Sayın Dr. Ömer MADRA, Gazeteci Yazar ve Açık Radyo Yönetmeni

Transkript

1 Sayın Dr. Ömer MADRA, Gazeteci Yazar ve Açık Radyo Yönetmeni 4 Temmuz 28 tarihinde saat 22: de NTV de, Sayın Oğuz Haksever in düzenleyip yönettiği, Küresel Gerçekler: Yarın İçin Şimdi adlı açık oturumda; uygarlıklar yaratan ve 21.yüzyılda da aynı işlevi sürdüren KÖMÜR konusunda, sadece internet bilgi kırıntılarından hareket ederek yapmış olduğunuz bilim dışı açıklama ve ileri sürdüğünüz tüm değerlendirmelerinizin hiçbirine, yıllarca bu sektörde bilim üreterek kömürün taşıdığı işlevleri ortaya koyan bilim adamları olarak, katılmadığımızı burada belirtmek isteriz. Böylesi bilimdışı bir üslûp kullanarak yapmış olduğunuz açıklama ve değerlendirmelerinizi derin üzüntüyle karşıladığımızı özellikle vurgulamak isteriz. Enerji konusunun gerek küresel ölçekte ve gerekse Türkiyemiz açısından, bilimsel ve teknik olarak araştırılması, politika üretimi ve sürdürülebilir kalkınmada enerji ve çevre konularında uzun yıllardır çalışmaktayız. Bu çalışmalarımız, kitap ve teknik raporlar halinde kamuoyunun dikkatlerine sunulmuştur (Arıoğlu-Yüksel, 1984; Arıoğlu-Tokgöz, 1993; Arıoğlu, 1994, 1996; Tokgöz-İzibelli, 1995; Arıoğlu-Yılmaz, 1997-a,b,c,d, 21, 22 a,b,c; Önder-Arıoğlu-Yılmaz-23; Yılmaz-Arıoğlu-23; Yılmaz-23; Tokgöz-25 a,b; Tokgöz, 26; Tokgöz-27a,b; Tokgöz, 28 ve M.M.O., 28). Akademik ve mesleki sorumluluğumuz gereği, konu ile ilgili önemli bazı analitik irdeleme ve değerlendirmelerimizi dikkatlerinize sunuyoruz: Dünyada fosil yakıtlardan kömürün, petrol ve doğal gaz rezervlerine göre daha eşit oranda dağıldığı, enerji kaynakları olmayan ya da kısıtlı olan veya tükenme sınırına ulaşmış olan ülkeler için giderek önem kazandığı bir gerçektir [(Şekil 1(a), Arıoğlu, 1994, 1996; Tokgöz, 25, 27 a,b ve 28]. Dünya kömür rezervi toplamı (taşkömür + linyit) 97.3 milyar ton, toplam kömür üretimi ise 4.9 milyar ton olarak rapor edilmektedir (IEA, 27-c). Dünya kömürlerinin statik ömrü 18 yıl, dinamik ömrü ise yaklaşık 152 yıl olarak hesaplanmaktadır. Dinamik ömür, petrolde 49 yıl, doğal gaz da ise 38 yıl olarak hesaplanmaktadır [(Şekil 1(b) Tokgöz, 25, 27 a,b ve 28; Arıoğlu 1994 ve 1996;]. Gerek rezerv boyutu gerekse coğrafi bölge itibarıyla petrol ve doğalgaza oranla gerek dünyada gerekse ülkemizde de çok daha yaygın bulunan kömürün, 2 li yılların ortaları ve sonrasında da birincil enerji kaynakları arasında güçlü bir konumu olacağı gerçeği burada oldukça önemlidir. Bu gerçeği özellikle, ilgili programda tarafınızdan Dünyada ve Türkiye de yeterli kömür rezervlerinin olmadığı yönünde ileri sürdüğünüz yanlış değerlendirmenize, yeterli ve gerekçeli bir yanıt olarak dikkatlerinize sunuyoruz. Ülkemizdeki kömür rezervi ise son arama çalışmalarıyla toplam 9 milyar tonun üzerinde olup, dinamik ömrü ise yaklaşık 8-1 yıl ile ülkemizin enerji ihtiyacına cevap verebilecek büklüktedir. Bu rakamların sondaj ve aramalarla daha da artacağı yönünde önemli bulgular vardır (MTA, 1993 ve 22). Dünyada fosil yakıtla çalışan termik santraller verimlerine (η) göre incelendiğinde; Rusya : % , CIS: % , Orta ve Doğu Avrupa: % gibi oldukça düşük verimlerle çalıştırılmaktadır. Bu düşük verim, rehabilite edilemeyen termik santralların

