In K=15, ,6 / T (4)

Transkript

1 ESOGÜ MÜHENDİSLİK-MİMARLIK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ FABRİKA TASARIMI DERSİ (A ve C) ANA TASARIM PROJE KONUSU STİREN ÜRETİMİ Stiren, yaygın olarak paketleme ve yalıtılmış içecek kaplarının yapımında kullanılan polistirenin üretiminde kullanılır. Stiren, etilbenzenin dehidrojenasyonu ile üretilir. Etilbenzen, etilen ve benzenin tepkimeye girmesi ile üretilir. Etilbenzen doğrudan stirene dönüştürüldüğünden ticari olarak çok az miktarda satılır. Sürecin Tanınması: Etilbenzen beslemesi geri döndürülen etilbenzen ile karıştırılır, ısıtılır ve yüksek sıcaklıktaki kızgın buhar ile karıştırılır. Buhar, bütün bileşenlerin derişimlerini azaltarak, denge tepkimesini sağa yönlendiren, tepkimedeki inert maddedir. Stiren oluşması oldukça endotermik olduğundan, kızgın buhar aynı zamanda tepkimeyi devam ettirmek için gerekli olan enerjiyi sağlar. Etilbenzenin benzen ve etilene bozunması ve metan ve toluen vermek üzere hidrodealkilazasyonu istenmeyen tepkimelerdir. Reaktifler içten ısıtmalı, adyabatik dolgulu yataklı reaktöre girer. Ürünler, yüksek sıcaklıktaki reaktör çıkış akımından buhar üretilerek soğutulur. Soğutulan ürün buharı hafif gazlar (hidrojen, metan, etilen), organik sıvı ve suyun ayrı akımlar halinde çıktığı üç fazlı ayırıcıya gönderilir. Hidrojen buharı tesiste başka bir yerde hidrojen kaynağı olarak ayrıca saflaştırılır. Benzen/toluen akımı, petrokimyasal tesise besleme akımı olarak geri döndürülür. İstenen ürünü içeren organik akım benzen ve tolueni gidermek için damıtılır ve stiren ürününden tepkimeye girmeyen etilbenzeni gidermek ve sistemin girişine geri döndürmek için tekrar damıtılır. Tepkimenin Kinetiği: C 6 H 5 C 2 H C 6 H 5 C 2 H 3 + H 2 (1) Etilbenzen stiren hidrojen C 6 H 5 C 2 H 5 C 6 H 6 + C 2 H 4 (2) Etilbenzen benzen etilen C 6 H 5 C 2 H 5 + H 2 C 6 H 5 CH 3 + CH 4 (3) Etilbenzen hidrojen toluen metan Stiren tepkimesi denge tepkimesidir ve denge sabiti aşağıdaki eşitlikle verilir. K = ( y st. y h. P/ y eb ) In K=15, ,6 / T (4) r 1 = 4, exp(-21708/rt) P eb (5) r 2 = 0,755 exp(7804/rt) P st P h (6) r 3 = exp(-49675/rt) P eb (7) r 4 = 1723 exp(-26857/rt) P eb P h (8)

2 Burada P kpa, T K, r= 1,987 cal / mol K ve r i mol/m 3 reaktör.s birimindedir Yazılım (CHEMCAD): Yazılım için sonuçlar k-değeri ve termodinamik de entalpi seçeneği olarak SRK kullanılarak elde edilir. Aşağıdaki basamakları göz önüne alarak yılda 8592 saat çalışacak stiren üretim sürecini tasarlayınız. 1) Fizibilite Araştırması 2) Akış Şemalarının Oluşturulması 3) Kütle ve Enerji Denkliğinin Kurulması 3) Aygıtların Tasarımı-Yazılım Kullanımı 4) Aygıtların Şartnamelerinin Hazırlanması 5) Güvenlik ve Çevresel Açıdan Değerlendirmeler 6) Maliyet Hesaplamaları 7) Sonuçlar ve Öneriler Yaptığınız hesaplamaları yazılım kullanarak elde ettiğiniz sonuçlarla karşılaştırınız. İş-zaman listesi aşağıda verilmiştir: 11 Mart 2011: Fizibilite Araştırması- Akış Şemalarının Oluşturulması 25 Mart 2011: Kütle ve Enerji Denkliğinin Kurulması 1 Nisan 2011: Aygıtların Tasarımı-Yazılım Kullanımı 15 Nisan 2011: Aygıtların Şartnamelerinin Hazırlanması 22 Nisan 2011: Güvenlik ve Çevresel Açıdan Değerlendirmeler 29 Nisan 2011: Ara Rapor ve Sunum 13 Mayıs 2011: Maliyet Hesaplamaları 14 Mayıs 2011: Sonuçlar ve Öneriler Mayıs 2011: Son rapor ve Sunum Prof.Dr. Mine Özdemir Yrd.Doç.Dr.Uğur Selengil Araş.Gör. Derya Yıldız

