A. TRABLUSGARP SAVAŞI ( ) Sebepleri; B. BALKAN SAVAŞLARI ( ) l. Balkan Savaşı nın Nedenleri; l. Balkan Savaşı:

Transkript

1 A. TRABLUSGARP SAVAŞI ( ) Sebepleri; yılında siyasi birliğini tamamlayan İtalya nın gelişen sanayisine hammadde bulmak istemesi, 2. Osmanlı Devleti nin zayıf olması, 3. Trablusgarp ın hammadde açısından zengin olması 4. Trablusgarp ın İtalya ya yakın olması, 5. Trablusgarp ın Akdeniz de önemli ticaret yolları üzerinde olması 6. İtalya nın Habeşistan yenilgisini telafi etmek istemesi, 7. İtalya nın Trablusgarp hususunda İngiltere ve Fransa ile anlaşması, İtalya, bu sebeplere bağlı olarak 28 Eylül 1911 de Osmanlı Devleti ne savaş ilan etti. Güçlü donanmaya sahip olan İtalya Trablusgarp, Bingazi ve Derne ye asker çıkardı. Osmanlı Devleti Trablusgarp a karadan ve denizden asker gönderemedi. Osmanlı Devleti Trablusgarp ı savunmak amacıyla bölgeye gizlice gönüllü subayları sevk etmiştir. Subaylardan Enver Bey Bingazi de, Mustafa Kemal Derne ve Tobruk ta yerli halkı İtalyanlara karşı örgütlediler. Derne ve Tobruk ta elde edilen başarılarla İtalyanlar iç bölgelere giremeyince İtalya Osmanlı Devletini zor duruma düşürüp anlaşma masasına çekmek için 12 Ada ve Rodos u işgal ettiler. Çanakkale istihkâmlarını bombaladılar. Balkan Savaşlarının başlamasıyla Osmanlı Devleti, İtalyanlarla barış yapılmak zorunda kalındı. Lozan şehrinde imzalanan Ouchi (Uşi) Barış Antlaşması imzalandı. Bu anlaşmaya göre; 1. Trablusgarp ve Bingazi İtalyanlara bırakıldı. 2. Trablusgarp halkı dini açıdan Osmanlı halifesine bağlı kalacaktı. 3. Oniki Ada Balkan Savaşları sonuna kadar geçici olarak İtalyanlara bırakıldı. Trablusgarp Savaşının Sonuçları; 1. Trablusgarp ve Bingazi kaybedildi, 2. Osmanlı Devleti Kuzey Afrika daki son toprak parçasını kaybetti, 3. Halifelik kanalıyla bu bölge ile olan kültürel bağlantı korunmaya çalışıldı, 4. Osmanlı Devletinin Trablusgarp ta yenilmesi Balkan Devletlerinin, Osmanlı Devletine savaş ilan etmesini cesaretlendirmiştir. B. BALKAN SAVAŞLARI ( ) l. Balkan Savaşı nın Nedenleri; Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik akımının etkisi, Rusya nın Balkanlarda panislavist politika izlemesi, Osmanlı - Almanya yakınlaşması üzerine 1908 Reval Görüşmesi ile İngilizlerin, Rusları, Boğazlar ve Balkanlar politikasında (Panslavizm) serbest bırakması Osmanlı nın zayıf olması, Balkan uluslarının Osmanlı Devleti nin Balkan topraklarını ele geçirmek istemesi, l. Balkan Savaşı: Trablusgarp Savaşı devam ederken Rusya, Osmanlı Devleti nin Balkan topraklarını Sırbistan ve Bulgaristan arasında paylaştırdı. İki devlet arasında yapılan antlaşmaya Karadağ ve Yunanistan da katılarak Balkan Birliği ni oluşturdular. Balkan Birliği ni oluşturan bu devletler Osmanlı Devleti nden Makedonya da ıslahat yapmasını istediler. Osmanlı Devleti bu isteği kabul etmeyince 8 Ekim 1912 de Balkan devletleri Osmanlı Devletine savaş ilan ettiler. Karadağ, Yunanistan, Bulgaristan ve Sırbistan la yapılan savaşlarda Osmanlı Devleti her cephede yenilgiye uğradı. Sırplar İşkodra ve Manastır a Yunanlılar, Yanya ve Selanik e saldırdılar. Yunanistan Bozcaada ve Gökçeada dışındaki tüm Ege adalarını işgal etti. Bulgarlar, Edirne, Kırklareli ve Lüleburgaz ı alarak Çatalca ya kadar ilerlediler. Osmanlı Devletinin I. Balkan Savaşında yenilmesinin sebepleri; 1. Komutanların siyasetle ilgilenmesi, 2. Komutanlar arasında alaylı mektepli tartışmalarının yaşaması, 3. Almanların söz verdikleri gibi gerekli yardımı yapmamaları, 4. Osmanlı Devletinin I. Balkan Savaşı öncesinde ordusunun büyük bir bölümünü terhis etmesi, 5. Cephane ve erzak sıkıntısının yaşaması, Osmanlı Devleti bu dönemde bir taraftan savaşla uğraşırken bir taraftan da kendi içinde yaşanan siyasi olaylarla uğraşmak zorunda kalmıştır. Savaş sırasında yaşanan siyasi olaylar ise şunlardır; NOT: Osmanlı Devletinin Trablusgarp ta yenilmiş olması Balkan Devletlerinin, Osmanlı Devletine savaş ilan etmesini cesaretlendirmiştir. Bu yönü ile düşünüldüğünde Trablusgarp Savaşının sonucu I. Balkan Savaşının sebebini teşkil etmektedir. İttihat ve Terakki Cemiyeti bu savaştan fırsat bularak Bab-ı Ali Baskınını yaparak hükümete gelmiştir. Arnavutlar bu savaş sırasında bağımsızlıklarını ilan ederek Osmanlı Devletinden ayrılmışlardır.

2 (Balkanlarda en son bağımsız olan Arnavutlardır.) 28 Kasım 1912 Osmanlı Devleti bu yaşananlar karşısında barış istemek zorunda kaldı. Avrupa devletlerinin de aracılığıyla, 30 Mayıs 1913 te Londra Barış Antlaşması imzalandı. (İngiltere ve Almanya nın çabalarıyla) Londra Antlaşmasına göre; 1. Osmanlı Devletinin batıda ki sınırı Midye Enez hattı olacak, 2. Edirne de dahil olmak üzere Trakya nın tamamı Bulgaristan a, 3. Selanik, Yanya, Serez ve Güney Makedonya Yunanistan a, 4. Kuzey ve Orta Makedonya Sırbistan a bırakılacak, 5. Ege Adalarının siyasi durumu büyük devletlerin kararına bırakılacaktır. I. Balkan Savaşının Sonuçları; 1. Osmanlı Devleti Trakya, Makedonya, Girit ve Arnavutluğu kaybetti. 2. Ege Adalar sorunu ilk defa ortaya çıktı. 3. Bulgaristan Trakya topraklarını ele geçirerek Ege Denizine kıyı oldu. 4. İstanbul un güvenliği tehlikeye girdi. 5. Ordunun siyasetle uğraşmasının sakıncaları anlaşıldı 6. Arnavutluk bağımsızlığını ilan ederek Osmanlı Devletinde ayrıldı. 7. İttihat ve Terakki Cemiyeti Bab-ı Ali Baskınını yaparak hükümete geldi. 8. Balkanlardan Anadolu ya Türk göçleri yaşandı 9. Balkanlarda yaşayan Türkler azınlık durumuna düşmüş Türk azınlık sorunu başlamıştır. 10. Bulgaristan ın diğer devletlere nazaran daha fazla toprak alması balkan devletlerini rahatsız etmiştir. Savaş bittikten sonra balkan devletleri Bulgaristan dan toprak almak için, Bulgaristan a savaş ilan etmişler böylelikle II. Balkan Savaşının yaşanmasına sebep olmuşlardır. II. Balkan Savaşının başlaması üzerine Osmanlı Devleti daha önceden kaybettiği toprakları geri almak için Bulgaristan a savaş ilan etmiştir. Kurmay Yarbay Enver Bey komutasındaki Türk ordusu Midye - Enez sınırını geçerek Kırklareli ve Edirne yi geri almıştır. Mustafa Kemal l. Balkan Savaşı sırasında Çanakkale ve Gelibolu nun savunulması için kurulan Akdeniz Boğazı Birleşik Kuvvetler Hareketi Şubesi Müdürlüğü ne atanmıştır. ll. Balkan Savaşı nda Bolayır da hazırladığı birliklerle Edirne nin geri alınmasında görev yapmıştır. Bulgaristan bu savaşta yenik düşmüş kısa bir süre sonra barış istemek zorunda kalmıştır. Savaşın sonunda Balkan devletleri arasında Bükreş Antlaşması, Osmanlı-Yunanistan arasında Atina Antlaşması, Osmanlı-Bulgaristan arasında İstanbul Antlaşması ve Osmanlı Sırbistan arasında İstanbul Anlaşması imzalanmıştır. Bükreş Antlaşması (10 Ağustos 1913) Bulgaristan: Silistre, Turakan ve Güney Dobruca yı alacak. Yunanistan: Epir in tamamını, Selanik, Yanya ve Güney Makedonya yı aldı. Sırbistan: Manastır, Üsküp ve Piriştine yi aldı. Karadağ: Plevne ve Çakova yı aldı. Romanya: Dobruca nın bir bölümünü almıştır. İstanbul Antlaşması (Osmanlı Bulgaristan) (29 Eylül 1913) a. İki devlet arasında Meriç nehri sınır olacak. b. Edirne, Kırklareli ve Dimetoka Osmanlılarda, Dedeağaç Bulgaristan kalacak. c. Bulgaristan da yaşayan Türklerin her türlü hakları devlet garantisinde olacak. ll. Balkan Savaşı (1913) Sebepleri; Bulgaristan I. Balkan Savaşında diğer balkan devletlerine nazaran daha fazla toprak alınca Yunanistan ve Sırbistan, Bulgaristan a karşı ittifak oluşturdular. Bu olay üzerine Bulgaristan her iki devlete de savaş ilan etmiştir. Başlayan bu savaşa Bulgaristan dan toprak almak isteyen Romanya da katılmıştır. NOT Azınlık durumunda düşen Türkler Bulgarlarla eşit haklara sahip olacak, Türkler müftülerini kendileri seçebilecek, Bulgaristan daki Türkler ilkokul ve ortaokulda Türkçe eğitim alabilecek, mülk edinebilecekler kararları da İstanbul Antlaşması nda yer almıştır.