2 eski yakma teknolojilerinden kaynaklanmakta ve CO 2 emisyonunu da arttırmaktadır [Şekil 1(c)] (Tokgöz, 21, 25, 27a ve 27b ) yılları arası dünya elektrik enerjisi üretim projeksiyonunu incelendiğinde; özellikle kömürün birincil enerji kaynakları arasında ön plana çıktığı açıkça görülmektedir (Bkz. Şekil -1d). Doğalgaz da ise, 22 yılına kadar üretimin artacağı ve anılan bu yılda mevcut rezervlerindeki dinamik ömrüne bağlı tükenme ile bir kırılma noktasından sonra gerileyeceği görülmektedir (Bkz. Şekil -1d). (Bkz. Arıoğlu-Yüksel, 1984; Arıoğlu- Tokgöz, 1993; Arıoğlu, 1994, 1996; Tokgöz-İzibelli, 1995; Arıoğlu-Yılmaz, 1997-a,b,c ve d, 21, 22 a,b,c; Önder-Arıoğlu-Yılmaz, 23; Yılmaz-Arıoğlu-23; Yılmaz, 23; Tokgöz, 25-a,b, Tokgöz, 26, Tokgöz, 27-a,b ve Tokgöz, 28 ). Özellikle Çin in kömürde %1.55 olan rezerv kullanım oranı [(üretim/rezerv)x1] ile kömür üretiminde dünyada ilk sırada, ürettiği CO 2 emisyonu ile ABD den sonra 4.8 milyar ton mertebesiyle de ikinci sırada yer almaktadır. Çin in 24 yılı değerinin CO 2 emisyonunun 199 yılına göre artış oranı ise % 112 (1.12 kat) olarak hesaplanmıştır. Hindistan, Çin den sonra dünyada ikinci sırada yer alan kömür üretici ülkedir. Hindistan ın kömür rezerv kullanım oranı ise %.45 dir. Türkiye nin rezerv kullanım oranı ise %.4 mertebesindedir. Çin ve Hindistan, Kyoto sözleşmesine imza koymayan ülkeler arasındadır. 25 yılında milyar ton olan dünya toplam CO 2 emisyonunun yaklaşık %1 ini (241.9 milyon ton) Türkiye üretmiştir. Türkiye nin son 15 yılda ( döneminde) ürettiği toplam 2.85 milyar ton CO 2 emisyonunu, ABD sadece 6 ayda, AB ise 1 yıl içinde üretmiştir (Şekil 1) yılları dünya CO 2 emisyonu yaklaşık milyar ton olarak kestirilmiştir yılları hedeflenen emisyon indirimi 1.88 milyar ton CO 2 olarak hesaplanmıştır (Tokgöz, 27a ve 27b) [Şekil 1(e)]. 25 yılında Türkiye 3.4 ton CO 2 / fert mertebesiyle, 4.22 ton CO 2 / fert olan dünya ortalamasının yaklaşık 1.5 kat altında yeralmıştır. Burada dikkat çeken önemli bir husus; Avustralya ve AB üyesi 7 ülkenin fert başına CO 2 emisyonları Türkiye den oldukça yüksek olmasına karşılık; Portekiz (+%27), Yunanistan (+%25), İspanya (+ % 15), İrlanda (+ %13), İzlanda (+%1), Avustralya (+%8), İsveç (+%4) ve Norveç in (+%1) yük paylaşımı ndan (burden sharing) yararlandırılıp emisyon artımına izin verilmesidir. Türkiye bu durumu, Kyoto sözleşmesine imza koymadan önce olası yükümlülükleri açısından dikkatle gözden geçirmelidir. Türkiye de döneminde salınan toplam 2.85 milyar ton CO 2 emisyonun.93 milyar tonu ormanlarımız tarafından bağlanmıştır (Şekil 2). Elektrik üretiminden kaynaklanan CO 2 emisyonunda, özellikle 1997 yılı sonrası üretilen - bağlanan değerler arasındaki paralellik veya bire-bir ölçeğe yakın bir ilişki son derece dikkat çekicidir. Diğer bir anlatımla, ormanlarımız elektrik enerjisi üretiminden kaynaklanan CO 2 emisyonunu tamamını bağlayabilmiştir.

