ELER E GİRİŞ ELER MENÜSÜ. 1. Çizim:

Transkript

1 ELER E GİRİŞ ELER (Earthquake Loss Estimation Routine), Avrupa Birliği NERIES (Network of Research Infrastructures for European Seismology) Projesi kapsamında, depremin toplum üzerindeki fiziksel, sosyal ve ekonomik sonuçlarının gösterilmesini kapsayan bir araştırma projesidir. ELER programının temel amacı, depremden etkilenen yerleşim yerlerini, buralardaki tahmini hasarlı bina, ölü ve yaralı sayısı hakkında harita ve bilgi üretmektir. Bu yardım kılavuzu ELER menüsündeki fonksiyonların işlevini ve nasıl kullanacağını açıklar. ELER MENÜSÜ ELER menüsü çizim, monitör ve senaryo olmak üzere üç bölüme ayrılmıştır. Programının çalışması için bazı veri setlerine ihtiyaç vardır. Çizim bölümünden gerekli olan veri setleri çizilmektedir. Bu verilerin güncelliği monitör bölümündeki servisler ile sağlanır. Deprem servisleri ile entegre çalışan sistem güncel deprem verilerini kullanarak analiz yapmaktadır. Üçüncü, senaryo bölümününde senaryo oluşturularak risk analizleri yapılmaktadır. Ayarlar bölümünden ise ELER menüsü ile ilgili ayarlar yapılmaktadır. ELER menüsü aşağıdaki fonksiyonlardan oluşmaktadır; 1. Çizim: Eler menüsünde ilk bölüm Çizim dir. Bu bölümde, ELER programının için gerekli verilerin çizilmesini sağlayan çizim araçları bulunur. Çizim araçları kullanılarak veri setleri oluşturulur. Deprem hasar tespiti ve risk analizlerinin yapılabilmesi için gerekli olan veriler aşağıdaki fonksiyonlar kullanılarak çizilir. Kapı Numarası Çiz Bina Çiz Yol Çiz Jeoloji Haritası Çiz Vs 30 Çiz SPT N30 Çiz Sondaj Logu Bilgisi Fay Çiz Deprem Çiz

2 Kapı Numarası Çizmek: Kapı numarası, ELER modülünde analiz yapılırken, olası bir deprem anında oluşacak can kaybının belirlenmesi için gereklidir. Bina verisi ile entegre çalışarak, bina hasar tespitinden etkilenen tahmini nüfus verisinin çıkarılmasını sağlar. NVI (Nüfus ve Vatandaşlık İşleri) servisi ile eşleştirilerek, kapı numaralarının ve bunlara bağlı bağımsız bölümlerin web servisi aracılığıyla indirilmesi sağlanır. Veri tabanından Kapı katmanı açık olmalıdır. ELER menüsü altından Şekil 1 deki Kapı Numarası Çiz butonu tıklanır. Şekil 1: Kapı Numarası Çiz Butonu Kapı numarası çiz butonu tıklandıktan sonra, fare işaretçisi artı işaretine döner. Kapı numarası çizilmek istenen alana çizim ekranında yaklaşılır ve tıklanır. Tıklandıktan sonra Şekil 2 de görüldüğü gibi Nesne Gezgini ekranı açılır. KAYDET Şekil 2: Nesne Gezgini Nesne gezgini ekranındaki Öznitelikler kısmından kapı numarasının öznitelik bilgileri girilir. Şekil 2 deki Öznitelikler kısmında işaretli alana öznitelik bilgileri girilir. Bilgiler girildikten sonra üst tarafta bulunan menüdeki işaretli Kaydet butonuna basılarak yapılan işlem kaydedilir. Nesne gezgini ekranındaki İlişkisel Alanlar kısmından çizilen kapı numarasının adres bilgileri tanımlanmalıdır. Böylece kapı numarasının il, ilçe, mahalle, yol ve bina katmanları ile ilişkisi kurulmuş olacaktır.

3 Şekil 3: Nesne Gezgini-İlişkisel Alanlar Şekil 3 te il, ilçe, bucak, köy, mahalle, yol ve bina kısımları seçilerek doldurulur. Ekranın üst kısmında bulunan menüden kaydet butonuna basılarak işlem kaydedilir. Kapı numarası UAVT ile entegre olduktan sonra İlişki kısmına, kapı numarası ile ilgili kişi-kapı bilgileri gelir. Kapı numarası verileri bu şekilde çizilir. Şekil 4: Nesne Gezgini-İlişki

4 Bina Çizmek: Bina verisi ELER modülünde risk analizi yapılırken tahmini bina hasarının hesaplanması için kullanılır. Analizde bina kat sayısı, yapılış tarihi ve bina malzemesi gibi binanın öznitelik bilgileri kullanılarak yapı hasar hesaplanması yapılır. Ayrıca bina verisi, kapı numarası verisi ile entegre olduğundan tahmini can kaybı hesabının çıkarılmasını sağlar. Veri tabanından Bina katmanı açık olmalıdır. ELER menüsü altından Şekil 5 teki Bina Çiz butonu tıklanır. Şekil 5: Bina Çiz Butonu Bina çiz butonu tıklandıktan sonra, fare işaretçisi artı işaretine döner. Bina çizilmek istenen alana çizim ekranında yaklaşılır ve kapalı alan objesi çizilir. Tıklandıktan sonra Şekil 6 da görüldüğü gibi Nesne Gezgini ekranı açılır. KAYDET Şekil 6: Nesne Gezgini Nesne gezgini ekranındaki Öznitelikler kısmından binanın öznitelik bilgileri girilir. Şekil 6 daki Öznitelikler kısmında işaretli alana binanın kat sayısı, yüksekliği, malzemesi, yapılış tarihi gibi öznitelik bilgileri girilir. Bilgiler girildikten sonra üst tarafta bulunan menüdeki işaretli Kaydet butonuna basılarak yapılan işlem kaydedilir. Bina verileri bu şekilde çizilir.

