I d r da Nevruz Bayram Kutlamalar. Kars n Dünüyle Bu Gününü Mukayese Etti im Görüflüme Kat l r m s n z Acaba? Sevgili Nefle Kardeflim

Transkript

1 Yay n Sahibi, Yaz flleri Müdürü: M. Caner Aras Genel Yay n Yönetmeni: M. Caner Aras Kültür Sanat Yönetmeni: Türkan Narin Tarih: tarih - kültür - haber dergisi Yard. Doç. Dr. Gürsoy Solmaz Yay n Kurulu: Prof. Dr. Oktay Belli Prof. Dr. Esin Derinsu Day Yrd. Doç. Dr. Ali Murat Aktemur Sait Küçük Dr. Yaflar Kalafat hsan Özköseli Sezai Yaz c Nevzat Erda Ziya Zakir Acar Hukuk Dan flmanlar : Av. fiengül KARSLI Av. Özgür K P Dizgi- Sayfa Tasar m: Ömer Güzel Bask Ege Bas m Sanatlar Ltd. fiti. Esatpafla Mah. Ziyapafla Cad. No: Çaml ca/üsküdar/ ST. Tel: (0216) dare ve Yaz flma Adresi: fiirinevler Mh. Maraflal Çakmak Cd. Meriç Sk. Halis Ahmet fl Mrk. No: 6 Kat: 8-34 Bahçelievler- stanbul Tlf Gsm Faxs web mcaneraras@mynet.com mcaneraras@gmail.com Yerel Süreli Yay n Yay nlanmayan yaz lar iade edilmez. Yaz lar n hukuki sorumlulu u yazar na aittir. Dergiden yaz l izin al nmadan iktibas yap lamaz. Reklamlar n sorumlulu u firmalara aittir Serhat Kültür Ç NDEK LER I d r da Nevruz Bayram Kutlamalar Ziya Zakir ACAR 2 de Okul ve Çocuk Enfeksiyonu Uzm. Dr. Ercan TUTAK 31 de Bahtiyar Vahapzade Rahmet-i Rahman a stanbul Anadolu Yakas Azeri Kültür ve Yolcu Edildi Dr. Yaflar KALAFAT 7 de Dayan flma Derne i Aç ld 32 de Nevruz Bayram Nefle DOSTER 8 de Ardahan da Ar c l k Kaz m ARICI 34 de Kars n Dünüyle Bu Gününü Mukayese Etti im Görüflüme Kat l r m s n z Acaba? Ünalan Mahallesi, Kars-Ardahan- I d r lleri Sosyal Yard mlaflma Dayan flma ve Kültür hsan ÖZKÖSEL 10 da Derne i 36 da Sevgili Nefle Kardeflim hsan ÖZKÖSEL 12 de Kars Arpaçay Tomarl Köyü Yard mlaflma ve Dayan flma Derne i 3. Geleneksel Kaz Gecesi Yap ld 38 de S k nt lar, Daha Neler Öneriler Av. Halis ÖZDEM R 13 de Ardahan Alagöz Köyü Kültür ve Dayan flma Derne i 39 da Sar kam fl fiehitleri Törenle An ld 14 de Kalp hastalar na müjde! Yumurta art k yasak de il "Gerçek Bir Olay n Hikâyesi" Ahmet in Öyküsü Av. Akay BEfiMART 40 da Prof. Dr. Bingür SÖNMEZ 16 da Ifl l Kofl Sar Kab Getir!!! Ifl l GÜRSOY En Büyük Proje nsan E itimi UYAR 41 de Fevzi APAYDIN 17 de Hocal Katliam n n 17. Y ldönümü 18 de Dost.. Dostluk Dostlar.. Tamer VARLI 42 de Ama Yaln z m Ömer Ekinci M C NG RT 21 de 8 Mart Dünya Kad nlar Günü Mürsel ADIGÜZEL 43 de Trafik E itiminde Kitle letiflim Araçlar n n Rolü Yeni Komflumuz Ve Gelece imiz fiener DANYILDIZ 22 de Bahri BAKAÇ 44 de De erlerimiz Cafer AKYOL 24 de Üretim Ekonomisi Gönül Penceresinden Bir Nefes 26 da Olcay KARSLIO LU 45 de Yaral Güvercin Ali Erhan EREN 27 de Okuyucu fiiirleri 46 da TANINMAYAN B R HAK AfiI I; AHMET De ifltirin Hakan ADIGÜZEL 48 de SARAÇO LU Dr. Yaflar KALAFAT 28 de Dergi Tashih: Begüm AKYOL

2 2 Serhat Kültür Mart - Nisan 2009 Ziya Zakir ACAR ziyazakir@gmail.com - zzacar@mynet.com ziyazakiracar.com DIR halk n n çok büyük bir sevinç ve sab rs zl kla bekledi i ve I kutlad bayramlardan biri de Nevruz Bayram d r. Nevruzda her fleyin yeniden do du una inan l r. Nevruz tabiat n uyan fl ve lkbahar n geliflinin habercisidir. Kar çiçe- i bu haberi ilk olarak halka müjdeler. Nevruz kutlamalar n n bafllang c 21 Mart gece ile gündüzün eflit oldu u ve zaman hesaplamas nda bir bafllang ç oldu u gündür. Nevruz bayram y llarca aileler aras nda coflkulu bir flekilde kutlan rken, 1995 y l ndan itibaren I d r da uluslar aras olarak resmi tören niteli inde kutlanmaya baflland. Ahir Çarflamba: 21 Marttan önceki sal y çarflambaya ba layan geceye ah r Ahir Çerflembe y l n ahir tek günü denilir. Bu gecede evlerin bahçelerinde köy ve mahalle meydanlar nda öbek öbek atefller yak l r. Bahçelerin temizli i için toplanan çöp ve kuru otlar yak - l p atefle verilir. * Ahir Çarflamba günü günefl do madan su üstünden atlan r. * Atefller yak l r. * Korkak insanlar n üzerlerine su dökülür. * Gelinlerin bafllar na ve süt veren I d r da Nevruz Bayram Kutlamalar ineklerin boynuzlar na k rm z bez ba lan r. * Evden o gün para verilmez. * Bu günün gecesi erken yat lmaz * Aile üyelerinin say s kadar mum yak l r. SU ÇARfiAMBASI TÖREN Ah r Çarflamba günü yap lan e lencedir. Gün do madan bir akarsu kenar na gidilir. Suyun üzerinden atlanarak çeflitli na meler söylenilir. Daha sonra birbirlerinin üzerine su atarlar. Islanan insanlar e lenmelerinin yan nda günahlar ndan da ar nacaklar na inan rlar. Bir daha günah ifllememek üzere hep bir a zdan yemin ederler. Sel çapar, su çapar, Bir günah iflledim, Gel onu tut apar. Sel coflar, su coflar, Gel apar, gel apar. Ah r Çarflamba gecesi yap lan Yeddilö ün/yeddilevin denilen sofra haz rlan r. Bu sofrada en az yedi çeflit çerez bulunur. Bunun yan s ra ço u zaman Sirke (tat ve zevki simgeler) Sar msak (sa laml k) Sebze (ümit) Sumak (bereket) Sikke (varl k) Saat (uzun ömür) Su (ayd nl k) gibi her birinden ayr bir anlam olan S harfi ile bafllayan malzemelerin yer ald Yedi Sin) sofras da haz rlan r. Bu haz rlanan sofran n ortas na ise süslene yeflermifl bu day konulur. Yeddi Levin: Yeddi-Levin yeddi çeflit demektir. Nevruz Bayram n n en önemli etkinliklerinden biridir. Yeddi-Levin en az yedi çeflit meyve veya çerezi bir araya getirip kar flt rmakt r. Aile reisi maddi durumu ölçüsünde çerez ve meyveleri al r. Akflam yemekten sonra büyükçe bir sofraya konulur, kar flt r l r ve pay edilir. Çerezlerin içinde ceviz, f nd k, f st k, kuru üzüm, incir, akide flekerler ve lokum çeflitleri muhakkak bulunur. Aile fertleri aras nda paylar ayr l rken ailenin gurbette ve askerlikte olanlar için hatta hamile olanlar n bebekleri için de ayr l r. Ailenin bireyleri bayram dolay s ile anne-baba evinde toplan r ve paylar n al rlar. Ancak, uzakta olanlar n paylar saklan r. Ne zaman gelirlerse o zaman kendilerine sunulur. Kulak Asmak/Gap Pusmak/Niyet Tutmak: Yeddi Levin gecesi ayn zamanda kap lar n dinlendi i gecedir. Buna halk aras nda gap pusmak veya kulak asmak denilir. Bu ifl yap l rken bir niyet tutulur ve yak n komflular n evi gizlice dinlenilir. Evde konu-

