Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt: 29, Sayı: 4, Sayfa: 62-67, 2005

Transkript

1 ARAŞTIRMA (Research) Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt: 29, Sayı: 4, Sayfa: 62-67, 2005 Obezitenin Klinik Periodontal Duruma ve Dişeti Oluğu Sıvısı (Dos) Miktarına Etkisinin İncelenmesi The Effect of Obesity on the Clinical Periodontal Status and Amount of Gingival Crevicular Fluid *Doç.Dr. İsmet DURAN, **Yrd.Doç.Dr. Nilsel OKUDAN, **Prof.Dr. Hakkı GÖKBEL, *Yrd.Doç.Dr. Sema S. HAKKI * Selçuk Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Periodontoloji Anabilim Dalı ** Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı ÖZET ABSTRACT Amaç: Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki majör halk sağlığı problemi olan obezite, artmış periodontal hastalık riski ile ilişkili olabilir. Bu çalışmada obezitenin klinik periodontal duruma ve dişeti oluğu sıvısı (DOS) miktarı üzerine etkisinin incelenmesi amaçlandı. Gereç ve Yöntem: Araştırmanın deney grubunu Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi ne başvuran Vücut Kütle İndeksi (VKİ) 30 un üzerinde olan, yaşları arasında değişen (ortalama 45.60±9.66), 42 gönüllü kadın obez hastadan oluşmaktadır. Kontrol grubuna ise Selçuk Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Periodontoloji kliniğine başvuran yaşları arasında değişen (ortalaması 44.08±7.17) rasgele seçilen normal kilolu (VKİ: arasında) 12 gönüllü kadın hasta dahil edildi. Deney grubundaki hastalar; VKİ 39.9 a kadar olan yaşları arasında değişen (ortalama; 44.53±8.38) 19 hasta obez (Class I + Class II obezite) ve VKİ 40 ve üzerinde olan yaşları arasında değişen (ortalama; 46.48±10.71) 23 hasta ise morbid obez (Class III obezite) olmak üzere iki gruba ayrıldı. Çalışmaya dahil edilen bütün hastalardan klinik olarak; Sondlama Cep Derinliği (SCD), Klinik Ataşman Düzeyi (KAD), Gingival İndeks (Gİ) ve Plak İndeksi (Pİ) skorları alındı ve DOS örneklemeleri yapıldı. Bulgular: Klinik parametreler açısından; sadece morbid obez grubundaki hastaların PI skorları diğer gruplara göre istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde yüksek olmasına karşın (P<0.05), diğer klinik parametrelerde gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmadı (P>0.05). DOS miktarı değerlendirildiğinde; diğer gruplara kıyasla en yüksek morbid obez grubunda olmasına karşın, bu fark istatistiksel olarak anlamlı değildi (P>0.05). Sonuç: Bu çalışmanın sınırları içinde morbid obez grubunda PI skorları yüksek olmasına rağmen, şiddetli obezitenin bile periodontal hastalıklar için direkt olarak bir risk oluşturmadığı düşünülmektedir. ANAHTAR KELİMELER Obezite, Periodontal hastalık, Dişeti Oluğu Sıvısı Objective: Obesity which is a major public health concern in both developed and devoloping countries, may associate with increased risk of periodontal disease. The aim of this study was to evaluate the effects of obesity on periodontal clinical parameters and volume of the gingival crevicular fluid (GCF). Material and Methots: Test group of this study is consisted of 42 voluntere (aged 24 to 67 years, mean age 45.60), obese women patients with Body Mass Index (BMI) 30 and who referred to University of Selcuk, Meram Medicine Faculty and control group is consisted of randomly selected 12 volunteer and nonobese (BMI between 19-25) women with mean age of (aged 35 to 55 years) and who referred to the Periodontics clinics of University of Selcuk, School of Dentistry. Patients in control group was divided in to 2 subgroup including 19 patients as obese group (aged 31 to 58 years, mean age and BMI<39.9) and 23 patients (aged 24 to 67 years, mean age and BMI 40) as morbide obese group. In all patients; Probing Depth (PD), Clinical Attachment Level (CAL) Gingival Index (GI) and Plaque İndex (PI) were recorded and Gingival Crevicular Fluid (GCF) sampling was performed. Results: Although PI score were significantly greater in only morbid obese group when compared to other groups (P<0.05), no stastically significant differences were observed for other clinical parameters between groups (P>0.05). Conclusion: The amounts of GCF also were greater in only morbid obese group compared to other groups, but this difference was not stastically significant. Data obtained from this study suggest that obesity is not directly a risk factor for periodontal diseases. KEYWORDS Obesity, Periodontal disease, Gingival Crevicular Fluid

2 63 GİRİŞ Şişmanlık (obezite) genel olarak vücutta aşırı miktarda yağ birikmesi olarak tanımlanır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki major halk sağlığı problemi olan obezite; 16 diyabet, kardiyovasküler hastalıklar, hipertansiyon, felç osteoartirit gibi bir çok erişkin hastalıklar için önemli bir risk faktörüdür 5,7,19. Vücut yağ miktarının direkt ölçümü oldukça pahalıdır ve pratik değildir. Bu yüzden vücut yağ seviyesini tahmin etmek için kullanılan en yaygın ve pratik yöntem mükemmel olmamasına rağmen vücut ağırlığının ölçümüyle elde edilen Vücut Kitle İndeksi (VKİ) dir. VKİ, kilogram olarak kişinin ağırlığının metre olarak boyunun karesine bölünmesiyle hesaplanır. Fakat VKİ, vücuttaki yağ dağılım tahminini bize tam olarak veremez. Bu amaçla özellikle abdominal yağ dağılımı tahmin etmek için; en yaygın olarak kullanılan bel/kalça oranları (idealde erkeklerde; 1.0, kadınlarda 0.8) basit ve pratik bir yöntemdir yılında WHO nün kabul ettiği VKİ ne göre obezite sınıflaması şöyledir; 30 < zayıf normal kilolu 25 Şişman (Fazla Kilolu) ; preobez ; Class I Obez ; Class II Obez Class III (Morbid) Obez Toplumda en yaygın görülen kronik hastalık olan periodontal hastalıklar için sigara diyabet, osteopörözite, stres ve yaş gibi birçok risk faktörü vardır. Bununla birlikte uzun yıllar beslenme ile periodontal hastalıklar arasındaki ilişki araştırılması rağmen, periodontal hastalıkların patogenezinde beslenmenin rolü halen tartışmalıdır 3. Hayvan çalışmalarında aşırı beslenmenin (obezite) periodontal hastalıkların şiddetine katkıda bulunduğunu rapor edilmiştir 13,21. İnsan çalışmalarında da obezitenin periodontal hastalıklar için bir risk faktörü olabileceği belirtilmesine rağmen, 18,22,24 uzun dönem çalışmalar da beslenmenin bir risk faktörü olarak değerlendirilmesinde bizim kabul ettiğimiz kriterler doğrultusunda ciddi eksikliklerimiz olduğu da unutulmamalıdır 2. Dişeti Oluğu Sıvısı (DOS) miktarı, periodontal enflamasyon varlığında daha fazladır ve enflamasyonun şiddetiyle orantılıdır 20. Bununla birlikte DOS düzeyi ve moleküler yapısının lokal doku yıkımını doğru olarak yansıttığı saptanmıştır. Bizim bilgilerimiz dahilinde erişkinlerde obezitenin DOS miktarına etkisini inceleyen bir araştırma bulunmamaktadır. Bu çalışmada obezitenin klinik periodontal duruma ve dişeti oluğu sıvısı miktarına etkisinin incelenmesi amaçlandı. GEREÇ ve YÖNTEM Araştırmanın deney grubunu, S. Ü. Meram Tıp Fakültesi Diyet Kliniği ne başvuran, VKİ 30 un üzerinde olan ve yaşları arasında değişen (ortalama 45.60±9.66), 42 gönüllü obez kadın hastadan oluşturmaktadır. Bu gruptaki hastaların seçiminde; ağızda en az 8 doğal diş olmasına, hamile olmamasına, menstural siklus veya menopoz döneminde olmamasına, günde 5 den fazla sigara içmemesine, son 6 ay içinde periodontal tedavi görmemiş ve son 3 ay içerisinde antibiyotik kullanmamış olmasına dikkat edildi. Deney grubunu oluşturan hastalar da VKİ a kadar olan, yaşları arasında değişen (ortalama; 44.53±8.38) 19 hasta obez (Class I + Class II obezite) ve VKİ 40 ve üzerinde olan yaşları arasında değişen (ortalama; 46,48±10,71) 23 hasta ise morbid obez (Class III obezite) olmak üzere iki gruba ayrıldı. Çalışmanın kontrol grubunu ise Selçuk Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Periodontoloji kliniğine başvuran yaşları arasında değişen (ortalaması 44.08±7.17) normal kilolu (VKİ; arasında) rasgele seçilen 12 gönüllü kadın oluşturmaktadır. Bu gruptaki hastaların seçiminde de; deney grubundaki kriterlere ilaveten herhangi bir sistemik hastalığın bulunmamasına dikkat edildi. Çalışmaya dahil edilen bütün bireylerin VKİ leri S. Ü. Meram Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalında günün sabah saatlerinde ve aç karına gerçekleştirildi. Boy ölçümü bir çelik met-

3 64 re aracılığı ile, 0.1 cm duyarlılıkla yapıldı. Vücut ağırlığı kişinin üzerinde hafif giysiler varken bir dijital tartı cihazıyla, 0.1 kg duyarlılıkla ölçüldü. Her bir bireyin VKİ leri aşağıdaki formüle göre hesaplandı; VKİ = Ağırlık(Kg) / [Boy X Boy (m2)] Boy ve ağırlık ölçümleri sırasında kişinin ayağında ayakkabı yoktu. A. Klinik Değerlendirme Çalışmaya dahil edilen bütün bireylerin sosyo-ekonomik durumları ve eğitim seviyeleri kaydedildi. Klinik periodontal parametreler olarak ağızda bulunan bütün doğal dişlerden Sondlama Cep Derinliği (SCD), Klinik Ataşman Düzeyi (KAD), Plak İndeksi (Pİ)26 ve Gingival İndeks (Gİ)17 ölçümleri ile yapıldı. Sondlama Cep Derinliği; Williams periodontal sond yardımıyla dişeti kenarı ile sulkus/cep tabanı arası mesafe, vestibul ve palatinalde, mezial, orta ve distal olmak üzere, dişin 6 noktasından ölçüldü. Ölçüm esnasında sondun, dişin uzun aksına paralel olmasına ve aşırı kuvvet uygulanmamasına dikkat edildi. KAD ise; Williams periodontal sond kullanılarak mine-sement sınırından sulkus/cep tabanına olan mesafe, vestibul ve palatinalde, mezial, orta ve distal olmak üzere, dişin 6 noktasından milimetrik olarak ölçüldü. Değerler toplanıp 6 ya bölünerek her dişe ait SCD ve KAD skorları hesaplandı. Gİ ve Pİ ölçümleri her dişin mezial, distal, vestibül ve palatinal olmak üzere 4 yüzeyinden elde edildi. Değerler toplanıp 4 e bölünerek her bir dişe ait gingival indeks ve plak indeks skorları saptandı. B. Dişeti Oluğu Sıvısı Örneklemesi Her hastadan; birisi alt ve diğeri üst çenede olmak üzere 2 molar, 2 premolar ve 2 kesicilerden olmak üzere rasgele seçilen toplam 6 dişten DOS örneklemesi yapıldı. Eğer örnekleme yapılacak dişler yoksa komşu dişler, onların da yokluğunda diğer komşu dişler kullanıldı. Seçilen her dişin vestibül mesial ve distal yüzeylerinden olmak üzere iki noktasından periopaper stripler (Periopaper, ProFlow, Inc., Amityville, NY, USA) kullanılarak DOS örneklemesi yapıldı. Hu-Friedy, Chicago, Illinois, USA Örnekleme alanlarından, supragingival plak pamuk peletlerle uzaklaştırıldı, basınçlı hava ile kurutuldu, pamuk rulolarla izole edildi ve stripler sulkus tabanına hafif bir basınç hissedilinceye kadar yerleştirilirken kanama ve salya ile kontamine olmamasına ve mekanik bir travma oluşturulmamasına dikkat edildi. 30 saniye sulkusta bekletildi ve daha sonra Periotron 8000 (Periotron 8000, Harco Electronics, Winnipeg, Canada) ile her bir stripin DOS hacmi µl cinsinden ölçüldü. İstatistiksel analiz Bu çalışmadaki obez, morbid obez ve kontrol gruplarında klinik periodontal indeksler ve DOS miktarı değerleri arasındaki farkların anlamlı olup olmadığı Kruskal Wallis Tek yönlü varyans analizi ile değerlendirildi ve fark saptandığı durumda ikişerli karşılaştırmalar Bonferroni düzeltmeli Mann Whitney U testi ile yapıldı. BULGULAR Hastaların sosyo-ekonomik durumları değerlendirildiğinde; hastaların tamamına yakınında evde yaşayan birey sayısının