SGK BORÇLARININ TEC L VE TAKS TLEND R LMES

Transkript

1 SGK BORÇLARININ TEC L VE TAKS TLEND R LMES Mehmet UZUN* G R fi 5510 Say l Sosyal Sigortalar Kanununun 2008 y l Ekim ay bafl nda yürürlü e girmesi ile yeni uygulamalar n yan s ra var olan uygulamalarda de ifliklik yap larak iflverenlere de baz kolayl klar getirildi. Bu kolayl klardan birisi de SGK ya borcu olan iflverenlere bu borçlar n 36 aya kadar taksitle ödeme imkan n n getirilmesidir. Bu imkandan borcu icraya intikal edelerde faydalanacakt r. Bilindi i üzere, 5510 Say l Kanunun 88 inci maddesinde, Kurumun süresi içinde ödenmeyen prim ve di er alacaklar n n tahsilinde, 6183 say l Amme Alacaklar n n Tahsil Usûlü Hakk nda Kanunun 51 inci, 102 nci ve 106 nc maddeleri hariç, di er maddeleri uygulan r. Kurum, 6183 say l Kanunun uygulanmas nda Maliye Bakanl ile di er kamu kurum ve kurulufllar ve mercilere verilen yetkileri kullan r hükmü yer almaktad r. Bu hükmün verdi i yetkiye dayanarak, 6183 say l Kanunun 48 inci maddesi do rultusunda SGK taraf ndan 2009/20 say l bir genelge haz rlanm flt r. Bu genelgede borçlar n tecil ve taksitlendirilmesi detayl olarak anlat lm flt r. Tecil kelimesi vergi uygulamas nda s k s k karfl m za ç kt gibi Sosyal Güvenlik uygulamas nda da karfl m za ç kmaktad r. Tecil kelime olarak erteleme anlam na gelmekte olup, ödeme güçlü üne düflmüfl ve zor durumda bulunan iflverenleri rahatlatmak için getirilmifl bir ödeme kolayl fleklinde tan mlanabilir. Amaç, iflverenin iflçileri ç karmadan faaliyetinin devam n sa lamak ve icraya düflmeden veya icral k olanlar bu zor durumdan kurtararak kamu alaca n n tahsilini sa lamakt r. * Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettifli 249

2 Genelde vergi hukukunda oldu u gibi Sosyal Güvenlik mevzuat nda da tecil ve taksitlendirme kavram birlikte kullan l r. Sebebi ise tecil edilen kamu alacaklar borçluya kolayl k sa larken, kamunun da bundan zarar görmemesi için borç faize ba lanarak taksitlendirilir. Bu makalede hangi borçlar n taksitlendirililebilece i, taksitlendirilen borçlar n toplam tutar n n ne kadar olaca, hangi miktara kadar borçlar n hangi makam taraf ndan taksitlendirme onay n n verilece i, taksitlendirmede kriterlerin nas l belirlendi i gibi hususlarda detayl bilgi verilmeye çal fl lacakt r. I-YASAL DAYANAK 5510 say l Kanunun 88 inci maddesi 16, 17, 18, 19, 20 ve 21.bentleri; Kurumun süresi içinde ödenmeyen prim ve di er alacaklar n n tahsilinde, 6183 say l Amme Alacaklar n n Tahsil Usûlü Hakk nda Kanunun 51 inci, 102 nci ve 106 nc maddeleri hariç, di er maddeleri uygulan r. Kurum, 6183 say l Kanunun uygulanmas nda Maliye Bakanl ile di er kamu kurum ve kurulufllar ve mercilere verilen yetkileri kullan r. Kurum, 6183 say l Kanun kapsam nda takip edilen alacaklar hariç olmak üzere her türlü alaca n teminat n teflkil etmek üzere Yeni Türk Liras ve/veya yabanc para birimi üzerinden ticari iflletme, tafl n r ve/veya tafl nmaz rehni dahil olmak üzere her türlü teminat almaya yetkilidir. Kurumun 6183 say l Kanun kapsam nda takip edilen prim ve di er alacaklar amme alaca niteli inde olup, imtiyazl alacakt r. Kurumun taraf oldu u her türlü dava ve icra takiplerinin k smen veya tamamen aleyhe neticelenmesi halinde 2004 say l cra ve flas Kanununda yaz l tazminat ve cezalar Kurum hakk nda uygulanmaz. Kurumun prim ve di er alacaklar n n tahsilinde, 6183 say l Amme Alacaklar n n Tahsil Usûlü Hakk nda Kanunun uygulamas ndan do acak uyuflmazl klar n çözümlenmesinde Kurumun alacakl biriminin bulundu u yer ifl mahkemesi 250