3 PROJE ÇALIŞMASINDA YARARLANILABİLECEK TEMEL KAYNAKLAR 1. Peters, M.S., Timmerhaus, K.D., West, R.E., Plant Design and Economics for Chemical Engineers, 5th ed., McGraw-Hill, New York, Sinnot, R., Towler G., Chemical Engineering Design Elsevier, 5th edition, Butterworth -Heinemann, Turton R., Bailie, R.C., W.B.Whiting, Shaeiwitz, J.A.,Analysis, Synthesis, and Design of Chemical Processes, 3th ed. Prentice hall, Perry, R.H., Green, D.W., Perry s Chemical Engineers Handbook, 7th ed., Mc- Graw Hill, New York, Uldrich, G.D., A Guide to Chemical Engineering Process Design and Economics, John Wiley and Sons, New York, McCabe, W. L., Smith, J. C., Harriot, J. C., Unit Operations of Chemical Engineering, 5th edition., McGraw Hill, New York, Levenspiel, O. Chemical Reaction Engineering, John Wiley, New York, Smith, J. M. Chemical Engineering Kinetics, McGraw-Hill, London, Cooper, A. R. and Jeffreys, G.V., Chemical Kinetics and Reactor Design, Birmingham, U.K, Fogler, H. S., Elements of Chemical Reaction Engineering, Prentice-Hall International Inc., Pickett, D.J, Electrochemical Reactor Design, 2nd ed. Amsterdam, Elsevier Scientific Publishing, Incropera, F. P., DeWitt, D. P. (Çeviri: Bir gurup) Isı ve Kütle Geçişinin Temelleri, dördüncü basımdan çeviri, Literatür, İstanbul, Kern, D.Q., Process Heat Transfer, New York, Kumar, A., Chemical process synthesis and engineering design, New Delhi, Tata Mc Graw Hill, İnel, O., Aşkın, A., Kimya Mühendisliğinde Kütle ve Enerji Denklikleri, Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü, Yayın No:53, Himmelblau, D., M., Basic Principles and Calculations in Chemical Engineering, 4th Ed., Prentice-Hall, Inc., Felder, R. M., Rousseau, R. W., Elementary Principles of Chemical Processes, 3rd ed., John Wiley & Sons, New York, 2000.