3 [η], TERMİK SANTRAL VERİMLERİ, (%) (c) [η]min=25.5 [η]max= 21.2 [η]min=16.7 [η]min= 42.1 % [η]max= 37.7 % 4 TURKİYE RUSYA OECD PASİFİK [η]= 29 (min) - 34(max) % [η] max= 28. % ORTA VE DOĞU AVRUPA 5 [η]max= 39.4 [η]min= 36.8 % [η] max= 26. % 1 CIS [η]min= 19.4 AVRUPA ABD [η] max= 36.6 % 1. [η] = 61.8e -,43[C], r 2 = [η] = 45.42e -,75[C], r 2 = [η] = 14.25e,32[C], r 2 = [η] = 32,768e,13[C], r 2 =, [η] = 91,63e -,114[C], r 2 =,71 6. [η] = 5.76e -,7[C], r 2 = [C], TERMİK SANTRAL KAPASİTESİ, (GWe) t = (1 / a) x ln [ (a x R / P) +1 ] 3 [η]min= 33.9 % 6 DÜNYA ELEKTRİK ÜRETİMİ (x Milyar KWh) (d) KÖMÜR DOĞAL GAZ PETROL CO2 EMISYONU (Gt = Milyar ton) CO 2 =.29[t] [t] r = HEDEFLENEN İNDİRİM (28-212) = 1.88 Gt CO PROJEKSİYONU KYOTO PARTİLERİNİN HEDEFLEDİĞİ İNDİRİM (e) DÜNYA ÜLKELERİ CO 2 EMİSYON İSTASYONLARI VE ÜRETİMLERİ (25) (t =1) (t =14) YILI KYOTO ANTLAŞMASI DÜZEYİ [t], DİNAMİK ÖMÜR (yıl) [R D.GAZ] =154x1 9 ton (b) [t KÖMÜR ] = 152 yıl [t PETROL] = 49 yıl [t D.GAZ] = 38 yıl [R PETROL] = 25x x1 9 varil (211x 1 9 tce) [R], REZERV (x1 9 ton) PETROL DOĞAL GAZ x1 9 varil (248x1 9 tce) KÖMÜR a = 1.5 % a = 2.5 % a = 3. % a = Üretim artış hızı, (%) P = Üretim miktarı, (ton/ yıl) [R kömür] = 97x1 9 ton Dünya CO 2 Emisyon İstasyonları WORLD STATIONARY ve Üretimleri EMISSIONS (Mt CO2/yıl) (milyon ton/year) KUZEY AMERİKA 6.71 Gt (24) 6 76 G t (25) AVRUPA(27) 4.12 Gt (24) 4.8 Gt (25) TÜRKİYE.29 G t (IEA-26).241 G t (TURKSTAT- 26) RUSYA : 1.52 Gt (24) 1.54 Gt (25) GÜNEY ASYA India: 1.1 G t (24) 1.15 G t (25) PASİFİK Japonya: 1.2 Gt (24) 1.21 Gt (25) DOĞU ASYA China: 4.8 Gt (24) 5.1 Gt (25) (a) KUZEY AMERİKA ORTA VE GÜNEY AMERİKA PETROL 11.6x1 9 vrl D.GAZ 751.6x1 9 vrl KÖMÜR x1 9 vrl BATI AVRUPA ORTA -DOĞU AVRUPA ve BDT AFRİKA AFRICA ORTA DOĞU 995.4x1 9 varil (24 x 1 9 tce) ASYA DEĞERLENDİRME NOTLARI: TOPLAM CO 2 ÜRETİCİ KAYNAK İSTASYONU(2) = adet (>.1 Mt CO2/yıl) TOPLAM CO 2 ÜRETİMİ (25) = Gt CO 2 (IEA, 27) TOPLAM CO 2 ÜRETİMİ (2) = 23.5 Gt CO 2 FOSİL YAKIT BAZLI TOPLAM SANTRAL SAYISI(2) = adet FOSİL YAKIT BAZLI TOPLAM CO 2 ÜRETİMİ (2) = Gt CO 2 (1Gt=1milyar ton) Dünyada.1 milyon tondan daha fazla CO 2 üreten fosil yakıt (kömür, doğal gaz, petrol) bazlı istasyon sayısı toplam 7887 adettir. Bu toplamın % 63 ünü enerji santralları, %15 çimento sanayi, % 8 rafineriler, % 6 petrokimya, %3.4 demir çelik sanayi oluşturmaktadır. 25 yılında, dünya toplam CO 2 emisyon üretimi Gt (milyar ton) olarak gerçekleşmiştir (IEA-27). Türkiye bu üretimden yaklaşık.29 milyar ton (IEA-27) ile %.88 (~% 1) gibi oldukça düşük bir pay almıştır (LUCF indirimi hariç). Dünyada büyük oranda CO 2 emisyonu üreten belli başlı ülkeler 25 yılı verilerine göre sırasıyla: ABD: 5.82 Gt, Çin: 5.1 Gt, Avrupa (27 ülke): 4.8 Gt, Rusya: 1.54 Gt, Japonya: 1.21 Gt, Hindistan 1.15 G t. N. TOKGOZ Şekil yılına ait, dünya fosil enerji kaynaklarının rezerv - üretim - tüketim büyüklükleri ile CO 2 emisyonlarının genel bir değerlendirmesi (Tokgöz,27 ve 28).