3 yetkilidir. Yetkili ifl mahkemesine baflvurulmas alacaklar n takip ve tahsilini durdurmaz. Kurumun sigorta primleri ve di er alacaklar hakl bir sebep olmaks z n bu Kanunda belirtilen sürelerde ödenmez ise kamu idarelerinin tahakkuk ve tediye ile görevli kamu görevlileri, tüzel kiflili i haiz di er iflverenlerin flirket yönetim kurulu üyeleri de dahil olmak üzere üst düzeydeki yönetici veya yetkilileri ile kanuni temsilcileri Kuruma karfl iflverenleri ile birlikte müfltereken ve müteselsilen sorumludur. Kurum, kamu idarelerinde iflyerinin özelli i nedeniyle primlerin farkl zamanlarda ödeme süresini belirlemeye yetkilidir. Prim alacaklar n n tahsili için muacceliyet tarihinden itibaren en geç bir y l içinde icra yoluna baflvurmayan Kurum yetkili personeli hakk nda genel hükümlere göre kovuflturma yap l r say l Kanunun 48 inci maddesi; Amme borcunun vadesinde ödenmesi veya haczin tatbiki veyahut haczolunmufl mallar n paraya çevrilmesi amme borçlusunun çok zor duruma düflürecekse, borçlu taraf ndan yaz ile istenmifl ve teminat gösterilmifl olmak flart yla, alacakl amme idaresince veya yetkili k laca makamlarca; amme alaca 36 ay geçmemek üzere ve faiz al narak tecil olunabilir. fiu kadar ki, amme borçlusunun alacakl tahsil daireleri itibar yla tecil edilen borçlar n n toplam ellibin Yeni Türk Liras n (bu tutar dahil) aflmad takdirde teminat flart aran lmaz. Bu tutar n üzerindeki amme alacaklar n n tecilinde, gösterilmesi zorunlu teminat tutar ellibin Yeni Türk Liras n aflan k sm n yar s d r. Bakanlar Kurulu; bu tutar on kat na kadar art rmaya, yar s na kadar indirmeye, yeniden kanuni tutar na getirmeye ve alacakl amme idareleri itibar yla bu hadler aras nda farkl tutar belirlemeye yetkilidir. Borcunun tecilini talep eden ancak, talepleri uygun görülmeyerek reddedilen borçlular söz konusu borçlar n reddin tebli i tarihinden itibaren idarece 30 güne kadar verilebilecek ödeme süresi içinde ödedikleri takdirde bu amme alaca- ödendi i tarihe kadar faiz al nmak suretiyle tecil olunur. 251