4 18. Sarıkaya, Y., Fizikokimya, 7. baskı, Gazi Kitabevi, Ankara, Gündüz, T., Kantitatif Analiz Ders Kitabı, 4. Baskı, Bilge Yayıncılık, Çengel, Y., Boles, M.A. (çeviri : T. Derbentli) Mühendislik Yaklaşımıyla Termodinamik, Literatür Yayıncılık, İstanbul, Sarıkaya, Y., Mühendislık Termodinamiği, Gazi Kitapevi, Ankara, Smith, J. M., Introduction to chemical engineering thermodynamics, Boston, McGraw-Gill, Gürüz, K., Kimya Mühendisliği Termodinamiği, Ankara Üniv. Yay., Ankara, Bird, R. B., Stewart, W. E., and Lightfoot, E. N., Transport Phenomena, 2nd edition, John Wiley, New York, (Bu kitabın çevirisi de bulunmaktadır.) 25. Peker, S., Helvacı, Ş. Ş., Akışkanlar Mekaniği: Kavramlar, Problemler, Uygulamalar, Literatür Yayıncılık, İstanbul, Uysal, B. Z., Akışkanlar Mekaniği, Alp Yayınları, Çataltaş, İ., Kimya Mühendisliğine Giriş, 2 Cilt, İnkılap ve Aka Kitapevleri Koll. Şti., İstanbul, Uysal, B. Z., Kütle Transferi: Esasları ve Uygulamaları, Gazi Üniv. MMF Yayını, Ankara, R. C. Atkins, F. A. Carey, Organic Chemistry: A Brief Course, Second Edition, McGraw-Hill Companies, Inc., R. W. Griffin, Jr., Modern Organic Chemistry, McGraw-Hill, G. Okay, Organik Kimya 1,2, Biltav Yayınları, Ankara, R. J. Fessenden, J. S. Fessenden, Çeviri Editörü, Tahsin Uyar, Organik Kimya, Güneş Kitabevi, Franks, Sons,R.G.E., Modelling and Simulation in Chemical Engineering, John Wiley Inc., Ingham J., Dunn, I.J., Heinzle, E., Snape, J.B., Chemical Engineering Dynamics, Wiley-VCH, Ayyub, B.M., McGuen, RH.,Numerical Methods for Engineers, Prentice-HaII Inc., Akai, T.J., Applied Numerical Methods for Engineers, John Wiley Sons, Inc., Coughanowr, D. R., Koppel, L. B., Process Systems Analysis and Control, McGraw- Hill Book Com Seborg, D. E., Edgar, T. F., Mellichamp, D. A., Process Dynamics and Control, Wiley Series in Chem. Eng., 1989.

5 39. Luyben, W. L., Process Modelling Simulation and Control for Chemical Engineering, McGraw-Hill, Kermen, O., Fabrika Tasarımcılığında Kimya Mühendisliği, Romen matbaası, İstanbul, Tigrel, A., Kimya Mühendisliği Ekonomisi, Petkim Petrokimya A.Ş., Kahya, E., Mühendislik Ekonomisi, OGÜ Müh. Mim. Fak., Eskişehir, Kara, S., Yıldırım, M.E., Tuncel, M., Kıvanç, M., Tamer, Ü., Özdemir, A., Kaytakoğlu, S., Ergun, B., Döğeroğlu, T., Var, F., Uygan., N., Tezcan, Ü., Lüle, M., Çevre Sağlığı, (Ed: N. Varcan), Anadolu Üniversitesi, Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, Dizdar, E., İş Güvenliği, Murathan Yayınevi, Trabzon, Yiğit, A., İş güvenliği ve İşçi Sağlığı, Aktüel Yayınları, İstanbul, Crowl, D.A. and Louvar, J.F., Chemical Process Safety Fundamentals with Applications, Prentice Hall, Karpuzcu, M., Çevre Kirlenmesi ve Kontrolü, Dördüncü baskı, İstanbul, Tavare, N.S., Industrial crystallization : process simulation analysis and design, New York Milenum Press, Biegler, L.T., Systematic methods of chemical process design, Upper Saddle River, New jersey, Prentice Hall, Dimian A.C., Integrated design and simulation of chemical processes, Amsterdam, Elsevier, Marlin T.E., Process control : designing processes and control systems for dynamic perfomance, 2nd ed., Boston, Mc Graw Hill, Seider, W.D., Seader, J.D., Lewin, D.R., Product and Process Design Principles, 2nd ed., Wiley, New York, Hyman, B., Fundamentals of Engineering Design, Prentice Hall, New Jersey, Ulrich, K.T., Eppinger, S.D., Product Design and Development, 2nd ed., McGraw- Hill, New York, Dym, C.L., Little, P., Engineering Design: A Project Based Introduction, 2nd ed., Wiley, New York, Dominick, P.G., Demel, J.T., Lawbaugh, W.M., Freuler, R.J., Kinzel, G.L., Fromm, E., Tools and Tactics of Design, John Wiley, New York, Sinnott, R.K., An Introduction to Chemical Engineering Design, Pergamon Press, Oxford,1983.

6 58. Rudd, D.F., Powers, G.J., Siirola, J.J., Process Synthesis, Prentice Hall, New Jersey, Douglas, J.M., Conceptual Design for Chemical Processes, McGraw-Hill, New York, Resnick, W., Process Analysis and Design for Chemical Processes, McGraw-Hill, New York, Bröckel, U., Meier, W., Wagner, G. (eds.), Product Design and Engineering, 2 vols., Wiley-VCH Verlag, Weinheim, Baktır, E., Toker, I. (ed.), Mühendislikte Tasarım, ODTÜ Mezunları Dernegi Yayınları, Ankara, Kirk-Othmer encyclopedia of chemical technology, 2nd ed. New York : John Wiley & Sons, 1967.