3 Atina Antlaşması (Osmanlı Yunanistan)(14 Kasım 1913) Osmanlı ile Yunanistan arasında imzalandı. Girit in durumu belirlenemediği için imzalanması gecikmiştir. Girit Adası, Yanya, Selanik, Serez ve Güney Makedonya Yunanistan da kalacak, Yunanistan da kalan Türklerin her türlü hakları devlet garantisinde olacak. Sırbistan la İstanbul anlaşması; I. Balkan Savaşı sonrasında Osmanlı Devleti nin batıda Sırbistan ile sınırı kalmamıştır. Ancak Londra Anlaşmasıyla kaybettiği topraklarda yaşayan Türk ve Müslümanlar azınlık durumuna düşmüştür. Osmanlı Devleti bu sorunu çözmek için anlaşmayı imzalamıştır. li. Balkan Savaşlarının Sonuçları; 1. Osmanlı Devleti Edirne dahil Doğu Trakya yı geri aldı. 2. İstanbul un güvenliği sağlandı. 3. Bulgaristan diğer Balkan devletlerine toprak vermek zorunda kaldı. 4. Bulgaristan Batı Trakya topraklarını Yunanistan a bırakmak zorunda kaldı. Böylelikle Ege denizine olan kıyısını kaybetti. 5. Osmanlı Devleti I. Balkan Savaşıyla başlayan Türk azınlık problemlerini yaptığı anlaşmalarla çözmeye çalıştı. 6. Bulgaristan II. Balkan Savaşında yenilip büyük toprak kaybına uğramış olması, Balkan devletlerine karşı bir düşmanlık beslemesine neden olmuştur. Bulgaristan I. Dünya Savaşında Balkan devletlerine karşı İttifak devletlerinin yanında savaşa girmiştir. 7. Osmanlı Devletinin Bulgaristan la imzaladığı İstanbul Anlaşması, günümüz Türk Bulgar sınırını çizmiştir. BĠRĠNCĠ DÜNYA SAVAġI ( ) Genel Sebepleri: 1- Sanayi inkılâbıyla birlikte Avrupalı Devletlerin artan hammadde ve pazar ihtiyacını karşılamak istemeleri, 2- Avrupalı devletleraralarındaki sömürgecilik yarışı Fransız İhtilali ile birlikte dünyaya yayılan Milliyetçilik hareketleri, Dünya üzerinde ilk sanayi inkılâbını gerçekleştiren devlet İngiltere olmuştur. Kısa bir süre sonra İngiltere yi, Fransa takip etmiştir. Bu iki devlet Hammadde ve Pazar ihtiyaçlarını karşılamak için Sömürgecilik hareketlerini başlatmış, İngiltere bu amaç çerçevesinde; Mısır ve uzak doğuda sömürgeler edinirken, Fransa; Osmanlı Devleti nin Kuzey Afrika topraklarından Cezayir ve Tunus u sömürge haline getirmiştir. Siyasi birliğini geç kuran İtalya sanayi inkılâbını gerçekleştirdikten sonra sömürgecilik yarışına katılarak Trablusgarp ı işgal etmiştir. Almanya ise bu yarışa çok daha geç başladığından ve dünya sömürgeleri İngiltere ve Fransa tarafından paylaşıldığından, bu devletlerin elindeki sömürgeleri kapabilmek amacıyla harekete geçmiştir. Bu yarış Avrupalı Devletlerarasında büyük bir rekabetin başlamasına neden olmuştur. Öte taraftan Fransız İhtilalinin dünyaya yaydığı Milliyetçilik hareketleri büyük sınırlara sahip çok uluslu devletleri zor duruma düşürmüştür. Özellikle Avusturya- Macaristan ve Osmanlı Devletleri hızla parçalanma sürecine girmiştir. Özel Sebepler 1- Büyük devletlerarasındaki silahlanma yarışı 2- Almanya ile Fransa arasında 1871 de yapılan Sedan Savaşında Fransa nın yenilerek, son derece zengin kömür yatağına sahip olan Alses- Loren bölgesini Almanya ya kaptırması ve Fransa nın bu yenilginin intikamını ve bu bölgeyi geri almak istemesi. 3- İngiltere nin Boğazlar ve Balkanlar da Rusya yı serbest bırakması ve Rusya nın Panslavist politikayı uygulaması. 4- Avusturya - Macaristan İmparatorluğu nun Rusya ya karşı cephe alması 5- Almanya nın İngiltere ve Fransa nın sömürgelerini ele geçirmek istemesi 6- İngiltere ve Fransa nın sömürgelerini ve korumak ve genişletmek istemeleri Bu sebepler Avrupa ülkelerin kendi aralarında Üçlü İtilaf ve Üçlü İttifak adıyla bloklaşmasına neden olmuştur. Üçlü İtilaf grubunda İngiltere, Fransa ve Rusya yer alırken bu gruba karşı olarak Üçlü İttifak grubunda; Almanya, İtalya ve Avusturya-Macaristan yer almıştır. UYARI: Ġtalya savaģ baģlamadan önce Üçlü Ġttifak grubundayken, savaģ baģladıktan sonra bu gruptan ayrılarak, Üçlü Ġtilaf grubuna geçmiģtir. Bunun sebebi; Avusturya Macaristan ın, düģmanı olan Rusya ya karģı, ırktaģı Almanya ile ittifak kurmasıdır. Ġtalya sınır problemi yaģadığı Avusturya-Macaristan

4 ile aynı safta yer almak istememiģ, savaģ baģlayınca tarafsızlığını ilan etmiģ, 1915 te ise Ġtilaf grubunda savaģa katılmıģtır. SavaĢın Görünür Nedeni Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliahdı Ferdinant 1914 te Saray Bosna yı ziyarete gittiğinde Rusya nın Panslavist politikasından cesaret alan Sırp milliyetçileri Ferdinant a suikast düzenleyerek öldürmüşlerdir. Bu olayın yaşanması üzerine Avusturya- Macaristan Sırbistan a savaş ilan etmiştir. Rusya ise Sırbistan ı korumak amacıyla Avusturya-Macaristan a savaş ilan edince Üçlü ittifak ve Üçlü İtilaf blokları birbirine savaş açmıştır. I.Dünya Savaşı böylelikle Avrupa da başlamıştır. Ancak kısa zaman içinde tüm dünyaya yayılmıştır. OSMANLI DEVLETĠNĠN l. DÜNYA SAVAġINA GĠRMESĠNĠN NEDENLERĠ I.Dünya Savaşı Avrupa da başladığında Osmanlı Devleti ilk başta tarafsızlığını ilan etmiştir. Ancak her halükarda bu savaşın kendi topraklarına sıçrayacağına inandığından, güçlü olanın yanında yer almak için taraf edinmeye çalışmıştır. Bu sebepten İlk olarak İngiltere ile ittifak kurma yoluna gitmişse de İngiltere, Osmanlı Devletiyle ittifaka yanaşmamıştır. Hatta Osmanlı Devleti nin tarafsız kalması koşuluyla Osmanlı Devleti ne ekonomik yardımda bulunacağını duyurmuştur. Osmanlı Devleti İngiltere nin bu taahhütlerine inanmadığından, Almanya ya yanaşmak zorunda kalmıştır. NOT: Ġngiltere nin Osmanlı Devletiyle ittifak kurmak istememesinin nedeni: 1-İngiltere nin Osmanlı topraklarını sömürge edinmek istemesi 2-İngiltere nin müttefiki olan Rusya yı kızdırmak istememesidir. UYARI: Rusya nın I.Dünya savaģına katılmasındaki temel sebep Panslavizm i gerçekleģtirmek istemesidir. Yani sıcak denizlere açılmak için Boğazları hâkimiyet altına almaktır. Osmanlı Devleti, Ġngiltere ile ittifak kurmuģ olsaydı, Rusya ile de müttefik durumuna gelecekti ki bu durum Rusya nın boģuna savaģa girmesi anlamına gelirdi. Osmanlı Devleti ile Almanya arasında yapılan görüşmeler olumlu sonuçlanmış ve kısa zamanda iki taraf arasında 2 Ağustos 1914 te gizli bir ittifak antlaşması imzalanmıştır. Ancak Osmanlı Devleti antlaşmanın yapılmasından hemen sonra savaşa girmeyerek dört ay beklemiştir. Almanya nın Osmanlı Devleti ni kendi yanında savaģa sokmak istemesinin nedenleri: 1- Almanya nın savaşı geniş alanlara yayarak batıda rahatlamak istemesi, 2- Osmanlı Devleti nin Halifelik makamından yararlanmak istemesi, 3- Osmanlı devletinin Jeopolitik konumundan yararlanmak istemesi, 4- Boğazları kontrol altına alarak, Rusya ya gidecek olan yardımların önünü kesmek istemesi 5- Petrol bölgelerini kontrol altına almak istemesi 6- Kanal bölgesinde bir cephe açılmasını sağlayarak İngilizlerin sömürgeleriyle olan bağını koparmak istemesi Osmanlı Devleti nin Almanya yanında savaģa girmek istemesinin nedenleri: 1- Almanya nın savaşı kazanacağına olan inancı 2- İttihat ve Terakki cemiyeti liderlerinin Alman hayranı olması 3- Almanya ile oluşan yakın dostluk ve ticari ilişkilerin gelişmiş olması 4- Alman ekonomisinden istifade etme arzusu 5- Daha önceden kaybedilen toprakları geri alma arzusu 6- Kapitülasyonları kaldırma isteği Gizli anlaşmadan sonra iki Alman zırhlı gemisi Akdeniz de İngiliz ve Fransız takibinden kaçarak Osmanlı Devletine sığınmış, İngiltere bu gemilerin kendisine teslim edilmesini Osmanlı Devletinden istemişse de, Osmanlı bu gemileri satın aldığını ilan ederek gemilere Türk bayrağını asmış ve gemilerin ismini Yavuz ve Midilli olarak değiştirmiştir. Ancak gemilerdeki Alman mürettebatı değiştirmeyerek gemilerin Karadeniz e açılmasını sağlamıştır. Gemiler Rus limanlarını bombardımana tutunca Osmanlı Devleti de resmen savaşa girmiştir. (14 Kasım 1914) Osmanlı Devletinin savaģa girmesiyle; Savaş daha geniş bir alana yayıldı, Almanya Avrupa da rahatladı İtilaf Devletleri Osmanlı Devletinin toprakları üzerinde birçok cephe açmak zorunda kaldı. l. DÜNYA SAVAġI NDA OSMANLI DEVLETĠNĠN SAVAġTIĞI CEPHELER Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşına girmekle birlikte birçok cephede savaşmak zorunda kalmıştır. Osmanlı