3 Mart - Nisan 2009 Serhat Kültür 3 flulanlar e er olumlu sözler ise tuttuklar niyetlerinin yerine gelece ine inan l r. Yeddi-Levin yap ld akflamlar özellikle çok olumlu sözler ve güzel konuflmalar yap lamas na dikkat edilir. Subafl Etkinlikleri: 1-Suya ne Salmak: Genellikle ayn yaflta olan genç k zlar bir araya gelerek solu dolu bir le enin içine deliklerine pamuk geçirilmifl iki dikifl i nesi b rak l r, su kar flt r larak dalgaland r l r. Ayr köflelere b rak lm fl i neler birbirlerine yanafl rsa tutulan niyette evlilik olacakt r anlam na gelir. Bu durum oraya toplanan bütün k zlar için ayr ayr niyet tutularak yap l r. 2-Suya Yüzük Salmak: Su dolu olan kap içine kime ait olduklar belli olan yüzükler at l r. Bu yüzükler görevlendirilen biri taraf ndan sudan ç kar l rken bir taraftan da maniler okunur. Her maninin kendisine özgü bir manas mevcuttur. Sudan ç kar lan yüzük sahibini temsil eder. O anda okunan mani de o kifliye ait s rlar ele verece inden yap lan etkinlik daha çekici, zevkli ve e lenceli bir ortam meydana getirir. Bacadan fial Sallamak/Kap ya Mendil Atmak: Eskiden köy evlerinin üzerlerinde bir baca bulunurdu. Bu baca evin havalanmas na yard mc olmak için yap - l rd. Fakat bu bacan n gelenekte ayr bir yeri ve görevi flal sark t lan yer olmas d r. Çarflamba gecesinden sonra komflulardan baz lar gizlice evin dam na ç kar ve görünmeden renkli flal n bacadan içeriye sark t rd. Bunun anlam bayraml m istiyorumdur. Ev sahibinin flal n kime ait oldu una bakmazs z n içine bayraml k koyar ve flal ba lay p sahibine iade ederdi. Yak n komflular bazen flallar n kime ait olduklar n bildikleri için verilecek bayraml klara daha çok özen gösterilirdi. fial n ucuna ba lanan hediyeler yeddi-levin yan nda önceden evin genç k zlar taraf ndan haz rlanan güllü çoraplar, kenar ifllenmifl ipek mendiller ve k rm z yumurtalard r. Bu gelenek flimdi flu flekilde sürdürülür. Kaplar n önüne mendil at l p kap vurulur veya zile bas l r. Ancak kap aç ld nda sadece kap n n önünde mendil gözükür. Çünkü mendili b rakan gizlenmektedir. Baca Baca: Bu akflam her yerde atefl yak l r ve yak lan ateflin üzerinden yafll, çolukçocuk herkes atlar. Yak lan ateflin alevleri aras ndan gençler atlarken de maharetlerini sergilerler. Alevlerin aras ndan atlan rken yine niyetler tutulur. Bu atlamayla hastal klar n kaybolaca na, dertten beladan temizlenece ine inan l r. Atefl üzerinden atlan rken flu mani söylenilir. A r m u rum tökülsün, Oda tüflüp kül olsun, Yans n alev saç ls n, Menim baht m aç ls n. Semeni Yetifltirmek: Semeni al meni Her yazda sen yada Sal meni... lde göyerderem seni, Semeni, sazana gelmiflem, Uzana uzana gelmiflem. Yöre halk n n geçmiflten gelen bir gelene i de semeni yetifltirmektir. A pirçeylerin1[2] dediklerine göre yaz arzusu, bereket niflanesi yetifltirilen semenidir. Çölün flahta, boran - na, topra n k fl uykusuna, insan n yaz arzusuna karfl l k olarak sinilerde semeni göyertilir2[3]. Nevruza üç hafta kala semeni haz rlan r. Semeni yeflil yeflil gö erdikçe insanlar n da niyet ve arzular gerçekleflir. Semeni yetifltikten sonra k zlar bir araya gelerek suyunu ç kar r, ezer ve helvas piflirilir. Bu ifli e lence ortam nda yaparlar, söyleyip oynarlar. Semeni ocakta piflerken k zlarda kendi aralar nda e lenirler. K zlar kendi aralar nda birbirileri ile flakalafl rlar. Birisi di erine: -A Gülüsüm, de görek ne deyirsen? Arvatlanma? Gülüsüm de k zlara bir tapmaca (bulmaca) sorur. -Bah n g zlar tapana bir nemer verecem. Bir gün bir bölük gaz uçup gedirmifl. Yaral gaz ç r p deyir, ey yüz gaz mene de kömek eyleyin 3[4]. Gazlardan birisi gay d p4[5] yaral gazdan soruflur. -Sen hardan bilirsen ki biz yüz gaz g. Bir biz, bir bizim yar m z, bir de sen goflulsan olar g yüz gaz. -He g zlar deyin görüm uçup giden gazlar neçedir? K zlar n her birinden bir cevap gelir. Birbirlerine kar fl rlar. Gülüflüp e lenmeye bafllarlar. Peri Nene duruma el atar. -A g zlar, a bafl n za dönüm, yahfl budur gulah as n, size a lnan behtin na l n dan fl m. Araya sukut girer. Herkes bafllar dinlemeye. Na llar anlat l r. Horuz bannamaya kadar sürüp gider. Gece flenlik devam eder. SEMEN HELVASI: Nevruz bayram nda sembolik olarak kaplarda yeflertilen bu daylar n yeflilli i, sar mt rak bir renk ald nda ezilir ve suyuna un eklenerek kar flt - r l r. Daha sonra ya lanm fl tavaya konularak a r ateflte arada bir ya katmak suretiyle kar flt ra kar flt ra dört saat süreyle piflirilir. Un pembeleflince ceviz ezmesi, cire, tarç n, istiot razyana gibi baharatlarla beraber biraz da pekmez konularak aral ks z kar flt r l r. Haz rlana helva iri lokmalar halinde yap larak servise sunulur. SEMEN HONÇASI Nevruz ve Ah r Çarflamba akflam mutlu insanlar, mutsuz ve üzgün insanlar ziyaret ederek Semeni Honçaso ad verilen hediye tepsisi götürürler Götürülen tepside, yeflertilmifl semeni, ve kurutulmufl bir sümbül olur. Sümbül Honças denilen tepside çeflitli tatl, meyve ve flekerler bulunur. Tepsiyi götüren ise boyunlar na ast klar torbalarda bulunan flekerleri, cevizleri ve boyanm fl yumurtalar gördükleri çocuklara da t rlar. Ayn zamanda flu na meyi okurlar. Men sihirli sümbülem Men hay rl sümbülem Tarlalar oyla md r, Yamaçlar yayla md r nsanlara gereyem Bereketem, çöreyem Yolcular yoldafl yam O uz un gardafl yam A günler yayanam men nsana hayanam men Men dünyay gezerem Men dünyay bezere Men hay rl sümbülem Men sihirli sünbülem Kabirüstü Ziyaretleri: Yörede 21 Nevruz Bayram haftas nda köylerde Tek (Sal ) günü, flehir merkezinde Cüme Akflam (Perflembe) günü kabir üstüne ç k l r. Kabir ziyaretlerine topluca gidilir. Mezarlar onar l r. Kuran- Kerim den ayetler

4 4 Serhat Kültür Mart - Nisan 2009 okutulur. Çeflitli ihsanlar verilir. Nevruz Nevruz al nevruz, Nevruz nevruz gül nevruz, Nevruz nevruz hofl geldin, Dolu geldin hofl geldin, Kuru geldin, yafl geldin Nevruz nevruz hofl geldin. I d r Yöresinde k fl, üç döneme ayr - l r. Bunlar Büyük Çile, Küçük Çile ve Nevruz olarak adlan l r. a) Büyük Çile: Gecenin en uzun oldu u 21 Aral ktan sonra gelen 40 güne Büyük Çile denir. Takvim bilgisi bak m ndan 21 Aral k-30 Ocak günleri Erbain olarak adland r l r. Böyük çile, Boyu ir bele, Geldi ele, Güle güle Getdi güle güle. A gülkünü de Gösterdi, Al dilini de, Gösterdi. Ne nenemi da latd, Ne de bir ufla a latd, Tay goydum karvan na, Tayl olsun, Pay goydum hurcununa, Payl olsun. Ne a r verdi ele, Ne ac söz ald dile, Ötdü bele-bele, Getdi güle güle. b) Küçük Çile: Büyük Çilenin bitiminden sonra gelen 20 güne Küçük Çile denir. Genelde 30 Ocaktan bahar n bafllang c 22 Marta kadar olan süre Hamsin olarak bilinir. Küçük çile, Boyu bir bele, Hikkesi ir bele. Gelifli oldu, Hay nan, Gedifli oldu, Vay nan. Elinde g rmanç, Eli-günü yand rd. Nece günahs z Gara ba lad. c) Nevruz Ay : Küçük Çilenin bitimi itibar yla Nevruz Ay bafllar. Küçük Çilenin son günü H d r Nebi dir. Honçal nevruz gelir, Gonçal nevruz gelir, Sürme çekin gafl na, No ul5[6] sepin bafl na, Tongalar 6[7] odlay n, Tüfenkleri hodlay n7[8], Honçal nevruz gelir, Gonçal nevruz gelir. Kar Çiçe i: Bahar n geldi ini ilk olarak kar çiçe i haber verir. Kar çiçe ini önce çobanlar görür. K fltan bezara gelmifl 8[9] çoban yamaçta kar çiçe ini görünce bahar n geldi ini anlar ve sevinerek çoma n tafllara vurur. Kar çiçe i bahar n etkisiz güneflini görünce erimeye yüz tutmufl karlar n aras ndan güney k s mlarda yeflerir. K sa bir yaflam olan kar çiçe inin birkaç günlük ömrü vard r. Açd çiçek, Geldi yaz, Eyledi da lar avaz. Gar üzeri Sem oldu, Her taraf Sem sem oldu diyen yöre halk bahar n geliflini haber veren bu ilkyaz gülünü tasavvurlar nda dertler derman olarak aç klar. KOSA KOSA Nevruz bayram nda yap lan en güzel oyunlardan biridir. Gençler ve özellikle çocuklar taraf ndan çok sevilir. Kosa oyununda kosa olacak kifliye ceketi ters giydirilir veya varsa bir kürk ters giydirilir. Bafl na deriden bir papak geçirilir. Yüzü-gözü unlan r. Boynuna zingorov (çan) tak l r. Göbekli olsun diye karn na elbisesinin at ndan yast k ba lan r. Eline bir çömçe9[10] verilir. Kap kap gezdirilir, çoluk-çocuklar e lendirir ve pay toplarlar. Kosan gezdirenler maniler söylerler. Ay kosa-kosa gelsene, Gelip selam versene, Çömçeni doldursan, Kosan yola salsana. Ay uyru u uyru u, Saggal it guyru u, Kosam bir oyun eyler, Guzunu goyun eyler, Y ar bayram honças, Her yerde düyün eyler. Nevruz nevruz bahara, Güller güller nubara, Bahçam zda gül olsun, Gül olsun, bülbül olsun, Bal olmas n, ya olsun, Evdekiler sa olsun, Han m dursun aya a, Kosaya pay versin, Kosaya pay versin a a. Mani bitince kosa öldü deyip yere y k l r. Kosaya yine sorular sorulur. -Kosa hardan gelirsen? - ydir den. -Ne getiripsen? -Alma. -Alman neyledin? -Satd m. -Paras n neyledin? -Arvad ald m. -Arvad neyledin? -Vurdum öldü. Etraf ndakiler yine mani okurlar. Bafl n sa olsun Kosa, Erflin uzun, bez k sa, Kefensiz ölmez Kosa. Bu olaylardan sonra kosa pay n almak için maniler okunur. Bazarda hesir ay ev sahab, Göyde yel esir ay ev sahab, Kosam telesir10[11] ay ev sahab 11[1] Nevruz ve Renkler Prof. Dr. S. Tural- Elmas K l ç NEVRUZ BAYRAMI VE I DIR Türk soylu topluluklar, Türk köküne ba l halklar O uz ve K pçak olarak iki ana kolda geliflip yay lm fllar. O uz grubu yirmi dört boy olup, Kaflgarl Mahmud dan bafllayarak bu konuda, epeyce milli kaynak bulunmaktad r. Di er taraftan Asya n n kuzeydo usundan kuzeybat s na, Do- u Avrupa ya hatta Bat Avrupa ya, Kafkaslara yerleflmifl olan K pçaklar da yirmi dört ayr damga/takma/tamga sahibi olarak bilinmektedir. Türklü ün Anadolu sahas ndaki sosyo-ekonomik hayat içinde, inanmalara ba l merasimler önemli bir yer tutar. Sosyal-kültürel hayat alan ndaki inanmalara ba l merasimlerin büyük bir k sm, Ata Yurt tan, Eski

