme kalıbı ile malzeme arasında sürtünme oluģur. Bu sebeple bu iģlemin yapıldığı bükme kalıplarının Paslanmaz Çelik malzemeden yapılması gerekir. Paslanmaz Çelik malzemelerden kalıp imkânı olmayıp 1050, 1060 gibi malzemelerden kalıplar mevcut ise iģlem sonucunda (Paslanmaz Çelik malzemenin kalıp ile temas etmiģ bölgeleri) kalıp malzemesindeki Demir (Fe) elementi Paslanmaz Çelik malzemenin yüzeyinden gözle görülmeyecek büyüklükte parçalar halinde sıvanmalıdır. Eğer bu parçalar malzeme yüzeyinden uzaklaģtırılmaz ise belli bir sürenin sonunda Paslanmaz Çelik yüzeyine yapıģmıģ bu partiküller oksidasyona uğrar. Bundan sonra malzeme yüzeyi pas lekeleri ile kaplanır (kalıba sürtünen kısımları). Böylece Paslanmaz Çeliğin kalitesinden Ģüphe duyulur. Tüm bu olumsuzlukları yaģamamak için Paslanmaz Çelik malzemeler 1050, 1060 gibi kalıp malzemeleriyle bükülüp formlanmıģ ise iģlemden sonra mutlaka özel Paslanmaz Çelik kimyasallarıyla temizlenmelidir. Paslanmaz Çelik malzemelerin kaynak iģleminde ise yine benzer kurallara uyulması gerekir. Paslanmaz Çelik kaynak edilen ortamda pas tozları veya Karbonlu Çelik tozları olmamalı ve bunlardan arındırılmıģ bir ortam olmalıdır. Paslanmaz Çelik parçalar kaynak yapılırken, kaynağı yapılan parçalar mutlak suretle yine Paslanmaz Çelik bir pleytin üzerinde kaynatılmalıdır. Kaynak; karbonlu bir pleyt üzerinde yapılırsa, parça ile malzeme arasında oluģacak arktan dolayı Paslanmaz Çelik malzemeye ark yolu ile pleyt malzemesinden tanecikler yapıģır. Bu daha sonra pas lekeleri Ģeklinde görülebilir. Paslanmaz Çelik malzemenin kaynak iģlemi sırasında pleyt, çekiç ve fırça mutlak suretle Paslanmaz Çelik malzemeden yapılmıģ olmalıdır. Yine kaynak sonrası taģlama iģlemi yapılacaksa taģlama taģı mutlaka Paslanmaz Çelik malzemeye uygun olmalıdır. Eğer çekiç, fırça ve taģlama taģımız karbonlu alaģımsız çelikler için kullanılan malzemeden ise imalattan belirli bir süre sonra kaynak bölgesinde, taģlama yapılan yüzeylerde (uygun olmayan elemanların Paslanmaz Çelik malzeme üzerine bırakıldığı Demir (Fe) partikülleri) paslanma görülür. Tüm bunların oluģmaması için kaynak sonrası Paslanmaz Çelik malzemenin üzerine sıvanmıģ veya yüzeye batmıģ partiküllerden temizlemesi gerekir. Bunların temizlenebilmesi için kimyasallar olduğu gibi nitrik asit ile % 20 oranında bir çözelti yapılıp 5 C - 60 C 'de parça bu çözeltiye batırılır ise yüzeyde sıvanmıģ veya batmıģ parçacıklar yüzeyden uzaklaģtırılmıģ olur. TalaĢlı imalatta ISO M10 - M20 kalite sert metal uçlar kullanılmalı ve soğutma sıvısı olarakta % 100 saflıkta özel kesici yağ kullanılmalıdır. Frezeleme iģleminde ISO K01 - K10 kalite sert metal uçlar kullanılmalıdır. Soğuk dövme, redüksiyon gibi zorlu iģlemlerde AISI 304 / AISI 316 yerine mutlaka AISI 304L / AISI 316L tercih edilmelidir. 32

