TÜRK YE VE AVRUPA LOJ ST K KÖYLER N N KAR ILA TIRMALI ANAL Z

Transkript

1 TÜRK YE VE AVRUPA LOJ ST K KÖYLER N N KAR ILA TIRMALI ANAL Z skender PEKER Gümü hane Üniversitesi lker Murat AR Karadeniz Teknik Üniversitesi Birdo an BAK Karadeniz Teknik Üniversitesi Mehmet TANYA Maltepe Üniversitesi ÖZET Günümüzün küresel pazar ko ullar ve yo un rekabet ortam nda i letmelerin varl klar n sürdürebilmeleri ve rekabet avantaj sa layabilmeleri, ancak ürün ve hizmetlerini rakiplerinden çok daha h zl ve ekonomik bir biçimde hedef pazarlar na ula t rabilmeleriyle mümkün olmaktad r. Bu ba lamda, modern yük ta mac l nda önemli yeri olan ve bütün ula t rma sistemleriyle entegre olarak intermodal ta mac l geli tiren lojistik köyler, önemli merkezler haline gelmi lerdir. Lojistik köylere odaklanan bu çal ma ile Türkiyede kurulmas planlanan lojistik köylere ili kin planlama verileri ortaya koyulmu ve bu köylerin Avrupa Lojistik Köyler Birli ine üye en büyük 10 lojistik köy ile kar la t rmas yap lm t r. Anahtar Kelimeler: Lojistik, Lojistik Köy, Lojistik Merkez COMPARATIVE ANALYSIS OF TURKEY AND EUROPEAN LOGISTICS VILLAGES ABSTRACT Nowadays in global market conditions and intensive competitive environment, it is possible to obtain and provide competitive advantage of business with transporting goods and services to target markets faster and more economic than competitors. In this context, freight villages became important centers which have an important role in modern freight transportation and improve intermodal transportation integrated with all transportation systems. With this study that focuses on freight villages, to prove planning data of freight villages that projected to establish in Turkey has been compared with the largest 10 freight villages which are a member of Europlatforms. Keywords: Logistics, Logistics Village, Logistics Center 526

2 XI. Üretim Ara t rmalar Sempozyumu, Haziran G R Dünya ticaretindeki ekonomik büyümeyle birlikte, mallar n üreticiden tüketiciye ak nda zaman faktörünün öne ç kt ve buna ba l olarak ta ma, depolama ve da t m merkezlerinin yönetimi konular n n giderek önem kazand görülmektedir. Bu nedenle, günümüzün küresel pazar ko ullar ve yo un rekabet ortam nda i letmelerin varl klar n sürdürebilmeleri ve rekabet avantaj sa layabilmeleri aç s ndan ürün ve hizmetlerini rakiplerinden çok daha h zl ve ekonomik bir biçimde mü terilerine ula t rmalar gerekmektedir. Bu ba lamda, modern yük ta mac l n n kalbi olarak görülen, bütün ula m sistemleriyle entegre olarak intermodal ta mac l geli tiren lojistik köyler önemli merkezler haline gelmi lerdir. Çe itli ülkelerde farkl isimlerle (lojistik üs, yük köyü, lojistik merkez, lojistik alan, lojistik park, da t m merkezi) an lan ve birçok çal mada farkl ekillerde tan mlanan lojistik köyler, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollar (TCDD) taraf ndan; lojistik ve ta mac l k irketleri ile ilgili resmi kurumlar n içinde yer ald, her türlü ula t rma moduna etkin ba lant lar olan, depolama, bak monar m, yükleme-bo altma, elleçleme, tart, yükleri bölme, birle tirme, paketleme v.b faaliyetleri gerçekle tirme imkânlar olan ve ta ma modlar aras nda dü ük maliyetli, h zl, güvenli, aktarma alan ve donan mlar na sahip bölgeler eklinde tan mlanm t r ( ). Bir ba ka ifade ile lojistik köyler; lojistik faaliyetlerin kentlere olan olumsuz etkilerini azaltmak, lojistik sektörünün ve firmalar n ulusal ve uluslararas ölçekte rekabet edebilmesini sa lamak, bölgesel ve uluslararas ticaret ve ekonominin geli mesine katk da bulunmak amac yla kamu veya özel sektör taraf ndan kurulan, içerisinde lojistikle ilgili tüm faaliyetlerin gerçekle tirildi i belirgin alanlard r (Çanc ve Atalay, 2007; www. tcdd.gov.tr, ). Lojistik köylerin tarihsel geli imi incelendi inde; kavram n ilk olarak ABDde ortaya ç kt, daha sonra Bat Avrupaya geçerek ilk örneklerinin Fransan n Paris bölgesel alan nda (Garanor ve Sogoris) olu turuldu u görülmektedir (Ceran, 2010). 