Yrd. Doç. Dr. Seda HATİPOĞLU

Transkript

1 OKUL SERVİS ŞOFÖRLERİ EĞİTİCİ EĞİTİMİ SEMİNERİ Yrd. Doç. Dr. Seda HATİPOĞLU Gazi Üniversitesi Trafik Planlaması ve Uygulaması Anabilim Dalı Nisan ANTALYA

2 KONU TRAFİK İÇİNDE ÇOCUK Fiziksel Bilişsel Ruhsal

3 AMAÇ BİLGİ Bilmediklerini Öğretmek Bildiklerini İçselleştirmek Farkındalık Yaratmak

4 YÖNTEM BİLGİ Öğretmek Hissettirmek (Vicdanlarına Dokunmak)

5 HEDEF OKUL SERVİS ARACI SÜRÜCÜLERİNİN; ÇOCUKLARIN TRAFİK İÇİNDE YAŞADIKLARI DEZAVANTAJLARI BİLMELERİ GEREK ARAÇ İÇİNDE GEREKSE İNİP BİNME ANINDA BU DEZAVANTAJLARI GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURARAK HAREKET EDEBİLMELERİ

6 Okul Servis Araçları bir çok açıdan en önemli ulaşım sistemlerinden biridir. Ebeveynlere kolaylık Kent trafiğine olumlu etki Güvenli Çocuk Psikolojisine Olumlu katkı (Arkadaşları ile daha mutlu, aileden bağımsız tek başına yolculuk yapma imkanı, vb)

7 Ebeveynlere Kolaylık Özellikle büyük kentlerde Mesafeler uzak ilkokul ve ortaokul çocukları tek başına toplutaşım araçlarını kullanmada güçlük çekiyor Tek alternatif EBEVEYNLERİN OKULA GÖTÜRÜP GETİRMESİ

8 Kent Trafiğine Olumlu Etki Okul servis araçları olmasa.. Artan özel araç sayısı Artan trafik yoğunluğu

9 Güvenli A.B.D Ulaşım Departmanı raporlarına göre; Çocukların okula geliş-gidişlerindeki en güvenli ulaşım aracı: Okul Servis Aracı Özel araç ile kıyaslandığında 4 kat daha güvenli Çünkü araç çocuk güvenliği göz önüne alınarak dizayn edilmiş sürücüsü, sürücülüğü meslek olarak yapan kişi

10 Çocuk Psikolojisine Olumlu Katkı A.B.D Ulaşım Departmanı raporlarına göre; Servisle yolculuk eden çocuklar; arkadaşları ile daha mutlu aileden bağımsız tek başına yolculuk yapma imkanı, vb

11 İSTEMEDİKLERİMİZ Öğrencileri taşıyan servis aracı kaza yaptı Adana'da meydana gelen kazada 15 öğrenci ile servisin sürücüsü yaralandı. Bedri M. yönetimindeki okul servisi öğrencilerin evlerine dağılımı sırasında iddiaya göre dikkatsizlik sonucu yol kenarında park halinde bulunan kamyona çarptı. Kazada çarpmanın etkisiyle serviste bulunan 15 öğrenci, çeşitli yerlerinden yaralandı. İlk müdahalenin kaza yerinde yapıldığı öğrencilerin sağlık durumlarının iyi olduğu belirtilirken, kazayla ilgili soruşturma başlatıldı

12 İSTEMEDİKLERİMİZ Edirne de servis aracı kamyonete çarptı. Kazada 6 öğrenci hafif şekilde yaralandı. Kazadan yara almadan kurtulan öğrencilerden Serkan, "23 Nisan törenleri için Selimiye Meydanı'na gidiyorduk. Birden çarpıştık. Çok kötü bir şeydi bana bir şey olmadı ama arkadaşlarıma çok üzüldüm" dedi (Nisan, 2013).