33 PASLANMAZ ÇELĠKLER KULLANIM ÖZELLĠKLERĠ (1) KALĠTE ODA SICAKLIĞINDA YÜKSEK SICAKLIKTA KULLANMA LĠMĠTĠ ÜRETĠM KULLANMA SAHASI Zayıf veya sulandırılmıģ asitlere iyi dayanıklılık, su verme ve meneviģleme sonrasında mükemmel mekanik özellikler gösterir. Korozyona 420 kaliteden daha iyi dayanır. Kloridsiz asit oksidasyonlarına iyi dayanıklılık gösterir. YaklaĢık 700 C'ye kadar iyi dayanıklılık gösterir. 800 C'ye kadarki yüksek sıcaklık dayanıklılığı iyidir. Özellikle oksitleyici ortamda kloride çok hassastır. DüĢük sıcaklıklarda kırılgandır. Oksitleyici ortamda kloride karģı hassastır. DüĢük sıcaklıklarda kırılgandır C'lik ön ısıtmadan sonra tig kaynağı yapılabilir. 650 C'de tavlanır C'lik ön ısıtmadan sonra tig kaynağı yapılabilir C'de tavlanır. Karbondioksit ve kirlenmiģ petrol kuyularında diģli boru yapımında Yüksek sıcaklık, susuz ortamlarda petrokimya endüstrisinde ısı değiģtirgeçlerinde ve ısı reküperatörlerinde. 304 Atmosferik korozyona, nötr nemli ortamlara, alkalin korozyonuna, kloridsiz asit ortamlarına karģı dayanıklılığı iyidir. Bütün sıcaklıklarda iģlenebilir, yumuģaktır. YaklaĢık 900 C'ye dayanıklı olup, çok iyi mekanik ve sürtünme dayanıklılığına sahiptir C arasında özellikle oksitli ve sıcak nemli klorid ortamlarda iç yapı gerilme korozyon çatlağına sebebiyet verir. Kaynak yapılabilir fakat iç yapı bozulabilir. Bükülebilir ve geniģletilebilir. Kimya, petrokimya ve kazanlarda boru ve ısı değiģtirgeçlerinde kullanılır. Ev aletleri endüstriyel mutfaklar ve otomotiv sanayinde. 33

34 PASLANMAZ ÇELĠKLER KULLANIM ÖZELLĠKLERĠ (2) KALĠTE YÜKSEK KULLANMA ODA SICAKLIĞINDA ÜRETĠM KULLANMA SAHASI SICAKLIKTA LĠMĠTĠ 304L 304 kalitenin düģük karbonlu Ģeklidir. Bu durum iç yapı değiģmelerine karģı dayanımı yükseltir. Özellikle nitrik aside karģı direnci iyidir. 900 C'ye kadar iyidir. Sürtünme dayanıklılığı 500 C üzerinde garanti edilmez. Gerilme korozyon çatlağına karģı dayanıklılığı iyidir. Isıl iģlem yapmadan kaynak yapılabilir, bükülebilir ve geniģletilebilir. Kimya, petrokimya ve yiyecek endüstrilerinde boru ve ısı değiģtirgeçlerinde, süthane ekipmanlarında, kağıt sanayi, nitrik asit ünitelerinde, sabun ve deri sanayinde kaliteye benzer korozyon özelliklerine sahiptir. Ġç yapı korozyonuna karģı hassasiyeti titanyum stabilizasyonu ile giderilmiģtir. Bütün ısılarda yumuģaktır. 900 C'ye dayanıklılığı iyidir. Çok iyi mekanik ve sürtünme dayanıklılığına sahiptir. Gerilme korozyon çatlağına karģı hassastır. Isıl iģlem yapmadan kaynak yapılabilir, bükülebilir ve geniģletilebilir. Kimya ve petrokimya sanayinde kazanlarda ve süper ısıtıcılarda kullanılabilir. 316 Molibdenin varlığı ile nemli klorid çevrelerde haddeden çekilmiģ 304 kaliteye nazaran her türlü sıcaklıkta daha iyi cevap verir. 900 C'ye olan sıcaklıkta oksidasyona; mekanik özelliği ve çekme mukavemeti iyidir. Gerilme korozyon çatlağı ve dahili korozyona karģı hassastır. Tig veya Mig kaynağı yapılabilir, iyi bükülebilir veya uzayabilir Sıcağa mukavim eģanjörlerde, kimya sanayinde, petrokimya ve gıda sanayinde kullanılan buhar kazanlarında meyve suyu ve likör üretimi ile et iģleme ünitelerinde kullanılır. 34

