Türkiye nin Tecrübesi

Transkript

1 ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Uluslararası İşbirliği: Türkiye nin Tecrübesi Haldun YALÇINKAYA Doç. Dr. Haldun Yalçınkaya Kuleli Askeri Lisesi ile Kara Harp Okulu nda öğrenim görmüştür. Müteakiben İstanbul Üniversitesinde Uluslararası İlişkiler alanında lisansüstü eğitimini tamamlamıştır. Yüksek lisans tezini Barışı Koruma ve doktora tezini ise Savaşın Dönüşümü üzerine yazmıştır. Doktorasını tamamladıktan sonra Oxford Üniversitesi, ABD Harp Okulu nda (West Point) ve Florida Üniversitesi nde akademik çalışmalar yapmıştır. Savaş konularında iki kitap ve çeşitli akademik makaleler yayınlamıştır. Kara Harp Okulu Dekanlığı nda on yılı aşkın süre görev yaptıktan sonra, 2013 yılından itibaren TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Bunun yanında, Doç. Dr. Yalçınkaya ORSAM da Güvenlik Çalışmaları Koordinatörlüğünü yürütmektedir. Suriye ve Irak ta şiddet içeren aşırı ideolojilere sahip örgütlerin yarattığı tehdit, uluslararası güvenlik ve istikrar için bir endişe kaynağı haline gelmiştir. Sorunlu alanlara coğrafi yakınlığı Suriye ve Irak ile uzun kara sınırına sahip olması nedeniyle Türkiye, birçok düzeyde artan güvenlik riski ve tehdidi ile karşı karşıya kalmaktadır. Türkiye ye yönelik güvenlik tehditlerinin biri yabancı terörist savaşçılar ve bu savaşçıların ülke üzerinden seyahat etmeleridir. Bu değerlendirme yazısı Türkiye nin bakış açısıyla yabancı terörist savaşçılar olgusuna ışık tutmayı amaçlamaktadır. Bu yazı yabancı terörist savaşçıların seyahatlerinin engellenmesinde uluslararası işbirliğinin önemini vurgulamaktadır. Yabancı terörist savaşçıların seyahatlerinin engellenmesinde Türkiye nin geliştirdiği iki yöntem incelenmektedir: giriş yasağı listesi ve Risk Analiz Grupları. Bu yazı ayrıca giriş yasaklarına ve sınır dışı edilmelere ilişkin son verileri coğrafi dağılıma göre incelemektedir. Yazı, yabancı terörist savaşçıların toplanması ve seyahat etmelerinin bir döngü içerdiği ve buna her seviyede müdahale etmenin etkili bir uluslararası işbirliğini gerektirdiği vurgulayarak sona ermektedir.

2 Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Uluslararası İşbirliği: Türkiye nin Tecrübesi 2 Suriye de 2011 yılından beri devam eden kriz ve Irak taki gelişmeler nedeniyle oluşan ortamda El Kaide ile ilişkili gruplar ve onların ideolojileri Suriye, Irak, Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgelerinde yayılmakta ve güç kazanmaktadır. Özellikle Irak Şam İslam Devleti (IŞİD/DAEŞ) ve Nusra Cephesi gibi örgütler tarafından oluşturulan tehdit sadece bölge ülkeleri için değil, bu örgütler tarafından yayılan şiddet dolu fikirlerin tetiklediği radikalleşme ve marjinalleşmenin görüldüğü dünyanın diğer bölgeleri için dahi endişe oluşturmaktadır. Türkiye söz konusu sorunlu bölgelere yakınlığı ve Suriye ve Irak ile olan uzun sınırı nedeniyle, güvenliğine yönelik farklı seviyelerde artan tehditlerle karşı karşıya kalmaktadır. Bahse konu riski artıran bir diğer faktör ise terörizmin yaygınlaştığı bu bölgelere olan yabancı terörist savaşçı (YTS) akışından kaynaklanmaktadır. Bu değerlendirme yazısı yabancı terörist savaşçı olgusuna Türkiye açısından ışık tutmak amaçlamaktadır. Yabancı terörist savaşçılar Irak ve Suriye deki sorunları derinleştirmenin yanı sıra dünyanın geri kalanı için ciddi problemler oluşturma potansiyeline sahiptir. Belirtilmelidir ki bu problemin tüm boyutlarının araştırılması şu aşamada oldukça güçtür. Çünkü diğer çatışma bölgeleriyle karşılaştırıldığında, hâlihazırda bu çatışma bölgesi IŞİD ve diğer terörist grupları araştırabilmek için erişilemez durumdadır. Sierra Leone de 1990 larda yaşanan iç savaşın günümüzde Irak ve Suriye de yaşanmakta olan çatışma ve radikal grupların katliamlarıyla bazı benzerlikleri bulunmaktadır. Benzer şekilde uluslararası toplum Sierra Leone deki çatışma bölgelerine bir süre ulaşamamıştı. Fakat bugün, çatışmanın dinamikleri ve

