Recep Çak, Salim Aslanlar,M. Zeki Çelebi

Transkript

1 Demiryollan ile Yolcu Taşımacıhğl ve Yolcu Vagonu Oı1 R.Çak, S.Aslanlar, M.Z- DEMİRYOLLARI İLE YOLCU TAŞlMACILlGI VE YOLCUVAGONU ONARIMI Recep Çak, Salim Aslanlar,M. Zeki Çelebi Ozet-Genel tanım olarak Ulaştırma, malların ve insanların bir noktadan diğer noktaya taşımasıdır. Ulaştırmanın ekonomideki yeri ve önemi tartışmasızdır. Ulaştırma hizmeti bütün toplumun ekonomik toplumsal yapısını etkilemekte ve üretkenliğin artmasında önemli rol oynamaktadır. Tarih boyunca insanlık değişik ulaşım sistemleri geliştirmiştir. Günümüzde belli başlı ulaşım sistemleri olarak, Karayolları, Demiryolları, Havayolları, Soyolları sayılabilir. Bu ulaşım sistemlerinin her birinin kendine göre üstünlükleri vardır. TCDD'nin kullanmakta olduğu yolcu vagonları belli zaman aralıklarında onarımlarının yapılması gerekmektedir. Bu onarımı yapılacak vagonların kısa zamanda onarımları yapılarak işletmelere teslim edilmesi gerekmektedir. Anahtar kelimeler: Ulaşım, Demiryolları, Yolcu vagonu, Transport Absıract-As a general description, Transportation means to arry the goods and passengers from one point to another. The scope and importance of transportation in the economy are beyond of any debate. Transportation services effects econoınical and social life of the community and have an important role to improve productivity. Mankind has developed various transportation systems through history. Today, Highways, Railways, Airlines and Canal and Maritime transportation can be mentioned as main transportation systems. Every one of them possesses certain advantages. The C oaches belonging to TCDD need maintenance and repair at certain intervals. These Coaches need be repaired and maintained and delivered to the relevant organizatons in a short time. Key words: Transportation, Railways, Passenger coach, Carrier R. Çak, S. Aslanlar, M.Z. Çelebi; SAÜ Teknik Eğit. Fak. Esentepe Kampüsü, ı. GİRİŞ Demiryolları ile taşımacılıkta ülkemiz ilk önce ı yılında Aydın-İzmir illerimiz arasında Osman! zamanında tanışrruştır. Dünyada ise ilk önce İngil te e 1830'lu yıllarda demiryolu ile taşımacılık başlarrı.ı! Demiryollan yapınuna 1950 yıllanna kadar ağı verilmiş ve yol uzunluğu 7357 lan'ye ulaşmıştır yılları arasında ise sadece 1034 kın'lik demir) yapılmıştır. Demiryollan ile yolcu ve yük taşımacılığında kullanı enerji, yapılması gereken yol yatırımı ve yol yapımı i gerekli saha ile işletmeciliğinde çevreye verilen zaraı iş kazaları karayollarına göre çok daha azdır.. konularda diğer ulaştırma sektörleri ile mukayese tezimizde anlatılmıştır. Ülkemizde yolcu vagonlarıı imalatı, onarımı ve yolcu vagonlannın tipi ve bölümleri hakkında bilgiler verilmiştir. [ 1,2,3] Demir yollarımızda çalışma 1080 adet yolcu vag(j ( 1997 tarihi itibariyle) mevcuttur. Yol cu vagonlar1r imalat ve bakımlannı Türkiye Vagon Sanayi A yapmaktadır. Ancak TÜV ASAŞ programının yağ olması nedeniyle ağır balam gerektiren (V3) b vagonlarının onanmlarını 3. Şahıslara ihale yolu yaptırmaktadır. Mert Makine Ülkemizde Yol cu va go onarmak üzere TCDD'den demiryoluna bağlantı iz alan ilk fııınadır. 1996'da Mert Makine ilk atölye Arifiye istasyonuna bağlı demiryolundan mak bağlantısı yaparak atölyesine içine 5 vagon ala şekilde iki hat döşeyerek kurmuş idi. Ancak artan vag sayısında ve vagonların yer değiştirmesinci kaynaklanan problemleri ana işietmemize yakın saru vagon taşıyan araba (Transport) bu çalışmada yaparak vagonluk bir vagon onarım ve park sahası oluşturdt Bu sayede hem vagon manevralan kolaylaşmış hen makaslı ray bağlantılanyla yapıldığında en fazla 4 vag alabilecek sahaya 1 O vagon aldırmış olduk. Böyle manevralardan kaybettiğimiz zamanı da kazanmış old Ayrıca onanın hattımızı, demonte, kumlama, boyama montaj hatları olarak daha verimli kullanma imkan: sahip olduk. 142