5 Mart - Nisan 2009 Serhat Kültür 5 Yurt tan getirdiklerimizdir. Anadolu Türklü ü nün bin y ldan fazla bir zamand r buraya göçen soydafllar m zdan olufluyor. Pek az k sm 1070 öncesinde, yüzde yetmifllik bölümü 1070 den sonraki 225 y l içinde, geri kalan k sm ise 1300 den sonra Anadolu ya gelen Türk soylu haklar, hem geldikleri Atayurt bak m ndan hem izledikleri göç yolu aç s ndan farkl - l klar tafl maktad r12[1]. Nevruz, Gök-Tanr (fiamanl ki Kaml k) dini çerçevesinde tabiat, Tanr, inan münasebetlerinin iflaretlerini toplayan en eski Türk törenidir. Tabiat zaman unsuruna göre, insana yiyecek, giyecek, hayat sunan bir ortamd r. Zaman, önce mevsimlere, sonra günlere, aylara ve y llara göre de iflen, de iflmelere ba l olarak canl lar ve cans zlar da farkl laflt ran bir oluflumdur. nsan, tabiattan ve zamandan, çal flt ölçüde hakk n ve hissesini alan, Tanr s na teflekkür eden, baflka insanlarla bir düzen kuran, düflünen ve inanan bir canl d r. Nevruz/Yenigün Bayram, Türklerin tabiat n diriliflini, zaman de iflimimin bafllang c sayd de iflmeler için Tanr ya flükrünü ifade etti i özel bir törendir. Bu felsefenin ay r c özelli i, varl ktaki uyuma, birli e ve kaynaflmaya atfetti i önemdir. Bunun toplum hayat ndaki tezahürü ise farkl l klardan ziyade benzerliklere, ortak unsurlar üzerinde güçlü bir beraberli e imkan sa lamas d r. Nevruz un sadece Türk topluluklar aras nda de il, Orta Asya Kafkasya, ve Orta Do u da da çok geliflmifl olmas, bu beraberli in tarih içerisinde gerçekleflmifl oldu- unun bir kan t d r. Bu ayn zamanda kültürün evrenselleflmesinin en güzel örneklerinden biridir. Milletimizin böyle bir zenginli e vesile oluflturan bir felsefeyi benimsemifl ve yayg nlaflmas n sa lam fl olmas gurur duyulacak bir baflar d r. Cumhuriyetimizin kurucusu büyük önder Mustafa Kemal Atatürk ün gerçeklefltirdi i Türk ink lâb n iki cümle ile özetlemek gerekirse bunu, yine O nun iki güzel vecizesi ile yapmak mümkündür. Bildi iniz gibi O, bir taraftan bilelim ki milli benli ini bulamayan milletler baflka milletlerin avd r derken, Di er taraftan da medeniyet öyle bir atefltir ki, ona bigane kalanlar yakar, mahveder diyordu. Yani, Türk halk kendi benli ine, kendisini millet yapan kültür de erlerine sahip ç kacak; dilinden, tarihinden, kültürel de erlerinden kopmadan, ça dafl medeniyetin bütün gereklerini bilen, anlayan; bilimi, tekni i, teknolojiyi kavrayan, ça n medeni de- erlerine göre yaflayabilen bir millet olacakt. Büyük Önder Atatürk; 10. Y l Nutku nda ifade etti i gibi, Türkiye Cumhuriyeti Devleti nin temeline bir milli harç olarak Yüksek Türk Kültürü nü koyarken de, ayn konuflmas nda, milli kültürümüzü muas r medeniyet seviyesinin üstüne ç karaca z derken de, vurgulayarak üzerinde durdu u iki temel konu vard. Milli Kültür ve Ça dafl Medeniyet. Çünkü Atatürk, ortak kültürün, millet olma aç s ndan ne kadar hayati bir unsur oldu unu çok erken idrak etmifl nadir nsanlardand. Art k, Adriyatik ten Çin Seddi ne kadar uzanan genifl bir alanda Türk dilini konuflan, Türk soyundan gelen, say lar 250 milyonun üstünde büyük bir Türk Dünyas n n varl inkâr edilemeyecek bir vak ad r. Bu varl k, Divan-ü lügat-it Türk e göre 21 boydan ibarettir. Ancak, bu 21 boyun hepsi, bu büyük, ulu ç nar n birer dal d r. Bunlar n hepsi ayn kökten, ayn a açtan güç ve kudret almaktad r. Ve böylece 11 milyon kilometre kare, Avrupa n n iki misli co rafyada, kimsenin zorlamas yla de il, tarihin koydu u flartlarla biz ayn kökten geliyoruz diyen, biz dildafl z diyen, biz dindafl z diyen, biz soydafl z diyen, bizim ninnilerimiz bir, destanlar m z bir, ananelerimiz, göreneklerimiz bir diyen, efsanelerimiz bir diyen 250 milyon insan meydana ç km flt r. Her milletin kendine özgü bir kültürü, milli bir ruhu ve bunlar n ba land biz öz kökü vard r. Azerbaycanl flair rahmetli Bahtiyar Vahapzade bunu çok güzel aç kl yor. A açlar Kök üstünde boy at r Ucal r. A açlar, Kökünden güç al r. Dünyada her fleyin kökü var. Kökü var, Topra n, dafl n da... Adam sa kökünü Gezdirir bafl nda. Nevruz, Türkler taraf ndan di er fonksiyonlar n n yan nda bir kurtulufl günü olarak alg lan r yani; Ergenekon dan ç k fl günü olarak idrak edilir ve Ergenekon Efsaneleriyle ba lant - l olarak de erlendirilir. flte Ergenekon dan ayr l fl tarihi, yeni y l n da bafllang ç tarihi olarak kabul edilerek, daha sonraki Göktürk Hakanlar her y l bu tarihte k zd rd klar demiri örs ve çekiçle döverek, o günü simgelefltirirler. Bu tarih Türkler için bir kurtulufl günü olarak kabul edilir ve do adaki diriliflle özdefllefltirilir. Bugün gece ile gündüzün eflit oldu- u Miladi 22 Mart, Rumi 9 Mart gününe rastlamaktad r.

6 6 Serhat Kültür Mart - Nisan 2009 Nevruz, bir baflka söyleyiflle Yenigün tabiat n k fltan kurtuluflunun bolluk ve berekete kavuflman n simgesi olma yan nda, toplumlar n yaflamlar ndaki hareketliliklerin, bafllang çlar n ve dönüm noktalar n n da ifade edildi i bir gün olarak kabul edilir. O uz Han n 24 torunundan 21 cisi olan I d r Bey den ismini alan I d r ilimizde Nevruz bayram, yüzy llardan beri bütün canl l ve görkemlili iyle aileler aras nda kutlanmaktad r. Bayram haz rl klar çok önceden bafllamakta, tabiat n canlan fl ile manevî dirilifl birlikte an lmaktad r. I d r da k fl ay üç döneme ayr l r. Büyük Çile, Küçük Çile ve Nevruz olarak adland r l r. Büyük Çile, gecenin en uzun oldu u 21 Aral ktan sonra gelen 40 günlük süredir. Küçük Çile, Büyük Çilenin bitiminden sonra gelen 20 günlük süredir. Küçük Çilenin bitiminden sonra Nevruz ay bafllar. I d r da Mart ay n n bafllamas ve havalar n s nmas yla birlikte bayram haz rl klar da bafllar. Ev ve çevre temizli i yap l r Yine bayram haz rl klar na esas olmak üzere yumurta boyama gelene- inin ayr bir yeri vard r. K rm z ya boyanan yumurtalar tokuflturulur. I d r yöresinde, bahar n gelifli birtak m de iflik oyunlarla da ifa edilir. Bunlar n içinde Kosa kosâ ve keçi oyunu dikkate de erdir. Kosa oyununun ana temas fludur: Kosa, k fl mevsimini temsil etmektedir Keçi ise bahar mevsimini. Kosa n n ölmesiyle k fl mevsimi sona ermekte, keçinin galibiyetiyle de bahar n gelifli müjdelenmektedir. Nevruz bayram n n idrakinden önce Kabir üstü veya Ölü bayram diye adland r lan güzel bir gelenek de vard r. Bayramdan bir önceki haftan n Sal ve Perflembe günleri, yöre sakinleri, mezarl klara giderek, ölülerini fatihalarla yâd ederler. Mezarl klarda Kur an okundu u gibi, eski tahrip olan mezarlar tamir ettirilir. Yeni ölenlere de mezarlar yapt r l r. Bayram gelenekleri çerçevesinde, I d r da, Baca baca denilen bahçe ve sokaklarda atefl yak larak üstünden üç defa atlama gelene i de vard r. Yak lan ateflte Özellikle bayramdan önceki son çarflambada, bu gelenek daha canl bir flekilde icra edilir. A rl m, u urlu um odlara denilerek bu merasimin gere i yerine getirilmifl olur. Atefl yakma gelene inde özellikle bahar temizli i yap ld nda çevreden toplanan çal -ç rp k r nt lar n n yak lmas na özen gösterilir. Yine yeni y l n son çarflambas nda, bayram kutlamalar çerçevesinde Yeddi levin ad verileri yedi çeflit meyve ve çerez al narak aile bireyleri ve akrabalar aras nda pay edilir. O anda evde bulunmayan aile bireyinin pay ayr ca muhafaza edilir. Nevruz bayram kutlama âdetlerinden birisi de bayramdan bir gün önce kulak asmak veya kap pusmak d r. Komflu veya akrabalar, gerçekleflmesini arzu etti i bir niyet tutarak, dinlemek istedi i ev sakinlerinin haberi olmadan, gizlice dinlemeye bafllar. Duyulan ilk kelime veya cümle tutulan niyetin gerçekleflip gerçekleflmeyece i için bir ölçü kabul edilir. Bunun içindir ki Nevruz günlerinde kötü söz söylenmemeye özen gösterilir. I d r da Nevruz kutlamalar n n birisi de genç k zlar bir araya gelerek suya i ne salmak ve suya yüzük atma oyunu oynamalar d r. Ayr ca bayramdan bir gün önce gerçeklefltirilen mendil atma, desmal atma veya flal atma diye isimlendirilen bir gelenek de vard r. Kap kap dolaflanlar ellerinde getirdikleri mendilleri ve flallar n aç k kap dan, pencereden içeri atarlar. Ev sahibi, evin içine at lan mendili alarak, içine bir hediye koyarak iade eder. I d r da Nevruz Bayram etkinlikleri içerinde: Küs olanlar bar flt r l r, Fakir ve yoksullara yard m edilir ve giydirilir. Hasta ziyaretlerine gidilir. Nevruzda küfürlü konuflmalar yap lmaz, Nevruzda efle, dosta flefkat gösterilir. Nevruzda kavga edilmez. Nevruz günü baflkalar hakk nda konuflulmaz. Nevruz günü düflmanl klar sona erdirilir. K sacas Nevruzda güzellikten yana ne varsa yap l r. Ziya Zakir ACAR I d r-azerbaycan Dil, Tarih ve Kültür Birli ini Yaflatma Ve Destekleme Derne i Baflkan 1[2] Yafll kad nlar n 2[3] Yeflertilir. 3[4] Yard m edin 4[5] Geri dönüp 5[6] Akide flekerleme 6[7] Atefl 7[8] atefl edin 8[9] Usanm fl 9[10] Büyükçe yemek kepçesi 10[11] acale ediyor