3 ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ yabancı terörist savaşçı aktiviteleri hakkında genellemeler yapabilecek kısıtlı da olsa bilgiye sosyal medya ağları ve geri dönen yabancı terörist savaşçılar sayesinde ulaşılabilmek mümkün hale gelmiştir. Bu yazı söz konusu sorunun sadece iki yönünü ele almaktadır: Yabancı terörist savaşçıların Türkiye ye oluşturduğu tehdit ve Türkiye nin yabancı terörist savaşçıların geçişlerini engelleme çabası. Türkiye sadece bahse konu örgütlerden gelebilecek doğrudan tehditlere değil aynı zamanda yabancı terörist savaşçıların seyahatleri nedeniyle oluşacak tehditlere açıktır. Her şeyden önce, yabancı terörist savaşçıların Türkiye ye etkisini belirleyecek 3 faktör bulunmaktadır: 1. Türkiye nüfusunun büyük çoğunluğunu Müslümanlar oluşturmaktadır ve bu durum Türkiye yi Batılı müttefiklerine nazaran tehdide daha açık hale getirmektedir. 2. Türkiye, Suriye ve Irak ile uzun bir sınıra sahiptir. 3. Türkiye de yaklaşık 2 milyon Suriyeli sığınmacı yaşamaktadır. Özetle, hâlihazırdaki yabancı terörist savaşçı olgusu Türkiye için diğer birçok ülkeye nazaran daha büyük bir tehlike potansiyeli oluşturduğu varsayılmalıdır. Türkiye ve Yabancı Terörist Savaşçı Tehdidi Yakın zamanda literatürde ortaya çıkan yabancı terörist savaşçı modellemelerine göre bu tehdit Batılı toplumlar için sadece bir boyut taşırken, Türkiye için bu tehdit üç boyut taşımaktadır. Yabancı terörist savaşçı olgusu hala kavramlaştırılmaya çalışıldığı için, buna ilişkin değişik modelleme çabaları bulunmaktadır. Bunlardan birisi Lahey deki Uluslararası Terörle Mücadele Merkezi (ICCT) tarafından yabancı terörist savaşçıların gidişatları hakkındaki modeldir. Bu Türk otoriteleri önceliklerinin yabancı terörist savaşçıların Türkiye den geçişlerini ülkeye ilk giriş noktalarında durdurmak olduğunu belirtmektedirler. 3

4 Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Uluslararası İşbirliği: Türkiye nin Tecrübesi modele göre yabancı terörist savaşçılar ya çatışma bölgesinde ölmekte, ya çatışma bölgesinde kalmaya devam etmekte ya da çatışma bölgesinden ayrılmaktadır. İlginç bir şekilde, yabancı terörist savaşçıların dünyanın geri kalanına olan tehlikesi çatışma bölgelerini terk edip evlerine dönmeleriyle başlamaktadır. Çatışma bölgesinden ayrılmaya karar veren yabancı terörist savaşçıların önlerinde iki seçenek bulunmaktadır; kendi ülkelerine geri dönebilirler veya üçüncü bir ülkeye geçebilirler. İlk seçenekte barışçıl bir şekilde topluma entegre olabilirler veya başka çatışmalara katılmaya karar verebilirler. Üçüncü bir ihtimal ise eski yabancı terörist savaşçıların döndükleri ülkelerde terör eylemlerinde bulunmasıdır. Modelde yer alan bu son iki seçenek yabancı terörist savaşçıların dünyanın geri kalanına saldığı korkunun temelini oluşturmaktadır (Şekil1). Bu model Türkiye üzerine uygulandığında, endişeler diğer ülkelere nazaran üç kat artmaktadır. Bir Türk Şekil 1. Yabancı Terörist Savaşçıların Gidişatlarına İlişkin Model 1 Ölüm Kalım Çatışma Alanından Ayrılma Barışçıl Entegrasyon Terör Eylemine Karışma Eve Dönüş Üçüncü bir ülkeye gidiş Terör Eylemine Karışma Barışçıl Entegrasyon Başka Çatışmalarda yer alma Barışçıl Entegrasyon Terör Eylemine Karışma 4