1960lar n sonlar nda talya ve Almanyada görülmeye ba lanan lojistik köyler, 1980 ve 90l y llarda ise Fransa, Almanya, talya, Hollanda, Belçika ve ngilterede ilerlemeler kaydederek Avrupada benimsenmi tir (Ballis ve Mavrotas, 2007). Ülkemizde ise 2000li y llar n ba lar ndan itibaren gündeme gelen lojistik köyler, 2006 y l nda TCDD taraf ndan olu turulmaya ba lanm t r ( ). Lojistik köyler farkl ta ma türlerinin (demiryolu, karayolu, liman ve havaalan ) kesi ti i noktalarda ve ehir merkezlerinin d nda kurularak hem ta ma türleri aras ndaki dengenin sa lanmas nda hem de kentsel lojisti in önemli bir sorunu olan trafik s k kl n n önlenmesinde etkili olmaktad r (Ballis ve Mavrotas, 2007). Ayr ca, lojistik köyler i letmeler aras rekabetin artmas na, i letmelerin ula m, depolama ve da t m hizmetlerindeki kalitelerinin yükselmesine yapt olumlu katk yla her geçen gün önemini art rmaktad r. Bu noktadan hareketle lojistik köylere odaklanan bu çal ma ile Türkiyede yap lmas planlanan lojistik köylerin mevcut durumunun ortaya konmas ve söz konusu lojistik köylerin Avrupa Lojistik Köyler Birli i üyesi ülkelerdeki lojistik köyler aras ndaki konumunun ne oldu unun kar la t rmal olarak de erlendirilmesi amaçlanm t r. Çal man n bundan sonraki bölümlerinde s ras yla; lojistik köyleri konu edinen ara t rmalara k saca de inilecek, kullan lan yönteme ili kin bilgi verilecek, bulgular kar la t r lmal olarak ortaya konulacak ve sonuç ve öneriler k sm ile çal ma sonland r lacakt r. 2. L TERATÜR ARA TIRMASI lgili literatür incelendi inde son y llarda lojistik köyler üzerine yap lan çal malar n say s nda art oldu u gözlemlenmektedir. Bununla birlikte çal malar n birço unda lojistik köy yeri seçimine odaklan ld görülmektedir. Bunlar n ilkinde, Klapita ve Svecova (2006) lojistik merkezlerin konumunun belirlenmesinde etkili olan faktörleri de erlendirmi lerdir. Chen ve Qu (2006) lojistik merkez yeri seçimi karar için Bulan k Analitik Hiyerar i Süreci (BAHS) yöntemini kullanm ve co rafi ko ullar, ta mac l k ko ullar, kamu yat r mlar, yönetsel artlar ve kamu yarar kriterlerini dikkate alm lard r. Benzer bir yer seçimi karar problemini Harrison vd. (2006) TOPSIS yöntemiyle çözmeye çal m ve kriterler olarak yat r m maliyeti, uygun arazi mevcudiyeti, trafik etkileri, çevresel faktörler, in aat maliyetleri ve ekonomik etkisini kullanm lard r. Ballis ve Mavrotas (2007) ise ayn problemi bir ba ka çok kriterli karar verme tekni i olan PROMETHEE yöntemiyle çözmeye çal m ve Atina yak nlar ndaki Thriasio bölgesinde bir lojistik köy tasarlam lard r. Wang ve Liu (2007) lojistik merkez yeri seçimi kriterlerini do al kaynaklar, ekonomik fayda, sosyal fayda, ta mac l k ve geli me potansiyeli olarak belirleyerek Bulan k AHS ve Bulan k TOPSIS 527

