DELİ BAL ZEHİRLENMESİ (MAD HONEY INTOXICATION)

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "DELİ BAL ZEHİRLENMESİ (MAD HONEY INTOXICATION)"

Direnç Topbaş
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 DELİ BAL ZEHİRLENMESİ (MAD HONEY INTOXICATION) Gıda Müh. Şule GÜNAYDIN Yrd. Doç. Dr. Hakan KARACA Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü

2 DELİ BAL NEDİR? Yüksek miktarda grayanotoksin içeren Rhododendron familyasındaki bitkilerin (Orman gülü) çiçeklerinin nektarından bal arıları tarafından üretilen doğal bir üründür. Tutar bal veya acı bal olarak bilinir. Kahverengi renklidir. Geç şekerlenir. Kaynatılırsa ve uzun süre bekletilirse toksisite kaybolur!!

3 Rhododendron familyasının yetiştiği ülkeler

4 Söz konusu ülkelerde bu bitkinin 750 den fazla türü yetişmektedir.! Ancak her türünde grayanotoksin bulunmamaktadır.! Yüksek miktarda grayanotoksin içeren türleri: - Rhododendron ponticum - Rhododendron flavum Bu türler daha çok Doğu Karadeniz in dağlık kısmında yetişir. Rhododendron ponticum Rhododendron flavum

5 DELİ BAL ZEHİRLENMESİNİN TARİHÇESİ İlk defa; MÖ 401 de Xenophon tarafından rapor edilmiştir. Xenophon, Doğu Karadeniz bölgesinde Pers kralına karşı yapılan seferde, deli balı yiyen askerlerin zehirlendiğini bildirmiştir. 19. yüzyılda Avrupa ve Kuzey Amerika da deli bal zehirlenmesi vakasıyla karşılaşılmıştır. Günümüzde ise deli bal zehirlenmesi vakalarının büyük bir çoğunluğu Türkiye de görülmektedir.

6 DELİ BAL ZEHİRLENMESİ Arılar Rhododendron familyasındaki bitkilerin çiçeklerinden grayanotoksini alır. Grayanotoksinler arıların metabolizmasında detoksifiye edilemez. Doğrudan bala karışır. Zehirlenmelere neden olur. (grayanotoksin zehirlenmesi, rhododendron zehirlenmesi)

7 GRAYANOTOKSİNLER Azot içermeyen, polihidroksi siklik hidrokarbonlardan (diterpenoitler) dır. Günümüzde 20 nin üzerinde grayanotoksin çeşidi tanımlanmıştır. Grayanotoksin I (andromedotoksin), grayanotoksin III ve grayanotoksin IV en toksik olanlarıdır.

8 GRAYANOTOKSİNLERİN TOKSİK ETKİSİ SİNİR SİSTEMİ ÜZERİNE DOĞRUDAN ETKİLİDİR!! Sağlıklı bir insanın dışarıdan aldığı uyarıya cevabı: Uyarı almadan önce hücre polarize durumdadır. Polarizasyon: Sinir hücresi dinlenme halindedir. Dışı (-), içi (+) yüklüdür. Uyarı alınınca hücre depolarize olur. Depolarizasyon: Membranın dışı (+), içi (-) yüklüdür. Uyarıya tepki verildikten sonra hücre repolarize olur. Repolarizasyon: Hücre tekrardan dinlenme haline döner. Dışı (-), içi (+) yüklüdür.

9 GRAYANOTOKSİNLER SİNİR SİSTEMİMİZİ NASIL ETKİLER? Grayanotoksinler, membranlardaki sodyum kanallarına bağlanırlar. Sodyum kanalları kapanmaz. Hücre içindeki sodyum seviyesi artar. Repolarizasyonu inhibe eder. Depolarizasyon süresini uzatır. VÜCUDUMUZDA NE OLUR?!! Depolarizasyon süresinin uzunluğuna bağlı sinir sisteminden kaynaklı çeşitli hastalıklar ortaya çıkar.

10 ZEHİRLENME BELİRTİLERİ-KESİN TEŞHİŞ-TEDAVİ YÖNTEMİ Zehirlenme belirtileri balın tüketiminden sonra dakikalar veya saatler içerisinde gözlenebilir. Zehirlenmenin şiddeti vücuda alınan toksinin miktarına bağlıdır. İlk zehirlenme belirtileri: Tükürük salgısında artış Kusma Bacaklarda ve ağız çevresinde uyuşma Tipik zehirlenme belirtileri: Düşük tansiyon Kalp ritmi bozuklukları Sindirim sistemi bozuklukları Sinir sistemi bozuklukları

11 Kesin teşhis: Kromatografik cihazlarla konur. Ancak, - Tam olarak yerleşmiş bir yöntemin bulunmaması - Her yerde analizin yapılmaması nedeniyle diğer metotlara başvurulur. Diğer bir metod balda çiçek tozu aranmasıdır. Rhododendron familyasına ait bitkilerin polenleri mikroskopta aranır.