5 Osmanlı nın Savaştığı Cepheler Devleti nin savaştığı cepheleri üç kategoride incelemek mümkündür. Taarruz Cepheleri Savunma Cepheleri Müttefiklerine Yardım amaçlı Cepheler A) TAARRUZ CEPHELERĠ 1-KAFKAS CEPHESĠ Sebepleri: Kafkas Cephesi Kanal Cephesi Çanakkale Cephesi Hicaz Cephesi Yemen Cephesi Irak Cephesi Suriye Cephesi Filistin Cephesi Galiçya Makedonya Romanya a. Almanya nın isteğine bağlı olarak Osmanlı Devleti nin Bakü petrollerini ele geçirmek istemesi, b. Enver Paşa nın Orta Asya Türkleriyle birliği sağlayarak Turan ı gerçekleştirmek istemesi. Enver Paşa komutasındaki Türk ordusu ağır kış şartlarına hazırlık yapmadan Kars ve Batum u geri almak oradan Orta Asya ya açılmak için Sarıkamış - Kars harekâtını başlatmış.(22 Aralık 1914) Ancak yapılan bu taarruz harekâtı dondurucu soğuk ve orduda başlayan tifo salgınından dolayı başarısızlıkla sonuçlanmış, doksan bin dolayındaki askerimiz burada şehit düşmüştür. Sarıkamış Kars hareketinin başarısızlıkla sonuçlanması üzerine, ilkbahara kadar hazırlıklarını tamamlayan Rus ordusu karşı taarruza geçmiş; Erzurum, Erzincan, Muş, Van, Bitlis ve Trabzon a kadar olan Doğu Karadeniz bölgesini işgal etmiştir. Çanakkale cephesinin kapanmasından sonra M. Kemal Kafkas cephesine atanmış, M. Kemal in yapmış olduğu askeri mücadeleler neticesinde Bitlis ve Van geri alınmıştır. Kafkas cephesindeki mücadeleler 1917 ye kadar devam etmiştir.1917 de Rusya da Bolşevik ihtilalinin yaşanmasıyla Çarlık Rusya sı yıkılmış ve yönetimi ele geçiren Bolşevikler, Birinci Dünya Savaşından çekilmiş olduklarını açıklamışlardır. Rusya nın savaştan çekilmesiyle iki taraf arasında Brestlitovsk Antlaşması yapılmış bu antlaşmaya göre; Rusya Kafkas cephesinde işgal ettiği yerleri gerivermenin yanı sıra Berlin Antlaşmasıyla Rusya ya bıraktığımız Elviya-i Selase ( Kars, Ardahan ve Batum) u da geri aldık. 2- KANAL CEPHESĠ Nedenleri: a. Osmanlı Devleti nin Mısır ı geri İngilizlerden geri almak istemesi b. İngilizlerin, Hindistan a giden sömürge yollarını kesmek istemesi. Osmanlı Devleti bu amaçlar çerçevesinde Almanya nın isteği üzerine 14 Ocak 1915 tarihinde Süveyş kanalına taarruz düzenleyerek cepheyi açtı. Osmanlı Devleti, bu cephede iki defa saldırı hareketi düzenlemişse de her iki saldırı hareketi de başarısızlıkla sonuçlanmıştır. İngilizler açısından çok önemli bir cephe olması itibariyle cephenin açılmasından kapanmasına kadar olan zamanda İngilizler, burayı savunmak amacıyla sürekli sömürgelerinden askeri takviye yapmışlardır. Osmanlı Devletinin bu cephede başarısız olmasının birçok sebebi bulunmaktadır bu sebepler: a. Almanya nın, Osmanlı Devleti ne gereken yardımı yapmaması, b. Osmanlı ordusunun su ve erzak sıkıntısı, c. Bölgenin çöl olması, d. Demiryollarının kanala kadar uzanmamasından ötürü gerekli yardımların zamanında ulaştırılmaması etkili olmuştur da Osmanlı ordusu başarısız olup geri çekildikten sonra, İngilizler bölgenin güvenliğini sağlamak amacıyla karşı taarruza geçmiş, Sina yarımadasını ele geçiren İngilizler kuzeye doğru ilerlemeye başlamışlardır. B) SAVUNMA CEPHELERĠ 1-ÇANAKKALE CEPHESĠ Nedenleri: a. İtilaf Devletlerinin Rusya ile gerekli bağlantıyı kurmak istemesi b. Osmanlı Devleti ile Almanya arasındaki bağlantıyı koparmak istemeleri c. İstanbul u alarak Osmanlı Devleti ni saf dışı bırakarak savaşı kısa zamanda kendi lehlerine bitirmek istemeleri, d. Bulgaristan ı kendi yanlarında savaşa sokmak istemeleri Bu cephe 19 Şubat 1915 yılında İngiliz ve Fransız donanmalarının Çanakkale boğazını geçmek istemeleri