dörtten fazla (en fazla 9 kişi) olduğu görüldü. Bununla birlikte sadece obez grubundaki iki hastanın ekonomik durumunun çok iyi olduğu, diğer hastalarının büyük bir çoğunluğunda evin mali kaynağının sadece asgari ücret, orta derecede memur veya emekli maaşı ile olduğu saptandı. Eğitim seviyeleri açısından; obez grubunda 2 ve morbid obez grubunda 5 hastanın hiç okumamış olduğu ve kontrol grubunda 9, obez ve morbid grubundan 16 şar kişinin ilkokul mezunuydu. Kontrol grubunda 3, obez ve morbid grubunda 1 er kişinin lise mezunu ve sadece morbid obez grubundan 1 kişinin üniversite mezunu olduğu görüldü. Çalışmamıza dahil edilen bireylerin yaş, klinik periodontal özellikler ve DOS miktarına ait istatistik Tablo I de gösterilmiştir. Her üç gruptaki hastaların yaş ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark yoktu (P>0.05). Klinik parametreler açısından değerlendirildiğinde; her üç gruptaki hastaların Gİ, SCD ve KAS ortalama ölçümleri birbirlerine benzer olmakla birlikte, morbid obez grubundaki hastaların Pİ ortalama

4 65 TABLO I Klinik Parametreler Çalışma gruplarının yaşları, klinik parametreleri ve DOS miktarları (ortalama±standart sapma) Kontrol n:12 Obez n:19 Morbid Obez n:23 Yaş 44.08± ± ±10.71 SCD (mm) 1.96± ± ±0.62 KAD (mm) 2.39± ± ±0.98 Pİ 1.22± ± ±0.48* Gİ 1.23± ± ±0.56 DOS (µl) 0.18± ± ±0.19 *: P=0.037 (kontrol ve obez gruplarına göre istatistiksel fark) skorları (1,60), obez ve kontrol grubundaki bireylerden istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yüksekti (P<0.05). DOS miktarı açısından değerlendirildiğinde; en yüksek değer (0.23 µl) morbid obez grubunda olmasına rağmen, gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanamadı (P>0.05). TARTIŞMA Klinik pratikte obezite; toplumda en yaygın görülen hastalıklardan birisidir. Obezite insidansı, her toplumun özelliklerine göre değişim göstermekle birlikte devamlı bir artış eğilimindedir. Kişilerin yeme alışkanlıkları, yaşadıkları ortam, çalışma koşulları ve genetik faktörler insidansa etki eden faktörlerdir yılından 2000 yılına Türkiye de obezitenin prevalansında %60 lık bir artış, 4 Amerika da ise yaklaşık %80 artış rapor edilmiştir 15. Yine 1990 yılında Türkiye de cinsiyet ayrımı yapılmaksızın şehirlerde yaşayanların % 17.7 si, kırsal kesimde yaşayanların %19.9 u obez olmasına karşın, yılında ise bölgesel ayırım yapmaksızın obezitenin erişkin kadınlarda (%55.8) 25 erkeklerden (%16.8) 25 daha fazla göründüğünü saptanmıştır 31. Bu çalışmada da obezite şikayeti ile müracaat edenlerden sadece biri erkek olduğundan araştırmadan çıkarıldı ve çalışma yalnızca kadınlar üzerinde yürütüldü. Ayrıca çalışmaya dahil edilen bireylerin tamamı şehir merkezlerinde yaşıyorlardı. Özellikle 50 yaş civarında fiziksel aktivitenin azalmasına bağlı olarak obezite sayısında bir artış görülmektedir. Bununla birlikte kadınlarda özellikle çocuk doğurma sayısına bağlı olarak ve menopoz dönemlerinde; erkeklerde ise yaşamlarındaki önemli değişiklik dönemlerinde (evlilik, iş hayatında terfi, askerlik, sigara kullanımının bırakılması gibi) obezite prevalansında artış gözlenmektedir 1. Bu çalışmaya dahil olan kadın obez hastaların da yaş ortalamaları ortalama 45 civarında ve evli olanların tamamı 2 ve daha fazla (en fazla 9) doğum yapmışlardı. Düşük sosyo-ekonomik düzeydeki kişilerde obezite prevalansı daha yüksektir. Gelir düzeyi düşük olunca daha çok karbonhidrat ve zararlı yağlardan zengin besinler kullanılıyor ve bu kişiler daha çok ekmek yiyerek besleniyor. Yağların kalori değerleri protein ve karbonhidratların iki katıdır. Dolayısıyla günlük gıda alımındaki yağlı besinlerin oranı, obezitenin derecesini tayin eder 1. Bu verilerle uyumlu olarak bu çalışmada özellikle deney grubundaki