12 Tedavi Yöntemi: Serum ve atropin uygulamaları semptomların tedavisinde etkilidir. Deli balın tüketiminin ardından, grayanotoksinler vücutta hızla metabolize olur. Bu nedenle hastalığın semptomları 24 saat sonra gerilemeye başlar. Erken tanınıp tedavi edilirse, hastalık nadiren ölümcüldür.

13 DELİ BALIN TOKSİK DOZ MİKTARI Deli balın toksik doz miktarı hakkında net bilgiler bulunmamaktadır. Ancak, yapılan bazı çalışmalarda insan sağlığına zarar vermeyen dozunun bir çay kaşığı" olduğu belirtilmiştir. Grayanotoksinlerin LD 50 değeri, kullanılan deney hayvanlarına göre, 0,4-3,1 mg/kg arasında değişim göstermektedir. LD 50 değeri: Bir defada verildiğinde test grubundaki hayvanların %50 sini öldüren dozdur.

14 DELİ BALIN FAYDALARI Toksik etkisinin yanı sıra deli bal, Antimikrobiyal Antioksidan etki gösterir. Bazı hastalıkların tedavisinde kullanılır. Kalp hastalıklarında Mide-bağırsak hastalıklarında vb.

15 DELİ BAL ZEHİRLENMESİ VAKALARI 2006!! Deli bal zehirlenmesi artıyor.!! Dünya çapında şimdiye kadar sadece 58 vaka.!! 2005 yılında 8 kişi tedavi gördü. 2006!! En çok Türkiye nin Karadeniz bölgesindeki balda görülüyor.

16 TÜRKİYE DE GÖRÜLEN DELİ BAL ZEHİRLENMESİ VAKALARI!! 2010 yılında Bartın İl Sağlık Müdürü tarafından 70 tane deli bal zehirlenme vakası ile karşılaşıldığı bildirilmiştir.!! 2010 yılında Zonguldak İl Sağlık Müdürü tarafından 128 kişinin zehirlendiği bildirilmiştir.!! 2013 yılında Karadeniz den tedavi için getirilen deli bal İzmir de 1 kişinin ölümüne sebep olmuş. 1 kişi de tedavi altına alınmıştır.!! 2016 yılında Sinop ta aynı aileden 3 kişi deli bal zehirlenmesi teşhisiyle tedavi altına alınmıştır.

17 DİĞER ÜLKELERDE GÖRÜLEN DELİ BAL ZEHİRLENMESİ VAKALARI Karadeniz Bölgesi İhracat Taşıma Diğer ülkeler - Almanya - Avusturya - İsviçre - Kore Bazı ülkelerde, Türkiye den aldıkları deli baldan kaynaklı zehirlenme vakalarında artış gözlenmiştir. Bu nedenle 2005 yılından itibaren Türkiye den deli bal alımı yasaklanmıştır!! Deli bal alımı yasaklanmasına rağmen balın üretildiği başka ülkelerde de deli baldan kaynaklı zehirlenme vakaları meydana gelmiştir.

18 GRAYANATOKSİNLERDEN KAYNAKLI DİĞER ZEHİRLENME VAKALARI Rhododendron familyasındaki bitkilerin, Sağlık için yararlı olduğu düşüncesiyle yenilerek ya da çayı yapılarak tüketilmesi/çok tüketilmesi Grayanatoksin içeren bitkilerin tanımlanamaması zehirlemelere neden olur.! Bu tip zehirlenmelerin belirtileri, zehirlenmeye neden olan etken madde aynı olduğu için, deli bal zehirlenmesi ile oldukça benzerlik göstermektedir.

19 Yer: Güney Kore Yıl: 2007 Teşhis: Grayanotoksin zehirlenmesi Zehirlenen: Yetişkin erkek Zehirlenme nedeni: Rhododendron mucronulatum yaprakları

20 Yer: Kore Yıl: 2008 Teşhis: Grayanotoksin zehirlenmesi Zehirlenen: 9 yaşındaki erkek çocuk Zehirlenme nedeni: Rhododendron schlippenbachii yaprakları

21 Yer: Hong Kong Yıl: 2008 Teşhis: Grayanotoksin zehirlenmesi Zehirlenen: 57 günlük bebek Zehirlenme nedeni: Sütünün içersine Rhododendron simsii nin ilave edilmesi

22 SONUÇ Bu çalışmada, deli balın toksik etkisi, toksititesinin mekanizması, zehirlenme belirtileri, kesin teşhis, tedavi yöntemleri ve zehirlenme vakaları ele alınmıştır. Günümüzde giderek artan deli bal zehirlenmesi vakalarının önüne geçebilmek için toplumun deli bal tüketimi konusunda bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki, her madde toksiktir. Bu nedenle alınan doz, yenilen miktar, çok önemlidir.