5 ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ yabancı terörist savaşçının Türkiye ye dönüp terörist aktivitelerde bulunması olasılığı Türkiye nin Batılı müttefikleriyle aynı derecede algıladığı bir tehdittir. Türkiye buna ilaveten iki boyutta daha tehdit algısıyla karşı karşıyadır. Esasen Türkiye nin güvenlik endişeleri herhangi bir yabancı terörist savaşçının çatışma bölgesini terk edip dönüş yoluna çıkmasıyla başlamaktadır. Örneğin; Mart 2014 tarihinde üç IŞİD li Suriye den yola çıkarak Türkiye üzerinden seyahat etmek istemişler ve bir trafik kontrolü esnasında biri polis biri asker üç Türk vatandaşını öldürmüştü. Ez cümle, yabancı terörist savaşçıların geri dönüş kararı dahi Türkiye için ek bir tehdit oluşturmaktadır. Aslında yabancı terörist savaşçıların Türkiye üzerinden olası seyahatlerini evlerinden çatışma bölgesine ve çatışma bölgesinden evlerine doğru iki yönlü olacağı düşünülmeli ve bunun yarattığı iki tarafı sivri bıçak etkisi göz ardı edilmemelidir. Üçüncü bir boyut olarak ise bir yabancı terörist savaşçının Türkiye nin nüfusunun çoğunluğunun Müslüman olması ve batılı değerler ile teknolojiye sahip bu ülkede yaşamayı tercih etme ihtimalidir. Özellikle Batılı ülkelerde yabancı terörist savaşçılara karşı alınan bazı zorlayıcı tedbirler onları bu tercihe yönlendirebileceği göz ardı edilemeyecek bir durumdur. Sonuç olarak, modelin Türkiye açısından analizi bize yabancı terörist savaşçılardan kaynaklanan tehdidin derecesinin Türkiye nin Batılı müttefikleriyle karşılaştırıldığında iki ekstra boyuta sahip olduğunu göstermektedir. Türkiye Ortadoğu daki bu çatışmanın yanı başında bulunan bir Batılı ülkedir. Şüphesiz ki bu gerçek yukarıda Türkiye söz konusu sorunlu bölgelere yakınlığı ve Suriye ve Irak ile olan uzun sınırı nedeniyle, güvenliğine yönelik farklı seviyelerde artan tehditlerle karşı karşıya kalmaktadır. 5

6 Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Uluslararası İşbirliği: Türkiye nin Tecrübesi Şekil 2. Yabancı Terörist Savaşçıların Gidişatlarına İlişkin Model ve Türkiye Ölüm Kalım Çatışma Alanından Ayrılma Barışçıl Entegrasyon Terör Eylemine Karışma Eve Dönüş Üçüncü bir ülkeye gidiş Terör Eylemine Karışma Barışçıl Entegrasyon Başka Çatışmalarda yer alma Barışçıl Entegrasyon Terör Eylemine Karışma 6 belirtilen tehditler dışında, Türkiye nin bir geçiş alanı olarak hassasiyetini artırmaktadır. Çok sayıda medya yayınında yabancı terörist savaşçıların Türkiye üzerinden geçişlerinin temel nedenleri olarak Türkiye nin uygulamakta olduğu liberal vize rejimi ve Türkiye nin Suriye sınırının denetlenmesinde meydana gelen aksaklıklar olduğu belirtilmektedir. Türkiye kara sınırları, limanları ve özellikle hava alanları aracılığıyla yılda yaklaşık 35 milyon turisti ağırlamaktadır. Türkiye nin liberal vize rejimi sadece turizmi artırmayı değil aynı zamanda ekonomik ve ticari faaliyetlerini etkinleştirmeyi amaçlamaktadır. Bu, küresel ekonomik pencereden bakıldığında gayet anlaşılabilir bir durumdur. Açıkçası Türkiye son yıllarda geliştirdiği vize rahatlatma politikalarını uygulamaya koyarken daha önce görülmemiş derecede yabancı savaşçı akınını öngörememiştir. Ama bu mazur görülebilir bir durumdur; çünkü yabancı terörist savaşçılar tüm devletleri hazırlıksız yakalamıştır. Ayrıca, Türkiye nin 900 km uzunluğundaki Suriye sınırı tarihsel olarak problemli bir bölgedir. Kentsel