13 İSTEMEDİKLERİMİZ Samsun'da meydana gelen trafik kazasında öğrenci servisi ile tır çarpıştı, kazada 3 öğrenci yaralandı (Mart, 2013) Aydın da öğrenci taşıyan servis minibüsü ile yan yoldan çıkan hafif ticari araç çarpıştı. Yaşları 8 ile 16 arasında değişen 12 öğrenci kazada yaralandı (Mayıs, 2014) Balıkesir de meydana gelen trafik kazasında öğrenci taşıyan servis kaza yaptı. Kaza sonucu 13'ü öğrenci ve şoför ile birlikte toplam 14 kişi yaralandı (Ekim, 2014) (Video)

14 İSTEMEDİKLERİMİZ Bursa da, küçük Doğa (8), dün Çetin Ö. yönetimindeki okul servisine binerek evinin önüne geldi. Ancak küçük kızın inip önünden geçmek istediği servis aracı aniden hareket etti. Aracın çarparak ağır yaraladığı Doğa, kurtarılamadı. Servis sürücüsü Çetin Ö. gözaltına alındı. (Aralık, 2014)

15 İSTEMEDİKLERİMİZ Samsun da servis şoförünün evine 300 metre uzakta bıraktığı 9 yaşındaki Yeşim, buz ve karla kaplı yolda evine ulaşmaya çalışırken fark edemediği sulama kanalına düşüp boğuldu. Servis şoförü Yusuf S. tutuklandı.

16 BUNLAR YAŞANMASIN EĞİTİM FARKINDALIK

17 Okul servis aracı sürücüleri eğitimi dünyanın birçok kentinde mevcut ÖRNEK: Alberta (Kanada) Program Adı: Okul Servis Aracı Sürücüleri Geliştirme Programı Başlangıç: 1984 Süre: 16 saat Ölçüm: Yazılı test-yolda değerlendirme-araç denetimi Konular: Trafik kuralları Mevzuat Davranış ve stres yönetimi Sorun çözme kabiliyeti Trafik içinde çocuğu tanıma İlk yardım Yol Bilgisi Kış sürüşü Sertifika veriliyor Zorunlu değil ancak okullar sertifikayı görmek istiyor.

18 TRAFİK KAZALARINDA ÇOCUK

19 Trafik Kazalarında 0-14 Yaş Ölüm Oranları (2012) Ülke Trafik Kazalarında 0-14 yaş ölüm oranları (%) Hollanda 2.87 Finlandiya 2.74 Sırbistan 2.74 Kanada 2.74 İrlanda 2.69 İngiltere 2.67 Polonya 2.43 Almanya 2.15 Portekiz 2.13 İspanya 2.04 Japonya 2.02 Kore 1.93 Yunanistan 1.93 Macaristan 1.88 İtalya 1.58 Ülke Trafik Kazalarında 0-14 yaş ölüm oranları (%) Kamboçya 8.29 TÜRKİYE 7.00 Malezya 6.97 İsrail 6.45 Kolombiya 5.41 Jamaika 4.62 Slovenya 4.25 Danimarka 4.09 Y.Zelanda 3.87 Belçika 3.61 A.B.D Fransa 3.23 İsveç 3.13 İsviçre 3.13

20 Dünya Sağlık Örgütü nün yayınlamış olduğu raporlara göre, Asya kıtasında çocukların sakat kalmasının 5 sebebinden biri TRAFİK KAZASI

21 Trafik kazası sonrası çocuk Trafik kazası yaşayan bir çocuk birkaç gün bu şoktan çıkamayabilir. Bu şokla birlikte çocukların dili tutulabilir, kekemelik başlayabilir. Çocuktan çocuğa travmanın etkileri ve görülme zamanı değişiklik gösterir. Bazı çocuklarda semptomlar travmanın hemen sonrası da gözlenirken, bazı çocuklarda birkaç ay sonra veya birkaç yıl sonra gözlenebilinir.

22 Trafik kazası sonrası çocuk Trafik kazası sonrası çocuklarda çok çeşitli semptomlar gözlenebilinir. Bunlar; Altını ıslatma Ağlama nöbetleri Gece kabusları Uyku düzensizlikleri İştah azalması Davranış problemleri Tırnak yeme Hırçın davranma İçe kapanma ve sessizlik Konsantrasyon problemleri, vb

23 Trafik kazası sonrası çocuk Trafik kazasına şahit olan veya trafik kazası yaşayan çocukların mutlaka gözlem atlına alınması ve psikolojik destek görmesi gerekmektedir. Gelecekte bu travma çeşitli psikiyatrik bozukluklara neden olabilir; davranış bozukluğu, yaygın anksiyete bozukluğu, fobiler vb. gibi.

24 ÇOCUKLARIN TRAFİK KAZASI YAŞAMALARI YADA KAZAYA ŞAHİT OLMALARI UNUTULMAYACAK BİR TRAVMA ÇEŞİDİDİR.