5 Yol Çizmek: Yol verisi, ELER modülünde risk analizinde hangi yolların hasar göreceğinin belirlenmesi için kullanılır. Bina hasar tespiti yapıldıktan sonra, deprem sırasında hasar gören ve görmeyen yolların envanterinin çıkarılmasını sağlar. Veri tabanından Yolorta katmanı açık olmalıdır. ELER menüsü altından Şekil 7 deki Yol Çiz butonu tıklanır. Şekil 7: Yol Çiz Butonu Yol çiz butonu tıklandıktan sonra, fare işaretçisi artı işaretine döner. Yol çizilmek istenen alana çizim ekranına yaklaşılır ve çizgi objesi çizilir. Sağ tık ile çizim işlemi bitirildikten sonra Şekil 8 de görüldüğü gibi Nesne Gezgini ekranı açılır. KAYDET Şekil 8: Nesne Gezgini Nesne gezgini ekranındaki Öznitelikler kısmından yol objesinin öznitelik bilgileri girilir. Şekil 8 de Öznitelikler kısmında işaretli alana öznitelik bilgileri girilir. Bilgiler girildikten sonra üst tarafta bulunan menüdeki işaretli Kaydet butonuna basılarak yapılan işlem kaydedilir. Nesne gezgini ekranındaki İlişkisel Alanlar kısmından çizilen yolun adres bilgileri tanımlanmalıdır. Böylece yol objesinin il, ilçe, mahalle, yol ve bina katmanları ile ilişkisi kurulmuş olacaktır.

6 Şekil 9: Nesne Gezgini-İlişkisel Alanlar Şekil 9 da il, ilçe, bucak, köy, mahalle ve yol kısımları el ile girilerek doldurulur. Ekranın üst kısmında bulunan menüden kaydet butonuna basılarak işlem kaydedilir. Yol verileri bu şekilde çizilir. Jeoloji Haritası Çizmek: Jeoloji haritası verilerine, ELER modülünde risk analizinde jeolojik koşulların etkisinin hesaplanması için ihtiyaç vardır. Zemin koşullarının nasıl etkileneceğinin ve buna bağlı olarak hasar tespitinin belirlenmesini sağlar. Veri tabanından Eler_Zemin katmanı açık olmalıdır. ELER menüsü altından Şekil 10 daki Jeoloji Haritası Çiz butonu tıklanır. Şekil 10: Jeoloji Haritası Çiz Butonu Jeoloji harita çiz butonu tıklandıktan sonra, fare işaretçisi artı işaretine döner. Zemin bilgisi çizilmek istenen alana çizim ekranında yaklaşılır ve kapalı alan objesi çizilir. Sağ tık ile çizim işlemi bitirildikten sonra Şekil 11 de görüldüğü gibi Nesne Gezgini ekranı açılır.

7 KAYDET Şekil 11: Nesne Gezgini Nesne gezgini ekranındaki Öznitelikler kısmından jeoloji haritasının öznitelik bilgileri girilir. Şekil 11 de Öznitelikler kısmında işaretli alana zemin bilgileri girilir. Bilgiler girildikten sonra üst tarafta bulunan menüdeki işaretli Kaydet butonuna basılarak yapılan işlem kaydedilir. Jeoloji haritası verileri bu şekilde çizilir. VS30 Çizmek: VS30 verisi, deprem dalgalarının kaynağından yerleşim alanına giderken yerleşim alanının altında bulunan zemin özelliklerine bağlı değişimlerini gösteren veridir. Dalga geçtiği zemin ortamına ve bu ortamın kalınlığına bağlı olarak yapıları farklı etkilemektedir. Vs30 verisi, arazide sismik ölçüm, sondaj çalışması ile yapılan SPT deneyi ve jeoloji haritası yapılırken yapılan kabul ile üretilmektedir. Veri tabanından Eler_Zemin_Vs30 katmanı açık olmalıdır. ELER menüsü altından Şekil 12 deki VS30 Çiz butonu tıklanır. Şekil 12: VS30 Çiz Butonu VS30 çiz butonu tıklandıktan sonra, fare işaretçisi artı işaretine döner. VS30 noktası çizilmek istenen alana, çizim ekranında yaklaşılır ve tıklanır. Sağ tık ile çizim işlemi bitirildikten sonra Şekil 13 te görüldüğü gibi Nesne Gezgini ekranı açılır.