6 üzerine başlamıştır. Ancak Türk topçu bataryalarının üstün atışları ve Nüsrat mayın gemisinin boğaza döşemiş olduğu mayınların etkisiyle İtilaf donanması büyük zayiat alarak geri çekilmek zorunda kalmışlardır. İtilaf Devletleri kısa bir süre sonra İstanbul a kara yoluyla ulaşmak için Gelibolu Yarımadasına büyük bir askeri çıkarma yapmışlardır. Yapılan mücadelede Türk ordusunun üstünlüğü ile sona ermiş, İtilaf Devletleri geri çekilmek zorunda kalmışlardır. Sonuçları 1- Savaşı Osmanlı Devleti nin kazanması üzerine l. Dünya savaşı iki yıl daha uzadı. 2- İnsan kaybının en fazla olduğu cephedir. 3- Rusya ya yardım götürülemediğinden Bolşevik İhtilalinin çıkmasını hızlandı. 4- Almanya nın Avrupa daki savaş yükü hafifledi 5- Bulgaristan ın İttifak Devletleri nin yanında savaşa girmesine neden oldu. 6- M. Kemal in dünyaca tanınmasını neden oldu. 7- Kurtuluş Savaşının ruhunun ortaya çıkması sağladı. 8- Osmanlı Devleti nin Birinci Dünya Savaşında kazandığı tek cephedir. 2-SURĠYE FĠLĠSTĠN CEPHESĠ Nedenleri Osmanlı ordusunun kanal cephesinde yenilmesi üzerine İngilizlerin Sina-Filistin-Suriye hattından hücuma geçmesi üzerine bu cephe açılmıştır. İngilizler, 15 Kasım 1917 yılında Gazze ye girmiş, 9 Aralık 1917 de Kudüs ü almıştır. Bunun üzerine Osmanlı ordusu Şam a çekilmiştir. İngilizler Şeria Nehrinin doğusuna geçerek saldırıya başlamış, Osmanlı ordusunu yenerek Halep e girmişlerdir. Fransızlar da İskenderun u işgal etmişlerdir. UYARI: Halep in iģgalinin Anadolu nun iģgaline neden olacağını düģünen 7. Ordu Komutanı Mustafa Kemal; Halep in kuzeyinde savunma tertibatı aldı. Arap ve Ġngiliz saldırılarını durdurmuģtur. Ancak bu sırada Mondros AteĢkes AntlaĢması imzalanmıģtır. 3- HĠCAZ YEMEN CEPHELERĠ Nedenleri a. İngilizlerin Kızıldeniz e egemen olmak ve Hindistan sömürge yollarının denetimini ele geçirmek istemeleri, b. Petrol bölgesine egemen olmak istemeleri, c. Arapların Osmanlı Devleti nden ayrılmalarını ve bağımsız olmalarını sağlamak Bu bölgedeki cephe Birinci Dünya Savaşının başlamasından hemen sonra İngilizlerin taarruzuyla başlamıştır. Osmanlı Devleti kutsal toprakları korumak amacıyla dört yıl boyunca mücadele etmişse de, İngiliz kışkırtmaları neticesinde Araplar, Türklere karşı İngilizlerle birlikte olup Türklere karşı mücadele etmişlerdir. Mondros Ateşkes Antlaşması nın imzalanmasıyla Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşını kaybettiğin kabul etmiş ve bölge İngiliz işgalline girmiştir. UYARI: Arapların bu bölgelerde Ġngilizleri desteklemesi üzerine Ġslamcılık (Ümmetçilik) düģüncesi geçerliliğini yitirdi. Yerine bölgede Milliyetçilik düģüncesi egemen oldu. 4- IRAK CEPHESĠ a- İngilizlerin, bölgedeki Alman nüfuz ve tehlikesini ortadan kaldırmak b- Petrol yönünden zengin olan Abadan Petrollerini ele geçirmek istemeleri c- İngilizlerin Osmanlı ordusunun İran a girmesini Hindistan ı tehdit etmesini önlemek istemesi İngilizler, 1914 yılında Basra ya asker çıkardı Kasım 1915 yılında Kut-ul Amara da Osmanlı ordusu İngilizleri yenilgiye uğratmıştır. Ancak Osmanlı Devleti 13. Kolordu yu İran a göndermesi üzerine Irak da ki Türk askeri sayısında azalma olmuştur. İngilizlerin takviye alarak yeniden saldırması üzerine 11 Mart 1917 de Bağdat İngiliz işgaline girmiştir. İngilizler, Kerkük ü alarak Musul önlerine kadar ilerlemiş, bu sırada Mondros Ateşkes Antlaşması yapıldığından savaş durmuştur. C-MÜTTEFĠKLERE YARDIM AMACIYLA ASKER GÖNDERDĠĞĠMĠZ CEPHELER 1- Galiçya Cephesi Avusturya nın Galiçya da Ruslara karşı zor duruma düşmesi üzerine Osmanlı Devleti, Almanya ve Avusturya ya yardım etmek amacıyla bu cepheye asker göndermiş, Ruslara karşı savaşmıştır. (1916) 1917 yılında Rus ihtilalinin çıkması üzerine bu cephe kapanmıştır. 2- Romanya Cephesi

7 Osmanlı Devletinin; Romanya ya karşı Bulgarlara yardım etmek amacıyla ordu gönderdiği bir cephedir. Rus ihtilalinin çıkması ve Rusya nın savaştan çekilmesi üzerine Romaya da savaştan çekilmiştir. 3- Makedonya Cephesi Osmanlı Devleti; Avusturya ve Almanya ile birlikte bu bölgede Sırp ve Ruslar a karşı savaştı. 3 Mart 1918 yılında Rusya ile yapılan Brest-Litowsk Antlaşması ile bölgede barış sağlandı. I.Dünya SavaĢında Osmanlı Devletinin Topraklarını PaylaĢmak Ġçin Yapılan Gizli AntlaĢmalar: 1.Ġstanbul AntlaĢması: 10 Nisan 1915 İngiltere ve Fransa; Rusya yı kendi taraflarında tutabilmek amacıyla Boğazlar ve çevresini ile Marmara kıyılarını Rusya ya vermişlerdir. 2.Londra AntlaĢması: 26 Nisan 1915 İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında yapıldı. İtalya ya Osmanlı topraklarından pay verildi. Ege bölgesinden Mersin e kadar olan yerler Konya da dâhil olmak üzere İtalyanlara bırakıldı. İtalya nın 12 Ada üzerindeki hâkimiyeti tanındı. Londra antlaşması ile İtalya İtilaf devletlerinin yanında savaşa girmiş oldu. 3.Sykes-Picot AntlaĢması: 3 Ocak 1916 İngiltere ile Fransa arasında yapıldı. Bu Antlaşmaya göre; Adana-Antalya bölgeleri, Suriye kıyıları ve Lübnan Fransa ya, Musul hariç Irak İngiltere ye bırakılmıştır. Suriye nin diğer bölgeleri ile Musul ve Ürdün ü kapsa-yan bir Arap Krallığı kurulacak, ancak bu Krallık İngiliz ve Fransızların koruyuculuğunda olmasına karar verilmiştir. 4.Petrograt SözleĢmesi: 1916 Rusya ya Boğazlar bölgesine ek olarak Trabzon a kadar olan Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgesinin verilmesine karar verilmiştir. 5.Saint - Jean de Maurienne AntlaĢması: 19 Nisan 1917 İngiltere, Fransa ve İtalya arasında yapıldı. İtalya ya; Antalya, Konya, Aydın ve İzmir verildi. Ancak Rusya savaştan çekildiği için uygulamaya konulamadı, dolayısıyla İtalya ile bu iki devlet arasında antlaşmazlık çıktı. 6.Mac-Mahon AntlaĢması:1916 İngiltere ile Araplar arasında yapılmıştır. Bu antlaşma ile Araplara bağımsız bir devlet söz verilmiş, bunun üzerine Araplar Osmanlıya karşı İngilizlerin yanında savaşmışlardır. Not: Yukarıdaki gizli antlaşmalarla Osmanlı devletinin topraklarının tamamına yakını savaş içinde İtilaf devletleri arasında paylaşılmıştı. Ancak Rusya nın savaştan çekilmesi ve gizli antlaşmaları açıklaması antlaşmalar üzerinde bazı değişikliklerin yapılmasına neden oldu. I. DÜNYA SAVAġINA KATILAN DĠĞER DEVLETLER 1.Ġtalya nın SavaĢa Katılması (20 Mayıs 1915) İtalya Birinci Dünya Savaşı öncesinde İttifak bloğunda yer almasına rağmen, aynı blokta yer aldığı Avusturya- Macaristan İmparatorluğuyla Balkanlar ve Adriyatik kıyılarıyla ilgili sorunlar yaşamaya başlamışlardır. Savaş başladığında bu sebepten dolayı İtalya savaşa girmeyerek tarafsızlığını ilan etmiştir te İngiltere nin başını çektiği İtilaf Devletleri denizlerde güçlü olan İtalya yı kendi yanlarında savaşa sokmak için, İtalya ya toprak vaadinde bulunmuş ve taraflar arasında anlaşma yapılmıştır. İtalya savaş sonrasında kendisine verile toprakları ele geçirmek için İtilaf Devletlerinin yanında savaşa girmiştir. 2.Bulgaristan ın SavaĢa Katılması (6 Ekim 1915) Bulgaristan ın konumu iki blok açısından da önemliydi. Almanya; Osmanlı Devleti ile İngiltere ise Rusya ile kara yoluyla yardımlaşmak amacıyla Bulgaristan ı kendi saflarında istiyorlardı. Bulgaristan ise; Sırbistan ile arası açık olduğundan İtilaf bloğuna pek sıcak bakmıyordu. Osmanlı Devleti nin Çanakkale Savaşını kazanması üzerine İttifak grubunda savaşa dâhil olmuştur. 3.Romanya nın SavaĢa Katılması: (28 Ağustos 1916) Romanya; Avusturya dan Tarnsilvanya yı ve Baserabya yı istiyordu. Bu isteklerinin kabul edilmesi üzerine İtilaf Bloğunun yanında savaşa girdi. Rusya da Bolşevik İhtilalinin yaşanması ve savaştan çekilmesi üzerine Romanya da savaştan ayrılmıştır. 7 Mayıs 1918