2 DemiryolJan ile Yolcu Taşımacılığı ve Yolcu Vagonu Onannıı R.Çak, S.Aslanlar, M.Z.Çelebi ll. YOLCU V AGONLARI Il.l. Yolcu Vagonlarının Imalatı Aşağıda bir yolcu vagonunu oluşturan ana komple ve detayları genel olarak verilmiştir. 1 OOO'e yakın UIC'nin yayınlanmış standartları vardır. Bunlar aynı zamanda yolcu vagon işletmeciliğinde uyulacak standartları da tayin etmiştir.[ 4,5,6] 0.2. Yolcu Vagonlarının Revizyonu Yolcu V agonlarının Genel Tasarımı Yolcu vagonunu oluşturan ana bölümler vagon sandığı Şase Yan duvar lar çeliği Dam çeliği Sahanlık, WC, El Yıkama, Koridor ve Kampartman çeliği Vagonun yürüme takımları (Bojileri) Tekerler Boji Şasesi V agonun iç giydirilmesi Koltuklar (Pulman tipi koltuklar, kuşetler, ikili veya üçlü kampartman koltukları, yataklar) İç kaplama malzemeleri (Ahşaplar, Kontratabla, formikalar, cam yünleri) Kimyasallar, Boyalar, İzolasyon malzemeleri, Macunlar Elektrik Tesisatı malzemeleri, kablolar, aküler, yüksek gerilim sandığı ve aksesuarları Elektrik sobaları Sıcak sulu veya buharlı ısıtma malzemeleri, Brülörler, sıcak su kazanları,sıcak su ve buhar tesisatı boruları ve vanaları Fren tesisatı malzemeleri, borular, hortumlar, vanalar ve valfler Vagonlann birbirleriyle müşterek çalışmasını gerektiren cer ve koşum takımları tamponlar, cer kancası, cer tüpü gibi. Yol cu V agonları İle İlgili Standart Yolcu vagonlannın imalatında ve üzerine monte edilen bütün malzemelerin imalat ve montajında uyulması gereken uluslar arası standartlar vardır (UIC). Bu standartıara uygun olmayan vagonlann uluslararası demiryollarına çıkmasına izin verilmemektedir. Yolcu Vagonu imalatı ve onarımlarında uyulması gereken standartları (UIC) belirleyen Uluslar arası Demiryolu Birliğinin genel sekreterliği Paris 'tedir. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD)'da bu birliğe üyedir. Birlik toplantılannda alınan kararlar doğrultusunda, ihtisas komisyonlarınca hazırlanan UIC standartları (Fişleri) Fransızca, Almanca ve İngilizce olarak yayınlanmaktadır. Yol cu vagonlanrun imalatında uyulması gereken uluslar arası standartlar olduğu gibi TCDD'nin yayınladığı onarım talimatlan da bulunmaktadır. Demir yollarımızda yolcu vagonlarının tamiri aşağıda belirtildiği şekilde gruplara ayrılınıştır.[4,5,6,7] I.nci tamir grubu (Vl) Revizyonu Yol cu vagonlarının periyodik olarak iki yılda bir yapılan hafif onarımı. II.nci tamir grubu (V2) Revizyonu Yol cu vagonlarının periyodik olarak iki yılda bir yapılan Vl onarımının dördüncüsünde yapılan onarım türü. III.ncü tamir grubu (V3) Revizyonu Yol cu vagonlarının periyodik olarak yapılan V2 onarımının üçüncüsünde yapılan ağır onarın1 tüıü. (VO) Revizyonu Ara satbalarda yapılan hafif bakıma VO Bakım denir. Buna örnek verecek olursak cam değjşimi gibi. (VS) Revizyonu Kazaya uğranuş ve bunun sonucunda hasara uğramış vagonların onarımına V5 Onarımı denir. Yolcu Vagonlarının Revizyonunda Yapılacak Işlemler Aşağıda yolcu vagonların1n onarılınası (Revizyon) çalışmalarında yapılacak işlemler V2 tanlir grubu için anlatılmıştır. Hareket Kısımları Tekerlekler Dingil yatakları Taşıma Sustalan Susta askıları P lakdögardlar Tekerlekler: Çıkartıhr, temizlenir, tekerlek gövdesi muayene Diğer tamirleri yapılır. Gerekirse tekerlek değiştirilir. Dingil Yataklan: Buvatagresler çıkartılır, temizlenir, muayene ve 143