8 KAYDET Şekil 13: Nesne Gezgini Nesne gezgini ekranındaki Öznitelikler kısmından VS30 verisinin öznitelik bilgileri girilir. Şekil 13 te işaretlenen Öznitelikler kısmında işaretli alana öznitelik bilgileri girilir. Bilgiler girildikten sonra üst tarafta bulunan menüdeki işaretli Kaydet butonuna basılarak yapılan işlem kaydedilir. VS30 verileri bu şekilde çizilir. SPT N30 Çizmek: Spt (Standart Penetration Test), dinamik sonda deneyidir. Deney yapılırken önceden açılmış bir sondaj kuyusu kullanılır ve kaşık (bir tür kalın cidarlı örnek alıcı) belli bir enerji ile tekrarlanan şekilde yüklenerek kuyu tabanına indirilerek numune alınır. Deneyde 76 cm yükseklikten serbestçe düşen 63,5 kg ağırlığındaki tokmak kullanılır. Sonda önce 15 cm kuyu tabanındaki örselenmiş derinlik geçilir. Sonra 30 cm çakılır. Bu 30 cm lik çakılma için gerekli vuruş sayısı SPT-N olarak tanımlanır. Veri tabanından Eler_Zemin_Vs30 katmanı açık olmalıdır. ELER menüsü altından Şekil 14 teki SPT N30 Çiz butonu tıklanır. Şekil 14: SPT N30 Çiz Butonu SPT N30 çiz butonu tıklandıktan sonra, fare işaretçisi artı işaretine döner. SPT N30 noktası çizilmek istenen alana, çizim ekranında yaklaşılır ve tıklanır. Sağ tık ile çizim işlemi bitirildikten sonra Şekil 15 te görüldüğü gibi Nesne Gezgini ekranı açılır.

9 KAYDET Şekil 15: Nesne Gezgini Nesne gezgini ekranındaki Öznitelikler kısmından SPT N30 verisinin öznitelik bilgileri girilir. Şekil 15 te işaretlenen Öznitelikler kısmında işaretli alana öznitelik bilgileri girilir. Bilgiler girildikten sonra üst tarafta bulunan menüdeki işaretli Kaydet butonuna basılarak yapılan işlem kaydedilir. SPT N30 verileri bu şekilde çizilir. Sondaj Logu Bilgisi: Sondaj logu bilgisi, VS30 ve SPT N30 verilerinin girildiği bir sondaj log arayüzüdür. ELER menüsü altından Şekil 16 daki Sondaj Logu Bilgisi butonu tıklanır. Şekil 16: Sondaj Logu Bilgisi Butonu ELER menüsü altından sondaj logu bilgisi tıklandıktan sonra Şekil 17 deki Sondaj Dökümanı Listesi penceresi açılır. Bu pencerede sistemde kayıtlı olan dökümanlar listelenir, yeni bir döküman eklenebilir. Şekil 17: Sondaj Dökümanı Listesi

10 Yeni bir kayıt eklemek için Şekil 17 de işaretlenen üst menüdeki Ekle butonu tıklanır. Tıklandıktan sonra Şekil 18 deki Sondaj Logu Dökümanı penceresi açılır. Bu pencere kullanılarak yeni bir sondaj logu dökümanı hazırlanır. Şekil 18: Sondaj Logu Dökümanı SPT verisi kullanıcı tarafından sondaj logu dökümanı arayüzünden girecektir. Kullanıcı yapılmış olan sondaj verisini zemin türü, ayrışma ve yerel özellikleri, RQD, TCR, SCR değerleri, yer altı su seviyesi, numune alım derinliği, ve SPT değeri girebilecektir. Girilen bu verinin SPT değeri ile Vs30 güncellemesi yapabilecektir. Sondaj verisinin girildiği web arayüzü sadece, sondaj verisini girilebilecek şekilde düzenlenecektir. Açılan sondaj blogu bilgisi ekranından, sondajı yapan firmanın bilgileri, X Y koordinatı, sondajın başlangıç ve bitiş tarihi ve sondajı yapan sonör bilgileri de girilebilecektir. Sondaj giriş işlemleri tamalandıktan sonra kullanıcı üst menüdeki işaretli butonları kullanarak sondaj log sayfasına resim ekleyebilir, kaydedip, çıktı alabilir. Fay Çizmek: Fay verisi, ELER modülünde deprem verisi ile birlikte kullanılarak olası depremi oluşturan fayın hesaplanması sağlar. Veri tabanından Eler_Fay katmanı açık olmalıdır. ELER menüsü altından Şekil 19 da işaretli Fay Çiz butonu tıklanır. Şekil 19: Fay Çiz Butonu

11 Fay çiz butonu tıklandıktan sonra, fare işaretçisi artı işaretine döner. Fay çizilmek istenen alana, çizim ekranında yaklaşılır ve çizgi objesi çizilir. Sağ tık ile çizim işlemi bitirildikten sonra Şekil 20 de görüldüğü gibi Nesne Gezgini ekranı açılır. KAYDET Şekil 20: Nesne Gezgini Nesne gezgini ekranındaki Öznitelikler kısmından fay verisinin öznitelik bilgileri girilir. Şekil 20 de Öznitelikler kısmında işaretli alana fayın öznitelik bilgileri girilir. Bilgiler girildikten sonra üst tarafta bulunan menüdeki işaretli Kaydet butonuna basılarak yapılan işlem kaydedilir. Fay verileri bu şekilde çizilir. Deprem Çizmek: Deprem verisi, ELER modülünde risk analizinde kullanılan en önemli veridir. Veri tabanından Eler_Deprem katmanı açık olmalıdır. ELER menüsü altından Şekil 21 de işaretli Deprem Çiz butonu tıklanır. Şekil 21: Deprem Çiz Butonu Deprem çiz butonu tıklandıktan sonra, fare işaretçisi artı işaretine döner. Deprem verisi çizilmek istenen alana, çizim ekranında yaklaşılır ve nokta objesi çizilir. Nokta objesi çizildikten sonra Şekil 22 de görüldüğü gibi Nesne Gezgini ekranı açılır.