3 . Peker, B. Baki,. M. Ar, M. Tanya yöntemiyle yer seçiminde bulunmu lard r. Yang vd. (2007) Genetik Algoritma ve Tabu Arama Algoritmas n kullanarak lojistik merkez yeri seçimi gerçekle tirmi lerdir. Yukar daki çal malardan farkl olarak lojistik köylerin yap s na ve mevcut durumuna ili kin çal malar n varl da söz konusudur. Sulgan (2006) Slovak Cumhuriyetindeki, Kabashkin (2007) ise Letonyadaki lojistik merkezlerin tarihi geli imini incelemi tir. Meidute (2007) lojistik merkezlerin bulundu u bölgeye sa lad ekonomik katk lar üzerinde durmu tur. Rimiene ve Grundey (2007) lojistik merkezlerin tarihsel geli imi, özellikleri ve sa lad faydalara de inmi lerdir. Savy ve Xiaoming (2009) ise Çin ve Fransadaki kentsel lojistik ve lojistik köy geli imlerini kar la t rmal olarak incelemi lerdir. Türkiyede yap lan çal malara bak ld nda Kaynak ve Zeybek (2007)in sürdürülebilir bir ula m sistemi için önemi giderek artan intermodal ta mac l k sisteminde terminallerin önemini ortaya koydu u ve Türkiyedeki geli meleri de erlendirdikleri görülmektedir. Ayd n ve Ö üt (2008a) taraf ndan yap lan çal mada lojistik köy kavram üzerinde durularak bu kavramla ilgili geli tirilen çe itli tan mlara yer verilmi ve lojistik köyün temelini olu turan unsurlar belirtilmi tir. Ayr ca, bir lojistik köyde olmas gereken özelliklere yer verilerek lojistik köyün getirileri üzerinde durulmu tur. Ayd n ve Ö üt (2008b) taraf ndan yap lan bir ba ka ara t rmada ise Avrupadaki mevcut lojistik köy uygulamalar na yer verilerek TCDD taraf nda planlanan 11 lojistik köye ait bilgiler sunulmu tur. Ayn çal ma kapsam nda Avrupa ve Türkiyedeki lojistik köyler için kar la t rmal bir de erlendirmeye de yer verilmi tir. Bamyac (2008) Analitik Hiyerar i Süreci (AHS) yöntemiyle Organize Lojistik Bölgeleri için yer seçimi yapm t r. Bamyac ve Tanya (2008) Organize Lojistik Bölgeleri yer seçimi probleminde arazi, maliyetler, yak nl k ve sosyoekonomik faktörleri seçim kriterleri olarak belirleyerek AHS ve Basit Toplaml A rl kland rma yöntemleriyle yer seçimini gerçekle tirmi lerdir. Kara vd. (2009) lojistik merkezlerin küresel ticaretteki önemine de inmi ve Türkiyenin lojistik üs olmas n engelleyen faktörleri de erlendirmi lerdir. K l ç vd. (2009) TCDD taraf ndan Türkiyede yap lmas planlanan lojistik köylerin ayr nt l olarak anlatt klar çal malar nda lojistik köylerin kurulduklar bölgeye sa lad klar faydalar üzerinde durmu lard r. Kay kç (2010) lojistik merkez yeri seçimini Bulan k AHS yöntemiyle yapm ve çevresel faktörler, uluslararas pazar yeri, intermodal i letimi ve yönetimi, ulusal istikrar ve ekonomik ölçek kriterlerini seçim kriterleri olarak kullanm t r. Eryürük (2010) AHS yöntemini kullanarak tekstil sektörü için lojistik merkez yeri seçiminde bulunmu ve sabit giderler ve sermaye temini, i gücü olanaklar, ula m olanaklar, alt yap hizmetleri, arazinin konumsal ve fiziksel analizi kriterlerini dikkate alm t r. Tanya (2010) Türkiye lojistik sektörünün sorunlar n ortaya koydu u ve çözüm önerilerini sundu u çal mas nda lojistik köylerin önemi üzerinde durmu tur. Lojistik köyler üzerine gerçekle tirilen çal malar incelendi inde özellikle yer seçimi karar na odaklanan çal malar n çoklu u dikkat çekmektedir. Bununla birlikte Ayd n ve Ö üt (2008b) taraf ndan yap lan çal ma haricinde kar la t rmal de erlendirmelere yer veren bir ara t rmaya rastlanmam t r. Söz konusu çal mada Türk lojistik köyleri ile kar la t rmak amac yla Avrupadaki en köklü dört lojistik köy ele al nm t r. Bu çal mada ise s ralama kriteri olarak lojistik köylerin kaplad klar alan esas al nm t r. Çünkü lojistik köyün i letilmesi sþrasþnda ortaya çþkan en önemli sorun, lojistik köyün büyüklü ü (kapladþ þ alan) hakkþnda yapþlan yetersiz ya da yanlþ planlamadþr (Aydþn ve Ö üt, 2008a). Ayrþca, kar la t rma için seçilen köy say s da art r larak 10a ç kart lm t r. 3. YÖNTEM Çal man n amac do rultusunda öncelikle Türkiyede kurulmas planlanan ve Avrupada kurulu lojistik köylere