ERKEN ÇOCUKLUK ÇAĞI GELİŞİM ÖZELLİKLERİNE GENEL BİR BAKIŞ

Transkript

1 ERKEN ÇOCUKLUK ÇAĞI GELİŞİM ÖZELLİKLERİNE GENEL BİR BAKIŞ Psk.Dr. A.Şebnem Soysal GÜTF Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı

2 Bu heykelin fotoğrafına baktığınızda iki yaşındaki bir çocuğun gelişimi ile ilgili neler söyleyebilirsiniz?

3 Gelişim psikolojisi bilgilerimizi anımsayalım

4 0-6 AY Bebek Ailenin Anne karnından dış ortama uyum sağlamak Anne ye bağlanmaya olanak vermek Bebeğe bağlanmak İhtiyaçlarının tümünü karşılamak İlişki ile bağlanmanın gelişmesini sağlamak Yeni yetilerin gelişmesine olanak vermek

5 YENİDOĞAN Anneye bakar, görür, işitir Organlardan gelen dürtülere çok duyarlıdır Refleksleri yaşama ve ilişki geliştirmeye yöneliktir

6 İLK İKİ AY Anne yatıştırır Anne fark edilir Anne ile ilişki kurulabilir Anne ile ilişki zevk verir, doyurur Rastgele hareket ve refleksler anlam kazanır

7 4-6 AY

8 4-6 AY Coşku ile ilişki ister Konuşulduğunda sesli güler Sesler (ga, gı, da) çıkarır Uzanıp tutar Başını tutar Destekle oturur

9

10 1 YAŞ Bazen sizin istediğinizi yapabilirim Ama yapmak için zamanım uygun ve pek çok iyi nedenim olmalı!

11 Sosyal Gelişim Yüze bakar Karşılıklı güler Uzaktaki nesneyi almaya çabalar El çırpar Bay bay yapar Kendi eliyle yer İsteklerini işaretle belirtir

12 Dil Sese tepki Agulama Sesli gülme Sesi arama Hece ve hece tekrarı Kendi ismine tepki Kendine özgü dil Anne-baba özgül Ses taklitleri Al, ver, koy basit komutları yerine getirme

13 İnce hareket Yatarken obje takibi (180 dereceye kadar) Obje kavrar Küçük objelere bakar Uzanır Aynı anda iki obje tutar Küçük objeleri çekerek ve iki parmakla alır Yere düşen objeleri yerde arar Objeleri elden ele geçirir İki objeyi birbirine vurur

14 Kaba hareket Ekstremite hareketleri eşit Yüzükoyun başını ve kollarını kaldırma Sırtüstü yatarken kaldırılınca başını toplama Dönme Desteksiz oturma Yatarken oturabilme Tutunarak ayakta durma Sıralama Tutunarak ayağa kalkma Kısa süreli ayakta durma

15

16 1,5 YAŞ Ben de senin gibi güzel hikayeler anlatabilirim Herkes gibi büyük masada yemek yiyorum Üstelik kendi yemeğimi yiyorum Bardağı en tepeye kaldırdığımda bütün su kolayca boğazımdan akıyor 1,5 YAŞ Bakın! Yemeğimi yedim..

17 2 YAŞ BEN çok şık olmalıyım BANA bakıyorsun değil mi? BEN bebeğimin annesiyim BEN her yere gidebilirim Bütün oyuncaklar BENİM

18 Ben de dans edebilirim! Ben de bu kız kadar güzelim. Ayakkabıların çok güzel 2.5 YAŞ

19

20 3 YAŞ Uyku, uyku nerdesin? Salıncakta sallanıyorum Hava çok güzel, uyumak istemiyorum! Salıncakta ninni ve masal Hep içeride uyumam gerekmiyor!

21 Sosyal Top oynama Bardaktan su içme Ev işlerini taklit Evde basit işlere yardım Kaşık çatal kullanma El yıkama kurulama Yap-boz oynama Adını soyadını söyleme

22 Dil Anne babadan başka 2 ve 4 sözcük kullanma Bebek kısımlarını gösterme Sözcük birleştirerek konuşma Yarı anlaşılır konuşma Basit komutları yerine getirme Kitapta sorulan resmi gösterme ve adını söyleme Yer yön kavramını anlama ve uygulama Gösterilen resimlerle çıkardıkları sesleri eşleştirebilme Mantık sorularını yanıtlar (acıkınca ne yaparsın?)