7 Nm mesogü MÜHENDİSLİK-MİMARLIK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ FABRİKA TASARIMI DERSİ (B ve D) ANA TASARIM PROJE KONUSU ETİLBENZEN ÜRETİMİ Etilbenzen sürecinin çoğu, stiren monomerini üreten birleşik süreçte tüketilen etilbenzeni üretir. Burada tarif edilen süreç, stiren tesisinde tüketilen ton/yıl, molce % 99,8 etil benzeni üretir. Çoğu etil benzen stiren sürecinde olduğu gibi iki tesis arasında önemli ısı integrasyonu vardır. İki tesisin birlikte işletilmesi için, iki süreçte buhar üretimi ve tüketimi ile enerji integrasyonuna ulaşılır. Etilbenzen tepkimesi egzotermiktir bu nedenle buhar üretilir, stiren tepkimesi endotermiktir, böylece enerji buhar şeklinde stiren ünitesine aktarılır. Sürecin Tanınması: Rafineriden gelen benzen süreç tankına beslenerek geri dönen benzenle karıştırılır. Tanktan reaksiyon basıncına (yaklaşık 2 kpa a) pompalanır, alevli ısıtıcıya gönderilip tepkime sıcaklığına (400 o C) getirilir. Önceden ısıtılan benzen üç adyabatik dolgulu yatak reaktörü içeren reaktör sisteminin ilk kademesine girmeden önce etilenle karıştırılır. Ara kademelerde de etilen ilavesi ve soğutma yapılır. Tepkime gaz fazında olur ve egzotermiktir. Sıcak kısmen dönüşmüş reaktör çıkış akımı, birinci dolgulu yataktan ayrılır ve daha fazla etilen beslemesi ile karıştırılır, ikinci reaktöre girmeden önce ısı değiştirici ile 380 o C ye soğutulur. Isı değiştiricide yüksek basınçlı buhar üretilerek stiren ünitesinde kullanılır. 2. reaktörden çıkan akım benzer şekilde etilenle karıştırılarak 3. reaktöre girmeden önce ısı değiştiricide yüksek basınçlı buhar üretimiyle soğutulur. Reaktörden çıkan akım ürünleri, yan ürünleri, tepkimeye girmeyen benzen ve az miktarda tepkimeye girmeyen etilen ve diğer yoğunlaşmayan gazları içerir. Reaktörden çıkan akım sırasıyla yüksek ve düşük basınçlı buharların oluştuğu iki atık ısı kazanında soğutulur. Buhar stiren ünitesinde kullanılır. Isı değiştiriciden ayrılan iki faz karışımı soğutucuya gönderilerek 80 o C ye soğutulur, iki faz ayırıcıya gönderilir, orada hafif gazlar ayrılarak, yüksek etilen dönüşümü nedeniyle, üst akım yakıt gaz olarak tüketilmek üzere alevli ısıtıcıya gönderilir. Yoğunlaşan sıvılar benzen kolonuna gönderilir, tepkimeye girmeyen benzen üst ürün olarak ayrılır ve sürecin başına döndürülür. I. Kolondan alınan alt ürün II.kolona gönderilir. Burada etil benzen(% 99,8 ve 2 ppm den az dietilbenzen içerir) üst ürün olarak alınır ve doğrudan stiren ünitesine gönderilir. Alt ürün ise dietilbenzen ve iz miktarda daha yüksek etilbenzenleri içerir. Bu akım geri dönen benzen ile karıştırılır ve 4.dolgulu yatak reaktörüne girmeden önce alevli ısıtıcıdan geçirilir. 4. reaktörde fazla benzen dietil benzen ile tepkimeye girerek etilbenzen ve tepkimeye girmeyen benzen çıkar. Bu reaktörden çıkan akım atık ısı kazanına giren sıvı akımı ile karıştırılır. Tepkimenin Kinetiği: C 6 H 6 + C 2 H 4 C 6 H 5 C 2 H 5 (1) Benzen etilen etilbenzen C 6 H 5 C 2 H 5 + C 2 H 4 C 6 H 4 (C 2 H 5 ) 2 (2) Etilbenzen Etilen Dietilbenzen Dietilbenzen ve etilen arasında trietil benzen ve daha yüksekleri veren ek tepkimelerde olasıdır. Bununla birlikte bu ilave tepkimeleri en aza indirmek için benzen etilen oranı (yaklaşık 8:1) yüksek tutulur. Dietilbenzen üretimi istenmez ve onun yan ürün olarak değeri