ili kin veriler toplanm t r. Türkiyeye ili kin veriler, TCDDden birebir görü me yöntemiyle ve resmi fizibilite etüdü raporlar ndan yararlan larak elde edilmi tir. Avrupaya ili kin veriler ise ilgili lojistik köylerin resmi internet sayfalar ndan ve Boile vd. (2009) taraf ndan haz rlanan rapordan derlenmi tir. lgili raporda tesis türü lojistik köy olanlar bu çal ma kapsam na al n rken, tesis türü Intermodal/Multimodal Endüstriyel Park olanlar ( spanya/zaragoza gibi) çal maya dahil edilmemi tir. Ard ndan kar la t r labilir veriler tespit edilerek her iki grup için kar la t rmal de erlendirmelerde bulunulmu tur. 528

4 XI. Üretim Ara t rmalar Sempozyumu, Haziran BULGULAR Çal ma bulgular n n ortaya konulmas a amas nda ilk olarak Türkiyedeki lojistik köylere ili kin bilgiler verilecektir. Ard ndan Avrupa Lojistik Köyler Birli i (Europlatform)ne üye ülkelere ait lojistik köylerin kurulmu olduklar alanlar bak m ndan k yaslamas yap lacak ve henüz planlama a amas nda olan Türkiyedeki lojistik köylerin alan bak m ndan bu köylerin neresinde oldu u üzerinde durulacakt r. Daha sonra, Avrupa Lojistik Köyler Birli ine üye ülkelere ait alan bak m ndan en büyük on lojistik köy kar la t r lmal olarak ortaya konulacakt r Türkiye TCDDden elde edilen bilgilere göre Türkiyede henüz faaliyette olan lojistik köy/merkez bulunmamaktad r. Bununla birlikte planlanan lojistik köy say s 20 civar nda olup hukuken isimlendirilmi olan 12 lojistik köyün (Bozüyük/Bilecik, Gelemen/Samsun, Bo azköprü/kayseri, Hasanbey/Eski ehir, Köseköy/Kocaeli, Halkal / stanbul, Gökköy/Bal kesir, Türko lu/kahramanmara, U ak, Yenice/Mersin, Palandöken/Erzurum, Ye ilbay r/ stanbul) fizibilite etütleri gerçekle tirilmi ve bir k sm nda yap m (in aat) çal malar na ba lanm t r. Ayr ca, TCDD d nda özel sektör taraf ndan Ankara Kazan'da olu turulan lojistik üs ve Mersin'de planlanan lojistik köy vard r. Ancak bu çal mada sadece TCDD taraf ndan planlanan lojistik köyler dikkate al nm t r. Kurulmas planlanan bu 12 lojistik köye ili kin özet bilgiler Tablo 1de yer almaktad r. Tablo 1e dayal olarak a a daki de erlendirmelerde bulunulabilir. Lojistik köylerin bölgesel da l m na bak ld nda Marmara Bölgesi 5 adet lojistik köy ile ilk s rada yer al rken Akdeniz ve ç Anadolu Bölgeleri 2 er lojistik köy ile Marmara Bölgesini takip etmektedirler. Ege, Do u Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinde ise 1er adet lojistik köy bulunmaktad r. Güney Do u Anadolu Bölgemizde ise henüz hukuken isimlendirilmi bir lojistik köy bulunmamaktad r. Lojistik köylerin etkin kullan m n art ran unsurlar n ba nda, ula t rma modlar n n ço u ile ba lant s olmas gelmektedir. Tablo 1e bak ld nda, Türkiyedeki lojistik köylerin yap m planlamas nda a rl kl olarak karayolu ve demiryolu ba lant s üzerinde duruldu u görülmektedir. Bu durum temel olarak demiryolu ile yük ta mac l n n yayg nla t r l p avantajlar ndan faydalan lmas n n amaçland n göstermektedir. Bununla birlikte incelenen hiçbir lojistik köyün do rudan denizyolu ve havayolu ba lant s n n bulunmamas önemli bir eksiklik olarak göze çarpmaktad r. Lojistik köylere ili kin baz teknik verilere bak ld nda ilk olarak toplam yol (yüksek rampa yolu, yükleme bo altma rampa yolu, yükleme bo altma yolu, tren te kili, manevra, sevk ve gare yolu, vinç yolu) say s dikkati çekmektedir. Buna göre; 29 yol ile Hasanbey lojistik köyü en fazla yola sahip lojistik köy durumunda iken, 8 yol ile Bozüyük lojistik köyü en az yola sahip lojistik köy durumundad r. Toplam demiryolu alan na bak ld nda tüm demiryolu ba lant lar n n merkezinde