3 6.Ci1t, l.sayı (Mart 2002) Demiryollan ile YoJcu Taşımacılığı ve Yolcu Vagonu O ar R.Çak, S.Aslanlar, M.Z-, eı Taşıma sustaları: Çıkartılır, temizlenir, tazyik tecrübesi yapılır, yaprak araları yağtanır, gerekirse Susta askıları: Menot ve menot pernaları değiştirilir. Menot muayene edilir ve yağlanır. Plakdögardlar: Muayene Boji Tekerlekler B eşik Sustaları Helezon Sustaları B eşik Boji Şasisi Tekerlekler: Çıkartılır, ternizlenir, tekerlek gövdesi muayene Beşik Sustalan: Çıkartılır, temizlenir, tamir edilir, tazyik tecıübesi yapılır ve yaprak aralan yağlan ır. Helezon Sustaları: Çıkartılır, tazyik tecrübesi yapılır, gerekirse sertleş tirilir. Beşik: Çıkartılır, temizlenir, ölçülür, sökülür. Yastıklar Boji Şasisi: Temizlenir, ölçülür, muayene ve tamir Şasi Tazyik N azıını Umumi Fren Muayenesi Fren Çubukları ve El Freni: Fren çubukla rı manivelaları sökül ür, ölçülür,.a) edilir, yağlanır. El freni aksarnı muayene edilir- vi temizlenir, muayene edilir, İçinden hava geçiri I en mili yağlamr. Fren Çubuk Regülatörü: Yerinden çıkartılır, sökilli tamir edilir, yağlanır, ayar Kondüvit Boruları: İki baştan hava üflenen serbestliğine bırakılır. Hava Depo lan: Çıkartılır, teınizlenir, ınua }'eı 5 atmosfer tazyikle tecrübe Fren Hortumları: Çıkartılır, muayene edi lir, es olanlar sökülür, tamir edilir, gerekirse yeni s i ı değiştirilir. Ventiller: Triblvalf, boşaltma ventilleri, ta cil va fle çıkartılır, muayene ve Fren S ilindiri: Çıkartılır, silindir temizlenit, kanal delikler tazyikli hava ile üflenir. Komple frı s ilindiri tecrübe Tazyik Nazımı: Çıkartılır, muayene ve tamir edilir Umumi Fren Muayenesi: Vagonun bütün tertib: yerine takıldıktan soma umumi hava kaçı: muayenesi ve çıkış tecrübesi yapılır. Dış Teferruat Parçaları Temizlenir, muayene edilir, ölçülür Cer Tertibatı Basamak demirleri ve tutarnakları muayene edil tahtaları tamir edilir, parlatılır. Koşum Takımları İç cer Tertibatı Koşum Takımlan: Çıkartılır, temizlenir, muayene edilir, yağlamr, gerekirse tamir edilir. Iç Cer Tertibatı: Cer çubukları, cer sustaları muayene edilir, yağlarur. Tamponlar Tamponlar Tevazün Tertibatı Tamponlar: Çıkartılır, sökülür, temizlenir, tamir edilir, yağlanır. Tevazün tertibatı: Sökülür, temizlenir, muayene edilir, yağlanır. Fren Fren Çubukları ve El Freni Fren Çubuk Regülatörü Kondüvit Borulan Hava depoları Fren Hortumlan Yentiller Fren Silindiri Vagon Sandığı İskeleti Muayene edilir, çelik vagonlarda pencere yuvalarır pası temizle mr, boyanır. Duvarlar, Dam, Taban Dış Duvarlar İç Duvarlar Tavan Dam Taban Dış Duvar lar: Duvar saclan ve tahtaları muayene tamir edilir, çürüyenler değiştirilir. GerelciJ macundan itibaren veya boyadan itibaren boyar. Duvar saclarımn iç taraflan süliyen ile boyanır. İç Duvarlar: Temizlenir, gerekirse cilalanır ve verniklenir. Muayene ve Tavan: Gerekirse sökülerek cilalanır veya boyamr. Dam: Temizlenir, saclar muayene ve tamir edı. Çürüyen yerler değiştirilir. Tekmil dam boyanır. Taban: taban tahtaları muayene ve tamir edı' muşamba tamir edilir, yağlanır. 144