23 İnce Hareket Küçük objeleri kaba doldurma Küçük kutuları üst üste koyarak kule yapabilme Karalama yapabilme Parmakla ince kavrama

24 Kaba Hareket Düzgün yürüme Eğilerek yerden nesne alma Geri geri yürüme Topa ayak ile vurma Koşma Merdiven çıkma Yerinde zıplama Tek ayak üzerinde dengede durma

25

26 4 YAŞ Suyla oynamayı seviyorum! Küçük ördek nerdesin? Daha çok köpük olmalı

27

28 5 YAŞ Dimdik ayakta uzun süre durabilirim Elimde uzun süre bir şeyler taşıyabilirim Sosyal sorumluluk projelerinde yer alabilirim

29 6 YAŞ

30 Bir bebeğin / çocuğun gelişim değerlendirmesi ne zaman, nerede, kimler tarafından yapılmalı?

31

32 Bebek psikiyatrisi yeni bir alandır.. Alanda Yapılan Araştırmalar Klinik vaka çalışmaları Teorik!0-3 yaş için epidemiyolojik çalışmaların sayısı azdır Bu yaş grubundaki genel psikopatoloji seyri bilinmemektedir

33 Bebek / Çocuk Değerlendirmesi Çocukluk Hastalıkları Psikiyatrik Bozukluk Sağlıklı Gelişim İzlemi

34 Zeka Geriliği Düşük Doğum Ağırlığı İnfantil Spazm Gece Terörü Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Gelişme Geriliği Turner Sendromu YGB-BTA Tepkisel Bağlanma Bozukluğu Ayrılık Kaygısı Katılma Nöbeti Kardeş Kıskançlığı Anne-Baba Tutumları Gelişimi Destekleme Obsesif Kompulsif Bozukluk Davranış Bozukluğu Mukopolisakkaridoz Motor Koordinasyon Bozukluğu Dezintegratif Bozukluğu Görme Kaybı Enüresiz İşitme Kaybı Hipotroidi Öğrenme Güçlüğü Fenilketanuri Down Sendromu Uyaran Eksikliği Konuşmanın Gecikmesi Otizm İhmal İstismar Pika Erken Doğum Serebral Palsi EnkopresizÇocukluk Çağı Epilepsi Enüresiz

35 Bebek / Çocuk Değerlendirmesi Çocukluk Hastalıkları Düşük Doğum Ağırlığı Erken Doğum Görme Kaybı İşitme Kaybı Hipotroidi Epilepsi Katılma Nöbeti Serebral Palsi İnfantil Spazm Gece Terörü Gelişme Geriliği Fenilketanuri Down Sendromu Mukopolisakkaridoz Turner Sendromu Psikiyatrik Bozukluklar Zeka Geriliği Uyaran Eksikliği Konuşmanın Gecikmesi Otizm YGB-BTA Tepkisel Bağlanma Bozukluğu Ayrılık Kaygısı İhmal İstismar Pika Motor Koordinasyon Bozukluğu Çocukluk Çağı Dezintegratif Bozukluğu Sağlıklı Gelişim İzlemi Anne-Baba Tutumları Gelişimi Destekleme Okula Hazır Mıyım? Üstün Yetenekli Olma

36 0-6 yaş grubu çocukların psikopatoloji açısından sınıflandırılması 1. Geniş örneklem gruplarına uygulanabilecek standardize yöntemlerin geliştirilmesi 2. Psikometrik ölçümlerin, klinik yaklaşımla birleştirilmesi 3. Geçerli ve güvenilir ölçme araçlarının kullanılması 4. Gelişimin çok yönlü araştırılması 5. Tanı sınıflandırmasında gelişimsel süreçlerin göz önünde bulundurulması 6. Farklı kaynaklardan bilgi edinilmesi 7. Kullanılan metotların fazla zaman harcayıcı ya da strese sokucu olmaması

37 BEBEKLİK VE ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE GELİŞİMİ ETKİLEYEN ETMENLER

38 Neden bebeklik ve erken çocukluk dönemi?!doğum öncesinde ve yaşamın ilk üç yılında beyin gelişimi çok hızlıdır Bu nedenle bebeklik dönemi, daha sonraki gelişim basamakları için temel oluşturur

39 Beyinin işlevsel görüntülemeleri.. Yaşamın ilk yıllarında hızlı bir işlev kazanımı (siyah alanlar) olur Sonraki yıllarda bu durum azalır 5 Gün 2 Ay 1 Yaş 28 Yaş Rethinking The Brain,1997