yer alan Eski ehirde kurulmas planlanan Hasanbey lojistik köyünün en büyük, Bozüyük lojistik köyünün en küçük alana sahip oldu u görülmektedir. Rampa ve yükleme bo altma alan na ili kin veriler, Türko lu lojistik köyünün en büyük, U ak lojistik köyünün ise en küçük alana sahip oldu unu göstermektedir. Depolama alan aç s ndan en büyü ü Ye ilbay r, en küçü ü ise U ak lojistik köyüdür. Son olarak TIR park alanlar n n Ye ilbay r lojistik köyü hariç tüm lojistik köylerde ayn büyüklükte planland görülmektedir. Yap lmas planlanan lojistik köylerin kaplad klar toplam alan n m 2 ile m 2 aras nda de i ti i görülmektedir. Buna göre; kaplad alan bak m ndan en büyük lojistik köy, m 2 ile Türko lu lojistik köyü iken U ak lojistik köyü m 2 ile en küçük lojistik köydür. Yap lacak yat r m tutarlar incelendi inde yakla k olarak TL ile TL aras nda de i en rakamlar söz konusudur. Toplam yat r m n ise TL civar nda oldu u söylenebilir. stanbulda kurulacak Ye ilbay r lojistik köyü en büyük yat r m n planland köy olurken, en küçük yat r m tutar U ak lojistik köyüne aittir. Lojistik köylerde sa lanacak hizmetlere bak ld nda, lojistik köylerin tamam nda lojistik müdürlü ü hizmet binas n n yer ald ; Palandöken lojistik köyü haricindeki tüm lojistik köylerde mü teri hizmetleri ofisine yer verildi i, Palandöken ve U ak lojistik köyleri haricindeki lojistik köylerin tamam nda antrepo yap lar n n planland görülmektedir. Planlanan tüm lojistik köylerde mü terilerin ihtiyaçlar n kar layacak ve bulundu u bölgede istihdama olumlu yönde katk sa layacak sosyal tesislere (banka, restoran, postane, market, otel, motel vs.) yer verildi i de dikkati çekmektedir. 529

5

6 XI. Üretim Ara t rmalar Sempozyumu, Haziran Avrupa Avrupa Lojistik Köyler Birli i (Europlatform), 1991 y l nda kurulmu, temel amac lojistik köylerin ve intermodal terminallerin ula m ve lojistik faaliyetlerin geli imi bak m ndan ta d önemi desteklemek olan bir olu umdur. Birli in dokuz Avrupa ülkesinde (Danimarka, Fransa, Yunanistan, Macaristan, talya, Lüksemburg, Portekiz, spanya ve Ukrayna) yerle ik 60 üyesi (lojistik köy) bulunmakta ve birlik bünyesinde 1200 adet ta ma ve lojistik irketi faaliyet göstermektedir ( ). Avrupa Lojistik Köyler Birli i'ne üye ülkelere ait lojistik köylerin kaplad alanlara ili kin aral k de erleri Tablo 2de ortaya konmu tur. Buna göre; alan bak m ndan en büyük lojistik köyler öncelikle talyada ard ndan Danimarkada kurulu lojistik köylerdir. De i im aral göz önüne al nd nda en küçük alana sahip lojistik köyün spanyada yer ald görülmektedir ( m 2 ). Türkiye ise henüz planlama a amas nda olmakla beraber de i im aral nda m 2 lik alanla spanyan n da gerisindedir. Türkiyede kurulmas planlanan lojistik köylerin en büyü ünün alan m 2 dir. Yani Türkiyede kurulmas planlanan lojistik köylerin en büyü ü, de i im aral itibariyle sadece Portekizdeki lojistik köyden büyüktür. Tablo 2. Avrupa Lojistik Köyler Birli i'ne Üye Ülkelerde Kurulu Ve Türkiyede Kurulmas Planlanan Lojistik Köylerin Kaplad Alanlar Ve Lojistik Köy Say lar Ülke Alan Aral (m 2 ) Lojistik Köy Say s talya spanya Danimarka Fransa Yunanistan Macaristan Portekiz Ukrayna - 1 Lüksemburg - 1 Türkiye Avrupa Lojistik Köyler Birli ine üye ülkelerdeki durumu genel olarak ortaya koyduktan sonra, Türk lojistik köyleri ile kar la t rma yapabilmek amac yla Avrupa Lojistik Köyler Birli ine üye ülkelerde kurulu ve alan bak m ndan en büyük on lojistik köyün verileri dikkate al nm t r. Bunlar n sekizi talyada (Bologna, Quadrante Europa, Padova, Parma, Rivalta Scrivia, Rovigo, Torino ve Verona) ve