4 6.Cilt, 1.Sayı (Mart 2002) Demiryollan ile Yolcu Taşımacıhğı ve Yolcu Vagonu Onarımı R.Çak, S.Aslanlar, M.Z.Çelebi 1 Kapılar WC Ve Su Tesisatı Pencere çerçeveleri Pencere Camları Pencere tevazün tertibatı Pancurlar Pencere kasa kısımları Pencere Havalandırma kapakları Perdeler V antilatör ler Pencere Çerçeveleri: Çıkartılır, tamir edilir, parlatılır. Tahta çerçeveler cilalanır. Kopmuş kayışlar değiştirilir. Pencere Camları: Macwı veya cam sabit lastikleri muayene edilir, Kırık camlar değiştirilir. Pencere Tevazün tertibatı: pencere kasası açılır. Parçalar tamir edilir, yağlanu. Pancurlar: Çıkartılır, Pencere kasa kısımları: Muayene edilir, iç kısımlar süliyen ile boyanır. Pencere havalandtrma kapakları: muayene ve tamir Perdeler: Çıkartılır, yıkanır, gerekirse değiştirilir. Vantilatörler: Çıkartılır, 1 İç Techizat Döşemeli kanepeler - Tahta kanepeler - Masalar - Bagaj yerleri - Sigara tablalan - Ayna, resim çerçeveleri, elbise askıları, termometre, yardımcı lamba sport Döşemeli kanepeler: Kanepe rninderleri, arkalıklar, yastıklar çıkartılır, Yüzleri sökülür, kadife yıkanır, gerekirse deri kaplanır. Muayene ve Tahta kanepeler: Sökülür, tamir edilir, gerekirse vemiklenir veya boyanır. tvlasalar: Çıkartılır, Bagaj yerleri: Sökülür, fıle tamir edilir veya yenisi ile değiştirilir. Boyalı demir çubuk yeniden boyanır. Sigara tablaları: Çıkartılır, tamir edilir, parlatılır. Ayna, resim çerçeveleri, elbise askıları, termometre, 1 yardımcı lamba sport: Çıkartılır, tamir edilir, cilalanır veya parlatılır. Geçit Tertibatı - Geçit Körlikleri - Geçit Köprüleri - Geçit parmaklıklan Geçit K öprüleri: Çıkartılır, Geçit Köprüleri: Gerekirse çıkartılır, Geçit Parmaklıkları: Çıkartılır, M us luklar Su borulan Su deposu Lavabo Lavabo dolabı Sabunluk Sifon ventili, kolu ve kapağı WC taşı Huni borusu Musluklar: Çıkartılır, tamir edilir, parlatılır. Su boruları: Muaeyene ve Su deposu: Çıkaıtılır, muayene ve Lavabo: Temizlenir, kırıksa değiştirilir. Lavabo Dolabı: Tamir edilir, boyanır. Sabunluk: Çıkartılır, Sifon ventili,kolu ve kapağı: Çıkartılır, WC taşı: temizlenir, gerekirse değiştirilir. Huni borusu: çıkartılır, Elektrik Temiratı Dinarn o Akümülatör Nazım Tevzi tablosu İç tesisat Akuplümanlar Dinaıno: Çıkartılır, temizlenir, sökülür, muayene ve tamri Şarj edilerek boyanır ve vagona takılır. Akümülatör: Çıkartılır, lavajı yapılır, Şarj yapılır, sandıklar boyanır, yerine konur. Nazım: Çıkartılır, temizlenir, ayar edilir, yıpranmış malzemesi değiştirilir, yerine takılır. Yagonda tecrübe Tevzi tablosu: Muayene ve İç Tesisat: İzolasyon tecrübesi yapılır. Akuplümanlar: Muayene ve Buhar Sofajı Borular ve radyatörler Kapama ve ayar tertibatı Sofaj çantalan Sofaj Hortumlan Borular ve radyatörler: Muayene ve tamir eclilir. Tecrübesi yapılır ve boyanır. Boru İzolasyonları Kapama ve ayar tertibatı: Sökülür, muayene ve Buharla tecrübe yapılır. Sofaj çantaları: Sökülür, temizlenir ve Sofaj Hortumlan: Çıkartılır, sökülür, ternizlenir, tamir edilir ve tecrübesi yapılır. Gerekirse hortum değiştirilir. 145