4 4 Σ SALINAN GHG = 3.58 milyar ton ( Dönemi) CO2 EMISYONU ( Milyon ton) Σ SALINAN CO = 2.85 milyar ton ( Dönemi) Σ (BAĞLANAN CO 2 ) LUCF =.93 milyar ton ( Dönemi) "LUC F" TARAFINDAN BAĞLANAN CO 2 EMISYO NU "LUCF " TARAFINDAN BAĞLANAN Σ CO 2 =.93 milyar ton ( dönemi) 5 ELEKTRİK ÜRETİMİNDEN KAYNAKLANAN CO 2 EMISYONU YILLAR N. TOKGÖZ Şekil 2. Türkiye nin 26 yılı GHG verilerine göre döneminde üretilen-bağlanan" CO 2 emisyonları ile elektrik üretiminden kaynaklanan CO 2 emisyonları (LUCF: Arazi Kullanımında Değişim ve Ormancılık) (Tokgöz, 27ave b) Küresel ve bölgesel coğrafyalar açısından değerlendirildiğinde; kömürün, petrol ve doğal gaz rezervlerine göre daha eşit oranda dağıldığı, enerji kaynakları olmayan ya da kısıtlı olan veya tükenme sınırına ulaşmış olan ülkeler için olağanüstü önem kazandığı bir gerçektir. Kömür ve su, ülkemizin de önemli ve yerli birincil enerji kaynaklarıdır. Kömüre dayalı termik santrallar için gerekli yakıt ihtiyacı kendi öz kaynaklarımızdan sağlandığında enerji arzı, daha güvenilir ve ucuz olmaktadır. Daha da önemlisi, kömürün maliyeti için ödenen paralar yurt içinde kalarak katma değer yaratmaktadır. Doğal gazda ise, son derece riskli ve bölgesel ilişkilerde baskı yaratıcı yabancı kaynak bağımlılığı ile durum bunun tam tersidir. Burada, Kyoto Protokolünün koyduğu kurallarla taraf ülkeleri enerji, sanayi, ulaşım ve tarım politikalarında fosil yakıt bağımlılığını azaltmaya zorlayan bir yaptırımlar bütünü olduğu ve Türkiye nin Kyoto protokolünü imzalayarak taraf olması durumunda; Kyoto madde 2 paragraf 1-a (v) e göre termik santraller, çimento fabrikaları rafineriler gibi sera gazı salımı yoğun olan sektörlere hiçbir teşvik, vergi muafiyeti, sübvansiyon vb. verilemeyeceği gerçeği de gözardı edilmemelidir. Zira bu durum, kısa veya uzun vadede gerçekleştirilecek mevcut santrallarımızın temiz yakma teknolojileriyle CO 2 salımlarını azaltacak şekilde yeniden yapılandırılmalarını engellemekle kalmayıp, Türkiye de bugün için % 25-3 arasında gerçekleşen kömüre dayalı enerji eldesini de ortadan kaldıracaktır. Bu durum ise, ülkemiz için ithâl kaynağa (özellikle doğal gaza) daha fazla yatırım ve daha fazla dış borca yönlenmek demektir. Yine ilgili programdaki tartışma sırasında, çevre ile ilgili olarak, temiz kömür teknolojisinin olmadığı tarafınızdan ifade edilmiştir. Gerek dünyada gerekse ülkemizde, çevre sorunları açısından uygun yöntemler ile uygun sınır değerleri sağlayacak kömür hazırlama, yıkama ve yakma konuları yanında, özellikle CO 2 emisyonunun termik santral baca gazlarından yakalanması ve depolanması (CO 2 Capture and Storage, see in IPCC, 25) konusunda oluşturulan son teknolojik birikimlerin de hızla artması, kömürün

