BELEDİYELERİN İÇ BORÇLANMA ARAÇLARIYLA FİNANSMANININ CANLANDIRILMASI İÇİN VERGİ SWAPI TEŞVİĞİ: BİR FİNANSAL SİSTEM ÖNERİSİ

Transkript

1 BELEDİYELERİN İÇ BORÇLANMA ARAÇLARIYLA FİNANSMANININ CANLANDIRILMASI İÇİN VERGİ SWAPI TEŞVİĞİ: BİR FİNANSAL SİSTEM ÖNERİSİ Öğr.Gör. Tolunay Kağan Ergin İstanbul Aydın Üniversitesi AnadoluBİL MYO 14. Ulusal İşletmecilik Kongresi Aksaray 7-9 Mayıs 2015

2 Bildiri Sunum Planı Giriş Vergi Swapı Vergi Swapının Gerçekleştirilmesi Belediyelerin Tahville Finansmanı Tarafların Vergi Swapından Kazanımları Yeni Bir Finansal Sistem İçin Öneriler 2

3 Giriş Vergi, mükellefin yükümlülüğü olduğu kadar yüküdür. Hem mükellefi hem de devleti memnun edecek düzeyde vergi vermek, tasarrufların daha verimli yatırım alanlarına yönlendirilmesini sağlayacaktır. 3

4 Giriş Bir yatırımcının, elindeki tasarrufları kullanmaya duyduğu istek, yatırımcı memnuniyetiyle artmaktadır. Yatırımcı memnuniyeti, yatırımcının sermaye kazancına (devlet tarafından) olabildiğince az müdahale edilmesiyle mümkün olabilir. 4

5 Giriş Maliye politikası açısından ise, vergi oranlarına müdahale etmeden, alternatif yollarla bireylerin vergi yükünün azaltılması, kullanılabilir gelirin artmasına neden olacaktır. 5

6 Giriş Rasyonel bireyler (yatırımcılar/mükellefler) her zaman, çoğu aza tercih ederler. Ceplerinden her durumda daha az para çıkmasını isterler. Bunun tipik örneği, (Vergi Usul Kanunu nun da izin verdiği, VERGİ TASARRUFUdur. (Devlet açısından vergi kaybı) 6

7 Giriş En bilinen vergi tasarrufu örneği, sabit getirili menkul kıymet ihraç eden tarafın, bunlar için ödediği dönemlik faizleri vergi matrahından düşebilmesidir. Menkul kıymeti satın alan taraf açısından durum daha fazla çeşitlilik göstermektedir. 7

8 Giriş İkincil piyasası olan herhangi bir menkul kıymetten yatırımcının elde edeceği kazanç veya toplam (vergi öncesi) getiri şu şekildedir: Toplam getiri=menkul kıymet getirisi + Sermaye kazancı 8

9 Giriş MENKUL KIYMET GETİRİSİ faiz, kar payı gibi unsurlardan, SERMAYE KAZANCI ise, ikincil piyasadaki değer artış kazancından oluşmaktadır. Herhangi bir menkul kıymeti satın alıp, değeri yükseldiğinde satmak gibi spekülatif bir güdüyle ya da portföyde belli bir tutma yoluyla bu tür bir kazanç elde edilebilir. 9

10 Giriş Sermaye kazancını azaltıp, vergi tasarrufu (devletin izin verdiği vergi kaybı) yaratmak, sermaye kazancı üzerinden ödenen verginin tutarını azaltmak, yatırımcıları (yatırımcımükellefleri) cezbedecek bir yoldur. 10

11 Giriş Sermaye kazancını azaltıp, vergi kaybı sağlamanın yöntemlerinden biri, VERGİ SWAPIdır. 11

12 Giriş Bu çalışmada, vergi swapı ve uygulama şekli ele alınmıştır. Yasal düzenlemeler hakkında değişiklik önerileri getirilerek, bu yöntemin, belediyeler tarafından, borçlanma araçları yoluyla finansman için yeni bir piyasayı canlandırmada bir teşvik aracı olarak nasıl kullanılabileceği irdelenmiştir. 12

13 Vergi Swapı Vergi swapı, ABD de SEC e(sermaye Piyasası Kurulu) bağlı tahvil piyasasının mevzuatında yer alan ve sıkça uygulanan bir yöntemdir. Türkiye de, sabit getirili menkul kıymetleri (tahvil, bono gibi borçlanma araçlarını) portföyde tutmadan kaynaklı değer artış kazancı vergilendirilmemektedir. (Bu bildirideki finansal sistem önerisinin bir parçasıdır.) 13

14 Vergi Swapı Benzeme Ama Özdeş Olmama Kuralı (Önemli ölçüde özdeş olmama kuralı) Vergi swapı, ikincil piyasada satın alma fiyatının altında işlem gören bir tahvilin satılmasını (portföyden çıkarılmasını) ve bu tahvile benzeyen ama özdeş olmayan başka bir tahvilin eşzamanlı olarak satın alınmasını (yer değiştirmesini) içeren bir işlemdir. Bu sayede, sermaye kazancı azaltılarak, bunun üzerinden ödenen vergide bir kayıp oluşturulacaktır. 14