4 Tecil salahiyetini kullanacak ve bu salahiyeti devredecek olanlar, Devlete ait amme alacaklar nda ilgili vekiller, vilayet hususi idarelerine ait amme alacaklar nda valiler, belediyelere ait amme alacaklar nda belediye reisleridir. Haciz yap lm flsa mahcuz mal, de eri tutar nca teminat yerine geçer. Tecil edilen amme alacaklar ile ilgili olarak daha önce tatbik edilen ve borcun tamam - n karfl layacak de erde olan hacizler, yap lan ödemeler nispetinde kald r l r ve buna isabet eden teminat iade edilir. Ancak, mahcuz mallar n de eri tecil edilen borç tutar ndan az, zorunlu teminat tutar ndan fazla olmas halinde, tatbik edilen hacizler, tecil flartlar na uygun olarak yap lan ödemeler neticesinde kalan tecilli borç tutar mahcuz mal de erinin alt na inmedi i müddetçe kald r lmaz. Tecilli borca karfl l k al nan teminat ise, tecil flartlar na uygun olarak yap lan ödemeler neticesinde kalan tecilli borç tutar n n zorunlu teminat tutar n n alt na inmesi durumunda, yap lan ödemeler nispetinde kald r l r. Tecil salahiyetini kullanacak ve bu salahiyeti devredecek olan makamlar; tecil edilecek amme alacaklar n tür ve tutar olarak belirlemeye, amme borçlusunun faaliyetine devam edip etmedi ini esas alarak tecil edilecek alacaklar tespit etmeye, tecilde taksit zamanlar n ve di er flartlar tayin etmeye yetkilidir. Tecil flartlar na riayet edilmemesi, de erini kaybeden teminat n veya mahcuz mallar n tamamlanmamas veya yerlerine baflkalar n n gösterilmemesi hallerinde amme alaca muaccel olur. Tecil edilen amme alaca n n gecikme zamm tatbik edilmeyen alacaklardan olmas halinde, ödenen tecil faizleri iade veya mahsup edilmez. II-TAKS TLEND RME M KTARLARI LE BU M KTARLARI TAKS TLEND RMEYE YETK L MAKAMLAR SGK Yönetim Kurulu taraf ndan, iflverenlerin tecil ve taksitlendirme taleplerinden toplam borç tutar TL ye kadar(bu tutar dahil) olan n Sosyal Güvenlik l Müdürü taraf ndan onaylanaca, TL ye kadar(bu tutar dahil) olan n htilafl Prim flleri ve cra Daire Baflkan taraf ndan onaylanaca, 252

5 TL ye kadar(bu tutar dahil) olan n Sosyal Sigortalar Genel Müdürü taraf ndan onaylanaca, TL ye kadar(bu tutar dahil) olan n Sosyal Güvenlik Kurumu Baflkan taraf ndan onaylanaca, TL ve üzerinde olanlar n ise Yönetim Kurulu taraf ndan onaylanaca karara ba lanm flt r. Bu hususu afla da bir tablo ile gösterelim. Borç Miktar TL TL TL TL TL üzeri Onay Makam SGK l Müdürü htilafl Prim flleri Daire Baflkan Sosyal Sigortalar Genel Müdürü SGK Baflkan SGK Yönetim Kurulu III-TAKS TLEND R LEN BOÇLARIN VE SGK MERKEZ MÜDÜR- LÜKLER NDE DOSYALARIN AYRI AYRI DE ERLEND R LMES Tecil ve taksitlendirme taleplerinde prim borcu asl ile gecikme zamm ve gecikme cezas birlikte de erlendirilmekte, iflsizlik sigortas primi, idari para cezas vs.gibi di er borçlar ise ayr ayr de erlendirilmektedir. Ayr ayr de erlendirilmeden maksat, örne in; bir iflverenin TL prim asl, gecikme zamm ve gecikme cezas borcu, TL idari para cezas borcu, TL iflsizlik borcu olsun. flveren bu borçlar n n tecil ve taksitlendirilmesini il müdürlü ünden ayr ayr talep edebilir. Yani, iflverene senin toplam TL borcun var bu borcu il müdürlü ünün tecil ve taksitlendirme yetkisi yoktur denilmemesi gerekir. Bir di er husus, borçlar n SGK Merkez Müdürlükleri baz nda de erlendirilmesidir. Örne in; Bir iflverenin Ankara Ulucanlar Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlü ünde TL prim asl, gecikme zamm ve gecikme cezas borcu, yine ayn iflverenin Ankara D flkap Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlü ünde de TL prim asl, gecikme zamm ve gecikme cezas borcu olsun, bu iflveren tecil ve taksitlendirme talebinde bulunursa her iki borcuda ayr ayr de erlen- 253