7 Mart - Nisan 2009 Serhat Kültür 7 Dr. Yaflar KALAFAT Bahtiyar Vahapzade Rahmet-i Rahman a Yolcu Edildi G EL ML gidimli dünya ah r nda ölümlü dünya demifl Dedem Korkut. S ras gelen gidiyor. Emri Hak vaki oldu Türk fliir dünyas n n parlayan y ld zlar ndan büyük dava adam, B.Vahapzade âlem de ifltirdi. fiiirleflmifl fikirleri, yön verici aç klamalar, O nun bize b rakm fl oldu u miras, Allah indindeki ecri ve Türklük durdukça sürecek olan sadakay cariyesidir. Cenab Allah hay rlar n kabul, mekân n cennet etsin. Soyad Türk, aile ad Özbek, K rg z, Azeri ve ilah olabilen bizlere de O nun hay r defterini izinden giderek kapatt rmayacak tutum ve davran fllar nasip etsin. Ben hocam n yak n nda çok bulunma imkân n yakalam fl flansl lardan m. Kendilerini Azerbaycan da, Türkiye de tekrar tekrar dinleme f rsat n buldum. Gün oldu diz çöküp özel olarak dinleyenlerden birisi oldum, gün oldu özel meclisinde bulunanlardan biri idim, gün oldu panel, form sempozyum gibi toplu kültür flölenlerinde ayn ortam paylaflanlardan birisi oldum. Tesellim odur ki, bunlar n tümünü hiç kaç rmadan kaleme al p paylaflmaya çal flt k Azerbaycan Türk fliirinde olup Anadolu Türk fliirinde yeterince ön plana ç kmam fl olan bir husus da, sözlü kültür ürünlerini fliire tafl mak suretiyle halk kültürü-fliir ba- nt s n kurmam fl olmakt r. BAHT YAR VAHAPZADE AZERBAYCAN-TÜRK YE Bir anan n iki o lu, Bir amal n iki qolu. O da ulu, bu da ulu Azerbaycan-Türkiye. Dinimiz bir, dilimiz bir, Ay m z bir, ilimiz bir, Eflqimiz bir, yolumuz bir Azerbaycan-Türkiye. Bir milletik, iki dövlet Eyni arzu, eyni niyyet. Her ikisi cümhuriyyet Azerbaycan-Türkiye. Birdir bizim her hal m z Sevincimiz-melal m z. Bayraqlarda hilal m z Azerbaycan-Türkiye. Ana yurdda-yuva qurdum, Ata yurda könül verdim. Ana yurdum, ata yurdum Azerbaycan-Türkiye. 20,1996. Bahtiyar Vahapzade TÜRK DÜNYASI NIN PARLAK B R YILDIZI DAHA KAYDI Bahtiyar Vahabzade Hakk n rahmetine kavufltu. Türk Dünyas n n büyük flairi, fikir adam, mücahiti Prof. Dr. Bahtiyar Vahabzade, 13 fiubat 2009 günü afl oldu u Türk Milletini öksüz b rakt. 300 milyonluk Türk miletinin yaflad co rafyan n her noktas nda bilinen, say lan ve istiklal mücadelesinin çilelerini çekmifl, gerçek bir aksakal olarak her yerde sayg görmüfl bahtiyar Vahabzade ye Allah tan gani gani rahmet, ailesi ve akrabalar na ve bütün Türk milletine baflsa l diliyoruz. Yeni nesiller onu örnek almak ve eserlerini ö renerek gelecek nesillere aktarmak zorundad r. Son eserlerinden olan Özünü Kesen K l ç bu milletin çekti i çilelerin sebebini en iyi flekilde ortaya koyan bir tiyatro eseridir. Tanr, bütün Türk miletinin gök kubbesinden bizi takip edecek olan Vahabzade nin ruhunun, milletimiz ad na duydu- u zd raplardan kurtulmas için, milletimizi bir an evvel rahata, huzura, refaha kavufltursun, soyulmaktan, sömürülmekten, horlanmaktan kurtars n. Dünyada istiklaline ve hürriyetine kavuflmam fl Hiçbir Türk toplulu u b rakmas n. TÜRK DÜNYASI ARAfiTIRMALARI VAK- FI GENEL BAfiKANI BAHT YAR VAHABZADE K MD R? Bahtiyar Vahabzade, 16 A ustos 1925 tarihinde Azerbaycan n fieki kentinde do du. 9 yafl nda ailesiyle beraber Bakü ye tafl nan Vahabzade, ilk ve orta ö renimini bu flehirde tamamlad y - l nda Bakü Devlet Üniversitesi Filoloji Bölümü nden mezun olarak ayn bölümde ö retim üyesi olarak ders vermeye bafllad y l nda tamamlad Samet Vurgunun Hayat ve Yarat c l isimli monografisi ile filoloji doktoru ünvan n ald y l nda Azerbaycan limler Akademisi üyeli ine seçilen Vahabzade, 1990 y l nda emekli olana kadar üniversite de ders verdi. Çok say da ilmi kongrelere kat lan, seyahatler yapan Vahabzade, Almanya daki Türk iflçileri üzerinde araflt rma ve incelemeler yapt. Birçok defa Türkiye ye geldi. Türkiye den Bakü ye giden pek çok ilim ve sanat heyetiyle görüflüp, görüfl al flveriflinde bulundu. Vahabzade, 1960 larda bafllayan özgürlük hareketlerinin öncülerinden biri oldu. Bu konuda kaleme ald 1959 tarihli Gülistan isimli fliirinde, ikiye bölünen ( ran ve Rusya) Azeri halk n n yaflad felaketleri anlatt. Ad geçen eserinden dolay 2 y ll - na üniversitedeki görevinden uzaklaflt - r ld. Azeri halk n n s k nt lar n konu etti i pek çok eserini yurt d fl na kaç rarak yay nlanmas n sa lad. Eserlerinde Azeri Türkçesi ni en temiz flekilde kullanmaya özen gösteren ve halk - n n duygular na tercüman olan Vahabzade Azerbaycan da Halk fiairi ad yla an l r y l nda Azeri özgürlük mücadelesindeki hizmetlerinden dolay stiklal niflan ile ödüllendirilmifltir. Vahabzade y llar aras nda da 5 defa milletvekili seçildi. Vahabzade nin Türkiye de bas lm fl Ömürden Sayfalar (2000), Vatan, Millet, Ana Dili (2000), Soru flareti (2002) gibi eserleri bulunuyordu. Eserleri 8 den fazla dile çevrilen ünlü flairin yay nlanm fl 40 aflk n fliir kitab, 11 ilmi eseri, 2 monografisi, çeflitli piyesler ve yüzlerce makalesi bulunuyor. Vahabzade, eserlerinde genellikle özgürlük, yurt sevgisi, din gibi temalar ifllemiflti. Bahtiyar Vahabzadenin eserlerinden baz lar flunlard r: fiiirler ve manzum hikayeler: Menim Dostlar m, Bahar, Dostlug Na mesi, Ebedi Heykel, Ç nar, Sade Adamlar, Ceyran, Ayl Geceler, fiairin kitaphanas, Etiraf, fieb-i Hicran, nsan ve Zaman, Bir Ürekde Dört Fesil, Seçilmifl Eserler, Kökler- Bu daylar, Deniz-Sahil, Bir Bahar n Garangusu, Dan Yeri, Pay z Düflünceler, fiehitler, Özümle Sohpet, Mugam. Tiyatro eserleri: Vicdan, kinci Ses, Ya fltan Sonra, Feryat, Dara ac, Art k Adam. Hat ra-seyahatname eserleri: Sanatkar ve Zaman, Sadelikte Büyüklük, Derin Katlara Ifl k.

8 8 Serhat Kültür Mart - Nisan 2009 Nefle DOSTER nesedoster@yahoo.com Nevruz Bayram H EP özledi imiz, zaman zaman gitti imiz, yer yer uzaktan bak p iç geçirdi imiz memleketimizin hepimizin özelinde ayr bir yeri, ayr bir tad, ayr bir rengi var. Gerilere, olaylara dal p gitti imizde çocukluk ve gençlik y llar m za ait unutamad m z an lar m z var. Yaflam m zda yeri olan, beyinlerimize, yüreklerimize kaz nan, hasretle and - m z ortak de erlerimiz, törelerimiz, gelenek ve adetlerimiz var. Bir türlü aflamad m z sorular m za ve sorunlar m za karfl l k; Kars, memleketimizi ticari baflar lar yla, ekonomik varl klar yla, yenili e aç k kiflilikleriyle, siyasal ve toplumsal kimlikleriyle ülke gündemine tafl yan- yar nlara tafl yan yüzak hemflerilerimiz var. Memleketimiz ve ilimiz için görev ve sorumluluklar n yerine getirirken elini tafl n alt na cömertçe sokan, söyleyecek sözü- yapacak ifli olan Kars sevdal s dostlar m z var. Ve Kars tan ç k p, ülkemizin her yerine eliyle, eme iyle, yüre iyle ulaflan Kars l lar var. Hepsinin de bafl m z n üstünde yeri var- önemi var. Bu arada kentlerle kiflileri buluflturan de erler var. Dostlar, hemflerileri bir araya getiren bayramlar var. çinde yaflarken alg lanmasa da, çekip gittikten sonra, ah! Dedirten güzellikler var. De erli okuyucular; Düflünüyorum da; Biz Kars l lar yeyip içme i, deyip gülme i, gezip tozmay, çal p oynamay ve mizah severiz. Bu nedenle de etnik yap n n çeflitlili ini, ön yarg lar, kör inançlar törpülemifl ve güldürüye dönüfltürmüflüz. Ülkemizin hiçbir yerinde bu gerçe i görememek de bizim fark - m z olsa gerek. çinde yaflarken bir parças oldu umuz, içinden ç k p, uzaklara gitti imizde de içimizde bir parça olarak, tafl d m z bazan saza, bazan söze, bazan gözyafl na, ço u kez de özleme dönüfltürdü ümüz bu fark m z de il mi? Bize a tlar yakt ran, bize türküler söyleten, bize onlarca dernek ve vak f kurduran, Nevruz da, 30 Ekim de bir araya getiren yazmakla da anlatmakla da bitiremedi imiz bu fark m z de il mi? Gitmesek de görmesek de insan yla, do- as yla, töresiyle bizi sar p sarmalayan bu fark m z de il mi? Düflünüyorum da; çocuklu umuzun, ö rencilik y llar m z n, gençlik günlerimizin izlerini sürdü ümüz bu nevruz günü ve kutlamas bizim yörenin ve bizim kufla n çok özel bir bayram d r. Sümerbank n pazeni, Nazilli nin basmas, Beykoz un kunduras, Seka n n ka d, Turhal n flekeriyle büyüyen bizim kuflak, genelde özel günleri, bayramlar, örne in; H drellezi, Yerli Mal Haftas n, hele de Nevruz Bayram n çok önemsemifltir. Çocuk akl m zla yeyip içme- gülüp e lenme olarak alg lad m z bu özel günlerin derin anlam n n ay rd na y llar sonra var p uyand m zda, yerli mal - n n kalmad n, H drellezinde dileklerimizi gerçeklefltirmedi ini gördük. Ve Nevruz un tüm görkemiyle önümüzde durdu unu, bizim oldu unu ve bize ait oldu unu anlad k. fiimdi Nevruz un öyküsüne geçelim... Meydan Larusse Ansiklopedi Britanika Büyük Larusse slam Ansiklopedisi nin Nevruz maddesi, Türk Dünyas Araflt rmalar Vakf yay nlar ve Türk Milli Kültüründe Nevruz adl kitap, Nevruz un sözcük anlam n yeni gün ve bahar n uyan fl olarak aç klar. Afl klar, flairler, saz flairleri söz ve deyifllerinde Nevruz un hep bu yan na vurgu yaparlar. Örn; Afl k Abbas flöyle der; Yaz geldi, bahar oldu, k fl n fliddeti getdi. Kar bitti, külek yatd, soyuh ah ra yetdi. Bir baflka Afl k Hüseyin Hüsnü flöyle tan mlar Nevruz u; Bak n asumana nurlar saç yor, Arzdaki çemenzar çiçek aç yor, Cümle alem gam at p kaç yor, Nevruz bayram n z mübarek olsun. Kaynaklar, Nevruzun bazan milli, bazan dini adlar alt nda kutland n yaz - yor. *Örne in; Nevruz, Türkler in bahar bayram d r. *Bektaflilerin büyük bayram d r. * ranl lara göre ve eski ran takvimine göre y lbafl d r. *Hz. Ali nin do um günüdür, evlendi i gündür, hilafete ç kt gündür. *Güneflin bal k burcundan koç burcuna girdi i gündür.