8 Romanya, Rusya dan sonra savaştan ayrılan ikinci devlet oldu. 4.Japonya nın SavaĢa Katılması Birinci Dünya Savaşı Avrupa da başladıktan kısa bir süre sonra Japonya Almanya nın Uzak Doğudaki sömürgelerini ele geçirmek için savaşa katılmıştır. Dört ay içinde amacına ulaşan Japonya savaşı kendi açısından sona erdirerek, savaştan ayrılmıştır. NOT: Birinci Dünya Savaşından ilk çekilen devlet Japonya olmuştur. 5.Yunanistan ın SavaĢa Katılması: (26 Haziran 1917) Yunanistan, Bulgaristan ile arası açık olduğundan ve bu devletin ittifak bloğuna girmesi üzerine İngiltere ile anlaşarak İtilaf Devletlerinin yanında savaşa katılmıştır. NOT: Yunanistan, I. Dünya savaşına en son katılan devlettir. 5.ABD nin SavaĢa Katılması: (2 Nisan 1917) ABD Birinci Dünya Savaşı başladığında tarafsızlığını ilan etmişse de, üretmiş olduğu silahları İngiltere ve Fransa ya satmaya başlamıştır. Bu durum Almanya nın zararına olduğundan kısa bir süre sonra Almanya ABD ye ait ticaret ve yolcu gemilerine saldırmaya başlamıştır. Almanya nın saldırıları ABD nin İtilaf Devletlerine yanaşmasına neden olmuş, 1917 de ABD Başkanı Wilson kendi adıyla yayınladığı bildirgenin İtilaf Devletlerinin kabul etmesi kaydıyla, İtilaf Devletlerinin yanında savaşa katılacaklarını ilan etmiştir. İtilaf Devletleri savaşı kısa zamanda kendi lehlerine sonuçlandırmak için bu bildirgeyi kabul ederek ABD ile ittifak yapmış ve ABD resmen savaşa girmiştir. UYARI: Amerika nın l. Dünya savaģına Ġtilaf bloğu saflarında katılması savaģın kaderini değiģtiren en önemli olaydır. WILSON PRENSĠPLERĠ I. Dünya Savaşı nın kaderi ABD nin savaşa katılmasıyla değişti. ABD Başkanı Wilson savaşı bitirmek için kendi adıyla anılan Wilson İlkelerini yayınladı. Maddeleri: a. Yenen devletler yenilenlerden toprak almayacak. Not: Bu madde Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla çiğnendi. b. Yenenler yenilenlerden savaş tazminatı istemeyecek. Not: Galip devletler onarım masrafı adı altında büyük paralar istediler. c. Devletlerarası gizli antlaşmalar yapılmayacaktır, açık diplomasi uygulanacaktır. Not: Bu madde ile Osmanlı devleti aleyhine yapılan gizli antlaşmalar geçersiz sayılmıştır. d. Devletlerarası anlaşmazlıklar savaşla değil barışçı yollarla çözümlenecektir. Bu amaçla milletlerarası bir teşkilat kurulacaktır. Not: Milletler cemiyetinin temel fikridir. e. Türklerin çoğunlukta bulunduğu yerlerde Osmanlı devletinin egemenliğine bırakılacaktır. Not: Bu madde Türk kurtuluş hareketinin hukuksal kaynağı olmuştur. f. Osmanlı topraklarında yaşayan diğer uluslara çoğunlukta oldukları yerlerde bağımsızlık hakkı tanınacaktır. Not: Bu maddeden hedeflenen Doğuda bir Ermeni ve Kürt devletinin kurulmasıdır. İlk defa Kürt devletinin kurulması fikri Wilson Prensipleriyle ortaya çıkmıştır. g. Boğazlar bütün ticaret gemilerine açık olacak ve Boğazların denetimi uluslararası bir komisyona bırakılacaktır. h. Alsas-Loren Fransa ya verilecek. UYARI: Wilson ilkeleri her ne kadar dünya barıģını sağlamak amacıyla yayınlanmıģ olsa da Ġngiltere, Fransa ve Ġtalya bu ilkeleri çıkarlarına ters buldukları için çiğnemiģler dolayısıyla da Wilson ilkeleri uygulanamamıģtır. SAVAġIN SONA ERMESĠ: Rusların savaştan çekilmesi savaşın gidişatını İttifak devletleri lehine çevirmiştir. Ancak Almanların, Amerikan gemilerini batırmasıyla ABD nin, İngiltere nin yanında savaşa katılması, savaşın kaderini tamamen değiştirmiş ve savaş İttifak devletlerinin lehine dönmüştür. Savaşa ittifak devletlerinin yanında giren Bulgaristan 28 Eylül 1918 de yenilgiyi kabul ederek savaştan çekilmiştir. NOT: Ġttifak Devletleri içinde savaģtan ilk çekilen devlet Bulgaristan olmuģtur.

9 Almanya ile Osmanlı arasındaki savaş malzemeleri Bulgaristan aracılığı ile sağlanıyordu. Bulgaristan ın savaştan çekilmesi üzerine Almanya ile Osmanlı Devleti arasında kara bağlantısı kopmuş, Osmanlı Devleti Almanya dan yardım alamaz duruma gelmiştir. Bunun yanı sıra Wilson ilkelerinin her devlete yaşam hakkı tanıması, yenen devletlerin yenilen devletlerden toprak ve savaş tazminatı almayacak gibi hükümlerine inandıklarından savaşa son vererek Mondros Ateşkes Antlaşmasını imzalamışlardır.(30 Ekim 1918) Avusturya Macaristan İmparatorluğu ise bünyesindeki iç karışıklıklardan dolayı 3 Kasım 1918 de imzaladığı Villa Gusti Ateşkesi ile savaştan çekilmiştir. Savaşta tek başına kalan Almanya ise 11 Kasım 1918 de imzaladığı Rethondes Ateşkesi ile savaştan çekilmiştir. I. DÜNYA SAVAġININ SONUÇLARI: 1- Milyonlarca insanın ölümüne neden oldu. 2- Dünyada büyük ekonomik bunalımlar yaşanmaya başladı. 3- Büyük İmparatorluklar yıkılarak (Çarlık Rusya, Avusturya-Macaristan, Osmanlı İmparatorluğu) yerine milli devletler kurulmuştur.(türkiye, Polonya, Çekoslovakya, Yugoslavya, Macaristan) 4- Dünya siyasi haritası değişmiştir. 5- Sömürgecilik şekil değiştirerek Manda ve Himaye ye dönüşmüştür. 6- Kominizim, Faşizm, Nazizim gibi siyasi yönetim şekilleri ortaya çıktı. 7- Almanya nın Orta doğudaki etkinliği sona erdi. 8- İngiltere ve Fransa nın sömürgeleri arttı. 9- Milletler cemiyeti açıldı. 10- Bu savaşta ilk kez Zırhlı silahlar, Denizaltılar, uçaklar ve kimyasal silahlar kullanıldı. ĠTTĠFAK DEVLETLERĠYLE YAPILAN ANLAġMALAR Selanik AteĢkes AntlaĢması Bulgaristan 29 Eylül 1918 Nöyyi BarıĢ AntlaĢması 27 Kasım 1919 Mondros AteĢkes AntlaĢması Osmanlı Devleti 30 Ekim 1918 Sevr BarıĢ AntlaĢması 10 Ağustos 1920 Avusturya Macaristan Almanya Willaquiste AntlaĢması 11 Kasım1918 Sen Jermen BarıĢ AntlaĢması (Saint Germain) 10 Eylül 1919 Bu antlaşma ile Çekoslovakya ve Yugoslavya kuruldu. Willaquiste AntlaĢması 11 Kasım 1918 Triyanon BarıĢ AntlaĢması 4 Haziran 1920 Rethondes AntlaĢması 1918 Wersailles (Versay) BarıĢ AntlaĢması 28 Haziran 1919 Bağımsız Polonya kuruldu. 1.Almanya ile Versay AntlaĢması: 28 Haziran 1919 a. Alsas-Loren Fransa ya bırakılacak b. Almanya nın sömürgeleri İngiltere, Fransa, Belçika ve Japonya arasında paylaşılacak c. Zorunlu askerlik ve donanma kalkacak d. Almanya on yıl boyunca İtilaf devletlerinin kömür ihtiyacını karşılayacak e. Almanya Polonya ya bağımsızlığını verecek f. Almanya savaş tazminatı ödeyecek UYARI: Bu antlaģma sonucunda Almanya da rejim değiģikliği olmuģtur. Versay antlaģması II. Dünya savaģının çıkmasına neden olacaktır. I.Dünya SavaĢında en ağır Ģartlar taģıyan anlaģma olması itibariyle önemlidir. 2.Avusturya ile Saint-Germain antlaģması I. Dünya savaşının sonlarına doğru Avusturya-Macaristan imparatorluğu dağıldığı için İtilaf devletleri ayrı ayrı antlaşmalar imzalamıştır. Avusturya; Yugoslavya, Macaristan ve Çekoslovakya nın bağımsızlığını kabul etmek zorunda kalmıştır. 3.Bulgaristan ile Nöyyi antlaģması 27 Kasım 1919 a. Bulgaristan; Gümülcine ve Dedeağaç ı Yunanistan a Makedonya nın bir kısmını Yugoslavya ya bırakılacak. b. Zorunlu askerlik kaldırılacak. c. İtilaf devletlerine savaş tazminatı ödenecek.