25 HAYATLARI BOYUNCA UNUTAMAYACAKLAR.

26 HAYATLARI BOYUNCA UNUTAMAYACAKLAR.

27

28 TRAFİK ORTAMINDA ÇOCUK

29 FİZİKSEL Boy Boyları kısa olduğu için yola tam hakim olamazlar. Yoldaki objelerden (Parketmiş araçlar, reklam levhaları vs.) yolu görmekte güçlük çekerler Araç sürücüleri çocukları görmekte güçlük çeker.

30 Yetişkin görüşü

31 Çocuk görüşü

32 Biz böyle görürken.. Çocuklar böyle görüyorlar

33 FİZİKSEL Duyma Çocuklar duydukları seslerin ne sesi olduğunu algılamakta güçlük çekerler. Çocuklar ilgilerini çeken bir sesi dinlerken aynı zaman diliminde kulaklarına gelen başka bir sesi algılamakta güçlük çekerler. Örneğin arkadaşını dinleyen bir çocuk yaklaşan araç sesini duymayabilir. Duydukları sesin geldiği yönü ve sesin uzaklığını algılamakta güçlük çekerler.

34 FİZİKSEL Görme Derinlik algılamaları yetişkinlere göre daha azdır. Aracın kendisinden ne kadar uzakta olduğunu algılamakta güçlük çekerler. Objelerin geliyor mu, gidiyor mu yoksa hareketsiz mi olduğunu algılamakta güçlük çekerler.

35 BİLİŞSEL Düşünme Tarzı Çocuklar 9 yaşına gelene kadar tehlike kavramını algılamakta güçlük çekerler. Sürücülerin hata yapabilecekleri gibi bir düşünceye sahip değildirler. Özellikle erkek çocuklar, arabaları trafik içindeki bir eleman değil de büyüyünce elde edeceklerine inandıkları bir oyuncak olarak görürler. Zaman zaman gerçek ve hayali karıştırırlar. Son derece sabırsız ve atılganlardır Bir anlık zaman diliminde tek bir şeye konsantre olabilirler Karışık trafik durumları ve kurallarını algılamaktan yoksundurlar

36 BİLİŞSEL Düşünme Tarzı Çocuklar onlara anlatılan kuralları birebir kabullenirler, yorumlama yetenekleri ve sezgileri gelişmemiştir. (Örneğin Almanya da yapılmış bir çalışmada; 3-6 yaş arası 10 çocuğa Yaya geçitleri karşıdan karşıya geçmek için en güvenli yerlerdir cümlesi başka bir ek açıklama yapmadan öğretilmiştir. Daha sonra bu çocuklar yaya geçidi olan bir yola götürülmüş ve karşıya geçmeleri istenmiştir. Çocukların hiçbiri trafiği kontrol etme gereği duymamış ve hepsi yaya geçidinden kontrolsüz bir şekilde karşıya geçmeye çalışmışlardır) Aracın durması için bir zaman gerektiğini düşünemezler. Kendileri nasıl istedikleri an durabiliyorlarsa, araçlarında aynı şeyi yapabileceğini düşünürler.

37 Yaşa göre Trafik ortamında bilgiyi anlama, anlatılan bilgiyi özümse yetenekleri ve trafik içindeki davranış şekilleri çocukların yaşına göre değişiklik göstermektedir. Çocukların yaş gruplarına göre trafik içindeki konumları 4 ana gruba ayrılabilir

38 Yaşa göre 2 yaşa kadar; çocuk trafiği en basit şekliyle başka bir deyişle resim olarak algılar. Hafızasında, trafikte gördüğü hiçbir objenin kalıcılığı yoktur. Örneğin çocuğun 1 sn önce gördüğü araç onun görüşünden çıktıysa o araç artık yoktur. 2-6 yaş arası; çocuk dünyayı ve trafiği benmerkezci olarak görür. Tüm hareketlerini kendi bakış açısı, hisleri, beklentileri ve korkuları yönlendirir. Eğer yaklaşan aracı görüyorsa, sürücünün de kendisini gördüğünü kabul eder. Trafikte ne kadar hızlı hareket edersem, risk o kadar çabuk geçer olgusu vardır. Trafikte konsantre olması gereken şeylerin önem sırasını ayırt edemez. Örneğin yaklaşan bir aracın hızı ve yakınlığındansa rengi dikkatini çekebilir. Perspektif olgusu tam oturmamıştır, yaklaşan aracın kendisine olan uzaklığını kestiremez.