12 KAYDET Şekil 22: Nesne Gezgini Nesne gezgini ekranındaki Öznitelikler kısmından deprem verisinin öznitelik bilgileri girilir. Şekil 22 de Öznitelikler kısmında işaretli alana öznitelik bilgileri girilir. Depremin bilgileri; büyüklük, enlem, boylam, derinlik ve lokasyonu girilir. Bilgiler girildikten sonra üst tarafta bulunan menüdeki işaretli Kaydet butonuna basılarak yapılan işlem kaydedilir. Deprem verileri bu şekilde çizilir.

13 2. Monitör: ELER menüsünün ikinci bölümünde Monitör bulunmaktadır. Risk analizlerinde kullanılacak veriler oluşturulduktan sonra bu verilerin güncelliği monitör bölümündeki servisler yardımıyla sağlanır. Deprem servisleri ile entegre çalışan sistem, servislerden güncel deprem verilerini getirmektedir. Ayrıca senaryoda kullanılacak Referans Grid Bilgisi ve Zemin Grid Bilgisi bu bölümden ayarlanır. Son Depremleri Göster Deprem Monitörü Deprem Haritaları Referans Grid Bilgisi Zemin Grid Bilgisi Son Depremleri Göster: Son depremleri göster fonksiyonu, son 24 saat içinde dünyada olan depremleri harita üzerinde göstermek için olan bir fonksiyondur. Bu fonksiyon verilerini en güncel veri tabanından alır ve deprem verilerinin harita üzerinde gösterilmesini sağlar. ELER menüsü altından Şekil 23 te işaretli Son Depremleri Göster butonu tıklanır. Şekil 23: Son Depremleri Göster Butonu Son depremleri göster tıklandıktan sonra Şekil 24 deki Onay penceresi açılır. Onay penceresinden Evet tıklandığında 24 saat içerisinde olan depremler, nokta objesi olarak harita üzerinde gösterilir. Şekil 24: Onay Penceresi Deprem Monitörü: Deprem monitörü, ELER modülünün birlikte çalıştığı deprem servislerini kullanarak deprem verilerinin harita üzerinde gösterilmesini sağlar. ELER modülü Kandilli Rasathanesi, Seismic Portal ve AKOM un deprem servisleri ile entegre çalışır. Bu servisler kullanılarak dünya üzerinde ve İstanbul da olan deprem verilerine ulaşılır. Deprem verileri, kaynak, tarih saat ve derinlik şiddet özelliklerine göre görüntülenebilir. ELER menüsü altından Şekil 25 de işaretli Deprem Monitörü butonuna tıklanır.

14 Şekil 25: Deprem Monitörü Butonu Deprem monitörü butonuna tıklanıldıktan sonra ekranın sağ tarafında Deprem Monitörü ekranı açılmalıdır (bkz. Şekil 26). Deprem monitöründen 3 farklı şekilde depremler görüntülenebilir: Kaynak, Tarih ve Saat ve Derinlik ve Şiddet. Kaynak Seçerek: Şekil 26 da gösterilen en üstteki açılır kutudan görüntülenmek istenen deprem verilerinin özelliği Kaynak seçilir. Kaynak seçildikten sonra deprem verisinin getirileceği servis seçilir. Şekil 26 da Kaynak kısmındaki Kandilli, Seismic Portal, AKOM ve Manuel seçeneklerinden istenilen işaretlenir. İlk üç seçenek deprem servisleridir. Üç seçenekten biri seçilip Şekil 26 da işaretlenen Yükle tıklanırsa deprem monitörüne ve çizim ekranına deprem verileri gelir. Deprem monitörüne gelen deprem verilerinin üstüne tıklandığında çizim ekranında yaklaşılır ve deprem bilgileri çizim ekranında gösterilir. Kaynak olarak manuel seçilirse, çizim ekranından seçilen bir deprem verisinin bilgileri deprem monitörüne gelir. Deprem monitörüne gelen deprem verilerinin üstüne tıklanıldığında çizim ekranında yaklaşılır. Şekil 26: Deprem Monitörü-Kaynak

15 Tarih ve Saat Seçerek: Şekil 27 de gösterilen en üstteki açılır kutudan görüntülenmek istenen deprem verilerinin özelliği Tarih ve Saat seçilir. Tarih ve saat seçildikten sonra deprem verilerinini hangi tarih aralığında görüntülenmesi isteniyorsa Tarih ve Saat kısmından işaretlenerek ayarlanır. Tarih ve saat kısmından hepsini göster seçilip Yükle butonuna tıklanırsa o zamana kadar olan bütün deprem verileri deprem monitörüne gelir. Belirli bir tarihten sonraki deprem verileri görüntülenmek isteniyorsa alt kısımdaki Tarihinden Sonrakileri Göster işaretlenir ve bu bölümdeki Yıl, Ay, Hafta, Gün ve Saat kutularından yararlanılarak belirli bir tarih ve saat girilir. Yükle butonuna basıldıktan sonra deprem monitörüne deprem verileri gelir. İki tarih arasındaki deprem verileri görüntülenmek isteniyorsa Şekil 27 deki Tarih Aralığında Göster işaretlenir ve bu bölümdeki ilk ve son kısımlarındaki takvim butonları kullanılarak tarih girilir. Yükle butonuna tıklanır. Deprem monitörüne, deprem verileri gelir. Deprem monitörüne gelen deprem verilerinin üstüne tıklanıldığında çizim ekranına yaklaşılır. Şekil 27: Deprem Monitörü-Tarih ve Saat