ikisi de Danimarkada (Skandinavisk ve Taulov) yer almaktad r. Bu lojistik köylere ili kin çe itli bilgiler ise Tablo 3te sunulmu tur. Tablo 3ten hareketle a a daki ç kar mlarda bulunulabilir. Lojistik köylerin ula t rma modlar ile ba lant lar na bak ld nda, tüm lojistik köylerin karayolu ve demiryolu ba lant lar n n mevcut oldu u görülmektedir. Türkiyede yap lmas planlanan lojistik köylerde de benzer ekilde tüm lojistik köylerin karayolu ve demiryolu ba lant lar bulunmaktad r. Bu ba lant lara ek olarak Parma lojistik köyünde havayolu; Rivalta Scrivia, Rovigo ve Taulov lojistik köylerinde denizyolu; Skandinavisk lojistik köyünde ise hem havayolu hem de denizyolu ba lant lar mevcuttur. Avrupa Lojistik Köyler Birli ine üye on lojistik köye ili kin teknik verilere bak ld nda; Padova lojisik köyünün m 2 lik alanla en büyük lojistik köy oldu u bu lojistik köyü m 2 ile Torinonun takip etti i görülmektedir. Türkiyede kurulmas planlanan lojistik köyler ise alan bak m ndan bu lojistik köylerin bir hayli gerisindedir. Bu noktada; bir lojistik köyün kaplad alan n büyük olmas n n onun etkin çal t n gösteren tek unsur olmad n, lojistik köylerin büyüklü ü planlan rken bölgenin konumu, nüfusu, sanayi ve ticaret yap s n n göz önünde bulundurulup bulundurulmamas n n önemli oldu unu (Bamyac, 2008) belirtmekte fayda vard r. Ayr ca, Skandinavisk lojistik köyü m 2 ile en küçük alana sahip lojistik köydür. Torino lojistik köyü m 2 ile en büyük depolama alan na sahip lojistik köy iken en küçük depolama alan (2.500 m 2 ) Rovigo lojistik köyündedir. Türkiyedeki lojistik köylerdeki depolama alanlar da kurulmu olduklar toplam alanlara paralel olarak m 2 (U ak) ile m 2 (Ye ilbay r) aras nda de i mektedir. Avrupadaki lojistik köyleri için gerçekle tirilen toplam yat r m tutarlar n n 18 Milyon Euro ile 199 Milyon Euro aras nda de i ti i,türkiyedeki lojistik köylerin ise bu yat r m tutarlar n n çok gerisinde rakamlarla planland dikkat çekmektedir. Bologna lojistik köyü m 2 araç park alan ile bu aç dan en büyük lojistik köy konumunda iken bu konuda lojistik köylerin sahip olduklar büyüklüklerin farkl l klar gösterdi i görülmektedir. 531

7

8 XI. Üretim Ara t rmalar Sempozyumu, Haziran 2011 Lojistik köyler içerisinde verilen hizmetler, kamu ve özel sektör taraf ndan verilen hizmetler olmak üzere ikiye ayr lm t r. Bununla birlikte lojistik köylerde sa lanan hizmetlerin ço unun özel sektör taraf ndan kar land görülmektedir. Özel sektör taraf ndan sa lanan hizmetlerden otel, motel ve restoran hizmetleri tüm lojistik köylerde; banka ve sigorta hizmetleri ikisi (Skandinavisk ve Taulov) hariç tüm lojistik köylerde; araç y kama ve araç tamir-bak m hizmetleri ise üçü (Bologna, Skandinavisk ve Taulov) hariç tüm lojistik köylerde verilmektedir. Ayr ca, sa lanan hizmetlerin çe itlili i aç s ndan da Avrupa lojistik köylerinin Türkiyedekilerden önde oldu u görülmektedir. Avrupa lojistik köylerinin sahip oldu u önemli bir üstünlük ta ma ve lojistik hizmetler konusunda ortaya ç kmaktad r. Buna göre konteyner denetleme birimleri ve mal da t m idaresi hizmetleri, incelenen lojistik köylerin tamam nda mevcutken Türkiyedeki lojistik köylerde sadece antrepo hizmeti sa lanmaktad r. 5. SONUÇ VE ÖNER LER Lojistik köyler, ekonomik aç dan kurulduklar bölgenin istihdam na katk sa lamakta, sosyal aç dan toplumun refah seviyesini yükselterek bölge insan n n ya am standard n art rmakta ve çevre aç s ndan ise çevre kirlili inin ve trafik sorununun azalmas nda etkili olmaktad r (K l ç vd., 2009). Ayr ca lojistik köy uygulamalar sayesinde hem ülke