15 Vergi Swapı Vergi Kaybının Kabul Edilebilir Olması Kuralı (Geçersiz Satış/Wash Sale Kuralı) Vergi swapı ile oluşturulacak vergi kaybının kabul edilebilir olması için, swap edilecek tahvillerin 30 gün için önemli ölçüde özdeş olmaması gerekmektedir. 30 gün swap tarihinden önceki 30 ve sonraki 30 günü ifade eder. Gerçekte, swap tarihi ile birlikte 61 günlük bir süre söz konusudur. Bunun bir diğer anlamı, tahvilin, swaptan 30 gün önce ve 30 gün sonrasında, başabaşın altında kalmasıdır. Satın alındığı tarihteki fiyatının altına düşmüş tahvil, bu tarihten sonraki 30 gün içinde satılırsa, zarar düşülmez, yerine alınan tahvilin portföydeki değerine eklenir. 15

16 Vergi Swapı Örneğin, bir menkul kıymet, fiyatı 100 TL den alınmış ama fiyatı 70TL ye düşmüştür. Daha da düşmesini engellemek isteyen yatırımcı, bu menkul kıymeti satar; ancak satıştan sonraki 30 gün içinde, aynı menkul kıymeti tekrar, bu sefer örneğin 72 TL ye geri alırsa, geçersiz satış ayarlaması için, =30 TL daha ödemek zorundadır. Başka bir deyişle 72+30=102 TL ödemek zorundadır. 16

17 Vergi Swapı Geçersiz satış kuralından kaçınmak için, vergi swapına konu tahvillerin şu özelliklerinin en az birinin benzememesi gerekir: Kupon faiz oranı Derecelendirme (Kalite) Vade İhraççı (İhraç eden taraf) 17

18 Vergi Swapı Bu özelliklere göre, aynı devlet tarafından çıkarılan tahviller arasında (kupon faiz oranlarında önemli sapma olması veya önemli farklı vadelere sahip olma durumu hariç) kalite farkı olmadığından bu işlemin yapılma ihtimali azdır. 18

19 Vergi Swapı Vergi swapı, aynı zamanda bir risk takasını da içermektedir. Yüksek riskli tahvilin fiyatı düşük (dalgalanması fazla), getirisi yüksektir. Düşük riskli tahvilin ise fiyatı daha yüksek (dalgalanması az), getirisi daha düşüktür. İdeal koşullar, tarafların risk beklentilerine göre, bu iki tahvilin takasında gerçekleşebilir. (Bu biraz da alışıldık swap işlemlerini çağrıştırmaktadır.) 19

20 Vergi Swapı Vergi swapı, vadeli sözleşmeler serisi şeklindeki bir swap işlemi değildir. Eşzamanlı ve bir kerelik bir takas işlemidir. Vergi swapı, portföyde elde tutma değer artış kazancıyla ilgilidir. 20

21 Vergi Swapı Bu çalışmada, belediye tahvillerinin, devlet tahvillerinden daha riskli olacağı varsayımından hareketle, swap işleminin, devlet, belediye ve özel sektör (anonim şirket) tahvilleri arasında yapılabileceğine vurgu yapılmıştır. Çalışmanın özelinde, belediyelerin tahville finansmanı için gerekli finansal sistemin canlandırılması için, devlet tahvilleriyle belediye tahvillerinin takasını içeren bir örnek model üzerinde durulmuştur. 21

22 Vergi Swapı Vergi swapının, bu tür tahvilleri satın alıp, finansal karar alma açısından esneklik sağlamak isteyen yatırımcılar için teşvik edici özellikte olacağı düşünülmüştür. Bir belediye tahvilleri piyasasının Borsa İstanbul bünyesinde kurulabilmesi için, bu tür bir teşvik gerekli olabilir. 22

23 Vergi Swapı Vergi swapı, yatırımcı için, ikincil piyasada vade sonuna kadar bekleme ya da tekrar satma seçeneklerine bir alternatif oluşturmaktadır. 23

24 Belediyelerin Tahville Finansmanı Belediyelerin tahvil ihracı yoluyla finansmanı, aşağıdaki kanunlarla düzenlenmiştir: 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (Belediye Kanunu na atıfla) 24

25 Belediyelerin Tahville Finansmanı 5393 sayılı Belediye Kanunu (Tahvilin bir projenin finansmanı için ihraç edilebilmesi, iç borçlanma sınırı, belediye meclis tam sayısı salt çoğunluğu, İç İşleri Bakanlığı onayı, dış borçlanma sınırları, altyapı ve ileri teknoloji yatırımlarında, dış borçlanma için Hazine Müsteşarlığının görüşü) 25

26 Belediyelerin Tahville Finansmanı 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (Yatırım programlarında yer alan projelerin finansmanı, geri ödenmeme (temerrüt) riskleri durumunda hazine garantisi) 26