8 düşüktür. Buna ek olarak etilbenzen içindeki az miktarlardaki dietilbenzen stiren sürecinde önemli problemlere neden olur. Dolayısı ile etilbenzen içindeki en fazla dietilbenzen miktarı 2 ppm olarak belirlenir. İstenen etil benzen üretimini artırmak için dietil benzen ayrılarak ayrı bir reaktöre verilir orada fazla benzen eklenerek aşağıdaki tepkime ile etilbenzen üretilir. C 6 H 4 (C 2 H 5 ) 2 + C 6 H 6 2C 6 H 5 C 2 H 5 (3) Dietilbenzen Benzen Etilbenzen Benzen az miktarda toluen safsızlığı içerir. Toluen etilen ile etilbenzen ve propilen oluşturur. C 6 H 5 CH 3 + 2C 2 H 4 C 6 H 5 C 2 H 5 + C 3 H 6 (4) Toluen Etilbenzen Propilen - r i = k oi e (-Ei/RT) C a etilen C b etilbenzen C c toluen C d benzen C e dietilbenzen (5) Burada i tepkime numarasıdır. i E i k oi a b c d e kcal/kmol x x ,8x ,8x r i nin birimi kmol/s/m 3 reaktör; Ci nin birimi, kmol/m 3 gaz; k oi nin birimi ise eşitliğe göre değişir. Yazılım (CHEMCAD): Kullanılacak termodinamik modeller K-değeri=UNIFAC ve entalpi =Gizli ısı 1. kolona girmeden önce yoğuşmayanların uzaklaştırılması için yüksek basınçlı faz ayırıcıdan sonra bir komponent ayırıcı simülasyonda yer almalıdır. Kolonun simülasyonundaki sorunları önlemek için bu yapılır. Pratikte yoğuşmayanlar kolona girdikten sonra kazan geri döngü üst akımından uzaklaştırılmalıdır. İlk yaklaşım olarak ana simülasyonda her iki kolonda Shortcut kolon olarak simule edilmiştir, fakat sonradan her biri ayrı ayrı rigorous TOWER modülü kullanılarak simule edilmiştir. Rigorous TOWER simulasyonu tamamlandığında, ana akış şemasında yerine konulur ve simülasyon tekrar yakınsar. Benzer yaklaşım önerilir. Rigorous TOWER modülü doğru tasarım ve simülasyon verisi sağlar ve kolon işlemlerinin değerlendirilmesinde kullanılmalıdır, fakat shortcut simülasyonunun başlangıç denemelerinde kullanılması akış şemasındaki tüm dönüşümü hızlandırır.

9 Aşağıdaki basamakları göz önüne alarak yılda 8592 saat çalışacak etilbenzen üretim sürecini tasarlayınız. 1) Fizibilite Araştırması 2) Akış Şemalarının Oluşturulması 3) Kütle ve Enerji Denkliğinin Kurulması 3) Aygıtların Tasarımı-Yazılım Kullanımı 4) Aygıtların Şartnamelerinin Hazırlanması 5) Güvenlik ve Çevresel Açıdan Değerlendirmeler 6) Maliyet Hesaplamaları 7) Sonuçlar ve Öneriler Yaptığınız hesaplamaları yazılım kullanarak elde ettiğiniz sonuçlarla karşılaştırınız. İş-zaman listesi aşağıda verilmiştir: 11 Mart 2011: Fizibilite Araştırması- Akış Şemalarının Oluşturulması 25 Mart 2011: Kütle ve Enerji Denkliğinin Kurulması 1 Nisan 2011: Aygıtların Tasarımı-Yazılım Kullanımı 15 Nisan 2011: Aygıtların Şartnamelerinin Hazırlanması 22 Nisan 2011: Güvenlik ve Çevresel Açıdan Değerlendirmeler 29 Nisan 2011: Ara Rapor ve Sunum 13 Mayıs 2011: Maliyet Hesaplamaları 14 Mayıs 2011: Sonuçlar ve Öneriler Mayıs 2011: Son rapor ve Sunum Prof.Dr. Neşe Öztürk Yrd.Doç.Dr.T.Ennil Köse Araş.Gör. Canan Aydın