5 önümüzdeki yüzyılın en gözde enerji kaynağı olacağı yönünde çok kuvvetli bilimsel bir bulgudur (Bkz,; Tokgöz, 28; MMO, 28; IEA, 27, a,b,c; Tokgöz, 27 a ve b; Tokgöz, 25 a ve b; IPCC, 25; Arıoğlu-Yılmaz, 22 c, Tokgöz 21). CO 2 salımlarını azaltacak teknolojiler konusunda ülkemizde özellikle, CO 2 in yeraltında depolanabilirliği ile ilgili ciddi bilgi noksanı vardır. Öncelikli olarak, CO 2 in yeraltında depolanmasında jeolojik depolama saha envanterinin ivedilikle oluşturulması kaçınılmazdır. Bu amaçla, MTA ve TPAO nun bugüne kadar gerçekleştirdiği 8-1 m den daha derin sondajlar bu konu kapsamında titizlikle irdelenmelidir. Özellikle karstik oluşumlar, tuzlu formasyonların yeraldığı derin sedimanter oluşumlar, bazalt ve organik materyal olarak şeyller, ekonomik olarak işletilemeyen kömür damarları, üretimi sona ermiş yeraltı maden işletmeleri, bu açıdan elverişli ortamlar olarak dikkat çekmektedirler. Ülkemizin gerek makro ekonomik ölçekte, gerekse enerji konusunda büyük ölçüde dışa bağımlı olduğu bilinmektedir. Ve bu bağımlılık, yıldan yıla artan bir trendle bugün için % 7 mertebesini aşmıştır. Bu önemli tespit gözönünde tutulduğunda; ülkemizin mevcut ulusal enerji kaynakları olan kömür, su ve jeotermal, rüzgar ve güneş, vb (yenilenebilir enerji) kaynaklarını, jeopolitik ve jeostratejik konumu gereği arz güvenliği açısından öncelikli ve maksimum ölçüde kullanmak zorundadır. Bizim çok uzun yıllardan beri yaptığımız tespitlere göre, doğalgaz ve petrol üretimi orta vadede devam edecektir. Fakat bunların üretim maliyetlerinin ne olacağı konusu önemle irdelenmelidir. Üretim maliyetlerinin gerek yakın gerekse orta vadede bu her iki enerji kaynağı için uluslararası piyasada artacağı yönündedir. Nitekim, süregelen fiyat artışları da bunun açık bir göstergesidir. Yine burada bir fikir vermek açısından, enerjide birim maliyetleri ve ulusal ekonomik kayıplarımızı somut olarak irdeleyip ortaya koymak zorunda olduğumuzu burada önemle belirtmek isteriz. Bu konuda yaptığımız bir önemli değerlendirmeyi burada dikkatlerinize sunarak Sizinle paylaşmak isteriz. Aşağıdaki Şekil-3, yılları arasında birim enerji üretim maliyetlerini (cent/kwh) enerji kaynağı bazında ortaya koyan ve doğal gazdaki akıl dışılığı belgeleyen önemli bir değerlendirmedir. Net Birim Enerji Üretim Maliyeti (cent/kwh) Oranlar (%) İTHÂL ELEKTRİK (3.62 cent/kwh) (2) Başa baş doğrusu = 1 LİNYİT Sıvı Yakıt Linyit Doğal gazın kullanımına başlanması (1986) SIVI YAKIT DOĞALGAZ MOBİL SANTRALLAR (12.8 cent/kwh) 2) OTOPRODÜKTÖRLER (5.3 cent/kwh) (2) Doğalgaz Linyit Çeşitli Giderler (% 6) Malzeme (% 3) İşçilik (% 15) Amortisman (% 17) LİNYİT DOĞALGAZ Amortisman (% 7.8) Çeşitli Giderler (%.7) Yakıt (% 89.7) Yakıt (% 59.4) Vergi (%.2) 1995 yılı sonrası linyit ile doğalgazın birim enerji üretim maliyeti, linyitin lehine artmaya başlamıştır. Şekil 2. Türkiye de döneminde enerji kaynaklarına göre birim enerji maliyetleri (cent/kwh) (Kaynak: Arıoğlu-Yılmaz, 22-c; Tokgöz, 25 b)