içi ula m altyap lar daha etkin kullan labilmekte hem de ta mac l kta yakalanan bu etkinlik ülkelerin uluslararas rekabet gücünü art rmaktad r (Ayd n ve Ö üt, 2008b). Lojistik köylerin ta d bu önemin sonucu olarak lojistik köylere odaklanan bu çal ma ile Türkiyede yap lmas planlanan lojistik köylere ili kin planlama verileri ortaya konulmu ve söz konusu lojistik köylerin Avrupa Lojistik Köyler Birli ine üye ülkelere ait lojistik köyler ile k yaslamas yap lm t r. Lojistik köylerin büyüklükleri bölgenin konumu, nüfusu, sanayi ve ticaret yap s na göre de i mekle birlikte ülkemizde yap lmas planlanan lojistik köyler alan bak m ndan Avrupa Lojistik Köyler Birli ine üye lojistik köylerin bir hayli gerisindedir. Bununla birlikte Türkiyede yap lmas planlanan lojistik köyler, ba lant yollar (demiryolu ve karayolu) ve içerisinde verilen hizmetler bak m ndan Avrupadaki örnekleri ile benzerlikler göstermektedir. Sonuç olarak henüz planlama a amas nda olan Türkiyedeki lojistik köylerin etkin bir ekilde çal abilmesi için a a daki öneriler ortaya konulabilir: Kentsel lojisti in olumsuz etkilerini ortadan kald rmak, limanlardan daha etkin bir ekilde faydalanmak, lojistikle ilgili tüm faaliyetleri daha az maliyetli olarak gerçekle tirmek, kurulacaklar bölgenin sürdürülebilir kalk nmas na destek sa lamak amac yla lojistik köylerin say lar art r lmal d r. Lojistik köyler kurulurken kuruldu u bölgenin konumu, nüfusu, sanayi ve ticaretinin yap s dikkate al nmal d r (Bamyac ve Tanya, 2008). Lojistik köyler, tüm ta ma türlerinin avantajlar ndan faydalan lmas ve ta ma türleri aras ndaki dengenin sa lanmas aç s ndan en uygun yere kurulmal d r (Ayd n ve Ö üt, 2008b). Lojistik köylerin kurulmas n n maliyetli, kapsaml ve farkl ç kar gruplar n ilgilendiriyor olmas sebebiyle i letiminin kamu ve özel sektör ortakl yla yap lmas de erlendirilmelidir. Bamyac ve Tanya (2008), lojistik köylerin i letilme ekillerini kamu, özel sektör ve kamu-özel sektör ortakl ba l klar alt nda incelemi ler ve konunun taraflar (akademisyenler, lojistik hizmet alanlar ve lojistik hizmet verenler) ile yapt klar görü meler sonunda kamu-özel sektör ortakl n n en uygun i letim ekli oldu u sonucuna ula m lard r. Lojistik köylerin planlanmas u an için TCDD taraf ndan yap lmaktad r. Bu kurumun katk s devam etmekle birlikte lojistik köy planlama ve yönetim faaliyetlerinin ula t rma bakanl bünyesinde daha üst düzey bir seviyede (genel müdürlük, genel müdür yard mc l ) yürütülmesi daha faydal olacakt r. Türkiyedeki lojistik köyler planlan rken özellikle karayolu ve demiryolu ba lant lar n n dikkate al nd görülmektedir. Bununla birlikte co rafi konumu itibar yla deniz yolundan faydalanmaya müsait bir ülke konumundaki Türkiyede kurulacak lojistik köylerin denizyolu ba lant lar n n olu turulmas n n önemli bir husus olarak ele al nmas faydal olacakt r. 533

9 . Peker, B. Baki,. M. Ar, M. Tanya KAYNAKÇA Avrupa lojistik köylerinde oldu u gibi Türkiyedeki lojistik köyler için de araç y kama istasyonu, araç tamir-bak m istasyonu gibi ek hizmetlerin özel sektör veya kamu taraf ndan verilmesi, özellikle lojistik köyde yerle ik firmalar için faydal sa layacakt r. Ta ma ve lojistik konular nda firmalara sa lanan hizmetler, Avrupa lojistik köylerindeki gibi daha ayr nt l (kapsaml ) hale getirilmeli ve sadece antrepo hizmeti ile s n rl kalmamal d r. Ayd n, G.T. ve Ö üt, K.S. (2008a). Lojistik Köy Nedir?, 2.Uluslararas Demiryolu Sempozyumu, Ekim, stanbul, 2.Cilt, Ayd n, G.T. ve Ö üt, K.S. (2008b). Avrupada ve Türkiyede Lojistik Köyler, 2.Uluslararas Demiryolu