9 Mart - Nisan 2009 Serhat Kültür 9 *K fl mevsimi bitip, bahar bafllad için Türk lerin yaylaya göç etti i gündür. *Nuh un gemisinin karaya oturdu u gündür. *Darg nlar n bar flma günüdür. *Türk lerin Ergenekon dan ç kt klar gündür. * Gece ve gündüzün eflitlendi i gündür. *Ve Nevruz adl öksüz bir çocu un, k rm z ya boyad bir yumurtay Hz. Ali nin do um gününde ona sundu u gündür. Bu anlat lanlar Nevruz un bilimsel tan - m idi. Gelelim bizim anlad m z Nevruz un tan m na; düflünüyorum da o y llarda vars l olmayan, ailelerimizin, çok çocuklu anne ve babalar m z n bizim çocuksu düfl ve isteklerimize ay racak ne zamanlar ne de sab rlar vard. Ama o sert, o haflin ve o gülmeyen büyüklerimizin Nevruz bayram na hep özel bir sevgi ve ba l l klar vard. Örne in; eflim Dr. Beflir Doster in babas, rahmetli kay npederim Hüseyin Doster, sadece Nevruz demez, hep Sultan Nevruz derdi ve yeri geldi inde ilave ederdi slam n en büyük matemi Kerbela, en büyük bayram Sultan Nevruzdur. yi hat rl yorum, ah r tek- ah r Çarflamba dedi imiz ve Nevruzun bir gün öncesine rastlayan o günlerde bir büyük sini içinde, yeddi levin denilen yedi çeflit kuru- yafl meyva annelerimiz taraf ndan kar flt r l r, herkesin pay ayr l r, evden gelin olup giden k zlar n meyva pay na bir de hediye koyularak gönderilir, baca baca pay için kap ya gelen çocuklar asla bofl çevrilmezdi. Bu arada kap dinlemek, konuflulanlardan kadere özgü yorumlar yapmak, Nevruz Bayram n n özelliklerinden biri oldu u için, evlerde hep iyi, güzel fleyler konuflulmas na özen gösterilir, böylece, bekar k z ve erkeklerin gelece e yönelik beklentilerine mutlu son mesajlar verilirdi...ve bu kap dinlemeye de Kulak fal denirdi. O gün evlerde yine üzümlü pilav piflirilir ve özellikle horoz kesilirdi. Nevruz Bayram, yaln zca yedi çeflit meyva ile s n rl de ildi, bugünkü gibi renkli kumafl boyalar olmad ndan annelerimiz kuru so an n yapraklar ya da samanla kaynatt klar, yumurtalar boyar, onlar tokuflturarak yeni yumurtalar kazanmak da biz çocuklara b rak l rd. Bu arada günler önceden çinko veya porselen tabaklara mercimek veya bu day ekilir, üzeri temiz bir tülbentle slat l r ad na semeni denilen bu küçük yeflillik, k rm z kurdeleyle ba lanarak, Nevruz sofralar m z süslerdi. zninizle burada kiflisel bir tesbitimi sizlerle paylaflmak istiyorum. Yirmi gün kadar önce bir toplant da bulunmak için Brezilya da idim. Bizi ünlü Marakana Stadyumu na götürdüler. Hani Pele lerin, Maradona lar n, Platini lerin top koflturdu u stadyuma.. Orada insanlar o ünlü futbolcular n ayak kal plar n n üzerinde resim çektirirken, benim bir baflka fley dikkatimi çekti. Küçücük tabaklar içinde, yeflil çimler sat fla sunulmufltu. Beni y llar öncesinin semenilerine götüren bu küçük çim kal plar stadyumdan kesilen ve taraftarlara parayla sat lan hediyelikler aras ndayd. Durdum, gerilere uzand m, Allah n Brezilyal lar semenilerimi sat yor diye hem hay fland m, hem de çok duyguland m. Elo lu nelerden para kazan yor diye... Evet! De erli Dostlar, Nevruz Bayram bir baflka deyiflle Sultan Nevruz, dostlu un, sevginin, güzelli in, temizli in, bar fl n bayram d r. Y llar önce ran da bir Nevruza rastlam flt m, büyük haz rl klarla bafllayan bu bayram n ranl lara çok pahal ya mal oldu unu gözlemifltim. Örne in, mobilyalar n de iflmesi, perdelerin yenilenmesi, evin tadilattan geçmesi hep o döneme denk getiriliyordu. ran da Nevruz bayram 7 gün kutlan r. 7 çeflit s harfiyle bafllayan yiyecek konur semeni, süt, sar kök, sümbül, vb (so an sar msak olmaz çünkü onlar ac d r) Bayram n gereklerinden biri de yeni giysiler almak, komflu ve akrabalar ziyaret etmektir. Özellikle fiii toplumu Nevruzu Hz. Ali nin do um günü, evlenme günü ve halife oldu u günle özdefllefltirdi i için daima iyiliklerin, mutluluklar n, güzelliklerin y ldönümü olarak kutlar. Yeni gün anlam na gelen, bahar n ilk günü say lan Nevruz, bofl alanlarda atefl yak larak, k zl - erkekli gruplar n bu ateflin üstünden atlayarak, ya da bar tutup, halay çekerek e lendikleri gündür. Bahçe ve sokaklarda yak lan atefl kimilerine göre Zerdüflt ten kalan bir adettir. Ateflin üstünden atlayan kimse; a rl m, u urlu um bu atefl üzerine deyip, ateflin üzerinden üç kez atlar. Ve ateflin üzerinden atlayan kimse bütün hastal klar n n bu ateflin üzerine dökülüp yanarak yok oldu una inan r. Nevruz Bayram özünde nefle saçan bir gelenek olmas na karfl n ölenler unutulmaz, mezarlar ziyaret edilir, kuran okunur, okutturulur. Kaynaklar, Anadolu da, Frikya l larda, Lidya l larda da bahar n gelmesinin coflkuyla karfl land n yazarlar. Orta Asya da, Kafkaslar da, Balkanlar da ve Türki Devletlerde büyük flölenlerle kutlan r. Nevruz Osmanl n n da önemli günlerindendir. Nevruz nedeniyle padiflaha, sadrazamlara donanm fl atlar, k l çlar, hal lar hediye edilmifl ve bunun ad na da Nevruziye Peflkefli denilmifltir. Ayr ca yine Nevruz nedeniyle ozanlar devlet büyüklerine kasideler yazarak, ödüller alm fllard r. Do ay, insan, inanc, coflkuyu simgeleyen böylesi bir bayram n fliire- musikiye yans mas kaç n lmazd r. Kaynaklarda yirminin üzerinde Nevruzla bafllayan Türk Musikisi makam vard r. Nevruz-i bayat, Nevruz-i hicaz, Nevruz-i rast gibi De erli okuyucular, Bir kutlama çerçevesinde, Nevruz Bayram na iliflkin anlatacaklar m bu kadar. Dostlu u, vefay, hemflerilik bilincini ve ortak de erlerimizi paylaflt m z hemflerilerimin Nevruz Bayram n sa l k, mutluluk, huzur, a z tad dileyerek kutluyor, sevgi ve sayg lar m sunuyorum...

10 Kars n Dünüyle Bu Gününü Mukayese Etti im Görüflüme Kat l r m s n z Acaba? 10 Serhat Kültür Mart - Nisan 2009 hsan ÖZKÖSEL BU resme bak nca, derin bir ah çekerek eyhad diyesim geldi. Bu resimde gördü ünüz sayg n insanlar, y llar nda, benim Kars da Gazimuhtar Pafla lk Okulu nda okudu um süreçte, benim Baflö retmenim, rahmetli Ali Erdem ve yak n arkadafllar d r. Kucakdaki çocuk ise hocam n o lu Yücel Erdem dir. Bu resim 70 y l önce Kars da insanlar n ça dafl yaflant lar n n en güzel örne i. O y llarda Kars ta yaflam n sürdüren insanlar n, zarafet, asalet ve kültür zenginliklerinden gurur duymamak mümkün mü acaba? Ben o süreçte dals z, budaks z, öksüz bir çocuk olarak ayaklar m üzerinde durabilme mücadelesi verirken, rahmetli hocam, benim en güçlü deste im ve s nacak liman m olmufltur. fiu anda o günleri hayel edince, hocama olan minnet borcumu ka t üzerindeki kelimelerle ifadeden aciz durumday m. Ancak velinimetim olarak kabullendi im, de erli Hocam, yazm fl oldu um bu dörtlükle anmak istiyorum. Gölgen düfler sanki yollar ma Ad m, ad m yürür izlerim seni Bir ç lg n özleyifl girer kan ma Yudum, yudum içer arar m seni. Yani Rahmetli hocam la ilgili duyarl l m ona olan minnet borcumu, detaylar ile yazmaya kalksam; bu derginin sayfalar yetersiz kalacakt r. Kars n 70 y l öncesiyle bugünkü konumuna da biraz de inmek istiyorum. Elefltirmek benim kiflisel prensiplerimle ba daflm yor. Ancak görünen köy de k lavuz iste- Bu Foto raf 70 Y l Öncesi Kars ta nsanlar n Ça dafl Yaflant lar n n En Güzel Örne idir. Oturan: Merhum ö retmen Ali ERDEM, kucaktaki çocuk o lu Yücel ERDEM

11 Mart - Nisan 2009 Serhat Kültür 11 miyor. Do up büyüdü ümüz, al flkanl klar m z n, an lar m z n, gelenek ve göreneklerimizin befli i, bar na, ana kuca m z, Türkiye mizin kültür kokan yöresi, de erli varl m z Kars, 70 y l önce yaflan lan süreçte bile o sayg n, sevecen insanlar m z n birlik beraberlikten, doyumsuz örnekler vererek, toplumsal olarak yaflan lan o kültürün vazgeçilmezi olmufltur. Ama ne yaz k ki çok az yöreye ve topluma nasip olan, çok de erli, insanc l hasletlerimizle ilgili beklentilerimiz; bu gün Kars l n n yaflant s nda hayel olmufltur. Her geçen gün; birlik beraberli imizde gözle görülür flekilde kopukluklar oluflmufl. Yani birbirimizi adeta unutmufluzdur. Bu nedenle ben bu resimde Kars ve Kars l ile ilgili görüfllerimi ifade etme cesaretini buldum. Hep uygarl ktan söz ederiz ya. Hani uygarl yakalamak ve yaflamak, görüldü ü ve ifade edildi i kadar kolay m acaba? Uygarl k sürekli hamle yapmak, ça dafl aray fllara girmek ve de hedefleri yaln z kendisi için de il, yaflad toplumun da yarar na mutlaka birfleyler üretmek, düflünmek ve baflarmak, baflar lar yla ilgili; müsbet de erleri, insanlarla paylaflmak suretiyle, sorumluluk almakt r. Yani gelece imizi, özlemini çekti- imiz ufuklara çevirmek istiyorsak e er, güçlü, azimli ve kararl ad mlarla yürümek durumunda olmal - y z. Zira içerisinde yaflad m z flartlar bunun kaç n lmazl n n en bariz gere idir. Geliflen ça m zda, zekalar n yaratt uygarl kla, gün geçtikçe geliflen insanlar yepyeni yenilmez güçlerle donanacakt r. Ne yaz k ki hiç dikkatimizi çekmiyor. Bizler birbirimize giderek daha az dokunuyor; hatta ço u kez aram za ciddi mesafeler koyuyoruz. Böylesine fiziksel temel zaaf, insanlar m z aras nda, duygusal ayr l a sebep oluyor. Örne in ub stanbul; sözüm ona tafl, topra alt n flehir, sanki insanlar m za, duygusal bir z rh giydirmifl gibi. Baflar l ve güçlü ellerimize, demirden eldiven, sevecen gönlümüze, hüsran ve nemelaz mc l k anlay - fl n yerlefltirmifltir. Sayg de er okurlar, benim can dostlar m. Bu ifadelerim, benim kiflisel görüflümdür. O bak mdan yanl fl ve do rusu beni ba lar. Zira ben her görüfle sayg l y m. Yaln z yaflam m boyu iki görüflü benimseyemedim. Siyaset ve flövenlik. Bu görüfllerle ilgili hiçbir kimseyle tart flmam da olmad. Bu bak mdan insanlarla sürekli bar fl k kald m; kat lmad m konularla ilgili her görüfle sayg l oldu um için hiç birkimseyle yaflam m boyu ters düflmedim. Bugün yap lan istatistiklere göre stanbul da bir milyon Kars l yaflam n sürdürmekte oldu undan söz edilmektedir. Do ald r ki bir toplum insanlar yla sayg nd r. Toplumlar n inkiflaf ancak o toplumda yaflamlar n sürdüren insanlar n baflar lar yla mümkündür. Yani hasta bir insan n; vaktinde k ymetini bilmedi i sa l n n aray fl tarz nda bir düflünceyle amaca ulaflmak hayel olur. Bir toplum kendi içinde, yaflam n sürdüren kendi dal nda baflar l ve sayg n kiflileri tan maya gerek duymuyorsa, e er o toplum, özlemini çekti imiz beklentilerle ilgili güzellikleri nas l yakalayabilir? Zira en güzel kontrol mekanizmas insan n kendisini kontrol etmesidir. Bir toplumda bu anlay fltan yoksun, her bireyin kendisini bafl olmay hedefledi i konumundan, srarl bir tav rla ödün vermemesi o toplumun olumlu ve amaca dönük beklentilerinin sa l kl geliflmesi, asla mümkün de ildir. nsan yaflam n n yaln z sabah de- il, ö leden sonras n n da mutlaka bir önemiolmal d r. Bu dönem yaln z insan yaflam n n ac nacak bir dram ve devam olarak sürdürülmemelidir diyorum. Yaz m n konusu Kars n dünü, bugünü ile ilgili olunca; rahmetli hocam Ali Erdem ve Yücel den de söz etmek benim aç mdan kaç n lmaz bir görev oldu. Yücel in rahmetli babas, benim de erli hocama duydu um özlemi, minnet ve flükran borcumu hep Yücel le paylaflmaya çal flt m. Kendisi ile ne denli mesafeli olursak olal m; Hocama olan duyarl l - m ve hayranl m hep Yücel de arad m. O bunun fark nda olmasa bile ben onu takdirle anmaya hep devam ettim. Yani ne denli gözlerden rak, nazarlardan ve haf zalardan silinmifl olursam olay m, ben onun üstün zekas, hoflgörüsü ve insanc l davran fl ve toplumdaki sayg n kiflili iyle hep gurur duydum. Çünkü Yücel benim de erli hocam ve velinimetimin en de erli hat ras d r bana. Ayr ca Yücel benim; orta okuldan s n f arkadafl md r. O üstün zekal zehir zenberek bir talebeydi. Talebelik yaflam ndaki baflar s geliflen ça m zda; görev yaflant s na da yans d. Yücel üstlendi i çok önemli görevlerde kendisinden stayiflle söz ettirmeyi ve üstün baflar lara imza atmay çok iyi baflarm flt r. Örne in Karayollar Bölge Müdürlü ü Karayollar Genel Müdür Yard mc l Enka n n Genel Müdürü olarak sürdürdü ü görevlerde adeta simge olmufltur. fiu anda kendi flirketinin yönetim kurulu baflkan olarak ifl yaflam n baflar yla sürdürmektedir. Kendisini gönülden kutluyorum, bundan sonraki yaflam nda da sa l k, baflar ve esenlikler diliyorum. Sonuç olarak do up büyüdü ümüz ac ve tatl hat ralarla yaflam m z n en de erli süresini, kaderde, tasada ve k vançta paylaflt m z o müstesna adet, anane ve sayg n kültürümüzün daha da geliflerek devam n gönülden diliyorum.