27 Vergi Swapının Gerçekleştirilmesi Vergi swapının gerçekleştirilmesi, bir örnek model yardımıyla açıklanmıştır: 27

28 Vergi Swapının Gerçekleştirilmesi Tahvillerin kullanılması yoluyla bir vergi swapı şu şekilde gerçekleştirilebilir: Bir yatırımcının portföyüne tarihinde girmiş AAA dereceli devlet tahvili başabaştan (sembolik 100 TL nominal değerle) satın alınmıştır tarihinde (swap işleminin gerçekleşeceği gün), ikincil piyasa fiyatı 94 TL dir. Sabit getirili menkul kıymetler için, satın alma fiyatları (sermayeye esas değer) üzerinden sermaye kazancı vergisi %28 dir. (Türkiye de henüz böyle bir düzenleme yoktur. Sadece alım-satım kazançları, diğer kazanç ve iratlar değer artış kazancı sayılarak vergilendirilmektedir.) 28

29 Vergi Swapının Gerçekleştirilmesi Tahviller Adı Fiyatı Kupon Oranı Tarih Vade Yüksek kaliteli AAA Dereceli Devlet Tahvili 100 TL %5, Daha düşük kaliteli BBB Dereceli Belediye Tahvili 92,94 TL %5, (swap tarihi)

30 Vergi Swapının Gerçekleştirilmesi Yatırımcı, portföyündeki AAA dereceli devlet tahvili yerine, BBB dereceli belediye tahvili almak istemektedir. Geçersiz satış kuralına göre, tahviller benzeyen ama özdeş olmayan özellikte olduğu için swap işlemi yapılabilir. Tahvilleri swap etmekle oluşturulan vergi kaybı (vergi swapının değeri), aşağıdadır: 30

31 Tarafların Vergi Swapından Kazanımları AAA dereceli tahvil elde tutulduğunda katlanılması gereken vergi yükü: 100 x 0,28 = 28 TL Swap edilen BBB dereceli tahvilin getireceği vergi yükü: 92,94 x 0,28 = 26,0232 TL Her bir tahvil başına oluşan vergi kaybı (vergi swapının değeri): 28 26,0232 = 1,9768 TL 31

32 Tarafların Vergi Swapından Kazanımları Portföyünde BBB dereceli tahvil bulunan yatırımcı, swap ettiği bu tahvil sayesinde AAA dereceli (yüksek kaliteli) tahvile kavuşmuş, ancak %5,75- %5,25=%0,50 faiz geliri kaybına uğramıştır. Ancak, menkul sermaye iradı olarak ödeyeceği vergi azalacaktır. Buna karşılık, yaklaşık 15 yıl vadeli tahvil yerine, 30 yıl vadeli bir tahvil elde etmiştir. Ekonomide bir resesyon olması durumunda ise, yüksek kaliteli tahvilin geri ödenmeme riskinin düşük olmasından dolayı avantajlı olacaktır. 32

33 Tarafların Vergi Swapından Kazanımları AAA dereceli tahvili swap edip, BBB dereceli tahvili portföyüne katan yatırımcı ise yukarıdaki hesaplamada görüldüğü gibi vergi kaybı (tasarrufu) oluşturacak; ayrıca daha yüksek faiz alma olanağı elde edecektir. BBB dereceli tahvilin faiz geliri kısmen ya da tamamen vergiden istisna edilmişse, yatırımcının kazancı daha yüksek olacaktır. Bu kazançtan elde ettiği menkul sermaye iradı için yıllık vergisini ödenecektir. 33

34 Tarafların Vergi Swapından Kazanımları 100 TL alış bedelli tahvilin 92,94 TL bedelli tahville swap edilmesi durumunda oluşacak sermaye kaybı ise tahvil başına 7,06 TL olacaktır. Tahvil bugün swap edilmeyip satılacak olsaydı, =6 TL kayıp olacaktı.(94 TL, tahvilin bugünkü piyasa fiyatıdır.) 34

35 Yeni Bir Finansal Sistem İçin Öneriler Faiz oranlarındaki dalgalanmalar, tahvil fiyatlarındaki iniş-çıkışlar, yatırımcıların portföylerini farklı kredi dereceli tahvillerle daha fazla çeşitlendirme istekleri ve en önemlisi geçersiz satış kuralının engellemediği durumlarda vergi avantajı elde etme gibi nedenler, tahvil yatırımcılarını vergi swapı uygulamasına yönlendirebilecektir. 35

36 Yeni Bir Finansal Sistem İçin Öneriler Vergi swapı uygulamasının yatırımcıları teşvik etmesinin yanı sıra, belediyelerin borçlanma araçları yoluyla finansmanı için, aşağıdaki düzenlemelerin yapılması gereklidir: belediyelerin risk derecelendirmelerinin yapılması belediye tahvilleri için, mevcut yasal düzenlemeye ek olarak, yatırımcı portföylerinde tutulmaları durumunda sermaye kazancının vergilendirilmesinin getirilmesi belediye tahvilleri için öncelikle Borsa İstanbul da bir piyasanın ve endeksin oluşturulması Vergi uygulamaları için, Maliye Bakanlığı nın görüşüne ve denetimine başvurulması Geçersiz satış kuralının Türkiye için değerlendirilmesi 36