6 dirilerek Ankara Sosyal Güvenlik l Müdürü taraf ndan onayland takdirde bu uygulamadan yararlanabilecektir. Yani ayn iflverenin ayn ilde toplam TL borcu var dolay s yla bunu onaylama yetkisi Genel Müdürde denilmeyecektir. III-TEC L VE TAKS TLEND RME TALEPLER N N DE ERLEN- D R LMES Tecil ve taksitlendirme talebinde bulunan iflverenlerin iflletmelerinin rasyo oran na bak lmaktad r. Rasyo; Bir iflletmede çeflitli de erlerin birbirine oranlamas ile elde edilen ölçülerdir. Bu ölçüler iflletmenin yap s ve faaliyetlerinin verimli i hakk nda bilgi vermektedir say l Kanunun 48 inci maddesi uyar nca, borcun vadesinde ödenmesi veya haczin tatbiki borçluyu çok zor duruma düflürecekse, tecil ve taksitlendirme ifllemi yap labilmektedir. Bu bak mdan yap lacak tecil ve taksitlendirme ifllemlerinde borçlunun çok zor durum halinin tespitinde rasyo rakamlar na bak lmaktad r. Kasa+Banka+K sa Vadeli Alacaklar Rasyo= sonucu bulan de erdir. K sa vadeli Borçlar Yukar daki formül sonucu bulunan de erlere göre borçlunun taksit say s belirlenmektedir. Bu rakamlar n ne anlama geldi i ve hangi rakama kaç taksit yap laca afla da tabloda gösterilmifltir. Rasyo Anlam Taksit Say s 0 1,5 Çok zor durum 36 1,51 2,00 Çok zor durum 30 2,01 ve üzeri Zor durum de il yok 254

7 Çok zor durum hali tespit edilirken borç toplam TL ve alt nda olanlar ve borç miktar üzerinde durulmaks z n kamu kurum ve kurulufllar ile belediye flirketleri hariç belediyeler için SGK genelgesi ekinde olan Mali Durum Bildirim Formu ile beyan edecekleri bilgiler esas al nmaktad r. Borç çeflidi baz nda tecile konu borç toplam n n TL üzerinde olmas durumunda çok zor durum hali tespit edilirken; Halka aç k olan flirketlerin Sermaye Piyasas Kuruluna verdikleri en son bilanço esas al narak likidite oran Kurumca hesaplanmaktad r. Halka aç k olmayan borçlular yönünden ise, 1/6/1989 tarihli ve 3568 say l Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlik ve Yeminli Mali Müflavirlik Kanununa göre ruhsat alm fl ve faaliyet belgesine sahip Serbest Muhasebeci Mali Müflavir ve Yeminli Mali Müflavirlerce yukar daki formüle göre he saplanacak likidite oran na göre ifllem yap lmaktad r. IV- TAKS TLEND RMEDE TEM NAT Borçlunun tecil ve taksitlendirmeye konu borç toplam n n TL yi(bu tutar dahil) aflmamas halinde teminat al nmamaktad r. Teminat aran lmaks z n yap lacak tecil ve taksitlendirmelerde, TL s n r iflyeri ve borç türüne bak lmaks z n iflverenin alacakl Kurum ünitesine olan toplam borcu esas al narak belirlenmektedir. flverenin Kurum ünitesinde birden fazla iflyeri dosyas varsa ve bu dosyalardan toplam borcu TL yi afl yorsa bu takdirde aflan k sm n yar s için teminat al nmaktad r. V- BORÇLUNUN MALLARI ÜZER NE HAC Z KONULMASI VE HAC ZL OLAN BORÇLULARIN DURUMU Borçlu taraf ndan teminat olarak gösterilen mallar üzerine borç miktar kadar haciz konulmak kayd yla, borçlunun talebi halinde fazlaya iliflkin hacizler kald r lmaktad r. Tecil ve taksitlendirme talebinde bulunan borçlunun, üçüncü kifli- 255