Sempozyumu, Ekim, stanbul, 2.Cilt, Ballis, A. ve Mavrotas, G. (2007). Freight Village Design Using the Multicriteria Method PROMETHEE, Operational Research. An International Research, 7(2), Bamyac, M. (2008).Modern Lojistik Yönetimi: Organize Lojistik Bölgeleri için Bir Yer Seçimi Modeli, stanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yay nlanmam Doktora Tezi. Bamyac, M., ve Tanya M. (2008). Organize Lojistik Bölgesi Yer Seçimi Problemi için Bir Çok Ölçütlü Karar Verme Modeli; AHP-SAW, Mersin Sempozyumu, Boile, M., Theofanis, S. ve Strauss-Wieder, A. (2009). Feasibility of Freight Villages in the NYMTC Region, Center for Advanced Infrastructre and Transportation Freight and Maritime Program Rutgers, The State University of New Jersey. Ceran, M.B. (2010). Küresel Rekabet Ortam nda Rekabetçi Üstünlük Sa lamada Lojistik Köyler: Konya Lojistik Köyü Önerisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yay nlanmam Doktora Tezi. Chen, Y., ve Qu, L. (2006). Evaluating the Selection of Logistics Center Location Using Fuzzy MCDM Model Based on Entropy Weight, ( ). Çanc, M. ve Atalay,. (2007). Freight Villages As A Solution to the Urban Logistics Challange, 5 th International Logistics and Supply Chain Congress, November 8-9, Istanbul. Eryürük, S.H. (2010). Bilimleri Enstitüsü, Yay nlanmam Doktora Tezi., stanbul Teknik Üniversitesi Fen Harrison, R., Chiu, Y.C., Schofield, M., Henk, R., Otway, L.L., Siegesmund, P., Rajbhandari, R., Yang, H., Bustillos, B., ve Samant, S. (2006). Design and Operation of Inland Ports as Nodes of the Trans Texas Corridor, ( ). Kabashkin, I. (2007). Logistics Centers Development in Latvia, Transport, 22 (4), Kara, M., Tayfur, L., ve Bas k H. (2009). Küresel Ticarette Lojistik Üslerin Önemi ve Türkiye, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (11), Kay kç, Y. (2010). A Conceptual Model for Intermodal Freight Logistics Centre Location Selection, Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, Kaynak, M., ve Zeybek, H. (2007). Intermodal Terminallerin Geli iminde Lojistik Merkezler, Da t m Parklar ve Türkiyedeki Durum, Gazi Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, 9 (2), K l ç, Y., Karaatl, M.A., Demiral, M.F., ve Pala, Y. (2009). Geli mekte olan Ülkelerde Sürdürülebilir Kalk nma Aç s ndan Lojistik Köyler: Türkiye Örne i, I.Uluslararas Davraz Kongresi, Eylül, Isparta, ( ). Klapita, V. ve Svecova, Z. (2006). Logistics Centers Location, Transport, 21 (1),

10 XI. Üretim Ara t rmalar Sempozyumu, Haziran 2011 Meidute, I. (2007). Economical Evaluation of Logistics Centers Establishment, Transport, 22 (2), Rimiene, K., ve Grundey, D. (2007). Logistic Centre Concept Through Evaluation and Definition, Engineering Economics, 4 (54), Savy, M. ve Xiaoming, L. (2009). FreightVvillages and Urban Planning: A Sino-French Approach, THNS Forum, November, Shanghai. Sulgan, M. (2006). Logistics Park Development in Slovak Republic, Transport, 21 (3), Tanya, M. (2010). Türkiye Lojistik Sektörünün Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Yöneylem Ara t rmas ve Endüstri Mühendisli i 30. Ulusal Kongresi, 30 Haziran-02 Temmuz, Sabanc Üniversitesi. Wang, S., ve Liu, P. (2007). The Evaluation Study on Location Selection of Logistics Center Based on Fuzzy AHP and TOPSIS, International Conference on Wireless Communications, Networking and Mobile Computing, October 8-10, Yang, L., Ji, X., Gao, Z. ve Li, K. (2007). Logistics Distribution Centers Location Problem and Algorithm Under Fuzzy Environment, Journal of Computational and Applied Mathematics, 208,