39 Yaşa göre 6-12 yaş arası; trafikte ben merkezcilikten çıkıp kendini diğer insanların yerine koymaya başlamıştır. Zaman, hız gibi soyut kavramlara tamamen hakim olmamakla birlikte, okul mesafesi, araç büyüklüğü gibi somut kavramlara hakimdir. Trafiği kapalı ortamda değil, gerçek ortamında tanımaya başlar yaş arası; trafikte hem somut hem de soyut kavramları kavrayabilir. Trafik içindeki durumunu belirler ve riskten kaçınır. Trafik içinde daha önce karşılaşmadığı durumlar için muhakeme yapabilir.

40 Risk Algısı Çocukların trafik içindeki risk faktörünü 4 temel alt faktör oluşturur. gelişimsel faktörler (yaş, fiziksel gelişim), ailenin trafik eğitimindeki rolü ve kontrolü, çocuğun psikolojik ve davranışsal karakteri (hiperaktivite, depresyon), çocuğun yaşadığı çevredeki trafik akışı

41 Risk Algısı Çocukların trafikteki risk bilinçleri trafikteki 4 ana grupta sınıflandırılmıştır: Dar risk bilinci: Tehlikeyi olduğu an algılar. Bu nedenle tehlikeden kaçınması imkansızdır (5 yaş civarı). Biriktirilmiş risk bilinci: Belirli durumların tehlikeli olduğunu bilir. Örneğin bisikletle yokuş aşağı hızlı gitmenin tehlike yaratacağını bilir ve bundan kaçınır (8 yaş civarı). Koruyucu (önleyici) risk bilinci: Riskli durumları bilir ve kaçınmak için önceden önlem alır. Örneğin yolda karşıya daha güvenli geçebileceği yeri arar, yolunu uzatsa bile güvenli yerden geçmeye özen gösterir (10 yaş civarı). Ergenlik risk bilinci: dediğimiz ergen çağında risk alışkanlıklarını tanımlamak güçleşir. Çünkü bu çağda risk bilinci yaş gereği tam olarak oturmasına rağmen çocukta aşırı kendine güven ve bana bir şey olmaz duygusu da gelişmiştir. Özellikle kendi yaşıtları arasında trafikte aldığı risk fazlalaşır.

42 Risk Algısı Risk Algısını Azaltan Sebepler Fiziksel hareketsizlik, Dış uyarıların fazlalığı ve çocukların zamanlarının büyük kısmını televizyon ve bilgisayar başında geçirmeleri Araç sayısının artması, Çocuk oyun alanlarının azalması, Şehirlerin trafik probleminin artması Ailelerin trafik karmaşasından korkmaları ve çocuklarının yaşı elverse bile trafik içinde yaya yada bisikletli olarak yer almalarını istememeleri, çocukların trafiği zamanında ve yerinde tanımasını engellemeleri Özellikle 8-12 yaş arası çocuklarda trafik algısı yaşlarının gerektirdiği düzeyde gelişememektedir

43 Bu bilgiler ışığında. DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER!

44 Servis araçları sınıfların bir uzantısı Ama idare edilebilmesi ve güvenliğinin sağlanması sınıftan daha zor! Çünkü farklı yaş grupları var.

45 Dikkat edilmesi gerekenler Çocukların, trafik içindeki fiziksel (boy, duyma, görme) dezavantajları olduğunu sakın göz ardı etmeyelim. Yetişkinlerin görebildikleri, duyabildiklerini çocuklar Göremeyebilirler. Duyamayabilirler DİKKAT EDELİM!

46 Dikkat edilmesi gerekenler Çocukların düşünce tarzı, trafik algısı, trafikte risk algısı yetişkinler gibi değildir. Sizin çocuk için bu nu düşünür, şöyle hareket eder, bundan kaçınır diyebileceğiniz trafik durumlarını çocuk düşünemeyebilir. Bu nedenle çocuğun nasıl düşüneceğini bilelim, ona göre hareket edelim. DİKKAT EDELİM!

47 Dikkat edilmesi gerekenler Servis araçları genelde farklı yaş gruplarından oluşan çocukları taşımaktadır. ve Çocukların trafik ve trafikte risk algısı yaşlarına göre değişiklik göstermektedir. Bunu unutmayalım. DİKKAT EDELİM!