10 PROJE ÇALIŞMASINDA YARARLANILABİLECEK TEMEL KAYNAKLAR 64. Peters, M.S., Timmerhaus, K.D., West, R.E., Plant Design and Economics for Chemical Engineers, 5th ed., McGraw-Hill, New York, Sinnot, R., Towler G., Chemical Engineering Design Elsevier, 5th edition, Butterworth -Heinemann, Turton R., Bailie, R.C., W.B.Whiting, Shaeiwitz, J.A.,Analysis, Synthesis, and Design of Chemical Processes, 3th ed. Prentice hall, Perry, R.H., Green, D.W., Perry s Chemical Engineers Handbook, 7th ed., Mc-Graw Hill, New York, Uldrich, G.D., A Guide to Chemical Engineering Process Design and Economics, John Wiley and Sons, New York, McCabe, W. L., Smith, J. C., Harriot, J. C., Unit Operations of Chemical Engineering, 5th edition., McGraw Hill, New York, Levenspiel, O. Chemical Reaction Engineering, John Wiley, New York, Smith, J. M. Chemical Engineering Kinetics, McGraw-Hill, London, Cooper, A. R. and Jeffreys, G.V., Chemical Kinetics and Reactor Design, Birmingham, U.K, Fogler, H. S., Elements of Chemical Reaction Engineering, Prentice-Hall International Inc., Pickett, D.J, Electrochemical Reactor Design, 2nd ed. Amsterdam, Elsevier Scientific Publishing, Incropera, F. P., DeWitt, D. P. (Çeviri: Bir gurup) Isı ve Kütle Geçişinin Temelleri, dördüncü basımdan çeviri, Literatür, İstanbul, Kern, D.Q., Process Heat Transfer, New York, Kumar, A., Chemical process synthesis and engineering design, New Delhi, Tata Mc Graw Hill, İnel, O., Aşkın, A., Kimya Mühendisliğinde Kütle ve Enerji Denklikleri, Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü, Yayın No:53, Himmelblau, D., M., Basic Principles and Calculations in Chemical Engineering, 4th Ed., Prentice-Hall, Inc., Felder, R. M., Rousseau, R. W., Elementary Principles of Chemical Processes, 3rd ed., John Wiley & Sons, New York, 2000.

11 81. Sarıkaya, Y., Fizikokimya, 7. baskı, Gazi Kitabevi, Ankara, Gündüz, T., Kantitatif Analiz Ders Kitabı, 4. Baskı, Bilge Yayıncılık, Çengel, Y., Boles, M.A. (çeviri : T. Derbentli) Mühendislik Yaklaşımıyla Termodinamik, Literatür Yayıncılık, İstanbul, Sarıkaya, Y., Mühendislık Termodinamiği, Gazi Kitapevi, Ankara, Smith, J. M., Introduction to chemical engineering thermodynamics, Boston, McGraw-Gill, Gürüz, K., Kimya Mühendisliği Termodinamiği, Ankara Üniv. Yay., Ankara, Bird, R. B., Stewart, W. E., and Lightfoot, E. N., Transport Phenomena, 2nd edition, John Wiley, New York, (Bu kitabın çevirisi de bulunmaktadır.) 88. Peker, S., Helvacı, Ş. Ş., Akışkanlar Mekaniği: Kavramlar, Problemler, Uygulamalar, Literatür Yayıncılık, İstanbul, Uysal, B. Z., Akışkanlar Mekaniği, Alp Yayınları, Çataltaş, İ., Kimya Mühendisliğine Giriş, 2 Cilt, İnkılap ve Aka Kitapevleri Koll. Şti., İstanbul, Uysal, B. Z., Kütle Transferi: Esasları ve Uygulamaları, Gazi Üniv. MMF Yayını, Ankara, R. C. Atkins, F. A. Carey, Organic Chemistry: A Brief Course, Second Edition, McGraw-Hill Companies, Inc., R. W. Griffin, Jr., Modern Organic Chemistry, McGraw-Hill, G. Okay, Organik Kimya 1,2, Biltav Yayınları, Ankara, R. J. Fessenden, J. S. Fessenden, Çeviri Editörü, Tahsin Uyar, Organik Kimya, Güneş Kitabevi, Franks, Sons,R.G.E., Modelling and Simulation in Chemical Engineering, John Wiley Inc., Ingham J., Dunn, I.J., Heinzle, E., Snape, J.B., Chemical Engineering Dynamics, Wiley-VCH, Ayyub, B.M., McGuen, RH.,Numerical Methods for Engineers, Prentice-HaII Inc., Akai, T.J., Applied Numerical Methods for Engineers, John Wiley Sons, Inc., Coughanowr, D. R., Koppel, L. B., Process Systems Analysis and Control, McGraw-Hill Book Com