35 PASLANMAZ ÇELĠKLER KULLANIM ÖZELLĠKLERĠ (3) KALĠTE YÜKSEK KULLANMA ODA SICAKLIĞINDA ÜRETĠM KULLANMA SAHASI SICAKLIKTA LĠMĠTĠ 316L 316 kalitenin düģük karbonlu kompozisyonudur. Ġç korozyona karģı duyarlı değildir.bütün sıcaklıklarda yumuģaktır. YaklaĢık 900 C'ye dayanıklılığı iyidir.fakat 500 C üzerinde sürtünme kabiliyeti düģüktür. 316 kalite gibi gerilme korozyon çatlağına duyarlıdır. Mekanik özellikleri 316 kaliteden daha azdır. Kaynak yapılabilir, bükülebilir ve geniģletilebilir. Kimya, petrokimya ve gıda endüstrilerinde ısı değiģtirgeç ve borularında, suni ipek sanayi, süthane ekipmanları, nükleer mühendislik. 316Ti 316 kalitenin titanyum stabileli Ģeklidir. 316 kaliteye benzer genel korozyon dayanıklılığına sahiptir. Ġç korozyona karģı duyarlı değildir.bütün ısılarda yumuģaktır. 900 C'ye kadar dayanıklılığı iyidir. Sürtünme kabiliyeti yüksektir. Gerilme korozyon çatlağına karģı duyarlıdır. Isıl iģlem uygulanmadan kaynak yapılabilir, bükülebilir ve geniģletilebilir. Kimya, petrokimya ve gıda endüstrisinde boru ve ısı değiģtirgeçlerinde, kazan ve fırınlarda, vernik, sentetik reçine, lastik ve motor yakıtı endüstrilerinde, pompa kompresör parçaları, nükleer mühendislik. 309 ve /20 paslanmaz çelik ve düģük karbon içeriğiyle yüksek sıcaklıklarda ve nemli ortamlarda tercih edilir. Tipik ateģe dayanıklı olup 1100 C'ye mükemmel dayanıklıdır. 800 C'ye sürtünme kabiliyeti yüksektir. 900 C'den fazla sıcaklıklarda devamlı çalıģma durumunda sigma oluģumuna yol açar. Buda iç korozyona karģı duyarlı hale getirir. Kaynak yapılabilir fakat iç korozyon olabilir. Kimya ve petrokimya endüstrilerinde ısı değiģtirgeçlerinde, fırın tüplerinde. 35

36 PASLANMAZ ÇELĠK - LEVHA YÜZEY STANDARTLARI EN ASTM AÇIKLAMA 1D N - 1 Sıcak ÇekilmiĢ, TavlanmıĢ, Mat Yüzey. 2D 2 D Soğuk ÇekilmiĢ, TavlanmıĢ, Mat Yüzey. 2B 2 B Soğuk ÇekilmiĢ, TavlanmıĢ, Mat Yüzey. Temizlenerek hafifçe parlatılmıģ. BA BA Soğuk ÇekilmiĢ, TavlanmıĢ, Parlak Yüzey. 2G N - 3 Soğuk ÇekilmiĢ, TavlanmıĢ, Mat Yüzey. Satine iģlemi uygulanmıģ (Kaba). 2J N - 4 Soğuk ÇekilmiĢ, TavlanmıĢ, Mat Yüzey. Satine iģlemi uygulanmıģ (Ġnce). HL Scotch Brite (FırçalanmıĢ Yüzey). 2M Emboss Soğuk ÇekilmiĢ, TaĢlanmıĢ. 2H 1/4,1/2, 3/4,4/4, sert 2 D yüzeyin % arasında çekme mukavemeti arttırılmıģ. 36

37 37