hastaların çoğunluğunun eğitim seviyeleri düşüktü ve asgari ücret veya emekli maaşı ile geçimlerini sağladığından, sosyo-ekonomik seviyeleri de oldukça düşüktü. Ancak bu araştırma kesitsel bir çalışma olduğundan hastaların haftalık/aylık diyet alışkanlıkları belirlenmedi. Obezite ile periodontal hastalık arasındaki ilişkiyi inceleyen çoğu araştırmalar 6,11,22-24,29 obezitenin periodontal hastalık için önemli bir risk faktörü olduğunu savunmuştur. Ancak Mohammed ve ark. 18 ve Stevens ve ark. 27 genç bireylerde obezite ve periodontal hastalık prevalansı arasında önemli bir ilişki olduğunu, fakat orta yaşlı ve erişkin grupta ise herhangi bir korelasyon olma-

5 66 dığını gösterdi. Erişkinlerde obezitenin risk oluşturmaması beklide iki şekilde açıklanabilir. İlki; ileri yaşlarda görülen vücutta yağ birikiminin yaşlanmanın bir parçası olmasına bağlı olarak obezitenin neden olduğu zararlı metabolik değişikliklerin gençlerden daha az olmasına bağlıdır 9,13,28. Diğeri ise erişkinlerin periodontal durumları üzerine obezitenin, majör risk faktörü olan yaşlanma tarafından maskelenmesine bağlı olabilir. Huang ve ark. 14 kadınlarda obezitenin periodontal hastalık için risk oluşturduğunu ileri sürmektedir. Bu sonuçlara zıt olarak bu çalışmada obez ve morbid obez grubundaki kadın hastaların SCD, KAD ve Gİ skorlarının kontrol grubundan farklı olmaması obezitenin periodontal hastalıklar için risk oluşturmayacağı fikrini destekler. Bununla birlikte morbid obez grubunda Pİ skorlarının daha yüksek olması periodontal hastalıklar için bir risk oluşturmayabilir. Çünkü periodontal hastalık patogenezinde, artmış plak birikim miktarından daha çok plağın içerdiği spesifik bakteri türlerinin daha etkili olduğu bilinmektedir 10,11. Dişeti cebinin enflamatuar yumuşak doku duvarından kaynaklanan Dişeti Oluğu Sıvısı, başlıca enflamatuar hücreler, serum proteinleri, bakteriler, doku yıkım ürünleri, enzimler, antikorlar, kompleman ve enflamatuar mediatörler içeren seröz veya visköz eksudadır. Periodontal hastalık aktivitesini objektif değerlendirilmesinde DOS örnekleri incelenmektedir. DOS miktarı periodontal hastalık şiddetiyle ilişkili olmakla birlikte, 20 sert gıdaların çiğnenmesi, diş fırçalama, gingival masaj, ovulasyon, oral kontraseptifler ve sigara kullanımına bağlı olarak da artmaktadır 2. Bu çalışmada da DOS akış miktarındaki etkileyen faktörleri elimine edebilmek amacıyla; hastaların mentrural siklus ve menopoz döneminde olmamasına dikkat edildi ve örneklemelerin tamamı sabah saatlerinde yapıldı. İstatistiksel olarak anlamlı olmasa da morbid obez grubunda DOS miktarının fazla olması, belki artmış plak miktarı ile ilişkili olabilir. Sonuç olarak kadınlar üzerinde yürütülen bu çalışmanın sınırları içinde morbid obez grubunda PI skorları yüksek olmasına rağmen, şiddetli obezitenin bile periodontal hastalıklar için direkt olarak bir risk oluşturmadığı düşünülmektedir. KAYNAKLAR 1. Bozbora A. Obezite ve tedavisi. Bölüm 1, Obezitenin tanımı ve temel bilgiler, Özarmağan S, Bozbora A., Nobel Tıp Kitapevleri, İstanbul 2002 S: Caranza FA. Epidemiology of gingival and periodontal diseases In Clinical Periodontology Ed. by James DB. and Samuel JA , W.B. Saunders Company, Philadelphia Carlos J, Wolfe M. Methodological and nutritional issues in assessing the oral health of aged subjects. Am J Clin Nutrition. 1989; 50: Dizdar O, Alyamac E. Obesity: an endocrine tumor? Med Hypotheses. 2004; 63: Doll S, Paccaud F, Bovet P, Burnier M, Wietlisbach V. Body mass index, abdominal adiposity, and blood pressure: Consistency of their association across devoloping and developed countries. Int J Obes Relat Metab Disord. 