16 Derinlik ve Şiddet Seçerek: Şekil 28 de gösterilen en üstteki açılır kutudan görüntülenmek istenen deprem verilerinin özelliği Derinlik ve Şiddet seçilir. Derinlik ve şiddet seçildikten sonra deprem verilerinin hangi büyüklük ve derinlikte görüntülenmesi isteniyorsa bu değerler girilir. Büyüklük kısmından en büyük ve en küçük kutuları işaretlenerek ve büyüklük değerleri sağ taraflarındaki kutulardan ayarlanarak girilir. Derinlik kısmından en fazla ve en az kutuları işaretlenerek ve büyüklük değerleri sağ taraflarındaki kutulardan ayarlanarak girilir. Yükle butonuna tıklanır. Deprem monitörüne, deprem verileri gelir. Deprem monitörüne gelen deprem verilerinin üstüne tıklanıldığında çizim ekranına yaklaşılır. Şekil 28: Deprem Monitörü-Derinlik ve Şiddet Deprem Haritaları: Deprem haritaları kullanıcının kendi oluşturduğu çalışma dosyalarına ulaşmasını sağlar. ELER menüsü altından Şekil 29 daki Deprem Haritaları na tıklanır. Şekil 29: Deprem Haritaları Butonu

17 Deprem haritalarına tıklanıldığında Şekil 30 da görüldüğü gibi Çalışma Dosyaları penceresi açılır. Çalışma dosyası penceresinden kullanıcı, istediği dosyayı seçip Tamam butonuna tıklayarak çalışma dosyasını açabilir. Şekil 30: Çalışma Dosyaları Referans Grid Bilgisi: Referans grid bilgisi, ELER programı ile analiz yapılabilmesi için gerekli olan bina ve nüfus verisinin eşit aralıklı kareler ya da daireler ile bölünerek, bölünen bu kareler ya da daireler üzerinde analiz yapılabilmesini sağlamaktadır. Referans grid bilgisi, oluşturulan senaryoda kullanılır. ELER menüsü altından Şekil 31 deki Referans Grid Bilgisi butonuna tıklanır. Şekil 31: Referans Grid Bilgisi Butonu Referans grid bilgisi butonuna tıklanıldığında Şekil 32 de görünen Referans Grid Yöneticisi penceresi açılır. Referans grid yöneticisi penceresi, yeni referans grid verisi oluşturulmasını ve mevcut veriler üzerinden işlemler yapılmasını sağlar. Şekil 32 de işaretli üst menüden Ekle butonuna tıklanıldığında Referans Grid Ekle penceresi açılır.

18 Şekil 32: Referans Grid Yöneticisi Şekil 33 te açılan Referans Grid Ekle penceresinden yeni eklenecek verinin adı, mesafesi ve açıklamaları girilir. Mesafe, veride kullanılacak olan grid aralıklarını belirtir. Sağ üst X, Sağ üst Y, Sol alt X ve Sol Alt Y, referans grid verisinin kapsadığı alan değerlerini ifade eder. Referans grid ekle penceresinden değerler girilerek seçilecek alan belirlenebildiği gibi, Şekil 33 teki Haritadan Çiz butonuna tıklanarak da bu işlem yapılır. Haritadan Çiz tıklandıktan sonra fare işaretçisi artı şekline döner. Çizim ekranından referans grid verisi olarak kullanılacak alan seçilir. Seçilen alanın değerleri oluşturulan referans grid verisinde kullanılır. Tamam butonuna tıklandıktan sonra yeni oluşturulan referans grid verisi Şekil 32 deki Referans Grid Yöneticisi ne eklenmelidir. Üst menüdeki Yenile butonuna basılarak yeni eklenen veri görülür. Şekil 33: Referans Grid Ekle

19 Referans grid yöneticisi penceresinden bir veri seçilip Şekil 33 te işaretli üst menüden Sil butonuna tıklanıldığında seçilen veri, veri tabanından silinir. Referans grid yöneticisi penceresinden bir veri seçilip Varsayılan yap tıklandığında, seçilen referans grid verisi senaryoda varsayılan olarak ayarlanır. Referans grid yöneticisi penceresinden bir veri seçilip Referans Grid Göster tıklanıldığında, seçilen referans grid verisine çizim ekranında yaklaşılır. Referans Gridi Temizle tıklanıldığında, haritaya eklenen referans grid bilgisi haritadan silinir. Zemin Grid Bilgisi: Zemin Grid Bilgisi, ELER programı ile analiz yapılabilmesi için gerekli olan zemin (jeolojik haritaların) verisinin eşit aralıklı kareler ya da daireler ile bölünerek, bölünen bu kareler ya da daireler üzerinde analiz yapılabilmesini sağlamaktadır. Zemin grid bilgisi, oluşturulan senaryoda kullanılır. ELER menüsü altından Şekil 34 deki Zemin Grid Bilgisi butonuna tıklanır. Şekil 34: Zemin Grid Bilgisi Butonu Zemin grid bilgisi butonuna tıklanıldığında Şekil 35 te görünen VS30 Grid Yöneticisi penceresi açılır. VS30 grid yöneticisi penceresi, yeni zemin grid verisi oluşturulmasını ve mevcut veriler üzerinden işlemler yapılmasını sağlar. Şekil 35 te işaretli üst menüden Ekle butonuna tıklanıldığında Referans Grid Ekle penceresi açılır. Şekil 35: VS30 Grid Yöneticisi Şekil 36 da açılan Referans Grid Ekle penceresinden yeni eklenecek verinin adı, mesafesi ve açıklamaları girilir. Mesafe, veride kullanılacak olan grid aralıklarını belirtir. Sağ üst X, Sağ üst Y, Sol alt X ve Sol Alt Y, referans grid verisinin kapsadığı alan değerlerini ifade eder. Referans grid ekle penceresinden değerler girilerek seçilecek alan belirlenebildiği gibi, Şekil 36 daki Haritadan Çiz butonuna tıklanarak da bu işlem yapılır. Haritadan Çiz tıklandıktan sonra fare işaretçisi artı şekline döner. Çizim ekranından zemin grid verisi olarak kullanılacak alan seçilir. Seçilen alanın değerleri oluşturulan zemin grid verisinde kullanılır. Tamam butonuna tıklandıktan sonra yeni oluşturulan zemin grid verisi Şekil 35 teki VS30 Grid Yöneticisi ne eklenmelidir. Üst menüdeki Yenile butonuna basılarak yeni eklenen veri görülür.