12 12 Serhat Kültür Mart - Nisan 2009 hsan ÖZKÖSEL Emekli Bankac Sevgili Nefle Kardeflim Z N Serhat Kars m z ile ilgili S görüflleriniz; Cumhuriyet Türkiye sinin ça dafl ve sayg n bir Türk kad n na yarafl r ve yak fl r tarzdaki yaz lar n z bir kes de il birkaç kez zevkle okuyorum. Bana göre Kars hakk ndaki görüleriniz ve fikirleriniz her Karsl y müspet yönde etkilemektedir. Bu görüflümle ilgili ifadelerim sizin duyarl ve sayg n kiflili inize dönük bir metiye de ildir. Alt n çizerek söylüyorum. Kars ta onuru ile yaflam fl asil bir ailenin devam ve toplum için bir gönül dostunuz siz. Bir insan ancak do up büyüdü ü yörenin bu denli sevdal s olabilir. Bu halisane görüfllerinize kat lmamak mümkün mü acaba? Kaleminize, gönlünüze, bilginize ve de ilginize sa l k. Bir Karsl olarak sizinle gururlan yoruz. Zira bu gurura lay k oldu unuza gönülden inanmaktay z. Sayg de er kardeflim. Toplumsal yaflamda insan n kültür seviyesi çok önemlidir. fiimdi yar m as r önce ile flu anki Kars toplumunu mukayese edersek; o süreçte Karsl kad n yla erke iyle Türkiye genelinde örnek bir ildi. Yani stanbul beyefendisini ve sosyetesini aratmayacak boyutta Kars ta güzellikler yaflanmakta idi. Dü ünlerimiz, derneklerimiz, e lencelerimiz, yaz ve k fl sporlar ndan örnekler, giyim kuflam kültürü ile cidden Kars Türkiye genelinde örnek bir ildi. Sizin karla ilgili yazd klar n za görüfllerinize gönülden kat l yorum. Ve keflke diyorum do du u büyüdü ü yöreye afl k nefle gibi sevdal ahde Nefle DOSTER vefa aç s ndan duyarl onun gibi düflünen yazan insan m z n say s çok olsayd. Ancak bugünün Kars nda sözünü etti imiz paha biçilmez güzellikleri flu anda Karsl n n yaflant s nda görmek mümkün mü acaba? nsan düflünen canl d r. Sürekli fikren ve bedenen geliflme konumundad r. Yani yap s nda tekâmül vard r. Bugünümüz ile yar n m z mutlaka farkl konumdad r. Her insan yaflamak için geldi i bu fani dünyada iaflesini temin için de iflik ifl ve ifllevlerle meflguldür. Yani her insan sabahleyin görevine yönelir. Ve akflam olunca ikametgâh na döner. Sabahlar yata ndan kalkt anla, akflam yata na yatt zaman içerisinde yanl fllar vard r do rular vard r. Uyuyana kadar yapm fl oldu u yanl fl ve do rular bir flerit gibi gözünün önünden geçer ve öyle uyur. kinci güne bafllarken, do rular sermaye edilir. Ve o yanl fllara bir daha düflmemeye özen gösterilir. flte bu nedenle her yeni gün insan n sa l kl geliflmense vesile olur hatta zaman zaman otuz k rk y l önce yap lan bir tak m yanl fllar gündeme geldi inde eyvah keflke bugünkü akl m o zaman olsayd. Böyle hatalar asla yaflamazd m diye yak n r z. fiimdi bu yorumu objektif görüflle de erlendirelim. Nerede benim yar m as r önceki Kars m ve o süreçte yaflayan ça dafl insanlar m z? Yani bir toplum insan yla de erlendirilmektedir. Ama her fleye ra men oras bizim do up büyüdü ümüz, bir ömür boyu ac s yla tatl - s yla yaflamaya çal flt - m z topra m z ana kuca- m z ve vatan m z. Do- ald r ki bireydeki geliflme topluma yans r. O halde yar m as r önce Kars ta yaflayan toplumla bugünkü Kars mukayese edebilir miyiz acaba? Toplumlar neden özlemini çekti imiz tayyül etti imiz tarzda geliflmiyor? Yani yaflam n ö leden sonras da mutlaka önemli olmal d r. Tüm bu güzelliklerle yaflanan o süreç yaln zca sabah n arzulanacak beklenecek an lar olarak kalmal idi. Sonuç olarak o günlerle ilgili kars n doyumsuz yaflant s n n özlemi içerisindeki görüfllerinize kat l yorum. Baflar lar n z n sürekli olmas dileklerimle sayg lar sunuyorum.

13 Mart - Nisan 2009 Serhat Kültür 13 S k nt lar, Daha Neler Öneriler Av. Halis ÖZDEM R stanbul Barosu Y ld z aray p gökde turfa müneccim Gaflet ile görmez kuyuyu rehgüzerinde Onlar ki verir laf ile dünyaya nizamat Bin türlü teseyyüb bulunur hanelerinde Z YA PAfiA AK T geldi, iki ayda bir ç kan Vdergiye yaz verece im. Bu k fl günü, can s k nt lar çok. Hele bir de ifli olmayanlar ne yaps nlar? Evde dururlarsa, emekli iseler, nerelere gitsinler? En iyisi evde oturup, akflama kadar dert küpü han mlar ile kavga etsinler; do rusu da budur. Akflam getirecek camiler de dolu; kahvelere gitseler, çekilir taraf yok. Bir de terleyip d flar ç ksalar al sana burun çekmeler; benim o s k nt m yok; büroma gidip ifl de olmasa mevcut kitaplar m kar flt r rsam akflam oluyor. Bunun daha iyisi bofl durmay p dergiye birkaç sat r yazaca m. Hadi bakal m, ne yazay m? Eve gidince akflam ne yapacaks n? lk akla gelen televizyonu aç p, iraden varsa izliyeceksin, izle bakal m. Doçentler, profesörler, siyasiler ç kar, veya ç - kar l rlar. yi konufluyorlar. Amma bunlar n beyanlar, laflar çare olmuyor. Çark da hergün böyle dönüyor. Reklama niyetim yok, ihtiyac m da yok. Altm fl y ll k avukat m halen de çal fl yorum. Yafl da ilerledi, çal flmasam da Günleri kolayca geçirebiliyorum. Geçen y llar m dolu dolu geçti. Güçlü arflivim var. Can s k nt m olursa bugüne kadar biriktirdi- im duruflma defterlerini, masa takvimlerini,kar flt r yorum. Duruflmalar, duruflmalar ve bunlar n gözönüme getirdikleri an lar, bana yetiyor da art yor bile. Mesleki yaflant m n otuz y l memleketim Kars Ardahan ve çevresinde geçti Altm fll y llar n birinde kulland m bir duruflma defterini aç yorum. A r Cezan n birisinde bir günde Yirmi tanea r ceza davas na girip ç km fl m. Benim gibi daha baflka arkadafllar mda var. Nedendir bilinemez, bunlar n hiçbirisi Televizyona ç kar lmaz. lla da Doç. Prof. olacak. Hadi olsun bakal m. Duvar yapanlar de il, duvar nas l yap l r diye yazanlar bulurlar. Bugünkü büyük s k nt lar n, üzülmelerin ikisi üzerinde, duraca m. Birincisi Yarg ya politikan n etkisi, ikincisi de siyasi partilerce seçimler için gösterdikleri adaylar hakk ndaki dedikodular. Evet, bugün ikisi de, biraz ilgi duyanlar için can s k nt s. Asl nda bunlar n ikisi de kolay; benim için kolay. Otuz y l m da do uda, Kars da politikan n içinde geçti. 27 May s müdahalasinden sonra kurucular taraf ndan yap lan ANAYASA Dünya n n en güzel Anayasas idi. Baflka müdahaleler bu Anayasay yel gibi ald götürdü, Yeller eser flimdi yerinde. Bu anayasalar halk n refah, geliflmesi, özgürlükleri, daha birçok ihtiyaçlar için de il de politikac lar n ç karlar için yaplm fl, yap lmaktad r da. Ben bunlar yaflad m. Yarg y huzur içinde, rahat m b rakmak istiyorsunuz...? Adalet bunu ister. Müslümanl n temel felsefesinde Allah n kul hakk n ba fllamayaca n görürsünüz. Y llar m adalet içinde geçirdim; say n yarg çlar, savc lar yak ndan tan r m; kendi hallerine b rak ld klar zaman kendilerine hiçbir kusur atfedemezsiniz., do rusu da budur. Zamanla çocuk sahibi olmufllard r, büyük merkezlere veya oralara yak n yerlere atan rlar. Huzur isterler, rahat isterler. Kararlar ndan dolay bir de politikac n n rüzgâr dokundum mu gör sen dünya y? Bugünkü Yüksek Hakimler ve Savc - lar Kurulu buna müsaittir. Zira bu kurulun içinde iktidar partisinin Adalet Bakan, onun Müsteflar vard r. Hofla gitmeyen kararlar ndan ötürü de ifltirilebilirler. Altm fl müdahalesiden sonra, baflka müdahalelere kadar, bu kurulun üyeleri Yarg tay, Dan fltay, ve Say fltay Yarg çlardan oluflan yüksek yarg çlar taraf ndan seçiliyorlard. O y llar. Hukuku doya doya yaflad k. Bunun çetin taraf var m? Bugün bunu iktidar mensuplar yapm yorlar. Muhalefet de üzerine pek düflmez gibi geliyor bana. Çünkü, onlar da yar n iktidar olurlarsa bu kez onlara da bugünkü düzen gerek. kinci huzursuzluk ise siyasi partilerin aday adaylar n tesbit etmelerinden kaynaklan yor. Milletvekilleri, vekilleri olduklar millete sormuyorlar. Partilerin Genel Baflkanlar ile bunlar n yak nlar taraf ndan, sen gel, sen gel deniyor. Nerede bunun Milli iradesi? Hadi bunlar da kabul ettik, ya Genel Baflkanlar kim seçiyor? Onlar hakimi mutlak; Tanr iredesi ile mi? Bunun için de çeflitli sak ncalar na karfl n, genifl tabanl ÖNSEÇ M yap lmal, yarg ç huzurunda yap lmal. O durumda partilerin Genel Baflkanlar n n korku ve dehfletinden korkulmaz, birazc k olsun iradeleri ifllesin den beri politikan n içinde, 1979 a kadar faal olarak bulundum. Bana ilçeden bir ad m ileri att rmad - lar. Çünkü hiçbir zaman ya c lar olmad m, olamad m tarihine kadar politikan n içinde kurultaylarda bulundum. Çok de erli kiflilerle tan flt m. Hiç unutamad m Trabzon Milletvekili Faik Ahmet Barutçu vard. Kabinede bakand. Bir gün tart flmal bir Kurultay oturumunda kürsüde flöyle demiflti. Arkadafllar, politikac n n en ak ll s, sabahleyin kahvalt sofras nda BEYN N YER, sonras nda soka a ç kar.