23 TEŞEKKÜRLER!

24 KAYNAKLAR Anonim, (2016), "Deli bal" 3 kişiyi zehirledi, ( Anonim, (2013), 'Deli bal' can aldı!, ( Anonim, (2010), DİKKAT! Bu balı sakın yemeyin!, ( Anonim, (2010), Bilinçsiz kullanılan acı bal zehirliyor, ( Anonim, (2006), İnsan sağlığına yeni tehdit 'deli bal' hastalığı, ( ). Başgül, A., (2003), Deli Bal Zehirlenmesi, Yoğun Bakım Dergisi, 3(1): Binnetoğlu, E., Dindar, S., Şengül, E., Kahraman Ay, N., (2012), Deli Bal Zehirlenmesi; Ne Kadar Gözleyelim?, Abant Medical Journal, 1(1):

25 Choi, S.H., Lee, S.W., Hong, Y.S., Lim, S.I., (2007), Grayanotoxin Poisoning From Flower of Rhododendron mucronulatum in Humans, Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology, 78: Çanakçı, E., İşcanlı, M.D., Yağan, Ö., Taş, N., (2015), Deli Bal Zehirlenmesi: Olgu Sunumu, ODÜ Tıp Dergisi, Çeter, T. ve Güney, K., (2011), Ormangülü ve Deli Bal, Uludağ Arıcılık Dergisi, 11(4): Gunduz, A., Turedi, S., Uzun, H., Topbas, M., (2006), Mad Honey Poisoning, Americal Journal of Emergency Medicine, 24: Gündüz, A., Türedi, S., Ayaz, F.A., (2011), Deli Balın İçindeki Zehir: Grayanotoxin, Akademik Acil Tıp Dergisi, Gündüz, A., Tatlı, Ö., Türedi, S., (2008), Geçmişten Günümüze Deli Bal Zehirlenmesi, Türkiye Acil Tıp Dergisi, 8(1): Hotta, Y., Takeye, K., Kobayashi, S., Harada, N., Sakakibara, J., Shirai, N., (1980), Relationship between Structure, Positive Inotropic Potency and Lethal Dose of Grayanotoxins in Guinea Pig, Archives of Toxicology, 44: Jansen, S.A., Kleerekooper, I., Hofman, Z.L.M., Kappen, I. F.P.M., Stary-Weinzinger, A., van der Heyden, M.A.G, (2012), Grayanotoxin Poisoning: Mad Honey Disease and Beyond, Cardiovascular Toxicology, 12:

26 Kim, C., Kim, D.S., Lee, H.W., Ahn, Y.M., Uhm, J.H., (2008), A Case of Grayanotoxin Intoxication Presenting with Mental Changes and Vomiting, Korean Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 11: Koca, İ., Koca, A.F., (2007), Poisoning by mad honey: A brief review, Food and Chemical Toxicology, 45: Poon, W.T., Ho, C.H., Yip, K.L., Lai, C.K., Cheung, K.L., Sung, R.Y.T., Chan, A.Y.W., Mak, T.W.L., (2008), Grayanotoxin Poisoning from Rhododendron simsii in an infant, Hong Kong Medical Journal, 14: Sütlüpınar, N., Mat., A., Satganoğlu., Y., (1993), Poisoning by Toxic Honey in Turkey, Archives of Toxicology, 67: Şaprak., A.A., Sezer, Ş., Demiral, S., Çolak, C., Özbakkaloğlu, M., (2012), Geriatrik Hasta Grubunda Nadir Bir Senkop Nedeni: Deli Bal İntoksikasyonu, Türk Geriatri Dergisi, 15(1): Yaylacı, S., Osken, A., Aydın, E., Genç, A.B., Demir, M.V., Kocayiğit, İ., Şahinkuş, S., Can, Y., Varım.,C., (2015), Deli Bal Zehirlenmeleri Genel Özellikler, Ulusal ve Uluslararası Literatürün İncelenmesi, Journal of Human Rhythm, 1(4):

Benzer belgeler

DELİ BAL ZEHİRLENMESİ. Dr. Alper VARDAR Kanuni EAH Trabzon

DELİ BAL ZEHİRLENMESİ. Dr. Alper VARDAR Kanuni EAH Trabzon DELİ BAL ZEHİRLENMESİ Dr. Alper VARDAR Kanuni EAH Trabzon 7. Avrupa Acil Tıp 2 Deli Bal Bal zehirlenmesi nadir görülen bir gıda zehirlenmesi sebebidir. Ancak bal tüketiminin yoğun olduğu veya doğal gıdaların