6 Bir ülkenin kalkınma sürecini tamamlamadan sürdürülebilirlik ilkesinden söz etmesi veya bu ilkeyi enerji ve çevre konularına taşıması doğru bir yaklaşım kabûl edilemez. Ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkelerde sürdürülebilirlikten önce kalkınmadan söz etmek için doğal kaynaklarımızın üretiminde yatırımlarda israfı önlemek için çevre koruma harcamalarını da dikkate alan ciddi - tutarlı planlamalar gerekmektedir (Zanbak, 27; Tokgöz, 25, 27a ve 27b). Özellikle, ulusal enerji politikalarının ana hatları belirlenirken ülkenin jeostratejik ve jeopolitik gerçeklerini dikkate alan ve kendi öz kaynaklarına enerji - ekonomi - ekoloji anlayışı ile yönelen ciddi planlamalar gerekmektedir. Türkiye ekonomisinin bütün sektörlerindeki enerji verimliliği potansiyelini değerlendirilmeden, su ve kömür potansiyeli ile ülkemizin jeostratejik ve jeopolitik konumu dikkate almak yerine, abartılmış enerji talebi öngörüleriyle dışa bağımlılığımızı gerek yakıt gerekse teknolojisiyle daha da arttıracak olan doğalgaz ve nükleer enerji gibi mega-enerji yatırımlarına hızla yönelinmesi, fevkalâde düşündürücü ve ürkütücüdür. Yanlış enerji politikaları ve çevre yaptırımlarına sığınarak, 1995 yılından bu yana, ahlâki boyutları henüz sorgulanamayan doğalgaz olgusunun sadece ekonomik boyutta neler kaybettirdiği, kamuoyu tarafından oldukça iyi bilinmektedir. Devasa dış borçlar altında bulunan ve ulusal sermaye stoğunu bir türlü arttıramayan güzel ülkemiz için bu durum çok vahimdir. Tam bu noktada şu soru sorulmalıdır: Ne yapılabilir? Çözüm çok basittir. Sürdürülebilir Kalkınma İlkesi çerçevesinde, Türkiye nin geçmiş yıllardaki enerji performanslarını bir kez daha dikkatle değerlendirilerek, aşağıdaki enerji payı dağılımlarına göre yerli enerji kaynaklarımızı esas alan bir enerji politikası ivedilikle hedef alınmalıdır. Su : % 35 Kömür : % 35 Yenilenebilir : % 25 (% 1 Jeotermal, %15 Rüzgar, Güneş, vd) Petrol : % 5 Ülkemizin küresel iklim değişikliği konusunda özellikle Kyotonun artık bir aritmetik hesap oyunu olarak değerlendirilme gerçeğinden hareketle; bir akademik altyapılı gazeteci yazar ve radyo yayın yönetmeni olarak ileri süreceğiniz bundan sonraki değerlendirmelerinizi; yalnızca duygusal ölçekte değil, yukarıda özetlemeye çalıştığımız enerji çevre konularını, bilgiyi ve veri analizini esas alan yeni açılımlarla irdeleyerek işlemeniz kamuoyumuzu doğru bilgilendirme adına, konuya fevkalâde anlamlı ve yararlı katkılar koyacaktır. Bu vesile ile, konu ile ilgili yeni açılımlarınızı ivedilikle ve merakla beklediğimizi belirtir, saygılar sunarız. Prof. Dr. Müh. Ergin ARIOĞLU (Maden Mühendisi) İTÜ Maden Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi ve TMMOB Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Eski Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Müh. Nuray TOKGÖZ (Maden Mühendisi) İ.Ü. Mühendislik Fakültesi Maden Mühendisliği Bölümü Öğretim Elemanı ergin.arioglu@ym.com.tr ntokgoz@istanbul.edu.tr Tel: Te l: (17598) Fax: Fax: Ce p:

7 KAYNAKLAR Arıoğlu, Ergin, Yüksel, A. (1984). Türkiye Linyit Madenciliği Sorunları ve Çözüm Önerileri, Birsen Yayınevi, İstanbul. Arıoğlu, E., Tokgöz, N., (1993). Ülkemiz Linyit Yataklarında Gerçekleştirilen Sondaj Çalışmalarına Ait Geometrik Büyüklükler ve Teknolojik Analiz Sonuçları Üzerine Bir Araştırma. İTÜ Maden Fakültesi, (42 s.), Aralık, İstanbul. Arıoğlu, E., (1994). Ülkemizin Linyit Sektörüne Genel Bakış, Dünyada ve Türkiye de Özelleştirme, Dünyada ve Türkiye de Özeleştirme, Türkiye Maden İşçileri Sendikası Yayını, Bölüm VI, ISBN: X. ( ), Ankara. Arıoğlu, E., (1996). General Outlook for Worldwide Hard Coal Mining and the Evaluation of the Zonguldak Coal Enterprise/Turkey. Privatization in the UK and Turkey with particular reference to the Coal Sector, (Ed. Dartan, M.), University of Marmara Publication No: 578, European Community Institute, ISBN , (25-248), Istanbul. Arıoğlu, Ergin, Yılmaz, A.O, (1997-a) Döneminde Linyit Sektörümüzün Kısa İstatistiksel Değerlendirilmesi, TMMOB Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, İstanbul. Arıoğlu, Ergin, Yılmaz, A.O, (1997-b). Doğalgaz ve Konutlarda Enerji Tasarrufu, TMMOB Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, İstanbul. Arıoğlu, Ergin, Yılmaz, A.O, (1997-c). Doğalgaz ve Konutlarda Enerji Tasarrufu, İnşaat-Malzeme, Sayı 12, Yıl 1 Kasım. Arıoğlu, Ergin, Yılmaz, A.O, (1997-d) Döneminde Makro Ekonomik Göstergelerle Türkiye Ekonomisi ve Madencilik Sektörümüzün İstatistiksel Değerlendirilmesi, TMMOB Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, İstanbul.. Arıoğlu, Ergin, Yılmaz, A.O, (21) Döneminde Türkiye Ekonomisi nin Kısa Bir Değerlendirilmesi, TMMOB Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, İstanbul, Aralık. Arıoğlu, E; Yılmaz, A.O. (22-a). Dünyada Taşkömürü Madenciliğine Genel Bakış ve Zonguldak Taşkömürü Havzası nın Değerlendirilmesi, 13. Kömür Kongresi, TMMOB Maden Mühendisleri Odası Zonguldak Şubesi, Zonguldak. Arıoğlu, E; Yılmaz, A.O. (22-b). Türkiye Linyit Madenciliğinin Değerlendirilmesi, Tunçbilek Belediyesi II. Linyit Festivali, Garp Linyitleri İşletmesi Eğitim Sitesi, Tuçbilek-Kütahya. Arıoğlu, E; Yılmaz, A.O. (22-c). Ülkemiz Madencilik-Enerji Sektörünün Değerlendirilmesi, TMMOB Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, İstanbul, Eylül. IPCC, 25. Carbon dioxide Capture and Storage. Intergovernmental Panel on Climate, Special Report, (Edits: Mertz, b., Davidson, O., Coninck, H., Loas, M., Meyer, L). Cambridge University Press, ISBN: , 431 p. IEA, 27-a. CO 2 Emissions From Fuel Combustion , International Energy Agency Statistics, 559 p. France. ( IEA, 27-b. Key World Energy Statistics, International Energy Agency, 82 p. France. ( IEA, 27-c. Coal Information, Statistics, International Energy Agency, (Part, I, II and III), France. ( MTA, Linyit Envanteri. (356 s.), Ankara. MTA, 22. Türkiye Tersiyer Kömürlerinin Kimyasal ve Teknolojik Özellikleri, (42 s), Ankara. M.M.O, (28). Kömür, TMMOB, Maden Mühendisleri Odası, http//