8 lerdeki alacaklar ile banka mevduatlar üzerine flayet haciz konulmufl ise haczedilen bu paralar tahsil edildikten sonra tecil ve taksitlendirme ifllemi yap lmaktad r. Borçlular n tecil ve taksitlendirme talepleri kabul edildikten sonra, Kurum alaca na karfl l k gösterilen mallar üzerine haciz konulmaktad r. Borçlularca talep edilmesi halinde teminat d fl ndaki di er mallar üzerindeki hacizler kald r lmaktad r. Borçlunun mallar üzerine haciz konulmufl ise söz konusu borcun tecil ve taksitlendirilmesi halinde, daha önce haczedilmifl mallar tecil ve taksitlendirilen borçlar için de erleri tutar nca teminat yerine geçmektedir. Bu durumda olanlardan taksitlendirmeden önce borcun tamam n karfl layacak de erde haciz yap lm fl oldu undan yeni bir teminat al nmamakta ve zorunlu teminat tutar n n fazlas üzerindeki hacizler de kald r lmamaktad r. Taksitlendirilen borcun tamam n karfl layacak de erde olan hacizler ile al nm fl olan teminatlar üzerindeki hacizlerden bir k sm n n borçlu taraf ndan sonradan kald r lmas n n veya iadesinin istenilmesi halinde, talep tarihine kadar olan taksit tutarlar n n ve cari ay borçlar n n ödenmifl ve daha önce al nm fl olan teminat n bölünebilir nitelikte olmas durumunda ödenen miktar aflmamak kayd yla tecil ve taksitlendirilen borçtan fazlaya iliflkin teminatlar üzerindeki hacizler kald r lmaktad r. VI- BORÇLARINI DAHA ÖNCE TAKS TLEND RM fi OLANLAR Borçlar n daha önce taksitlendirmifl olup bu borçlar n düzenli ödemifl olan veya düzenli ödeyenler flimdi de borçlar n taksitlendirme talebinde bulunabilirler. Ancak, flimdi tecil ve taksitlendirme talebinde bulunan borçlular n, bu taleplerinden önceki iki takvim y l içinde (borçlar n özel kanunlarla yeniden yap land r lmas ndan faydalananlar hariç) üç defa tecil ve taksitlendirme ifllemi bozulmufl ise daha önce taksitlendirilmifl olan borç ödenmedi i sürece tecil ve taksitlendirme talepleri kabul edilmemektedir. 256

9 VII- TAfiERON VE ASIL fiveren N DURUMU Tafleron di er bir ad yla arac veya 5510 say l Kanundaki yeni tan m yla alt iflveren i olan as l iflveren, tecil ve taksitlendirme talebinde bulunmas halinde, tafleronun veya tafleronlar n da borcu varsa bu borçlar da dikkate al narak tecil ve taksitlendirme ifllemi yap lmaktad r. As l iflverenin borçlar tecil ve taksitlendirilmemifl ise tafleronun kendi borcu için baflvuruda bulunmas halinde, bu borç as l iflverenden ba ms z olarak taksitlendirilebilmektedir. SONUÇ Tecil ve taksitlendirmenin sebebi, tecil edilen kamu alacaklar n n borçluya kolayl k sa lamas, kamunun da bundan zarar görmemesi için borcun faize ba lanmas d r. Sosyal Güvenlik Kurumu bundan öncede(kurumlar birleflmeden önce her kurum ayr ayr ) ayn flekilde alacaklar n taksitle ödeme imkan sa l yordu. Sosyal Güvenlik Kurumlar n n birleflmesi ile iflverenler daha önce en az iki kurumla muhatap olurken flimdi tek bir kurumla muhatap olmaktad rlar. Ancak, flimdi de s k nt genelge ile Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürlerine borçlar taksitlendirme yetkisi verilmedi i için yine iflverenler eskiden oldu u gibi en az iki kurum ünitesi ile muhatap olmak zorunda kalm fllard r. Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürlerine de s n rlar belirtilmek suretiyle borçlar taksitlendirme yetkisi verilirse iflverenlere de bu konuda kolayl k sa lanm fl olur. Borçlar n taksitlendirilmesinde belkide en önemli husus, borçlar n iflveren baz nda de il dosya ve merkez müdürlükleri baz nda de erlendirilmesi ile borcun türlerine göre de erlendirilip tecil ve taksitlendirme taleplerinin buna göre onaylanmas d r. Bu husus makalenin III.bölümünde detayl olarak anlat lm flt r. 257

10 KAYNAKÇA T.C. Yasalar ( ) say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (26200 say l ) T.C. Yasalar ( ) say l Amme Alacaklar Tahsil Usulü Hakk nda Kanun. Ankara: Resmi Gazete (8469 say l ) SGK 2009/20 say l genelge. Ankara : Sosyal Güvenlik Kurumu 258