20 Şekil 36: Referans Grid Ekle-Zemin VS30 grid yöneticisi penceresinden bir veri seçilip Şekil 35 te işaretli üst menüden Sil butonuna tıklanıldığında seçilen veri, veri tabanından silinir. VS30 grid yöneticisi penceresinden bir veri seçilip Varsayılan yap tıklandığında, seçilen zemin grid verisi senaryoda varsayılan olarak ayarlanır. VS30 grid yöneticisi penceresinden bir veri seçilip Referans Grid Göster tıklanıldığında, seçilen zemin grid verisine çizim ekranında yaklaşılır. Referans Gridi Temizle tıklanıldığında, haritaya eklenen zemin grid bilgisi haritadan silinir.

21 3. Senaryo: ELER menüsünde son bölüm Senaryo dur. Bu bölümde, MapCodeX Web Client ta arka planda çalışan ELER programı ile analiz yapılması için önce bir senaryo oluşturulmalıdır. Deprem hasar tespiti ve risk analizlerinin yapılabilmesi için senaryo oluşturulması önemlidir. Oluşturulan senaryonun programda çalıştırılması ile harita üzerinde hasar görmesi beklenen alanların görüntülenme işlemi yapılabilir ve müdahale edilecek alanlar belirlenebilir. Ayrıca hasarlı alanlar için önemli yer sorgulama gibi işlemler yapılabilmesine olanak sağlamaktadır. Böylece deprem sonrasında hasar gören kamu binaları, okullar ve hastane bilgilerine anında ulaşılabilecektir. Senaryo bölümü; Senaryo Listele Senaryo Oluştur Zamanlanmış Senaryo Oluştur Senaryo Sonuçları Senaryo Bina Arama dan oluşmaktadır. Senaryo Listele: ELER programında kullanılması için oluşturulan senaryoların görüntülendiği ve listelendiği fonksiyondur. ELER menüsü altından Şekil 37 deki Senaryo Listele butonuna tıklanır. Şekil 37: Senaryo Listele Butonu Senaryo listele butonuna tıklandıktan sonra çizim ekranında Şekil 38 de gösterilen Senaryo Listesi ekranı açılır. Listelenen senaryolardan herhangi birinin üstüne tıklanır. Seçilen senaryo ile ilgili deprem, referans grid, fay bilgileri ile ilerleme durumu Şekil 38 de işaretlenen yerden tıklanarak görülür. Oluşturulan bir senaryo silinmek isteniyorsa üst menüde işaretli kısımdaki Sil butonu kullanılır. Şekil 38: Senaryo Listesi Ekranı

22 Senaryonun deprem bilgisi için Deprem Göster butonu tıklanır. Buton tıklandıktan sonra çizim ekranında senaryo için seçilen deprem noktasına yaklaşılır. Referans grid bilgisi için ikinci buton, Referans Grid Göster tıklanır. Buton tıklandıktan sonra çizim ekranında senaryo için seçilen referans grid bilgisinin olduğu alana yaklaşılır. Senaryoda kullanılan fay veya faylar listesi için üçüncü buton kullanılır. Fay Listele tıklanıldıktan sonra çizim ekranında Senaryo ile İlişkili Faylar ekranı açılır. Bu ekrandan senaryo için seçilen fay veya faylar görüntülenebilir. Senaryonun ilerleme durumunun görüntülenmesi için İlerleme Durumunu Göster butonu kullanılır. Butona tıklanıldıktan sonra çizim ekranında Şekil 39 daki Senaryo İlerleme Durumu ekranı açılır. Bu ekranda senaryonun hangi aşamada olduğu kontrol edilebilir. Şekil 39: Senaryo İlerleme Durumu Senaryo Oluştur: ELER programı kullanılarak deprem risk analizi gerçekleştirilmesi için, analizde kullanılacak senaryo oluşturulmalıdır. Senaryo oluşturmak için, ELER menüsü altından Şekil 40 da gösterilen Senaryo Oluştur butonuna tıklanır. Şekil 40: Senaryo Oluştur Butonu Senaryo oluştur butonuna tıklanıldıktan sonra çizim ekranında Şekil 41 de gösterilen Senaryo Oluşturma Sihirbazı açılmalıdır. Senaryo oluşturma sihirbazı yardımıyla 6 ön tanımlı ve ayarlanabilir veri setleri seçilerek senaryo oluşturulur. Bu işlemler yapılmadan önce deprem ve fay katmanlarının açık olması gereklidir. Eğer katmanlar açık değilse program Deprem ve fay katmanları açık olmalıdır. diye bir uyarı mesajı verecektir. Katmanlar açıldıktan sonra sırası ile senaryo oluşturma sihirbazı doldurulmalıdır.