40 Doğumdan sonra beyin hücreleri arasındaki bağlantılar, uyaranlara bağlı olarak artar Kullanılmayan bağlantılar giderek körelir SİNAPS YOĞUNLUĞU DOĞUM 6 YAŞ 14 YAŞ Rethinking The Brain, 1997

41 GELİŞİM Sağlık Hizmeti BEBEK Eğitim Koruma Yaşam Alanı / Barınak Anne Toplum Baba Beslenme Gelir

42 Çocuğa ait gelişimi kolaylaştırıcı etmenler İstenerek dünyaya gelir Sağlığı sorunu yoktur Uyku düzeni ve beslenmesi iyidir Duyularının uygun şekilde uyarılmasından hoşlanır Çevresi ile ilgilenebilir Ailesinin sevgisini hisseder

43 Olumlu, neşeli, dost mizacı vardır Ailesine bağlanmıştır, güvenir Bedensel faaliyetlere canlılıkla katılır Sosyal beceriler kazanmaktadır Dikkatini yoğunlaştırabilir Koyulan sınırları kabul edebilir Merak eder, soru sorar Bağımsızlığa doğru adımlar atmaktadır

44 Aileye ait gelişimi kolaylaştırıcı etmenler Temel gereksinimleri karşılar Güvenli korunaklı bir ortam sağlar Çocuğundan hoşlanır, bağlılık hisseder Çocuğu yatıştırabilir, duygusal destek ve rahatlama sağlar Çevresi ile ilgilenmesini sağlayacak uygun uyaranlar sunar

45 İlişki kurmaya yönelik davranışlarına cevap verir Verdiği ipuçlarını anlayabilir gereksinimlerine uygun yanıt verir Araştırıcılığı, merakı, bağımsızlığı destekler Bedensel ve ruhsal açıdan sağlıklıdır Anne ve baba arasında nitelikli bir ilişki vardır Dostlarından destek alabilirler

46 Çocukla konuşur, konuşmanın sürdürülmesini destekler Eğitime değer verir, özel zaman ayırır, çocuğu över İlişkilerinde ve beklentilerinde tutarlıdır Uygun disiplin yöntemleri kullanır Çocuğun sağlığı, gelişimi hakkında bilgilidir Gelişimin ilerlemesi için yardımcı olur

47 Çevreye ait gelişimi kolaylaştırıcı etmenler Yeni aileye destek Annelik-babalık izni, maddi destek, eğitim vb Özel gereksinimleri olan ailelere destek Yakıt, besin, özel eğitim gibi Çocuk ve erişkin için eğitim olanakları Kazalar, şiddet, çevre kirliliği gibi tehlikelerden arınmış ortam

48 Kaliteli, ulaşılabilir sağlık ve belediye hizmetleri, çocuk bakımı olanakları Sağlıklı, güvenli konutlaşma Anne-babalık eğitimi sağlayan, komşuluğu destekleyen, toplumsal destek örgütlerini geliştiren olumlu etnik ve kültürel ortam yaratan çevre

49 Çocuğa Ait Riskler Erken doğum, düşük doğum ağırlığı Doğumsal engeller Enfeksiyonlar, akut ve kronik hastalıklar Büyüme geriliği, kilo alamama Demir eksikliği anemisi Beslenme, uyku sorunları

50 Aşırı ağlama, huzursuzluk, zor bebek olarak algılanma Davranış sorunları, duygusal sorunlar, konuşmada gecikme İlişki kurma sorunları, otizm Bedensel engeller, nörolojik hastalıklar Gelişimde diğer gecikmeler İşitme ve görme kayıpları

51 Yoksulluk, geçim sıkıntısı, işsizlik Aileye Ait Riskler İçe dönük, çocukla birlikte olamayan anne-baba Çocuğun verdiği ipuçlarının anlaşılmaması, yanlış anlaşılması, duyarsız olunması Çocuğa çok az ya da aşırı uyaran verilmesi Ruhsal/Bedensel hastalığı olan anne-baba ya da bakım veren kişiler

52 Eşler arası geçimsizlik Madde bağımlılığı Aile içi şiddet Ailede sağlık sorunu Aile geçiş dönemleri doğum, taşınma, boşanma, işsizlik, iş değiştirme, tekrar evlenme, hapis, ölüm

53 Uygun olmayan çocuk bakıcısı/bakımı Çocuk sağlığı ve gelişimi konusunda bilgisizlik Sıklıkla evden uzaklaşan anne-baba Anne-babalık konusunda kendine güvenmeme Çocuk bakımında yakınların desteğinin olmaması Aşırı engelleyici, karışıcı anne-baba ya da geniş aile Çocuğu kabul edememe, ihmal, örseleme