10 4.Macaristan ile Triyanon antlaģması 4 Haziran 1920 Bu antlaşmanın diğerlerine göre fazla gecikmesinin sebebi Komünist yanlılarının Macaristan da isyan çıkarmalarıdır. a. Macaristan: Çekoslovakya ya Slovakya yı, Romanya ya Tarnsilvanya yı, Yugoslavya ya Hırvatistan ı verecektir. b. Zorunlu askerlik kalkacak c. İtilaf devletlerine savaş tazminatı ödeyecek I. Dünya savaģını sona erdiren antlaģmaların ortak özellikleri: 1. Polonya, Çekoslovakya, Macaristan ve Yugoslavya gibi devletler kurulmuştur. 2. Savaşa katılan devletlerin sınırları değişmiştir. 3. Yenilen devletlere siyasi, askeri ve ekonomik sınırlamalar getirilmiştir. 4. Devletlerarası siyasi dengeler bozulmuştur. 5. İngiltere en karlı çıkan devlet olmuştur. 6. Bazı devletler tarih sahnesinden çekilmiştir. MONDROS ATEġKES ANTLAġMASI VE SONRAKĠ GELĠġMELER MONDROS ATEġKES ANTLAġMASI (30 EKĠM 1918) ABD nin savaşa girişi I Dünya Savaşının gidişatını değiştirmiş, savaş İtilaf Devletleri nin lehine dönmüştür. İttifak Devletleri nden olan Bulgaristan yenilgiyi kabullenip, savaştan ayrılması Osmanlı Devleti ile Almanya arasındaki kara bağlantısını koparmış, Osmanlı yardım alamaz durumuna gelmiştir. ABD başkanı Wilson un yayınladığı prensipler, insancıl ve her millete yaşam hakkı tanımış olması gibi özelliklerden dolayı savaşı daha fazla devam ettirmenin gereği kalmadığına inanan Osmanlı devlet adamları, hükümete baskı yapmaya başlamıştır. İttihat ve Terakki cemiyeti bu baskılara dayanamayıp hükümetten düşmüştür. Yeni hükümete ise Ahmet İzzet paşa gelmiştir. İttihat ve Terakki cemiyetinin liderleri olan Cemal, Talat ve Enver paşalar divan-ı harpte savaş suçlusu olarak yargılanmamak için yurtdışına kaçmışlardır. Ahmet İzzet Paşa, hükümeti kurduktan hemen sonra Osmanlı Devletini savaştan çıkarmak amacıyla, İngiltere ile görüşmelere başlamıştır. Yapılan görüşmeler neticesinde, Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri nin temsilcisi olan İngilizlerle Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmaya Ahmet İzzet Paşa kabinesinde Bahriye Nazırı Rauf Bey imza atmıştır.(30 Ekim 1918) UYARI: Mondros AteĢkes AntlaĢması son derece ağır Ģartlar taģımasına rağmen, Osmanlı Devleti Wilson Ġlkelerine inanarak bu antlaģmayı kabul etmiģtir. MONDROS ATEġKES ANTLAġMASININ HÜKÜMLERĠ 1- İtilaf Devletlerinin güvenliğini tehdit eden bir durum ortaya çıkarsa İtilaflar istedikleri stratejik bir bölgeyi işgal edebilecektir.(7.madde) NOT: Bu madde Osmanlı topraklarını açıktan açığa işgallere hazır bir konuma getirmiştir. Yoruma açık olan bu maddeye bağlı olarak Anadolu Yer yer işgale uğramaya başlamıştır. Ayrıca itilaf devletleri savaş sırasında kabul etmiş oldukları Wilson ilkelerine ters düşmeden işgal hareketi yapmasına zemin hazırlamıştır. UYARI: Bu antlaģmadan sonra, Osmanlı Devleti baģlayan iģgallere kaģı mücadele etmekten ziyade iģgallere tepkisiz kalarak 7.maddenin olumsuzluklarını giderebileceklerine inanmıģlar, hatta Anadolu da baģlayan Kuvva-i milliye hareketlerini engellemeye çalıģmıģlardır. Devlet adamlarının düģüncesi Ġtilaf Devletlerine ve azınlıklara karģı herhangi bir tepki gösterilecek olursa ĠĢgaller hızlanacaktır Ģeklinde olmuģtur. 2- Vilayet-i sittede (Erzurum, Bitlis, Diyarbakır, Sivas, Van ve Elazığ)herhangi bir karışıklık çıkarsa bu bölge İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecektir. NOT: İtilaf Devletleri 7.Madde çerçevesinde Doğu Anadolu yu işgal edebilecekleri halde, bu antlaşmaya özellikle 24.maddeyi de eklemişlerdir. Bu maddenin konmasındaki temel sebep; ileride kurmayı tasarladıkları Ermeni Devleti nin zeminini hazırlamaktır. 3- Osmanlı Devleti bütün ulaşım ve haberleşme istasyonlarını İtilaf Devletleri nin kontrolüne bırakacak. NOT: Ulaşım ve haberleşme bir devletin can damarlarıdır. İtilaf Devletleri nin bu istasyonların kontrolünü ele geçirmek istemesinin sebebi; Türk milletinin birbiriyle olan bağlantısını ve haber almalarının önüne geçmek, işgalleri bu noktadan kolaylaştırmaktır. 4- Bütün liman ve tersaneler İtilaf Devletleri nin denetimine bırakılacak NOT: İtilaf Devletleri askeri sevkıyat ve sömürgecilik açısından liman ve tersaneleri kontrol altında tutmayı amaç edinmişlerdir.

11 5- Boğazlardaki Türk askeri istihkâmları İtilaf Devletlerine teslim edilecek, boğazlar bütün gemilere açık olacak. NOT: Boğazlardaki Türk askeri istihkâmlarının boşaltılarak İtilaf Devletlerine bırakılması Osmanlının boğazlar üzerindeki hâkimiyetini sona erdirdiği gibi Osmanlı Devleti nin Anadolu ve Rumeli toprakları arasındaki bağını koparmıştır. Yani Osmanlının toprak bütünlüğünü bozmuştur. 6- Toros tünelleri İtilaf devletlerinin denetimine bırakılacak NOT: Tüneller stratejik bölgeler arasında yer almaktadır. Toros Tünelleri bölgeleri birbirine bağlaması itibariye önemlidir. İşgal hareketleri sırasında asker ve malzeme sevkiyatını sağlamayı amaç edinmişlerdir. 7- Sınırların denetlenmesi dışında ki tüm Osmanlı ordusu terhis edilecek, silah ve malzemeler toplanarak depolara yerleştirilecektir. NOT: İtilaf devletleri, Osmanlı topraklarını herhangi bir direnişle karşılaşmadan işgal etmeyi sağlamak amacıyla bu hükmü anlaşma metnine koymuşlardır. Bu hükme rağmen doğuda Kazım Karabekir, emrindeki 15. Kolorduyu dağıtmamıştır. 8- Osmanlı Devleti elindeki bütün savaş esirlerini (Ermeniler dâhil) serbest bırakılacak, ancak buna karşılık Osmanlı savaş esirleri serbest bırakılmayacaktır. NOT: Bu anlaşma maddesi Wilson İlkelerinin; Devletlerin eşitlik ilkesi benimsenecektir hükmüne aykırıdır. 9- İtilaf devletleri kömür, akaryakıt gibi tüm ihtiyaçlarını Osmanlı devletinde karşılayacaklardır. NOT: Bu madde ile Osmanlı Devleti nin toprakları açıktan açığa sömürge haline getirilmek istendiğinin bir göstergesidir. 10- Kapitülasyonlar genişletilerek devam edecek Mondros AteĢkes AntlaĢmasıyla birlikte; a. Osmanlı Devleti tamamen İtilaf Devletleri nin denetimine girmiştir. b. Osmanlı devleti fiilen sona ermiş ve savunmasız bırakılmıştır. c. İtilaf Devletleri I. Dünya savaşıyla işgal edemedikleri Osmanlı topraklarını, Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla işgal etmeye başlamışlardır. d. Boğazların İtilaf devletleri denetimine girmesiyle Anadolu ile Rumeli arasındaki bağ kopmuştur. e. Ermeni devletinin kurulmasına zemin hazırlanmıştır. f. Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla başlayan işgallere karşı Türk millet direnişe geçmiş ve Anadolu da Müdafaa-i Hukuk cemiyetlerini kurmuşlardır. Mondros Ateşkes Antlaşmasının imzalanmasıyla Osmanlı Devleti tamamen İtilaf Devletlerinin denetimine girmiştir. Mondros un 7. maddesini gerekçe gösteren İtilaflar Anadolu da yer yer işgal hareketlerine başlamış, İtilaf Devletlerinden destek alan Azınlıklar Anadolu nun çeşitli bölgelerinde iç karışıklıklar çıkararak işgallerin hızlanmasına yardımcı olmaya başlamışlardır. Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra ilk işgal edilen yer, İngilizler tarafından Musul olmuştur. (3 Kasım 1918) 13 Kasım 1918 de ise İtilaf donanması İstanbul a gelerek İstanbul u gayrı resmi işgal etmişlerdir. İtilaf donanmasının İstanbul a gelmesi Osmanlı Devletinin fiilen sona erdiğini göstermektedir. NOT: Misak-i Milli kararlarının Mebusan Meclisince kabul edilmesi üzerine 16 Mart 1920 yılında İstanbul resmen işgal edilmiştir. UYARI: Ġstanbul'un fiilen iģgal edildiği gün "Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı" görevi sona eren ve Ġstanbul'a gelen Mustafa Kemal Ġtilaf donanmasını boğazda görünce "Geldikleri gibi giderler" sözünü bu sırada söylemiģtir. Daha sonraki zamanlarda ise Adana, Hatay, Antep, Maraş, Urfa gibi şehirler Fransa tarafından işgal edilmeye başlanmıştır. UYARI: Türk milletinin ĠĢgallere karģı ilk silahlı direniģi Hatay Dörtyol da meydana gelmiģtir. PARĠS BARIġ KONFERANSI İtilaf devletleri I.Dünya Savaşı devam ederken savaş sonrasında uygulayacakları politikaları karara bağlamak, gizli paylaşım planlarını uygulamak ve savaş sonrası, İttifak Devletleriyle yapacakları barış antlaşmalarının taslaklarını hazırlamak amacıyla Fransa nın başkentinde bir araya gelerek yapmış oldukları bir görüşmedir. Bu konferansa İngiltere, Fransa, Amerika, İtalya ve Japonya katılmıştır. Konferansın en etili ve güçlü devleti ise İngiltere olmuştur. Konferans başladığında İngiltere, kabul etmiş oldukları Wilson ilkelerinden dolayı sömürgelerini kaybetmemek ve yeni sömürgeler elde etmek amacıyla konferansa bir takım fikirler ortaya atmıştır.