7 ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ ve kırsal alanlardan geçen, şehirleri, aşiretleri, aileleri bölen bu sınır, uzun zamandır terörist grupların ve özellikle PKK nın sızmaları nedeniyle zaten Türkiye için başlı başına bir sorundu. Kaldı ki, Suriye sınırı boyunca yıllardır çok yoğun kaçakçılık faaliyetleri vardır. Esasen herhangi bir sınırı korumak başarısı garanti olmayan sürekli bir çabayı gerektirmektedir. Örneğin son yıllarda bazı devletler sınırlarını korumak için sınırlarına duvarlar inşa etmekte ve buna rağmen sınırdan geçişleri engelleyememektedirler. Türkiye nin Yabancı Terörist Savaşçı Geçişlerine Karşı Önlemleri Bu değerlendirme yazısında sınır kontrolüyle ilgili detaylara inmek amaçlanmamıştır, ancak bu konudaki gelişmelerle ilgili bilgilendirilmek önem arz etmektedir. Suriye deki kriz ortaya çıktığından beri, Türk yetkililer sınır kontrollerindeki açıkların ve eksikliklerin farkında olduklarını ve bunların Türkiye ye sığınan Suriyelilerin güvenliklerini koruma politikasını tehlikeye atmadan düzeltilmeye çalışıldığını belirtmektedirler. 2 Türkiye, Suriye krizinin başlangıcı ve IŞİD in Suriye deki ilerlemesinden beri yaklaşık 2 milyon Suriye ve Irak lıya kapılarını açmıştır. Çoğu Suriyeli sığınmacının bu sınıra yakın bölgelerde yaşaması ve uluslararası yardımların bu sınır aracılığıyla sağlanması durumu biraz daha karmaşık hale getirmektedir. Sonuçta sınırın diğer tarafında IŞİD ve diğer örgütlerin artan varlığı ve çatışmaları bu sorunu alevlendirmektedir. Velhasıl kelam sınırdaki bu güçlüklerin yabancı terörist savaşçı akımının Türkiye üzerindeki yükünü ve güvenlik sorunlarını artıran ana nedenlerden biri olduğu belirtilebilir. Yabancı terörist savaşçıların Türkiye üzerinden olası seyahatlerini evlerinden çatışma bölgesine ve çatışma bölgesinden evlerine doğru iki yönlü olacağı düşünülmeli ve bunun yarattığı iki tarafı sivri bıçak etkisi göz ardı edilmemelidir. 7

8 Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Uluslararası İşbirliği: Türkiye nin Tecrübesi 8 Bu nedenle Türk otoriteleri önceliklerinin yabancı terörist savaşçıların Türkiye den geçişlerini ülkeye ilk giriş noktalarında durdurmak olduğunu belirtmektedirler. Türkiye nin yabancı terörist savaşçı girişlerini engellemek için kullandığı en önemli araç potansiyel yabancı terörist savaşçıları ihtiva eden ve devletlerarasında uluslararası işbirliği ile hazırlanmış bir giriş yasağı listesidir. Esasen bu liste uluslararası alanda devletlerarası bilgi paylaşımı ve INTERPOL aracılığıyla geliştirilen bir listedir. İkinci bir araç ise Türk güvenlik güçleri tarafından sınırlarda, limanlarda ve havaalanlarında potansiyel savaşçıları tespit etmek için oluşturulan Risk Analiz Gruplarıdır. 3 Teorik olarak, giriş yasağı listesinde yer alan veya risk analiz gruplarınca profile uygun olduğu tespit edilen herhangi bir kişinin ülkeye girişi engellenebilir ve ülkesine geri gönderilebilir. Anlaşılabilir bir şekilde seyahat özgürlüğünün engellenmesi veya kısıtlanması insan hakları bakımından ulusal ve uluslararası arenada hassas bir konudur. Diğer bir deyişle risk analiz grupları, Türkiye nin kişisel özgürlükler ve mahremiyet ile ilgili Avrupa Birliği ve evrensel değerlere olan bağlılığı göz önüne alındığında etkili olabilecek ama ve lakin hassas bir girişimdir. Hattızatında giriş yasağı listesi ve içeriği yayınlanmamaktadır. Bu nedenle bu liste kullanılarak Türkiye den yabancı terörist savaşçı geçişini analiz etmek mümkün değildir. Ama giriş yasağı listesindeki miktar konusunda kamuoyu bilgilendirilmekte olup, son açıklamalara göre söz konusu listedeki sayı e ulaşmıştır. Bu rakam 2014 yılının yaz aylarında 5000 ve sonbaharda ise 7000 civarındaydı. Söz konusu rakamlar giriş yasağı listesinde 2014 yılı içerisinde belirgin bir artış olduğunu