23 Şekil 41: Senaryo Oluşturma Sihirbazı Senaryo oluşturma sihirbazının ilk adımı olan Senaryo kısmından oluşturulan senaryonun bilgileri girilir (Bkz: Şekil 41). Senaryo Adı, Plan ve Açıklama kısımları senaryoya göre doldurulur. Bu kısımlar boş bırakılarak geçilemez. Eğer boş bırakılıp Sonraki butonuna basılırsa program uyarı mesajı verecektir. Gerekli alanlar doldurulduktan sonra Sonraki tıklanarak ikinci adıma geçilir.

24 Şekil 42: Deprem Noktası Seçimi İkinci adımda Deprem kısmından senaryoda kullanılacak deprem noktası seçilir. Şekil 42 de işaretli Deprem noktası seç tıklanarak bir deprem noktası seçilir. Deprem noktası seçildikten sonra senaryo oluşturma sihirbazında seçilen deprem verisinin bilgileri gelir. Depremin şiddeti, koordinatları, derinlik ve açıklaması ekranda yazar. Deprem noktası seçildikten sonra, senaryo oluşturma sihirbazına bilgileri gelir. Sonraki tıklanarak üçüncü adıma geçilir.

25 Şekil 43: Referans Grid Seçimi Üçüncü adımda Grid kısmından senaryoda kullanılacak olan referans grid bilgisi seçilir. Referans grid bilgileri önceden oluşturulan veriler arasından seçilir. Şekil 43 te gösterilen üst menüden seçilen referans grid bilgileri ile ilglili işlemler yapılır. Referans grid bilgisi seçilip Şekil 43 te işaretli menüden Referans Grid Göster tıklanırsa, referans grid bilgileri çizim ekranındaki haritaya eklenir. Referans Grid Değerlerini Göster tıklanırsa, referans grid değerleri çizim ekranındaki haritada gösterilir. Referans Grid Temizle tıklandığında, haritaya eklenen referans grid bilgisi haritadan silinir.

26 Şekil 44: Zemin Referans Gridi Seçimi Dördüncü adımda Zemin Gridi kısmından senaryoda kullanılacak olan zemin referans gridi bilgisi seçilir. Zemin referans grid bilgileriönceden oluşturulan veriler arasından seçilir. Şekil 44 te gösterilen üst menüden seçilen referans grid bilgileri ile ilgili işlemler yapılır. Referans grid bilgisi seçilip Şekil 44 te işaretli menüden Referans Grid Göster tıklanırsa, referans grid bilgileri çizim ekranındaki haritaya eklenir. Referans Grid Değerlerini Göster tıklanırsa, referans grid değerleri çizim ekranındaki haritada gösterilir. Referans Grid Temizle tıklandığında, haritaya eklenen referans grid bilgisi haritadan silinir.

27 Şekil 45: Fay Seçimi Beşinci adımda senaryoda kullanılacak Fay seçilir. Bu adımda eğer fay seçilmezse senaryo bütün fay hatları üzerinde bir analiz yapacaktır. Bir tane fay hattı seçilebildiği gibi birden çok fay hattı seçilebilir. Şekil 45 de işaretli Fay seç, Fay sil butonları kullanılarak fay seçilir. Seçilen fay ile ilgili bilgiler senaryo oluşturma sihirbazına gelir. Eğer bir fay hatıı seçilmezse sistem bütün fay hatları üzerinden bir analiz yapacaktır. Fay seçme işlemi bitirildikten sonra Sonraki tıklanarak son adıma geçilir.

28 Şekil 46: Tamamla Altıncı ve son adımda senaryoda kullanılanacak verilerin detayları gelir. Verilerin doğruluğu kontrol edildikten sonra Son tıklanıldığında analiz yapılmış olunur. ELER menüsü altından Senaryo Listele butonu kullanılarak oluşturulan senaryo listeye eklendiği görülecektir. Senaryo sonuçlarının görüntülenmesi için ise ELER menüsü altından Senaryo Görüntüle butonu kullanılır. Zamanlanmış Senaryo Oluştur: Zamanlanmış Senaryo Oluştur, ELER de yapılan risk analiz ve hasar tespitlerinin önceden ayarlanmış bir tarihte analizin yapılmasını sağlar. Zamanlanmış senaryo oluşturmak için, ELER menüsü altından Şekil 47 de gösterilen Zamanlanmış Senaryo Oluştur butonuna tıklanır. Şekil 47: Zamanlanmış Senaryo Oluştur Butonu Zamanlanmış senaryo oluştur tıklanıldıktan sonra sağ üst köşede, kullanıcı bilgisinin altındaki yerde Deprem için nokta seçiniz! komut penceresi çıkmalıdır. Çizim ekranından bir deprem noktası seçilir. Deprem noktası seçildikten sonra Şekil 48 de gösterilen Deprem Dialog penceresi açılmalıdır. Bu pencerede deprem noktasının koordinat noktaları otomatik olarak doldurulur. Zamanlanmış deprem senaryosunun Şekil 49 da gösterilen alanları doldurulur.