8 Önder, İ., Arıoğlu, E., Yılmaz, A.O. (23). Türkiye Ekonomisi: Genel Perspektif, Sorunlar, Öneriler ve Madencilik Sektörümüzün Kısa Değerlendirilmesi, TMMOB Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, İstanbul, Mayıs,. Tokgöz, N., İzibelli, Ü., (1995). İstanbul Ağaçlı Bölgesi Kömür Yataklarının Kısa Bir Tanıtımı. Hava Kirliliği ve Kömür Gerçeği Kitabı, (Editör: Arıoğlu, E.), Türkiye Maden Mühendisleri Odası Yayını, Mayıs, (74-9). İstanbul. Tokgöz, N., Kantarcı, M. D., (2). Trakya daki, Saray ve Sinekli Kömürlerinin Termik Santrallarda Değerlendirme Olanaklarının Enerji Üretimi-Hava Kirliliği Açısından İrdelenmesi, 1. Ulusal Çevre Kirliliği ve Kontrolü Sempozyumu, ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü, Ekim-2, s: , Ankara. Tokgöz, N., (21). A Conception Model of Thermic Power Plant and General Evaluation Based on the Energy Production - Air Pollution Parameters, Proceedings of Second International Symposium on Air Quality Management at Urban, Regional and Global Scales, September 21 ISBN (134-14). Tokgöz, N., (25-a). General Outlook of World Main Energy Resources and Numerical Approach for Prediction of SO 2 Emission Value. Energy Sources, Vol: 27, No.7, ( ). Tokgöz, N., (25-b). Trakya nın Sanayileşmesinde Kömür Madenciliğin Önemi ve Enerji Sorunu İçin Çözüm Önerileri, TMMOB, Makine Mühendisleri Odası Edirne Şubesi, Ekim 25, ( ), ISBN: , Edirne. Tokgöz, N., (27-a). Numerical Analysis of Worldwide CO 2 Emissions and Effects on Atmospheric Warming in Turkey, 2 th. World Energy Congress, November 27 Roma / Italy. Tokgöz, N., (27-b). Dünya CO 2 Emisyonlarının Fosil Enerji Kaynakları Bazında Genel Bir Değerlendirmesi ve Türkiye deki Atmosferik Isınma Üzerinde Etkisi, TMMOB, Ölçü Dergisi, Haziran Sayısı, ( ) Tokgöz, N., (28). Fosil Yakıtlara Bağlı 25 Yılı Dünya CO 2 Emisyonları ve Türkiye nin Atmosferik Isınmasında Etkisi Üzerine Bir Araştırma 25 Yılı D Sanayide Karbon Emisyonu, Türkiye Çevre Vakfı Yayını, Nisan, Ankara Yılmaz, A.O., Arıoğlu, E. (23). Elektrik Üretiminde Linyit Sektörümüzün Yeri ve Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu, Türkiye 18. Uluslararası Madencilik Kongresi TMMOB Maden Mühendisleri Odası, Antalya, 1-13 Haziran. Yılmaz, A.O., (23). Ülkemiz Enerji Sektörüne Genel Bakış, Enerji Üretiminde Kömürün Yeri ve Önemi, Türkiye IV Enerji Sempozyumu, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası, Ankara. Zanbak, C. (27). Sürdürülebilir Kalkınma ve Madencilik, Türkiye de Doğal Kaynaklardan Yararlanma Sorunları, 2. Madencilik ve Çevre Sempozyumu, TMMOB Maden Mühendisleri Odası, Nisan 27, (11-19) Ankara.