9 ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ göstermektedir. Bu noktada giriş yasağı listesi için kaynak ülkelerden gelen bilgiler dördüncü yılında önemli ölçüde artmıştır. Bu listedeki büyümenin periyodik bir analizinin yapılması için gerekli verilerin olmamasına rağmen, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi nin 24 Eylül 2014 tarihinde aldığı yabancı terörist savaşçılar konulu ve 2178 sayılı kararı uluslararası farkındalığı artırmış ve devletler arasında bu yönde uluslararası bilgi paylaşımı etkin olma yolunda ilerlemektedir. Grafik 1). Bölgelere göre giriş yasağı listesine yapılan katkılar Grafik 2 de detaylı olarak verilmiştir. Bu grafik bize uluslararası işbirliğinin durumu ve yabancı terörist savaşçıların coğrafi dağılımı hakkında biraz ipucu sağlamaktadır. Buna rağmen son tahminlere göre Ocak 2015 tarihi itibariyle Irak ve Suriye deki yabancı terörist savaşçı sayısı a ulaşmıştır. Giriş yasağı Grafik 1. Yıllara Göre Giriş Yasağı Listesi ( ) 4 9

10 Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Uluslararası İşbirliği: Türkiye nin Tecrübesi listesindeki sayı ile yabancı terörist savaşçı sayısı tahminini karşılaştırmak mümkün olmamakla birlikte, giriş yasağı listesinin yetersiz olduğu aşikardır. 5 Grafik 2. Giriş Yasağı Listesi (Bölgelere Göre Dağılım ) 6 Uluslararası Radikalleşme Çalışmaları Merkezi nin (ICSR) Ocak 2015 te yayınlanan yabancı terörist savaşçı sayılarına ilişkin tahmini rakamı yüzdelik dilimlere dönüştürerek, giriş yasağı listesinin yüzdelik dilimlerini karşılaştırmak mümkündür. Böylece yabancı terörist savaşçı katılımlarının bölgelere göre dağılımını karşılaştırmalı biçimde analiz etmek mümkün olacaktır. ICSR ın verileri Tablo 1 de bölgesel ve yüzdelik dilimlerde sunulmuştur. 10

11 ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ Tablo 1. ICSR in Ocak 2015 de Yayınlanan Çalışmasına Göre Yabancı Terörist Savaşçıların Yüzdeleri (Bölgelere göre) Bölge Tahmini Yüzdelik YTS Miktarı Avrupa Birliği Kuzey Afrika Asya-Pasifik Eski Sovyetler (BDT-Kafkaslar-Orta Asya) Körfez ve Ortadoğu AB üyesi olmayan Avrupa ülkeleri Amerika Kıtası Ülkeleri Devletsiz/İstatistiklere Dâhil Edilmeyen Ülkeler * TOPLAM ** 100 * ICSR 5 veya daha az teyit edilmiş vakaya sahip ülkeleri listeye almamıştır. ** ICSR çalışmasında Türkiye den yabancı terörist savaşçı sayısı 600 olarak gösterilmiştir ve giriş yasağı listesiyle karşılaştırma yapabilmek için bu rakama dâhil edilmemiştir. Grafik 3, ICSR ve giriş yasağı listesi verilerinin bölgelere göre dağılımının yüzdelik dilimlerinin karşılaştırmasını göstermektedir. Bu kapsamda Kuzey Afrika, Körfez ve Ortadoğu ile Avrupa ülkelerinin önde gelen yabancı terörist savaşçı toplama merkezleri olduğu varsayılabilir. Buna rağmen Körfez ve Ortadoğu ülkelerinin bilgi paylaşımı konusunda istenen seviyede işbirliğine ulaşamadıkları söylenebilir. Öte yandan, Avrupa Birliği ve Eski Sovyet bölgesinde giriş yasağı listesinin yüzdesindeki yükseklik yabancı terörist savaşçıları engelleme konusundaki göreceli verimliliğin göstergesidir. 11