54 Çevreye Ait Riskler

55 Yoksulluk, iş olanaklarının azlığı Yetersiz konut ve beslenme Ortamda trafik, çevre kirliliği, ses, şiddet gibi tehlikeler Sağlık hizmetlerine ulaşamama Yetersiz belediye hizmetleri

56 Yetersiz çocuk ve erişkin eğitimi olanakları Özel gereksinimi olan ailelerin destekten yoksun olması Özel eğitim, rehabilitasyon gibi Toplumsal destekleri verememe Uygun çocuk bakım/bakıcı olanaklarının olmaması Irkçılık, ayırımcılık

57 Gelişim Nasıl Desteklenir? Gelişimin desteklenmesi için en başarılı yöntem! Bebeğin/çocuğun ailesi ile ortaklık geliştirilerek gelişimi destekleyen etmenleri arttırmak ve riskleri azaltmak temeline dayanır

58 GELİŞİMİ DESTEKLEME

59 GELİŞİMSEL SORUNLARIN NEDENLERİ

60 1. Uyaran Eksikliği

61 Sevgi Yoksunluğu Uyaran Yoksunluğu Aile Eğitimsizliği UYARAN EKSİKLİĞİ

62

63 Uyaran eksikliğinin nedenleri Eğitim durumu Yoksulluk Olanaksızlık İşsizlik Çocuk çocuk sahibi olma Beslenme yetersizliği Anne-babada kronik hastalık öyküsü İlk kez çocuk sahibi olma Ailenin aşırı titizliği ve kaygıları nedeniyle çocuğa yeterince zaman ayırmaması

64 2. Beslenme Bozukluğu

65 Çocukluk malnütrisyonu gelişmekte olan ülkelerde çocuk ölümleri ve engelliliğini etkileyen en önemli nedenlerden biridir Güney Asya da Afrika daki çocukların ½ si çocukların 1/3 ü 67 milyon çocuk akut malnutrisyon 183 milyon çocuk akut ve kronik malnutrisyon Büyümeyi durduracak düzeyde beslenme bozukluğu özellikle yaşamın ilk yıllarında beyin gelişimini etkileyerek kalıcı hasar bırakmaktadır

66 ! Ülkemizdeki malnütrisyon sıklığı tam olarak bilinmemektedir Ülke geneli % 16 Kentler % 13 Kırsal % 22 MALNUTRE Batı Anadolu % 10 Doğu Anadolu % 30

67 3. Demir Eksikliği Anemisi

68 Ülkemizde sıklığı çok yüksektir 6 ay ile 2 yaş arasındaki çocuklarda sık görülmektedir Dikkat ve algılama sitemini etkilemektedir

69 Erken Doğum ve Düşük Doğum Ağırlığı

70 Sıklığı % 8 Sık Görülen Sorunlar Oksijen yetersizliği Enfeksiyonlar Beyin kanaması İşitme Kayıpları Görme Kayıları Öğrenme güçlüğü

71 Kronik Hastalıklar

72 Akdeniz anemisi - Talasemi Kronik böbrek hastalığı Kronik akciğer hastalığı Çölyak Doğumsal kalp hastalığı Çocukluk çağı kanserleri

73 Akraba Evliliği

74 Temel sorunlar

75 0-6 Yaşta Sağlıklı Çocuk İzlemi Beslenme Bağlanma Kaba-ince hareket gelişimi Dil gelişimi Tuvalet eğitimi Giyinme Oyun ve oyuncak seçimi Kısa süreli ayrılıklar Bağımsız davranma Kardeş kıskançlığı Makyaj merakı Vurma ve saldırganlık Ölüm Nine ev delerle yaşama Doğal afetler Televizyon Bilgisayar ve video oyunları Kitap ve dergiler Müzik, resim ve diğer sanat etkinliklerine yönlenme Kendine güven Akran ilişkileri Sorumluluk alma Espri anlayışının gelişimi Hayvan besleme Ev kazaları Görgü kurallarını öğrenme Trafik kurallarını öğrenme Temel kavram eğitimi Kreşe / anasınıfına başlama Okula Hazır mıyım?

76 Teşekkürler..

77 İLETİŞİM ADRESLERİ GÜTF Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD. 10.Kat Beşevler-Ankara Tel: GÜNCEL BLOK