2002; 26: Elter J, Williams R, Champagne C, Offenbacher S, Beck J. Association of obesity and periodontitis (abstract). J Dent Res. 2000, 79: Field EA, Coakley EH, Must A. Et al. Impact of overweight on the risk of developing common chronic diseases during a 10-year period. Arch Intern Med. 2001; 161: Flegal, KM, Troiano, RP, Ballard-Barbash, R. Aim for a Healthy Weight: What is the Target? Am Soc for Nutri Sc. 2001; 131( Suppl): Fukagawa NK, Bandini LG, Young JB. Effect of age on body composition and resting metabolic rate. Am J Physiol. 1990; 259: Genco RJ. Current view of risk factors for periodontal disease. J Periodontol. 1996; 67: Grossi S, Ho A. Obesity, insulin resistance and periodontal disease (Abstract). J Dent Res. 2000; 79: Grossi SG, Zambon JJ, Ho AW, Koch G, Dunford RG, Machtei EE. Et al. Assessment of risk for periodontal disease. I. Risk indicators for attachments loss. J Periodontol. 1994; 65: Harper EJ. Changing perspectives on aging and energy requirements: Aging, body weight and body composition in human, dogs and cats. J Nutr. 1998; 128 (suppl): Huang Z, Willett WC, Manson JE et al. Body weight, weight change, and risk for hypertension in women. Ann Intern Med. 1998; 128: Hubert HB, Snider J, Winkleby MA. Health status, health behaviors, and acculturation factors associated with overweight and obesity in Latinos from a community and agricultural labor camp survey. Prev Med. 2005; 40: Kopelman PG. Obesity as a medical problem. Nature. 2000; 404:

6 Löe H, Silness J. Periodontal disease in pregnancy. I. Prevalence and severity, Acta Odontol Scand. 1963; 21: Mohammed SA, Nabil FS, Elaine AB. Obesity and Periodontal disease in young, middle-aged, and older adults. J Periodontol. 2003; 74: Must A, Spadano J, Coakley EH, Field EA, Colditz G, Dietz WH. The disease burder associated with over-weight and obesity. JAMA. 1999; 282: Ozkavaf A, Aras H, Huri CB, Mottaghian-Dini F, Tozum TF, Etikan I, Yamalik N, Caglayan F. Relationship between the quantity of gingival crevicular fluid and clinical periodontal status. J Oral Sci. 2000; 42: Perlstein MI, Bissada NF. Influence of obesity and hypertension on the severity of periodontitis in rats. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1977; 43: Ritchie C, Joshipura K, Douglass C. Periodontal disease and body composition in older adults:preliminary results. Paper presented at the AAP-NIDCR Symposium, April Ritchie C, Kinane DF. Nutrition, inflammation, and periodontal disease. Nutrition. 2003; 19: Saito T, Shimazaki Y, Koga T, Tsuzuki M, Ohshima A. Relationship between upper body obesity and periodontitis. J Dent Res. 2001; 80: Sansoy V. Obesity, abdominal obesity and their relation with other risk factors in Turkish adults. In: Onat (ed.). İstanbul, 2003, pp: Silness J, Löe H. Periodontal disease in pregnancy. II. Correlation between oral hygiene and periodontal condition, Acta Odontol Scand. 1964; 22: Stevens J Cai J, Pamuk ER et al. The effects of age on the association between body mass index and mortality. N Engl J Med. 1998; 338: Tessari P. Change in protein, carbohydrate, and fat metabolism with aging: Possible role of insulin. Nutr Rev. 2000; 58: Wood N, Johnson RB, Streckfus CF. Comparison of body composition and periodontal disease using nutritional assessment techniques: Third National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES III). J Clin Periodontol. 2003; 30: World Health Organization. Obesity. Preventing and Managing the Global Epidemic. Report of WHO Consultation. World Health Organization, Geneva, Yumuk VD. Prevalence of obesity in Turkey. Obes Rev. 2005; 6: İLETİŞİM ADRESİ Doç.Dr. İsmet DURAN Selçuk Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi, Periodontoloji Anabilim Dalı Kampus-KONYA drismetduran@hotmail.com