12 Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Uluslararası İşbirliği: Türkiye nin Tecrübesi Grafik 3. ICSR ve Giriş Yasağı Listesine Göre Yabancı Terörist Savaşçıların Karşılaştırması (Bölgesel Dağılım ) 7 ICSR Verilerine Göre YTS lerin Yüzdesi Giriş Yasağı Listesine Göre YTS lerin Yüzdesi Şüpheli yabancı terörist savaşçıların sınır dışı edilmesi hakkındaki veriler aynı zamanda uluslararası kamuoyuna yönelik tehdidin bir göstergesidir. Eldeki veriler göstermektedir ki sınır dışı edilen şüpheli yabancı terörist savaşçı sayısı 3 yılda 1084 kişiye ulaşmıştır (Grafik 4). Açıkça belirtilmelidir ki, giriş yasağı listesindeki rakamların artması daha yüksek sayıda sınır dışı anlamına gelmesi beklenemez, ya da tam tersi. Ancak, bu grafik bize uluslararası işbirliği ve bilgi paylaşımının önemini göstermektedir. Çünkü her sınır dışı etme yeni bir yabancı terörist savaşçının çatışmaya dâhil edilmesini engellemek için atılan mütevazı bir adımdır. 12

13 ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ Grafik 4. Yıllara Göre Sınır Dışı Edilen Bireylerin Giriş Yasağı Listesiyle Karşılaştırılması 8 Türkiye den sınır dışı edilenlerle ilgili rakamlar ve yüzdeler bölgelere göre yabancı terörist savaşçı dağılımının göstergesidir (Grafik 5). Sınır dışı edilmelere ve giriş yasağı listesinin birbirine paralel şekilde gelişmesi yabancı terörist savaşçıların engellenmesi adına devletler arası bilgi paylaşımının hayati öneme sahip olduğunu göstermektedir. Devletlerarasında daha fazla bilgi paylaşımı, daha fazla sınır dışı edilmeyi ya da başka bir ifadeyle yabancı terörist savaşçıların Türkiye den geçişinin ve çatışma bölgesine erişiminin daha etkili şekilde engellenmesini sağlar. 13

14 Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Uluslararası İşbirliği: Türkiye nin Tecrübesi Grafik 5. Bölgelere Göre Türkiye den Sınır Dışı Edilen Bireyler ( ) Sonuç 14 Türkiye den yabancı terörist savaşçı geçişi ile ilgili açıklanan veri tek başına tehlikenin boyutunu ve tam olarak yabancı savaşçı dağılımını gösterdiği iddia edilemez. Öncelikle belirtilmelidir ki kamuoyunda yabancı terörist savaşçıların sayısı hakkındaki tahminler ve kamuoyuna sunulan giriş yasağı listesine ilişkin yüzdeler dışında bir bilgiye sahip değiliz. İkincisi, yabancı terörist savaşçıların tahmini rakamına rağmen bu tahmin çatışma bölgesinden dönüşlerle ilgili bir veri sunamamaktadır. Son olarak ise özellikle kadınların katılımları ile ilgili son dönemdeki haberleri göz önünde bulundurduğumuzda yeni yabancı terörist savaşçıların eğilimleri bilinmemektedir. Bu kapsamda, Ocak 2015 deki tahminler sayının a yükseldiğini göstermektedir; ancak bu rakam kesin değildir. 9 Giriş yasağı listesinde kişi bulunmaktadır ve bu da göstermektedir ki uluslararası işbirliği IŞİD in