14 14 Serhat Kültür Mart - Nisan 2009 Sar kam fl fiehitleri Törenle An ld SERHAT KÜLTÜR HABER 1914 Sar kam fl Harekat nda flehit olan kahramanlar m z anma program 18 Ocak ta Kad köy Halk E itim Merkezi salonunda çok kalabal k halk kat l m ve sanatç larla yap ld. Sanatc lar; Musa Ero lu, Adnan fienses Recep Ergül, Özhan Eren, Kuflha Do an Özden söyledikleri a tlarla fiar kam fl fiehitleri ni and lar. Aç l flta bir konuflma yapan; Sar kam fl Dayan flma Grubu Baflkan Prof. Dr. Bingür Sönmez ayn zamanda audiovisuel sunum ile 1914 Sar kam fl Harekât n tüm yönleriyle sundu. Anma program yla ilgili duygular n Sar kam fl Dayan flma Grubu Baflkan Prof. Dr. Bingür Sönmez Hocam za sorduk. Hocam z özetle flöyle dedi: 3 y l önce Askeri Müzede so u- u iflledik. Gösterinin ad Donuyorum ben ana idi. Misafirlerimize k fll k elbiseleriniz ile gelin salon so uk olacak demifltik, yetmedi salona kar ya d rd k. O günden ber sevgili Ahmet Günay ile hayalimiz bir de açl ifllemekti. 18 Ocak ta Kad köy Halke itim merkezinde yapt - m z gösteride misafirlerimize Akflam yeme i yemeden gelin size 3. Ordunun az klar ndan verece iz dedik ve onlara bir adet kuru (tafl gibi) peksimet ve bir avuç kavurga verdik. Evinize gidince baflka birfley yemeyiniz onlar n ruhlar flad olacakt r dedik. 500 adet peksimeti de erli Sar kam fl fiehitleri gönüllüsü Av. Tuncay Atakan Siirt te bir f r na yapt rd. Üzerinde 3. ordunun az d r yazan 1000 adet torbay Bard z Derne i baflkan fienyurt Topal yapt rtt. Kavurgay Ahmet Günay n yengesi evinde haz rlad. Eme i geçen herkese teflekkür ediyorum. fieh TLERE H ZMET BADETT R Serhat Kültür Dergisi olarak; Bu kocaman yürekleri; Sar kam fl Dayan flma Grubu Baflkan Prof. Dr. Bingür Sönmez Hocam z, Ahmet Günay ve bu etkinlikte eme i geçenlere minnet ve flükranlar - m z sunar, fiehit Dedelerimizin ruhlar n flad etmek için yapm fl olduklar bu ola anüstü çal flmalar ndan dolay yürekten kutlar baflar lar n n devam n dileriz.

15 Mart - Nisan 2009 Serhat Kültür 15

16 16 Serhat Kültür Mart - Nisan 2009 Prof. Dr. Bingür SÖNMEZ Memorial Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Bölüm Baflkan MEMOR AL Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Bölüm Baflkan Prof. Dr. Bingür Sönmez, Yumurta insanlarda kan kolesterol seviyesinde önemli bir art fla yol açm yor dedi. Memorial Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Bölüm Baflkan Prof. Dr. Bingür Sönmez, y llarca pastan n üzerine sürülen yumurtay hastalar na yasaklarken, Koroner kalp hastas olanlar n bile (koroner bypass ameliyat olanlar dahil) art k haftada 3-4 yumurta yiyebileceklerini söyledi. KIRK YILLIK TABU BOZULDU Kalp hastalar na müjde! Yumurta art k yasak de il Yumurtan n gerçekten kolesterol aç s ndan zarar yok mu? Y llarca hastalar m za hekimler olarak pastan n üzerine sürülen yumurta sar s n bile yasaklad k. Bu durum insanlarda kolesterolomania yaratt. Hatta bu nedenle, histerik bir flekilde Acaba gö üs a r lar m n nedeni son yedi im bir parça pastan n üzerindeki yumurta m? diye soran hastalar m z bile oldu. Ancak yumurtadaki kolesterolden korkmaya gerek yok. Çünkü yap lan son araflt rmalar, yumurtan n insan n kan ndaki kolesterol seviyesinde önemli bir art fla neden olmad n art k bilimsel olarak ispatland. Yumurtadaki kolesterolün sa l k için bir yarar var m? Kolesterolsüz bir yaflam olamaz. Normal bir insan n Günde, mg kolesterol almas na izin verilmektedir. Kolesterol bir yap tafl d r ve mücrelerin yenilenmesi, hormonlar n yap lmas, çocuklukta büyümek, yafll l kta da nörolojik sistemin korunmas için çok gereklidir. Doktor olarak bir insana neyi yasakl yorsak, bunun kar ve zarar hesab n iyi yapmam z laz md r. Y llarca hastalar m za yumurta yemeyin uyar s nda bulunduk. fiimdi yiyebilirsiniz diyoruz. Çünkü son araflt rmalara göre bir yumurtan n, kan kolesterol seviyesini 3-4 mg art rd kesinleflmifltir. Bunun yan nda yumurta, iyi huylu HDL kolesterolü içindeki Omega - 3 vas tas yla yükseltiyor. Eriflkinler haftada 3-4 yumurta (gün afl r bir yumurta), çocuk ve yafll lar günde bir yumurta yiyebilirler. Anneler çocuklar na fast food yedireceklerine günde bir yumurta yedirsinler. Omega - 3 ü yüksek yumurta üretilmeli Bal k yiyerek Omega 3 miktar n elde etmek zordur. 40 yafl ndan sonra herkes günde bir gram Omega - 3 (bal k ya ) almal d r. Bilim adamlar n n yapmas gereken Omega - 3 yönünden zengin yumurta üretebilmektir.

17 Mart - Nisan 2009 Serhat Kültür 17 En Büyük Proje nsan E itimi Ülkemizde, insan faktörünü yol ve trafik güvenli i konusunda e itme hususunda uzun y llar boyunca hiçbir faaliyet gösterilmemifl, esasen trafik e itimini verecek kurum ve kurulufllarda belirlenmemifltir. Örnek niteli ini geçmeyen baz kurs, seminer ve konferans türü etkinlikler T RAF K ortam, insan faktörünün hakim ve etkin oldu u bir ortamd r. fioför, sürücü, yaya ve yolcu olarak insan faktörü aktif flekilde trafik ortam na kat lmakta, yoldan ve araçlardan yararlanmaktad r. Bu nedenledir ki, trafik kazalar n n oluflunda insan faktörü birinci derecede sorumlu görülmektedir. Baflka bir de iflle trafik ortam n n düzenli ve güvenli olmas, insan faktörünün yol ve trafik güvenli i konusunda iyi bir flekilde e itilmesine, bilinçlendirilmesine, kurallara uyma al flkanl kazand r lmas na, fark ndal k e itimi almas na, karayolunu paylaflma ve baflkalar n n hakk na sayg gösterme erdemini kazanmas na k sacas trafik olgusunu bir yaflama biçimine ve kültürüne dönüfltürmesine ba l d r. Trafik kazalar n kabul edilebilir seviyeye düflürmüfl ülkeler, bu baflar lar n ilk ve orta ö retim ça ndaki çocuklara trafik bilincini ve kültürünü vermekle, yayg n e itim yoluyla da bütün vatandafllar n e itmekle sa lam fllard r. Ülkemizde, insan faktörünü yol ve trafik güvenli i konusunda e itme hususunda uzun y llar boyunca hiçbir faaliyet gösterilmemifl, esasen trafik e itimini verecek kurum ve kurulufllarda belirlenmemifltir. Örnek niteli ini geçmeyen baz kurs, seminer ve konferans türü etkinlikler d - fl nda trafik e itimi yap lmam flt r. Bu d fl nda trafik e itimi yap lmam flt r. nedenledir ki insanlar m z yol ve trafik güvenli i konusunda bilinmesi ve uyulmas gereken kurallar, teknikleri, taktikleri, tecrübeleri ve yöntemleri yeterince ö renmeden yoldan ve araçlardan yararlanma hakk n elde etmifllerdir. Bu eksiklikler ve yetersizlikler sonuçta trafik kazalar na yol açm fl, önlenmesi mümkün olan çok say da olay kaza olarak karfl m za ç km flt r y l nda yürürlü e giren 2918 say l Karayollar Trafik Kanunu, trafik e itiminin yap lmas konusunda kapsaml ve emredici hükümler getirmifl bu e itimi hangi kurum ve kurulufllar n verece ini belirlemifltir y l ndan itibaren Milli E itim Bakanl ndan izin al narak aç lan sürücü kurslar, lkö retim okullar - n n programlar na zorunlu trafik dersleri konulmas, radyo ve televizyonlarda trafik e itimine yer verilmesi gibi e itim faaliyetleri bafllat lm flt r. Ne var ki, altyap lar yeterince haz rlanmadan bafllat lm fl bu e itimlerden istenilen sonucun tam olarak al nd söylenemez. Trafik e itimini verecek uzman eleman yetifltirmeden, e itimde yararlan lacak araç gereç temin edilmeden, uygulamal e itim olana sa lanmadan verilen e itimler yetersiz kalmaktad r. Bir baflka önemli hususta, trafi i yöneten, denetleyen ve düzenleyen kiflilerin e itimidir. Trafik polisi, Trafik Jandarmas, Trafik Mühendisi Fevzi APAYDIN TfiOF Baflkan ve Teknik Elemanlar ve trafikte görev alan di er elemanlar yoldan yararlanan floför, sürücü, yaya ve yolculara iyi örnek olmak, iliflkilerini gelifltirmek, ceza uygulamalar nda e itici ve adil davranmak zorundad rlar. Türkiye fioförler ve Otomobilciler Federasyonu olarak floför ve nakliyeci esnaf m z n çok önemli bir kamu hizmeti ifa etti ini ve bu hizmetin vatandafl n can ve mal güvenli ini do rudan etkiledi ini göz önünde tutarak, kuruldu u 1953 y l ndan günümüze kadar gerek meslek e itimi ve gerekse halk m z n yol ve trafik güvenli ini konusunda e itimi için yurt genelinde yayg n ve etkili e itim programlar uygulanm flt r. Televizyonlar için Spot Filmler yapt r lm fl, ve bütün tv kanallar na ücretsiz olarak ulaflt r lm flt r. Radyolar için trafik e itim kasetleri yapt r lm fl ve ayn flekilde bütün radyolara ulaflt - r lm flt r. Her y l de ifltirilen trafik cezalar n kapsayan Trafik Ceza Rehberi bas lmakta ve yurt genelinde da t lmaktad r. çiflleri Bakanl, TRT Genel Müdürlü ü, Karayollar Genel Müdürlü ü ve ilgili di er kurum ve kurulufllarla iflbirli i yap larak kongrelere, kampanyalara ve benzeri etkinliklere kat l nm fl ve destek verilmifltir. Son olarak bir hususu belirtmeliyim. Karayollar m zdaki yap m hatalar düzeltilmedikçe, fiziki bozukluklar giderilmedikçe, yatay ve düfley iflaretlemeler gere i gibi uygulanmad kça a rl k kontrolleri yurt çap nda ve etkili flekilde yap lmad kça, trafik polisi ve jandarma taraf ndan yap - lan denetleme ve düzenleme hizmetleri çok daha yayg n ve etkili hale getirilmedikçe, sadece insan faktörünü e itmekle trafik kazalar istenilen oranda azalt lamaz. Bütün vatandafllar ma kazas z günler dilerim.