12 101. Seborg, D. E., Edgar, T. F., Mellichamp, D. A., Process Dynamics and Control, Wiley Series in Chem. Eng., Luyben, W. L., Process Modelling Simulation and Control for Chemical Engineering, McGraw-Hill, Kermen, O., Fabrika Tasarımcılığında Kimya Mühendisliği, Romen matbaası, İstanbul, Tigrel, A., Kimya Mühendisliği Ekonomisi, Petkim Petrokimya A.Ş., Kahya, E., Mühendislik Ekonomisi, OGÜ Müh. Mim. Fak., Eskişehir, Kara, S., Yıldırım, M.E., Tuncel, M., Kıvanç, M., Tamer, Ü., Özdemir, A., Kaytakoğlu, S., Ergun, B., Döğeroğlu, T., Var, F., Uygan., N., Tezcan, Ü., Lüle, M., Çevre Sağlığı, (Ed: N. Varcan), Anadolu Üniversitesi, Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, Dizdar, E., İş Güvenliği, Murathan Yayınevi, Trabzon, Yiğit, A., İş güvenliği ve İşçi Sağlığı, Aktüel Yayınları, İstanbul, Crowl, D.A. and Louvar, J.F., Chemical Process Safety Fundamentals with Applications, Prentice Hall, Karpuzcu, M., Çevre Kirlenmesi ve Kontrolü, Dördüncü baskı, İstanbul, Tavare, N.S., Industrial crystallization : process simulation analysis and design, New York Milenum Press, Biegler, L.T., Systematic methods of chemical process design, Upper Saddle River, New jersey, Prentice Hall, Dimian A.C., Integrated design and simulation of chemical processes, Amsterdam, Elsevier, Marlin T.E., Process control : designing processes and control systems for dynamic perfomance, 2nd ed., Boston, Mc Graw Hill, Seider, W.D., Seader, J.D., Lewin, D.R., Product and Process Design Principles, 2nd ed., Wiley, New York, Hyman, B., Fundamentals of Engineering Design, Prentice Hall, New Jersey, Ulrich, K.T., Eppinger, S.D., Product Design and Development, 2nd ed., McGraw-Hill, New York, Dym, C.L., Little, P., Engineering Design: A Project Based Introduction, 2nd ed., Wiley, New York, 2004.

13 119. Dominick, P.G., Demel, J.T., Lawbaugh, W.M., Freuler, R.J., Kinzel, G.L., Fromm, E., Tools and Tactics of Design, John Wiley, New York, Sinnott, R.K., An Introduction to Chemical Engineering Design, Pergamon Press, Oxford, Rudd, D.F., Powers, G.J., Siirola, J.J., Process Synthesis, Prentice Hall, New Jersey, Douglas, J.M., Conceptual Design for Chemical Processes, McGraw-Hill, New York, Resnick, W., Process Analysis and Design for Chemical Processes, McGraw-Hill, New York, Bröckel, U., Meier, W., Wagner, G. (eds.), Product Design and Engineering, 2 vols., Wiley-VCH Verlag, Weinheim, Baktır, E., Toker, I. (ed.), Mühendislikte Tasarım, ODTÜ Mezunları Dernegi Yayınları, Ankara, Kirk-Othmer Encyclopedia of Chemical Technology, 2nd ed. New York : John Wiley & Sons, 1967.