29 Şekil 48: Deprem Dialog Ekranı Alanlar doldurulduktan ve senaryo için tarih ve saat belirlendikten sonra Tamam butonuna tıklanır. Böylece senaryo belirlenen tarih ve saatte analiz yapacaktır. Oluşturulan senaryo ELER menüsü altından Senaryo Listesi butonuna tıklanarak, çıkan ekranda listelenmelidir. Senaryo sonuçlarının görüntülenmesi için ise ELER menüsü altından Senaryo Görüntüle butonu kullanılır. Senaryo Sonuçları: ELER de yapılan risk analiz ve hasar tespitlerinin görüntülenmesi için Senaryo Sonuçları butonu kullanılır. ELER menüsünün altından Şekil 49 da gösterilen Senaryo Sonuçları butonuna tıklanır. Şekil 49: Senaryo Sonuçları Butonu Senaryo sonuçları tıklanıldıktan sonra çizim ekranına Şekil 50 deki Senaryo Sonuç Dialog penceresi açılmalıdır. Açılan bu pencereden oluşturulan senaryo adı ve görüntülenmek istenen analiz seçilerek görüntüleme işlemi gerçekleştirilir. Eğer görüntülenmek istenen sonuçlar ile ilgili raporlar da açılmak isteniyorsa Şekil 50 deki Sonuç Raporunu Göster ve Müdahale Raporunu Göster kısımlarındaki kutular işaretlenmelidir.

30 Şekil 50: Senaryo Sonuç Dialog Analiz tipleri hasarsız (no), hafif hasarlı (sli), orta hasarlı (mod), ağır hasarlı (ext), tamamen hasarlı (com), ext+com, mod+ext+com, önem derecesi ve ekonomik kayıp olarak sınıflandırılmaktadır. Buna göre görüntülenmek istenen analiz tipi seçilir. Tamam butonuna tıklandıktan sonra senaryo sonuçları ayrı bir katman olarak çizim ekranında görüntülenir. Ayrıca seçilen raporlar çizim ekranında ayrı birer pencere ile görüntülenir. Sonuç raporu, Analiz Sonucu penceresinde gösterilir. Bu pencerede senaryo sonucunda depremden etkilenen hasarlı, hasarsız binaların, bağımsız bölümlerin sayısı ile tahmini yaralı sayısı ve ekonomik kayıp miktarları da hesaplanarak yazar. Müdahale raporu ise, İlk Müdahale Edilecek Yapılar penceresinde gösterilir. Bu pencerede, senaryo sonucunda depremden etkilenen ve ilk müdahale edilmesi gereken kamu binaları yer almaktadır. Senaryo sonucunda etkilenen bölgeler renklerine göre harita üzerinde gösterilir. Harita üzerinde kırmızı renkte gösterilen alan en çok hasarı görecek, mor renkte gösterilen alan ise en az hasar görecek olan alan olarak belirtilir. Senaryo Bina Arama: Senaryo bina arama, hasar haritalarına bağlı bina sorgularının yapılması için kullanılır. ELER deprem analizi yapıldıktan sonra üretilen veriler içinden en çok ya da en az hasar gören binaların belirlenmesi için ELER menüsü altından Şekil 51 de gösterilen Senaryo Bina Arama butonuna tıklanır. Şekil 51: Senaryo Bina Arama Butonu Senaryo bina arama butonuna tıklandıktan sonra, Şekil 52 de gösterilen Bina Arama Formu açılmalıdır. Bina arama formundan sorgulanacak binanın olduğu senaryo Senaryo kısmından seçilir.

31 Şekil 52: Bina Arama Formu Analiz tipleri hasarsız (no), hafif hasarlı (sli), orta hasarlı (mod), ağır hasarlı (ext), tamamen hasarlı (com), ext+com, mod+ext+com, önem derecesi ve ekonomik kayıp olarak sınıflandırılmaktadır. Buna göre görüntülenmek istenen analiz tipi seçilir. En düşük ve en yüksek hasar yüzdesi ayarlanır. Ağır hasar görecek olan binalar sorgulanmak isteniyorsa en düşük hasar yüzdesi yüksek seçilir. Bina Sınıfı kısmında, ELER yazılımında belirlenen bina sınıflandırmasına göre bina sınıfları bulunur. Örnek ELER veri modeline göre, bina kat adedi, bina yapım yılı, bina malzeme türü verileri ile oluşturulan bina sınıflandırmasından yapılacak aramaya uygun olanı seçilir. Bina Tipi kısmından sorgulanmak istenen bina tipi, çeşidi seçilir. Tamam butonuna tıklandıktan sonra hasar görecek olan bina sorgulaması işlemi çizim ekranında görüntülenir. Sorgulanan binalar, çizim ekranında seçim işlemi ile işaretlenerek belirtilir. Ayarlar: ELER de yapılan analiz çalışmaları için gerekli ayarlar ELER menüsü altından Şekil 53 te gösterilen Ayarlar butonuna tıklanır. Şekil 53: Ayarlar Butonu Ayarlar butonuna tıklanıldıktan sonra Şekil 54 deki Eler Ayarlar penceresi açılmalıdır. Açılan pencereden Senaryo için en düşük deprem değeri ayarlanır. Tamam tıklanıldıktan sonra deprem senaryosu için belirlenen deprem değeri ayarlanmış olur. Böylece bu deprem değerinden küçük bir senaryo programda çalışmayacaktır.

32 Şekil 54: ELER Ayarlar