5 SAU Fen Bilim1eri Enstitüsü Dergisi Demiryollan ile Yolcu Taşımacılığı ve Yolcu Vagonu Onar R.Çak, S.Aslanlar, M.z.Çel Elektrik Sofajı Elektrik sobalan Buatlar, anahtar ve sigortaları Hat ve şebeke Akuplümanlar Elektrik Sobalan: Çıkartılır, sökülür, temizlenir, muayene ve Tecrübe Buvatlar,anahtar ve sigortalar: Sökülür, teınizlenir, muayene ve Hat ve Şebeke: Muayene ve tamir edilir, tecrübe Aküplümanlar: Muayene ve vagonu konusunda yatınm için öncelikle k.un...la c atölyelerin içine döşenen raylann ulusal demıry< hattına bağlı olması gerekmektedir. (Atölye içi r hatlarının olmadığı, hava yastıkları ile vagonu taşııı-ı müsait yapılmış özel zeminli atölyelerde Avrupa mevcuttur. Atölye içi vagonların yerleşimi, yer değiştiııne imkanl; (makas sistemleri) kapasite bakımından çok önemlid Çünkü vagonlann ağırlıkları (yaklaşık 40 ton) boy l (yaklaşık metre) olduğu için birbirleriyle onar safhalan için yer değiştiıınesi (manevra ) büyük külı olmaktadır. [6,7] Boya ve yazılar Vagonun dışı gerekirse macundan veya savdan itibaren boyanır. İç duvarlar yeniden cilalanır, verniklenir veya boyanır. Dış yazılar yeniden yazılır. Sabit yazı levhalan temizlenir, Yolcu Vagonu Onarımı Yapan Kuruluşlar Yukarıda bahsedilen tamir (Revizyon) işlemlerinin büyük çoğunluğu Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğüne bağlı ortaklığı olan Türkiye Vagon Sanayi A.Ş.(Tl)VASAŞ) 'ta yapılmaktadır. Ancak T(T'/ ASAŞ yeni vagonda yapmakta olduğundan bazı vagonlann bakımlannın 3. şahıslara yaptırılması 1990 yılından itibaren gündeme gelmiş ve bu amaçla özel sektör bu konuda yatırım yapmaya başlamıştır. III. SONUÇLAR ve ÖNERİLER Ülkemizde demiryolu işletmeciliği ve derrriryo araçlarının üretim ve onarımı Kamu sektörü tarafınd yapılmaktadır yılından itibaren T.C.D.D'nin bai kuruluşu olan Tüvasaş bazı yolcu vagonların onarırmnda özel sektörden yararlanmaya başlannşt Demiryollarırnızda kullanılan yaklaşık ( 1997 yılı) 1 O adet yolcu vagonunun 276 adedi 30 yaşın üzerinded Bu da gösteımektedir' ki yolcu vagonlarımn periyod bakımları ile beraber bu vagonlann modemize edilı1-ıe gerekmektedir. T.C.D.D 'ye bağlı fabrikaların dışında l konuda özel sektöre de görev düşmektedir. Dev1 Planlama Teşkilatı (DPT) 'nin sekizinci beş yıl kalkınma planında da özel sektörden yararlamlm.c tavsiye edilmiştir. Bu konuda ilk yatrrımım yapan MERT MAKINE HIRD.TİC.VE SAN.LTD.ŞTİ. mevcut 2800 m2'lik alana ancak 7 adet yolcu vagonu alabiliyorken ve bunlann birbirleriyle yer değiştiınıesi (manevra) büyük külfet iken yeni 3000 m2'lik alammızda 10 vagonluk yeni bir onarım sahası oluşturmuş bulunmaktayız. Bu sahada İşietmemize gelen yolcu vagonlanm üzerine alıp vagonun geliş yönüne doğru tam 90 ilerleyen bir vagon taşıma arabası yapmış bulunmaktayız. Bu araba sayesinde her bir vagon kendine ait yolda beklemekte ve vagonlar birbirlerinden bağımsız olarak yer değiştirebilmekte, hem zaman hem iş kaybını azaltmaktadır. Çünkü makas yardımıyla vagonlann yer değiştirmesinde çoğunlukla diğer vagonlarda da işlemler durmakta ve istasyonun vagon çekicisine ihtiyaç duyulmakta dolayısıyla manevra işlemi istasyon (Arifiye Gar Müdürlüğü) trafiğini de etkilemiş olmaktadır. Yolcu KAYNAKLAR [1] N.N Demiryollar Dergisi Sayı , sayfa ' 1938 [2] NN Osmanlıda Finans kaynakları [3] ÇAKAR, T. Ulaşımda enerji verimliliği, Clu Enerji Verimliliği Kongresi, sayfa 183, 3-5 Şubat 1 Ankara. [4] NN TCDD Cer Dairesi tamimleri. [5] NN TCDD Yük ve Yolcu v8.gonlan TCDD C Dairesi Başkanlığı, TCDD Matbaası [6] NN TÜVASAŞ Teknik Dokümanlan 989 [7] NN Mert Makina Teknik Dökümanları 146