12 İngiltere; I.Dünya Savaşından sonra bağımsızlığını elde edecek olan milletlerin kendilerini idare edemeyeceklerini ve bu sebepten dolayı bu milletlerin, Milletler cemiyeti tarafından idare edilmesini, Milletler cemiyeti adına ise bu işi büyük devletlerin üstlenmesi gerektiğini iddia etmiştir. UYARI: Ġngiltere nin konferansta bu fikri ortaya atmasındaki temel sebep; Wilson Ġlkesi nin sömürgecilik yapılmayacak maddesiyle ters düģmeden sömürgeciliğini devam ettirmek ve sömürgeciliğine resmi bir kılıf bulmaktır. NOT: İngiltere nin konferansa sunduğu bu teklif dünya tarihinde ilk defa Manda ve Himaye adıyla bir yönetim şeklinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Sömürgecilik şekil değiştirerek Manda ve Himaye ye dönüşmüştür. Paris Barış konferansının en önemli siyasi gelişmelerinden biride; İngiltere nin Batı Anadolu da Rumların çoğunlukta olduğunu ve bu sebepten dolayı Wilson İlkesinin Milletlerin çoğunluk ilkesi benimsenecektir. maddesine göre bu bölgenin İtalya ya değil de Yunanistan a bırakılmasın iddia etmesidir. İngiltere nin bu iddiası İtalya nın itirazlarına rağmen kabul edilmiş, Batı Anadolu İtalya dan alınarak, Yunanistan a verilmiştir. NOT: İngiltere nin Batı Anadolu nun Yunanistan a bırakılmasını sağlamasındaki temel sebep; Ege Denizinde güçlü bir İtalyan devleti görmek istememesinde dolayıdır. İngiltere, İtalya yerine kendi çıkarları doğrultusunda kullanacağı Yunanistan ı tercih etmiştir. UYARI: Bu olay Ġtilaf Devletleri arasındaki ilk anlaģmazlığın ortaya çıkmasını, Ġngiltere ile Ġtalya nın arasının açılmasını sağlamıģtır. Paris Barış Konferansı nın sonlarına doğru İngiltere, Türklerin Batı Anadolu da Hıristiyanları katlettiği iddiasını ortaya atmıştır. NOT: İngiltere nin bu iddiasındaki temel sebep, bölgenin Yunanistan tarafından işgalini sağlamaktır. Mondros Ateşkes Antlaşmasının İtilaf Devletlerinin güvenliğini tehdit eden bir iç karışıklık çıkarsa, İtilaflar istedikleri stratejik bir bölgeyi işgal edecektir. (7.madde) maddesini yürürlüğe sokmaktır. Konferansın sonuçları: 1. Cemiyet-i Akvamın kurulması kararlaştırıldı. 2. Mandacılık (Mandater) benimsenerek, sömürgecilik anlayışı bu şekilde sürdürüldü. 3. Arapların yaşadığı topraklar İngiltere ve Fransa ya bırakıldı. 4. Doğu Anadolu da Amerikan mandasında bir Ermeni devletinin kurulmasına karar verildi. 5. Wilson ilkeleri benimsenmediği için ABD-İtilaf devletleri arasında anlaşmazlık başladı. 6. Gizli antlaşmalarla İtalya ya bırakılan İzmir ve Batı Anadolu Yunanistan a verildi. 7. Bu konferans ile Yunanistan, Türk topraklarında hak sahibi olmuştur. 8. Gizli antlaşmalarla Rusya ya bırakılan boğazlar İtilaf devletlerinin kontrolüne bırakılmıştır. 9. Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan ile imzalanacak barış antlaşmalarının maddeleri belirlenmiştir. 10. Osmanlı devletinin topraklarının paylaşımında uzlaşamadıkları için bu konferansta Osmanlılarla imzalanacak olan barış antlaşmasının şartları belirlenememiştir. UYARI: Osmanlılarla imzalanacak olan Sevr antlaģmasının Ģartları San Remo konferansında belirlenecektir. Ġzmir in ĠĢgali (15 Mayıs 1919) Paris Barış Konferansında İngilizlerin Batı Anadolu yu Yunanistan a bıraktırması ve Türkler in Hıristiyanları katlettiği iddiasını ortaya atmasıyla, Yunanistan ın işgal hareketinin önü de açışmış oldu. Bütün hazırlıklarını tamamlayan Yunanistan 15 Mayıs 1919 da donanmasıyla birlikte İzmir e asker çıkarmaya başlamıştır. İşgalin ilk saatlerinde Hasan Tahsin adındaki gazetecimiz Rum subayını öldürmüştür. UYARI: Hasan Tahsin in, iģgalin ilk saatlerinde düģmana sıkmıģ olduğu bu ilk kurģun kurtuluģ savaģının baģlangıcını oluģturmaktadır. İzmir de yaşayan Rum azınlıklar bu işgal hareketini büyük bir sevinçle karşılamış, Rum askeriyle birlikte Türklere karşı büyük bir katliam hareketine girişmişlerdir. Yunan ordusu İzmir hükümet konağını basarak buradaki askerlerimizi şehit etmişlerdir. Yunanlılar İzmir in işgalinden sonra işgal alanlarını genişlettiler. Yunanlılar, İzmir, Manisa, Ayvalık yöresini içine alan Akhisar, Alaşehir ve Nazilli nin batısında geçen ve Milne Hattı denilen hatta kadar ilerledi. İzmir in işgali Türk milletinde büyük bir yankı uyandırmış tır. Türkler işgalden dolayı tüm yurtta büyük protesto mitingleri düzenlemişlerdir. İstanbul Hükümeti ise işgallere tepkisiz kalmıştır. Milli duygular etrafında birleşen Türk halkı silahlanarak Yunan işgaline karşı

13 silahlı direnişe geçmiş ve böylelikle Kuvva-i Milliye adıyla teşkilatlar kurmuşlardır. UYARI: Ġzmir in iģgalinden önce Anadolu nun birçok yerinde iģgal hareketleri yaģanmıģsa da Türk Milletinin bu iģgallere tepkisi pek fazla olmamıģtır. Çünkü bu iģgallerde Ġtilaf Devletleri sürekli iģgallerin geçici olduğunu Ġddia etmiģlerdir. Ancak Ġzmir in iģgali tamamen bir ilhak özelliğini taģımaktadır. Yunanlıların amacı Batı Anadolu da Rumların çoğunlukta olduğu iddiasına bağlı olarak Ġzmir ve Batı Anadolu yu kendi topraklarına katmaktı. Bu özellik Türk Milletinin tepki göstermesine ve silahlı direniģe geçmelerine neden olmuģtur. İzmir in işgaline ilk protesto Hukuk-ı Beşer (İnsan Hakları) Gazetesi başyazarı Hasan Tahsin (Osman Recep Nevres) tarafından yapılmıştır. İzmir in işgali Kuvay-i Milliye nin doğuşunu Kurtuluş Savaşı nın başlamasını kolaylaştırmıştır. Mustafa Kemal İzmir in işgalinin protesto edilmesini istemiştir. İzmir in NOT işgalini kınayan toplantıların ilki Darülfünun konferans salonunda yapılmıştır. 19 Mayıs 1919 da Fatih Mitingi, Mayıs 1919 tarihinde Türk kadınları tarafından yapılan Kadıköy ve Sultanahmet Mitingleri milli birlik ve beraberliğin çekirdeğini oluşturdu. Eskişehir, Havza, Bursa, Tire ve pek çok yerde mitingler yapıldı. Kuvay-ı Milliye Harekâtı Kuvay-ı Milliye; İtilaf devletlerinin Mondros Ateşkes Antlaşmasının 7. Maddesine dayanarak Anadolu yu işgal etmesine bir tepki olarak, Türk milletinin kendi haklarını savunmak amacıyla kurdukları bir harekettir. Bu hareket; Yunanlıların İzmir i işgal etmesine bir tepki olarak doğdu, Ege bölgesinde Yunanlılara karşı cephe kurarak, düzenli ordunun kurulmasına kadar düşmanı buralarda oyaladı. Amiral Bristol Raporu (13 Ekim 1919) Yunan ordusunun İzmir ve Batı Anadolu yu işgal etmesi üzerine, Türk Milletinin tüm yurtta başlattığı protesto mitingleri ve Batı Anadolu da ortaya çıkan Kuvva-i Milliye hareketleri Dünya basınının Türk milletinin haklılığını belirtir bir şekilde yazılar yazmaya başlamasına neden olmuştur. Bu durum karşısında fazla kayıtsız kalamayan Milletler cemiyeti bölgede olup bitenleri araştırmak amacıyla ABD nin Milletler cemiyeti temsilcisi olan Amiral Bristol u görevlendirdi. Amiral Bristol Batı Anadolu da yaptığı incelemeden sonra bu gözlemlerini bir rapor halinde, Milletler Cemiyetine sunmuştur. Amiral Bristol un raporuna göre; 1. Batı Anadolu da Rumların çoğunlukta olduğu hususunda, Milletler Cemiyeti ne verilen bilgiler, asılsızdır. Bölgede Türkler Çoğunluktadır. 2. Batı Anadolu da Türkler in Rumlara katliam yaptığı iddiaları asılsızdır. Bölgedeki katliamlardan Yunan ordusu sorumludur. 3. Yunan ordusunun Bölgede yaptığı hareket bir ilhaktır. Yunan ordusu bölgeden derhal çekilmeli yerine İtilaf kuvvetleri gönderilmelidir. NOT: İngiltere, Paris Barış Konferansında Batı Anadolu yu Yunanistan a bırakmak için Bölgede Rumların çoğunlukta olduğunu iddia etmiş, Yine bölgenin Mondros Ateşkes Antlaşmasının 7. maddesine göre işgalini sağlamak için Türklerin Rumları katlettiği iddiasını ortaya atmıştı. Amiral Bristol Batı Anadolu da yaptığı incelemeler neticesinde bu olayların doğru olmadığını İngiltere nin konferansa yanlış bilgi verdiğini açıkça dile getirmiş, Türklerin haklı olduğu açıkça belli olmuştur. UYARI: Bu rapor Türklerin uluslararası alanda haklılığını ortaya koyan belgedir. MONDROS ATEġKES ANTLAġMASINDAN SONRA KURULAN CEMĠYETLER A- Yararlı Cemiyetler (Milli Cemiyetler) Türk ulusunun işgallere karşı kendisini korumak ve halkı bilinçlendirmek amacıyla kurmuş olduğu cemiyetlerdir. 1- Trakya PaĢaeli Mudafa-i Hukuk Cemiyeti Merkezi Edirne de olan bu cemiyet, Trakya nın Rumlara verilmesine karşı çıkarak, silahlı mücadeleyi başlatmıştır. Osmanlı Devleti bunu sağlayamazsa, gerekirse Batı Trakya yı kapsar nitelikte, Trakya Türk Cumhuriyetini kurmayı amaçlamışlardır.

14 UYARI: Kronolojik olarak kurulan ilk cemiyet Trakya PaĢaeli Cemiyeti olmakla beraber Kuva-i Milliye Hareketini baģlatan ilk cemiyet Ġzmir Reddi Ġlhak Cemiyeti kabul edilir. 2- Doğu Anadolu Mudafa-i Hukuk Cemiyeti Doğu Anadolu da Ermeni Devletinin kurulmasını engellemek amacıyla kurulmuş olan bir cemiyettir. Doğu Anadolu daki bütün şehirlerde şubeler açmıştır. En önemli şubesi ise Erzurum dadır. Erzurum un önemli olmasındaki sebebi; Mondros un hükümlerine aykırı davranarak ordusunu dağıtmayan Kazım Karabekir in karargâhının bu şehirde olmasından kaynaklanmaktadır. Bu cemiyet Ermeni Devletinin kurulmasına engel olmak amacıyla bir toplantı düzenlemişlerdir. Bu toplantıda uygulayacakları çalışma metotlarını belirlemişlerdir. Buna göre; a. Hiçbir şekilde bölgeden göç edilmeyecektir. UYARI: Bu karar Wilson ilkeleri doğrultusunda Doğu Anadolu'da Türk nüfusunun, Ermenilere oranla azalmasını önlemek için alınmıģtır. b. Bölgede herhangi bir işgal hareketi olursa silahlı direnişe geçilecektir. c. Bölgede yapılacak araştırmalarla bölgenin Türk yurdu olduğu ispatlanacaktır. d. Bilim, iktisat ve din alanında örgütlenilecek 3- Ġzmir Mudafa-i Hukuk Cemiyeti Ege ve çevresinin Türklere ait olduğunu savunmuş olan bu cemiyet, Alaşehir kongresinden sonra faaliyetlerini İstanbul a kaydırmıştır. 4- Redd-i Ġlhak Cemiyeti İzmir in Yunanlılara verilmesini önleme amacıyla kurulmuş olan bu cemiyet İzmir in işgaliyle birlikte silahlı direnişe geçerek Yunan ordusuna ciddi zararlar vermiştir Kuvva-i Milliye ruhunun çıkmasını sağlayan cemiyettir. UYARI: KurtuluĢ savaģı döneminde Balıkesir ve AlaĢehir kongrelerini düzenleyen bu cemiyettir. 5- Kilikyalılar Cemiyeti Adana ve çevresinin Fransız ve Ermenilere karşı mücadele eden bir cemiyettir. Güney cephesinde başarı kazanmamızı sağlayan cemiyettir. 6- Trabzon Muhafaza-i Hukuk-i Milliye Cemiyeti Trabzon ve çevresinin Rumlara verilmesine karşı çıkmıştır. Merkezi Trabzon dur. 7- Milli Kongre Cemiyeti İstanbul da çalışma yürüten bir cemiyettir. Fransızca bir gazete çıkararak Türklerin haklı sesini tüm dünyaya duyurmaya çalışmıştır. Kuvva-i Milliye terimini ilk defa bunlar gazetelerinde kullanmışlardır. Milli Cemiyetlerin Genel Özellikler 1. Mondros Ateşkes Antlaşması'na tepki olarak ortaya çıkmışlardır. 2. Cemiyetlerin oluşmasında en önemli duygu milliyetçiliktir. 3. Bölgesel kurtuluşu amaç edinmişlerdir. 4. Yeni bir devlet kurmayı amaçlamamışlardır. 5. Milli cemiyetler 7 Eylül 1919 Sivas kongresinde Anadolu ve Rumeli Mudafa-i Hukuk cemiyeti adı altında toplanarak, ulusal bir nitelik kazanmışlardır. B- Zararlı Cemiyetler Bunlar kendi aralarında ikiye ayrılır. l. Azınlıklar Tarafından Kurulan Cemiyetler 1- Mavri Mira Cemiyeti Yunan ilerleyişini kolaylaştırmak ve büyük bir Yunan krallığının kurulmasını sağlamak amacıyla kurulmuştur. Yunan çetelerine silah ve cephane sağlamışlardır. Merkezi İstanbul olan, Bu cemiyetin alt komiteleri de şunlardı: Yunan Kızılhaç Cemiyeti, Resmi Göçmenler Komisyonu, Rum İzcilik Komisyonu dur. 2-Rum Pontus Cemiyeti Fatih Sultan Mehmet tarafından ortadan kaldırılan Pontus Rum Devletini tekrar canlandırmak amacıyla kurulmuştur. 3- Etnik-i Eterya Cemiyeti Batı Anadolu nun Yunanistan bırakılmasın sağlamak amacıyla çalışma yürüten bir cemiyettir. UYARI: Ġlk kurulan zararlı cemiyettir yılında Osmanlı Devletine karģı Yunan isyanını desteklemek amacıyla kurulmuģtur. Yunanistan ın bağımsızlığını elde etmesi üzerine faaliyetlerine son vermiģ olan bu cemiyet, Mondros AteĢkes AntlaĢmasından sonra yeniden kurulmuģtur.

15 4- Ermenilerin KurmuĢ Olduğu Cemiyetler TaĢnak ve Hınçak Bu iki cemiyetin ortak amacı Doğu Anadolu Bölgesinde bağımsız bir Ermeni Devleti kurmaktır. Bu amaca ulaşmak için bölgede çeteler kurarak Türkleri katletmek ve göçe zorlayarak Türk nüfusunu Ermenilere nazaran azınlık durumuna düşürmek, bir taraftan da bölgede iç karışıklıklar çıkararak Mondros un 24. maddesinin yürürlüğe girmesini sağlamaktır. 2- Milli bütünlüğü bozmaya yönelik hareket etmişlerdir. 3- İtilaf devletlerinin çıkarlarına alet olmuşlardır. 4- Milliyetçiliğe karşı, ümmetçi bir anlayıştadırlar. 5- Yahudilerin kurduğu cemiyetler Filistin'de bağımsız bir Yahudi Devleti kurmak amacıyla Alyans İsrailit ve Makabi adıyla iki cemiyet kurulmuştur. Bu cemiyetlerin merkezi İstanbul dur. ll. Milli Varlığa DüĢman Cemiyetler 1- Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası Meşrutiyet yanlısıdır. Yurdun kurtuluşunun Padişah ve Halifenin buyruklarına uymakla mümkün olabileceğini savunmuşlardır. 2- Hürriyet ve Ġtilaf Cemiyeti İttihat ve Terakki partisine bir tepki olarak kurulmuştur. Milli Mücadeleye karşı çıkmıştır. 3- Teali Ġslam Cemiyeti Hilafet ve Ümmetçilik esaslarını benimsemiştir. Medreselerde görevli bazı kimselerce kurulmuştur. 4- Kürt Teali Cemiyeti Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde Kürtlerin bağımsız bir devlet kurmalarını savunmuştur. 5- Ġngiliz Muhipler Cemiyeti Kurtuluşun İngiliz mandalığı ile sağlanabileceğini savunmuşlardır. Milli varlığa düşman cemiyetler içinde en tehlikelisidir. Damat Ferit bu cemiyet mensubudur. 6- Wilson Prensipleri Cemiyeti Amerikan mandacılığını savunmuşlardı. Bu cemiyet, Wilson ilkelerinden etkilenmiştir. Ortak Özellikler 1- Saltanat ve hilafetçi bir anlayıştadırlar.

16

17