15 ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ eleman toplama çabalarının oldukça gerisindedir. Kabul edilmelidir ki her yeni yabancı terörist savaşçının bölgeye erişimi uluslararası toplumun bir başarısızlığı daha şeklinde algılanmalıdır. Buna rağmen giriş yasağı listesi ve sınır dışı edilmedeki istikrarlı artış Türkiye üzerinden yabancı terörist savaşçı geçişini engelleme konusunda küçük de olsa umut vermektedir. Özet olarak, uluslararası toplum performansını yükseltmeli ve daha etkili bilgi paylaşımına başlamalıdır; çünkü yakın zamandaki tahminlere göre IŞİD her ay 1000 den fazla kişiyi saflarına katmakta, ama ve lakin giriş yasağı listesi bu sayıya yetişememektedir. Çok açıktır ki uluslararası toplum yabancı savaşçıların tehdit seviyesini anlamakta çok geride kalmıştır. Söz konusu durumun kısmi sebebi veri yetersizliğidir. Bunun yerine konuyla ilgili varsayımlar, tahminler ve zayıf genellemelerde bulunmaktadır. Özetle araştırmacılar şu an itibariyle bu olguyu kavramsallaştırmak için yeterli veriye sahip değildir. Ocak 2015 itibariyle Türkiye nin giriş yasağı listesi potansiyel yabancı terörist savaşçı olabilecek kişiyi kapsamaktadır ve sınır dışı edilenlerin sayısı da kişiye ulaşmıştır. Çatışma bölgelerine doğru devam eden yabancı terörist savaşçı akını, bunu engellemede uluslararası toplumun başarısızlığına işaret etmektedir. Çatışma bölgesindeki yabancı terörist savaşçı sayısı, çatışma bölgesinden dönenler ve ölümlerle ilgili eldeki bilgiler yeterli olmaktan çok uzaktadır. Hala bu olguyu kavramsallaştırmak için çok daha fazla veriye ihtiyaç duymaktayız. Bildiklerimiz yetersizdir, ancak görünen o ki yabancı terörist savaşçı olgusu bir döngü içermekte olup herhangi bir aşamada müdahale edebilmek için etkili uluslararası işbirliğine ihtiyaç duyulmaktadır. Ocak 2015 itibariyle Türkiye nin giriş yasağı listesi potansiyel yabancı terörist savaşçı olabilecek kişiyi kapsamaktadır ve sınır dışı edilenlerin sayısı ise kişiye ulaşmıştır. 15

16 Yabancı Terörist Savaşçılara Karşı Uluslararası İşbirliği: Türkiye nin Tecrübesi NOTLAR 1 Jeanine de Roy van Zuijdewijn ve Edwin Bakker, Returning Western Foreign Fighters: The Case of Afghanistan, Bosnia and Somalia, International Centre for Counter-Terrorism Background Note, Lahey, Haziran 2014, s Measures against Foreign Terrorist Fighters, TC Dışişleri Bakanlığı sunumu, the State of Affairs in Foreign Terrorist Fighters Research başlıklı ORSAM Çalıştayı 23 Ocak 2015, Ankara. 3 The State of Affairs in Foreign Terrorist Fighters Research başlıklı ORSAM Çalıştayı 23 Ocak 2015, Ankara. 4 Measures against Foreign Terrorist Fighters, TC Dışişleri Bakanlığı sunumu, ORSAM Çalıştayı. 5 Peter R. Neumann, Foreign Fighter Total in Syria/Iraq Now Exceeds 20,000; Surpasses Afghanistan Conflict in the 1980s, ICSR Insight, King s College London. Erişim tarihi Ocak Measures against Foreign Terrorist Fighters, TC Dışişleri Bakanlığı sunumu, ORSAM Çalıştayı. 7 Measures against Foreign Terrorist Fighters, TC Dışişleri Bakanlığı sunumu, ORSAM Çalıştayı. 8 Measures against Foreign Terrorist Fighters, TC Dışişleri Bakanlığı sunumu, ORSAM Çalıştayı. 9 Peter R. Neumann, Foreign Fighter Total in Syria/Iraq, ICSR Insight. ORSAM, Ortadoğu konusunda faaliyet gösteren tarafsız bir düşünce kuruluşudur. ORSAM Ortadoğu ile ilgili bilgi kaynaklarını çeşitlendirmeyi ve bölge uzmanlarının düşüncelerini Türk akademik ve siyasi çevrelerine doğrudan yansıtabilmeyi hedeflemektedir. Bu amaçlar doğrultusunda ORSAM, Ortadoğu ülkelerindeki devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin, stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin Türkiye de konuk edilmesini kolaylaştırarak, yerel perspektiflerin güçlü yayın yelpazesiyle gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını sağlamaktadır. ORSAM yayın yelpazesi içinde kitap, rapor, bülten, politika notu, konferans tutanağı ve ORSAM dergileri Ortadoğu Analiz ve Ortadoğu Etütleri bulunmaktadır. Bu metnin içeriğinin telif hakları ORSAM a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir. ORSAM ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır. 16 Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara Tel: 0 (312) Fax: 0 (312)