Prof. Dr. Ahmet PEKER A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

Transkript

1 Prof. Dr. Ahmet PEKER A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı 1957 Karaağaç, Gömeç Balıkesir Selçuk Üni. Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Bşk - İş Güvenliği, Ergonomi, İnsan Mühendisliği, İş Etüdü ve Mesleki Etik konularında dersler vermektedir. - Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından verilen A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı ve İş Güvenliği Uzmanlığı/İşyeri Hekimliği Eğitici belgelerine sahiptir. - Konya da çeşitli eğitim kurumlarında ve İş Güvenliği Uzmanı/İşyeri Hekimi adaylarına yönelik kurslarda dersler vermektedir. - Değişik kamu ve özel kuruluşlarında çalışanlar için iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitimler vermektedir.

2 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI HALK SAĞLIĞI KURUMU BAŞKANLIĞI ÇALIŞAN SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ VE ÇALIŞTAYI 2 5 Aralık 2014, Ankara ERGONOMİ ve ERGONOMİK RİSK FAKTÖRLERİ PROF. DR. AHMET PEKER Selçuk Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Başkanı İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı Başkanı

3 ERGONOMİ Ergonomi, kelime anlamı olarak Grekçe den gelmektedir. Ergon ( Work) = İş Nomos (Law) = Yasa Ergonomi = İş Bilimi İnsanın anatomik, antropometrik, fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik açıdan inceleyen, katlanabileceği sınırları tespit eden, sonuçta işin insana, insanın işe uyumunu araştıran, disiplinler arası bir bilim dalıdır. 15:20 3

4 ERGONOMİ İnsan, Makine ve Çevre üçlüsünün birlikte etkileşimini inceleyen ve bu etkileşimde insanın ve sistemin başarısını eniyilemeyi amaçlayan bir bilim dalıdır. 15:20 4

5 İNSAN-MAKİNA-ORTAM GÖREV SİSTEMİ VE ÖZELLİKLERİ 15:20 5

6 İNSAN Fiziksel, Fizyolojik, Psikolojik Özellikler ERGONOMİ MAKİNA Tezgahlar, Alet ve Avadanlıklar, Masa, iskemle, ekran, klavye vb. ÇEVRE (ORTAM) Gürültü, Titreşim, Aydınlatma, İklimsel Faktörler, Basınç, Tozlar, Işınlar vb. 15:20 6

7 İNSANIN ÖZELLİKLERİ FİZİKSEL ÖZELLİKLER FİZYOLOJİK ÖZELLİKLER PSİKOLOJİK ÖZELLİKLER -Kuvvet -Tepki süresi -Vücut ölçüleri -Yaş -Görme gücü -İşitme gücü -Yorgunluk -Sigara, alkol ve ilaç kullanımı -Gözler -Cilt -Solunum sistemi -Sinir sitemi -Hastalık -Çevre şartları -Sıcaklık -Nem -Isı -Soğuk ortam -Titreşim ve gürültü -Huy -Endişe -Vurdumduymazlık -Dalgınlık 15:20 7

8 Yöntem ve Teknikler Metot Mühendisliği Çalışmaları Motivasyon Yöntemleri Çalışma Yerinde Renk Düzenleme Video Kamera İle Problemlerin Gözlenmesi ve Analizi Çalışanlarla Yapılacak Görüşmeler, Anketler Fizyolojik İş Yükü Ölçüm Yöntemleri: Elektromiyografi, Kalp Atım Hızı Ölçümü, Vücut Sıcaklığı, SWE Yöntemi (Systematic Workload Estimation Method), El Dinamometresi ile Kuvvet Ölçümü, ISO Bileşenler Metoduyla Metabolik Enerji Tüketim Hızının Ölçümü, Dinlenme Sürelerinin Tespiti Montaj,El İşçiliği ve Gözle Kontrol İşleri için İş Yetenekleri Beceri Seti ile Uygulamalar Antropometrik İş İstasyonu Dizayn Prensiplerinin Uygulanması, Mannequin Yazılımı ile Sanal İş Ortamlarının Oluşturulması, Mevcut İş İstasyonlarının Mannequin ile Değerlendirilmesi Çalışma Duruşlarının Değerlendirilmesi (OWAS, RULA, REBA Yöntemleri) Çalışma Duruşları Konusunda Çalışanlara Yönelik 45 Dakikalık Bir Eğitim Programı Mesleki Bel Ağrısı Riskinin Ölçülmesinde ve Değerlendirilmeside NIOSH Kaldırma Denklemi Subjektif Olarak El Aletlerin Ergonomik Açıdan Değerlendirilmesi İnsan-Makina Sistemlerinin Analizi, Denetim Organları: Gösterge, Kontrol Panelleri, El ve Ayak Denetim Elemanlarının Ergonomik Açıdan Değerlendirilmesi Doğrudan, Dolaylı ve Uyarıcı Güvenlik Tekniğine Dayalı İş Güvenliği Çalışmaları, Kişisel ve Makina Koruyucuları, Hata Türü ve Etkileri Analizi ile İş Kazaların Analizi Gürültü Ölçümü,Gürültü Haritalarının Oluşturulması, Gürültü Düzeyini Dikkate Alan Tesis Yerleşim Planlama Modelleri,İşletme İçin Sesli Alarm Cihazlarının Koordinatları ve Ses Şiddeti Düzeylerinin Belirlenmesi, Gürültü Dozimetresi ile Çalışanlarının Maruz Kaldığı Gürültü Düzeylerinin Ölçülmesi, Gürültü ile Mücade Yöntemleri Lüxmetre ile Aydınlık Ölçümü, Görsel Dikkat Gerektiren İşlerde Aydınlatma Faktörünün İncelenmesi Fabrika İçi Sıcaklık, Nem, Hava Akım Hızı Ölçümleri Çalışanın Maruz Kaldığı Vibrasyonun Ölçümü ve Değerlendirilmesi ERGONOMİ Fizyolojik açıdan Antropometrik açıdan Bilgi tekniğine dayalı Psikolojik açıdan Güvenlik tekniğine dayalı Çevresel faktörler açısından EPAÇ İnsan Etkileşim İş Akışı Üretim Aracı Çalışma Şartları GİRDİ ÇIKTI İşletmenin Beklentileri Çalışanların Problemleri 15:20 8

9 Hedefler Bilgi Kazanımları: Ergonomi nedir? Toplamsal Travma Bozulması nasıl gelişir? Ergonomik risk faktörleri Risk faktörlerinin kontrolü Ergonomi işe nasıl uygulanır? 15:20 9

10 Ergonomi - Nedir? Çoğu insan böyle görünür... Bazı tasarımcılar ise, insanların böyle göründüğünü düşünüyor olmalılar 15:20 10

11 Ergonomi İnsanların iş ortamı ile etkileşiminin bilimsel çalışmasıdır. Çalışanların; aletler, ekipmanlar, çalışma yöntemleri, görevleri ve çalışma iş ortamları ile etkileşiminde fiziksel ve zihinsel yeteneklerini dikkate alır. Amaç İşi insana uydurarak işten kaynaklanan yaralanmaları azaltmak. 15:20 11

12 Ergonomi Sadece işlerin, alet ve avadanlıkların tasarlanması insanların değil, aynı zamanda onları nasıl kullanacağının da tasarlanmasıdır. 15:20 12

13 Bu bir problem midir? 15:20 13

14 Bir firmanın çözümü 15:20 14

15 İşten iş çıkarmaktır 15:20 15

16 Yararları nelerdir? 15:20 16

17 Engeller Nelerdir? 15:20 17

18 Kas İskelet sistemi rahatsızlıklarını önleme -Birikimli Travma Rahatsızlıkları (BTR) -Kas-İskelet Sistemi Rahatsızlıkları (KİSR)

19 Yaralanmalara Odaklanma Tepkisel (Reaktif) Yaralanma 15:20 19

20 Risk Faktörlerine Odaklanma Tepkisel (Reaktif) Yaralanma Risk Faktörleri 15:20 20

21 ÇALIŞANLAR, ÜRETİM VE ÜRETİM ARAÇLARI, ÇEVRE Tedavi, Bakım, Tazminat RİSK ETMENLERİ ETKİLENEN RİSKLER (Kaza-Hastalık) -Biyolojik -Virüsler -Bakteriler -Fiziksel -Gürültü -Titreşim -Kimyasal -Asitler -Gazlar -Ergonomik -Çalışma Duruşları -Aşırı çalışma -Psikososal -Mobbing -Taciz -Mekanik -Keskin ve batıcı -Hepatit/HİV -Brucella -İşitme Kaybı -Yorgunluk -Beyaz Parmak -Yanıklar -CO, CO2, H2S -KİSR -Karpal Tünel Sendromu -Kronik Yorgunluk Send -Tükenmişlik -Stres, depresyon -Fiziksel şiddet -Organ yaralanması -Uzuv kaybı -Kesilme -Delinme 15:20 21

22 RİSK ANALİZLERİ, ACİL DURUM PLANLARI, KORUNMA POLİTİKALARI VE EĞİTİMLER ÇALIŞANLAR, ÜRETİM VE ÜRETİM ARAÇLARI, ÇEVRE RİSK ETMENLERİ RİSKLER (Kaza-Hastalık) ÖNLEME KORUNMA ETKİLENEN -Biyolojik -Virüsler -Bakteriler -Fiziksel -Gürültü -Titreşim -Kimyasal -Asitler -Gazlar -Ergonomik -Çalışma Duruşları -Aşırı çalışma -Psikososal -Mobbing -Taciz -Mekanik -Keskin ve batıcı -Hepatit/HİV -Brucella -İşitme Kaybı -Yorgunluk -Beyaz Parmak -Yanıklar -CO, CO2, H2S -KİSR -Karpal Tünel Send -Kronik Yorgunluk Send -Tükenmişlik -Stres, depresyon -Fiziksel şiddet -Organ yaralanması -Uzuv kaybı -Kesilme -Delinme 15:20 22

23 İşle İlişkili Yaralanmalar Akut Yaralanmalar Anında ortaya çıkar Örneğin: kırıklar, kesikler, çürükler Eklenerek Artan (Birikimli) Yaralanmalar Yavaş yavaş gelişir Örneğin: Burkulmalar/zorlanmalar, fıtıklaşmış disk, tendinit, karpal tünel sendromu, rotator cuff, tenisçi dirseği 15:20 23

24 Hangi Tip Yaralanmalar? Ani Veya Eklenerek Artan (Birikimli)???????????????????????????????? 15:20 24

25 Belirtilere Odaklanma Yaralanma Belirtiler Azalan kavrama gücü Kas fonksiyonu kayıpları Hareket kısıtlılığı Azalmış sinir iletimi Hızda yavaşlama Deri Renginde değişme Şekil Bozukluğu Şişkinlik 15:20 25

26 Birikimli Yaralanma İlerlemesi Fonksiyon Kaybı Sürekli Ağrı Gelip geçen ağrılar Yorguluk/Direngenlik 15:20 26

27 Omurga Hareketi 15:20 27

28 KİSR, BTR, vb. ve Kalp Rahatsızlığı Hastalık (Injury) Kalp Rahatsızlığı KİSR, BTR Belirtiler Bulgular Risk Faktörleri Kök Neden Damar Tıkanıklığı Nefes darlığı/göğüs ağrısı/kol ağrısı Yüksek Tansiyon/ Sigara/Hareketsizlik/yaş/ cinsiyet/1rk /Yüksek kolesterol/yüksek trigliserit Yaşam Tarzı/Genetik Yatkınlık Kas Fonksiyonu azalması/hareket Kısıtlılığı Ağrı/uyuşmahissizlik/yorgunluk/Karıncala nma-yanma Aşırı güç kullanımı/kötü duruş/tekrarlama Nesne ağırlığı/iş istasyonu tasarımı/iş parçasının pozisyonu Sağlık için kök nedenlere odaklanılmalıdır 15:20 28

29 Harekete Geç! Erken uyarı sinyallerinden birisini alınca Endişelerinizi rapor ediniz. Erken harekete geçmek, fonksiyon kayıplarını ve ciddi yaralanmaları önleyebilir!

30 Risk Faktörleri Çalışanların yaralanmalarına veya rahatsız olmalarına sebep olan eylemler ve şartlar

31 Risk Faktörü Etkileri Tahmin edilmesi zordur, fakat aşağıdakilere bağlıdır: İşi KİM yapıyor, KAÇ TANE Risk Faktörü vardır, Her bir Risk Faktöründen NE KADAR vardır İş NASIL yapılmaktadır, İş HANGİ SIKLIKTA yapılmaktadır 15:20 31

32 Kas-İskelet Sistemi Risk Faktörleri Dört Ana Risk Faktörü Vardır: 1. Kuvvete Dayalı İş- Çok fazla fiziksel gayret 2. Yanlış Çalışma Duruşu- Vücudun kötü pozisyonu 3. Tekrarlanan İş- Aynı hareketin bir çok kez yapılması 4. Titreşime Maruziyeti- İki Tip: El-kol ve Bütün vücut titreşimi 15:20 32

33 Kuvvete Dayalı İş Örnekleri Ağır kaldırma Ağır nesnelerin taşınması Kuvvetli itme ve çekme Kuvvetli tutma Ağır materyallerin veya molozların kürek ile atılması 15:20 33

34 15:20 34

35 Yanlış Çalışma Duruşuna Örnekler Gövdenin 20 dereceden fazla eğilmesi Başın veya gövdenin döndürülmüş olması Dirseklerin omuzların üzerinde olması İleriye doğru aşırı uzanmış olmak Vücudun arkasına uzanmış olması El bileğinin aşırı döndürülmesi Parmakla tutuş Diz çökmek ve çömelmek Hareketsiz duruş 15:20 35

36 15:20 36

37 Neden çalışma duruşları bu kadar önemli? İyi Duruş Azalan maliyetler 15:20 37

38 Tekrarlanan İşlere Örnekler Ekipman kontrollerinin kullanımı Makineye bağlı montaj işlemleri Malzemelerin paketlenmesi veya paketlerinin açılması Klavye kullanımı Malzeme kontrolü 15:20 38

39 15:20 39

40 Titreşim Maruziyeti Örnekleri Bütün Vücut - Titreyen yüzeylerde oturmak veya ayakta durmak El-Kol Titreyen aletleri kullanmak 15:20 40

41 15:20 41

42 Diğer Risk Faktörleri Çevresel Faktörler - Sıcaklık/Nem/Rakım Baskı- İnce ve keskin Yüzeyler Baskı noktaları Etki-Tepki 15:20 42

43 Bileşik Risk Faktörleri Yüksek Öncelik! Birden çok risk faktörü varsa; Risk faktörlerinden herhangi birisinin azaltılması, yaralanma riskini ciddi bir şekilde düşürecektir. 15:20 43