18 18 Serhat Kültür Mart - Nisan 2009 Hocal Katliam n n 17. Y ldönümü SERHAT KÜLTÜR HABER STANBUL Anadolu Yakas Azeri Kültür ve Dayan flma Derne i, Azerbaycan Cumhuriyeti stanbul Baflkonsolosu Doç. Dr Sayyad ARAN n iflbirli i ile Hocal Katliam n n 17. y ldönümü 25 fiubat 2009 da Maltepe Kültür Merkezi nde akademik bir toplulukla an ld. Anma töreninde; Dernek Baflkan Erol GÖLLÜ, Baflkonsolosu Doç.Dr Sayyad ARAN, Maltepe lçesi Kaymakam Ahmet OKUR, emekli banka müdürü hsan ÖZKÖSEL, E itimci Yener KAZAK, yönetim kurulu üyesi Süleyman KARADA birer konuflma yaparak Hocal Katliam Azerbaycan Türkleri ne karfl Ermeniler taraf ndan yap lm fl en ac mas z soyk r mdan biri oldu unu, iflgal edilen Azerbaycan topraklar n n iflgalciler taraf ndan boflalt lmas ve savafl suçlular n n yarg lanmas gerekti ini tüm yönleriyle anlatt lar. stanbul Anadolu Yakas Azeri Kültür ve Dayan flma Derne i Baflkan Erol GÖLLÜ stanbul Anadolu Yakas Azeri Kültür ve Dayan flma Derne i Baflkan Erol GÖLLÜ duygular n flöyle anlatt : 17 y l önce bu gün Azerbaycan için stratejik öneme sahip hocal flehri Ruslar nda yard m ile Ermeniler taraf ndan 3 koldan kuflat lm fl, Azerbaycanl kardefllerimize çoluk çocuk yafll demeden, dünyada efline zor rastlan r flekilde vahflet ve hunharca katliam yap lm flt r. Türk dünyas bu vahfletin ac s n içinde hissederek, gerekli tepkiyi göstermifl ancak sözde insan haklar savunucusu Avrupa, Amerika ve birleflmifl milletler bu vahflete seyirci kalarak adeta çanak tutmufllar, Ermeniler bu durumdan ald klar cesaretle daha da ileri giderek Azerbaycan n %20 lik topra n daha iflgal etmifllerdir. Dile imiz bu vahfletin bu facian n dünyada hiçbir milletin hiçbir toplulu- un ve hatta Ermenilerin dahi bafl na gelmemesidir. Arzu ediyoruz ki, Ermenistan iflgal etmifl oldu u Azerbaycan topraklar ndan çekilir, Türkiye ve Azerbaycan ile iyi komfluluk iliflkilerine girer, Ermenistan için en ak lc ve en karl olan seçer. De erli kat l mc lar birazdan baflta baflkonsolosumuz say n Seyyad bey ve çok de erli konuflmac lar bu olay ile ilgli görüfllerini sunacaklar ancak biz Azeri Kültür Evi olarak Hocal katliam n ve yap lan iflgalleri unutmayaca m z, unutturmayaca m z ve takipçisi olaca m z taahhüt ediyoruz. De erli kat l mlar n zdan ve olaya göstermifl oldu unuz duyarl l ktan dolay hepinize ayr ayr teflekür eder. fiükranlar m sunar m. Azerbaycan Cumhuriyeti stanbul Baflkonsolosu Doç.Dr Sayyad ARAN ise katliam tüm yönleriyle flöyle anlatt : 1992 y l n n 25 fiubat n 26 s na ba layan gece Sovyetler Birli i döne- Azerbaycan Cumhuriyeti stanbul Baflkonsolosu Doç.Dr. Sayyad ARAN minde Azerbaycan n Yukar Karaba bölgesinin Hankendi flehrine yerlefltirdi i 366.Alay ile iflbirli ine girerek 20.yüzy l n en büyük facias n Hocal soyk r m n gerçeklefltirdiler. Yap lan askeri tecavüz sonucu 83 ü çocuk 106 s kad n 70 i yafll olmak üzere 613 kifliyi amans zca katlettiler.1275 kifli esir olarak al nd,8 aile tamamen yok edildi.56 kifli ise vahflice iflkence ile öldürüldü. Azerbaycan halk na karfl yap lan bu katliam dünyan n gözü önünde gerçekleflti. Hocal katliam Azerbaycan halk n n kalbinde kanayan bir yara, Azerbaycan Türklerine karfl Ermeniler taraf ndan yap lm fl en ac mas z katliamlardan birdir. O gece Hocal dan göklere yükselen ve yürek burkan feryat sesleri hiçbir zaman Azerbaycan halk n n haf zas ndan silinmeyecek. Hiçbir fleyden habersiz günün yorgunlu uyla uykuya dalm fl büyük bir flehrin masum sivil halk na gece yar - s haincesine tank ve di er z rhl araçlarla sald ran gözü dönmüfl Ermeni vardalar karfl lar ndaki silahs z ve yar uykulu insanlar katletmekten adeta zevk ald lar. Analar bedenlerini siper ettiler çocuklar n korumak için o çocuklar ki yar n oynayacaklar oyunlar n hayaliyle uyumufltular.

19 Mart - Nisan 2009 Serhat Kültür 19 Genetik olarak bilinçaltlar nda Türk düflmanl yatan Ermeni katillerinin hocal da yapt klar ndan sonra geriye bafl kesilmifl insanlar süngüye geçirilmifl bebekler ve her türlü hakarete u ram fl cesetler kald. Ermeni zulmünden korunmak için so uk k fl gecesinde can havliyle yal n ayak koflan ve donarak ölen insanlar n yüzündeki korku ifadesi burada yaflanan Ermeni vahfletini anlatmak için söze gerek b rakm yor zaten. Sivil ve masum Azerbaycan Türklerine karfl orant s z güç kullanarak katliam yapan ermeni teröristlerinin iflini kolaylaflt ran bu insanlar n hiç birinde kendilerini korumak için silah - sursat n olamamas idi. En çok ac veren ve Azerbaycan halk n üzen olaya ise bu katliam n dünyada insan haklar n korumay kendine görev edinmifl ve demokrasinin befli i say lan büyük devletlerin gözleri karfl s nda bafl vermesiydi. Uluslar aras adaletin berk arar olmas n kendilerine misyon edilmifl ve buradan yola ç karak baz sözde soyk r m iddialar na karfl anlafl lmas zor hassasiyet göstererek parlamentolar na tafl yan bu devletler dünyan n gözü önünde bafl veren ve yüzlerce canl flahidi, video kay tlar olan hocal katliam n görmezden geldiler. Ama Azerbaycan halk bir gün suçlular n cezaland r lacaklar na bu katliam yapan cellâtlar n uluslar aras yasalar gere ince san k kürsüsüne oturacaklar na emindir. Hocal da yaln z insanlara karfl katliam yap lmad. Ermeni terörcüleri ayn zamanda flehrin çok say da tarihi abidelerini, camilerini yerle bir ettiler. Hocal n n dünyaca ünlü tarihi müzesi de ermeni Vandalizmlinden öz nasibini ald. K ymetli sanat eserleri medeniyet düflmanlar taraf ndan talan edilerek de er de mezine sat ld. Amaç Azerbaycan Türklerinin bu topraklar n n asil sahiplerinin olduklar n ispat eden kan tlar n yok edilmesiydi. Hocal katliam bütün Türk dünyas na karfl yap lm fl kanl cinayettir. O ac - n n Azerbaycan la beraber bütün stanbul Anadolu Yakas Azeri Kültür ve Dayan flma Derne i Yönetim Kurulu Üyesi Süleyman KARADA Türk dili halklar, bütün Türk cumhuriyetleri ortak paylaflmal lard r. Böyle olaylar n bir daha olmamas için birlik ve beraberli imizi daha da güçlendirmeliyiz. Azerbaycan parlamentosunda resmen soyk r m olarak ilan edilen hocal facias Türk cumhuriyetlerinin parlamentolar nda soyk r m akdi olarak tan nmal d r. Biz ilk önce bu ad m Türkiye parlamentosundan, ard ndan ise bütün dünya parlamentolar ndan bekliyoruz. Ve diyoruz ki küresel terörizmde mücadele eden dünya ermeni terörüne karfl da sessiz kalmamal ve ermeni terörünü daha büyük boyutlara ulaflmas n n karfl s n almak için biran önce hocal soyk r m n tan yarak bu soyk r m yapanlar insanl k suçu iflledikleri için yarg lamal d r. diyerek sözlerine son verdi. Yönetim Kurulu Üyesi Süleyman KA- RADA katliamla ilgili konuflmas n yaparken duygulu anlar yaflatt. Konuflmas nda özetle flöyle dedi: fiubat 1992 Tarihi Azerbaycan halk için ac bir gün oldu u gibi insanl k tarihinde kara bir gün olarak geçecektir. O gün orada Ermenilerin yapm fl oldu u o katliam dünyan n gözü önünde yap lm flt r. Daha önce dünyan n çeflitli yerlerinde yap lan katliamlardan daha vahflicesi yap lm fl ve bu duruma insan haklar savunucusu medeni Avrupa birleflmifl milletler gereken tepkiyi göstermemifl seyirci kalm flt r. Ayn vahfletin baflka ülkelerde yaflanmas halinde acaba Avrupa n n tavr böyle mi olacakt? flgal edilen Azerbaycan topraklar - n n iflgalciler taraf ndan boflalt lmas gerekmektedir. Evlerinden yurtlar ndan edilen insanlar n evlerine, topraklar na dönmeleri sa lanmaktad r. Ermenilerin yapm fl olduklar dünyada efli benzeri görülmemifl bu katliam n bir daha dünyan n hiçbir yerinde yaflanmamas için bütün insanlar n bu vahfleti k namas gerekir. Ermenilerin bu iflgali sona ermedikçe Azerbaycan topraklar geri verilmedikçe iki milletin bar fl içinde ya-

20 20 Serhat Kültür Mart - Nisan 2009 flamalar imkâns z olacakt r. Dünyan n egemen güçlerinin dünyan n yeniden flekillendirmek istedikleri gibi s n rlar da yeniden belirtmek istediklerini biliyoruz. Ve bu durumu da k n - yoruz. Bilinmelidir ki dünyan n neresinde olursa olsun iflgallere ve katliamlara seyirci kalmak onu onaylamak anlam na gelir. Ve bunu yapanlara cesaret verir. Güçlünün zay f ezdi i katliamlar n ve iflgallerin yafland çocuklar n öldü ü milletlerin birbirlerine düflman edildi i bir dünyada insanl n mutlu olmas mümkün de ildir. Tarih bu katliamlar sayfas na yazacakt r. Bu katliamlar ve iflgalleri yapanlar tarih önünde hesap verecektir ve insanl k utanacakt r. Azerbaycan da yaflanan iflgaller ve katliamlarla birlikte Irakta Filistin de yaflanan iflgalleri ve katliamlar da k - n yoruz. Temennimiz topraklar iflgalden kurtulmufl komflular yla bar fl içinde yaflayan Azerbaycan Cumhuriyeti diyerek sözlerine son verdi. Toplant n n son konuflmas n yapan stanbul Azerbaycan la Dayan flma ve Kültür Derne i Baflkan ve Azerbaycan Dernekleri Federasyonu genel baflkan yard mc s Yener Kazak konuflmas nda özetle flunlar söyledi: Öncelikle bu toplant y düzenleyen stanbul Anadolu Yakas Azeri Kültür ve Dayan flma Derne i ne çok teflekkür ederim. Benden önceki konuflmac lar özellikle baflkonsolos Sayyad Aran Hocaali katliam n etrafl ca anlatt lar. Bu konuda sadece flunu söylemek istiyorum. Bu vahflet Azerbaycan halk n n yeniden uyan fl n n, diriliflinin, kendine geliflin de bafllang c olmufltur. Bugün Azerbaycan çok güçlü bir orduya, dünyada örnek gösterilen bir ekonomik geliflmeye kavuflmuflsa u rad klar bu vahfletten ders ald klar içindir. Ben, burada as l kendi içimize bakmak gerekti ini düflünüyorum. Daha geçenlerde ayd n geçinen bir tak m insanlar Ermenilerin büyük felaket olarak ifade ettikleri sözde soyk r m için özür dileyecek kadar gaflet ve stanbul Azerbaycan la Dayan flma ve Kültür Derne i Baflkan ve Azerbaycan Dernekleri Federasyonu Genel Baflkan Yard mc s Yener KAZAK delalet içinde olmufllard r. Bu ayd nlar m z konuyla ilgili Ermeni ve Ermeni yanl s kaynaklar d fl nda hiçbir bilgiye sahip de ildirler. Bunlardan Kezban Hatemi Anadolu da yaflayan Ermenilerin hesab n sorarken bundan yüzy l önce Erivan da yaflayan Türklerin say s n n Ermenilerden çok oldu unu ve bugün neden tek bir Türk ün bile Erivan da yaflamad n bilmiyordu ve ne ac d r ki bunlar ilk kez duyuyordu. flte bizim ayd nlar m z n hali pür melali böyleydi. Beni dinledi iniz için teflekkür ederim. diyerek konuflmas n son verdi.