48 Dikkat edilmesi gerekenler Çocukların trafikte davranışları ve trafikte risk algıları cinsiyetlerine göre de değişiklik göstermektedir. Dünya Sağlık Örgütünün yapmış olduğu bir çalışmaya göre; Erkek çocukların kız çocuklarına göre trafik içindeki risk oranı, 1-4 yaş arası aynı 5-9 yaş arası 1.5 kat yaş arası 2 kat daha fazladır. (Hiperaktivite erkek çocuklarında daha fazla görülür, kız çocukları daha çabuk olgunlaşır,erkek çocuklar yetişkinlerin sözünü dinleme konusunda kız çocuklara göre daha gönülsüzdürler) DİKKAT EDELİM!

49 Çocukların henüz fiziki ve ruhsal gelişmelerinin devam etmesinden dolayı trafik risk algısı, yetişkinlere oranla daha azdır. Bunun ne kadar iyi bilir ve ona göre davranırsak o kadar güvenli servis taşımacılığı yapabiliriz.

50 EMANETİNİZ GELECEĞİMİZ

51 Kaynaklar BAY, N., AKDUMAN, G. & ALİSİNANOĞLU, F. (2009). Trafik Kazalarının Çocuklar Üzerine Etkisi. Ulaşım ve Trafik Güvenliği Dergisi, 3 (1): BLY, P., JONES, K. & CHRISTIE, N. (2005). Child Pedestrian Exposure and Accidents - Further Analyses of Data from a European Comparative Study. Road Safety Research Report No. 56. London: Department for Transportation. CHRISTOFFEL, K., DONOVAN M. & SCHOFER J., (1996). Psychosocial Factors in Childhood Pedestrian Injury: a Matched Casecontrol Study. Pediatrics, 97: ÇOCUK TRAFİK EĞİTİMİ ÇALIŞTAY RAPORU. (2013). Emniyet Genel Müdürlüğü, Trafik Hizmetleri Başkanlığı, Ankara. DaCoTA. (2012). Children in Road Traffic DRAGUTINOVIC, N. TWISK, D.A.M. (2006). The effectiveness of road safety education: a literature review. SWOV, Institute for Road Safety Research. Leidschendam. GREGERSEN, N. P. & NOLEN, S. (1994). Children's Road Safety and the Strategy of Voluntary Traffic Safety Clubs. In: Accident Analysis and Prevention, 26: HATİPOĞLU, S., ÖZDEMİR S. &ARIKAN ÖZTÜRK, E. (2012). Türkiye de İlköğretim Okullarında Verilen Trafik Eğitiminin Farklı Ülkelerde Verilen Eğitimle Karşılaştırılarak İncelenmesi ve Geliştirilmesi İçin Öneriler. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 12, Sayı 2, 9-22 HATİPOĞLU, S. (2011). Okul Öncesi Çağı Çocuklarının Trafik Bilgi ve Algıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi. Sayı 3, INTERNATIONAL TRAFFIC SAFETY DATA AND ANALYSIS GROUP. (2013). Road safety Annual Report, OECD. JONAH, B. A. & ENGEL, G. R. (1983). Measuring The Relative Risk of Pedestrian Accidents. Accident Analysis and Prevention, 15: KAVSIRACI, O. (2014). Örgün Eğitimde Sürekli ve Uygulamalı Trafik Eğitiminin Çocukların Trafik Bilgi ve Algısına Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Polis Akademisi Başkanlığı, Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Ankara. PAYAM, M. (2012). İlk ve Ortaöğretim Okullarında Trafik Eğitimindeki Temel Sorunlar: Siirt İli Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Polis Akademisi Başkanlığı, Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Ankara. RAFTERY, S.J. & WUNDERSİTZ, L.N. (2011). The Efficacy of Road Safety Education in Schools: a Review of Current Approaches. The University of Adelaide. ROBERTS, I. & NORTON, R. (1994). Auckland Children s Exposure to Risk as Pedestrians. New Zealand Medicine Journal, 107: TOMBAKLAR, Ö.H. (2002). Çocuklar Ve Trafik Kazaları. Uluslararası Trafik ve Yol Güvenliği Kongresi. Ankara: Forum Fuarcılık QURAISHI, A. Y., MICKALIDE, A. D.& CODY, B. E. (2005). Follow the Leader: A National Study of Safety Role Modeling Among Parents and Children. Centre for Automotive Safety Research (CASR), Adelaide. ZEEDYK S. & Wallace L. (2001). Children and Road Safety: Increasing Knowledge Does Not Improve Behaviour. British Journal of Educational Psychology, 71: