TURİZMDE STAJ SORUNLARI

Transkript

1 T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TURİZMDE STAJ SORUNLARI TURİZMDE SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Nihal AKÇİN Enstitü Anabilim Dalı : İşletme Enstitü Bilim Dalı : Turizm İşletmeciliği Yrd. Doç. Dr. Şevki ULAMA KASIM-2015

2 ÖZET Çalışmanın amacı, turizmde yaygın olan staj sisteminin anlamlandırılması, yaşanan staj sorunlarının belirlenmesi ve sorunlara yönelik çözüm önerileri oluşturulması şeklindedir. Çalışmanın ilk bölümünde çeşitli kaynaklardan tanımlamalarda bulunularak staj tanımı yapılmış, çeşitli mesleklerde mevcut olan staj zorunluluğunun gerekliliği üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde mesleki staj eğitiminin turizm içerisindeki önemine yer verilerek sektörle eğitimin eş değer bir şekilde yürütülmesi gerektiğine değinilmiştir. Son bölümde ise, turizmde yaşanan staj sorunları ve bu sorunlara yönelik oluşturulan çözüm önerilerine yer verilmiştir. Staj konusunda şimdiye kadar yapılmış çeşitli araştırma, gözlem ve değerlendirmeler mevcut olup, bu araştırmaların her biri farklı yönlerden stajla ilgili konuları inceleyen araştırmalardır. Oluşturduğum bu çalışmada, tüm bu hususlar göz önünde bulundurularak nitel araştırma yöntemi kullanılmış, verileri toplamada daha önce yapılan turizm sorunları, staj amaçları ve turizmde staj konulu araştırmalar değerlendirilmiş, engelli turizmi çalışmaları incelenerek internet ve kitaplarla, incelenen makalelerle çalışmaya yön verilmiştir. GİRİŞ Günümüzde tüketicilerin giderek daha bilinçli olmaları ve hizmette kaliteye daha fazla önem vermeleri sonucunda müşteri memnuniyeti ve hizmet kalitesi kavramları rekabette üstünlük sağlamada en etkili unsurlar haline gelmiştir. Emek yoğun bir sektör olma özelliğinden dolayı turizm sektöründe de müşteri memnuniyetinin sağlanması ve kaliteli hizmetin sunulmasında iş görenlerin nitelikleri ön plana çıkmaktadır. Modern turizm anlayışının gerektirdiği hizmet kalitesinin sağlanması ve turist ile turiste hizmet edenler arasındaki ilişkilerin sağlıklı ve kaliteli olarak gerçekleştirilmesi zorunluluğu, büyük ölçüde sektörde istihdam edilen işgücünün meslekî ve teknik eğitim düzeylerinin yüksek olmasına bağlıdır (Türkseven, 2012: 2). Bu durumda günün koşullarına uygun eğitim-öğretimin verilmesinde staj konusu daha önemli bir hal almaktadır (Demir ve Demir, 2014: 20). Turizm eğitimi verilen okullarda turizm işletmelerinde yapılan stajlar, eğitim ve öğretimin zorunlu bir parçasını oluşturmakta, öğrenciye mesleki açıdan açılım yarattığı gibi kişisel gelişim ve kendine güven noktasında da katkı sağlamaktadır. Bu kapsamda, staja ilişkin tüm olumsuz durumların ortadan kaldırılmasına yönelik gerçekleştirilecek çalışmalar alandaki gelişimlere önemli katkılar sağlayacaktır. Bu kapsamda oluşturduğum çalışmada, turizm 2

3 eğitiminde staj ve öğrencilerin staj sürecinde yaşadığı sorunlar incelenerek çözüm önerilerine yer verilmiştir (Emir ve diğ., 2010: 142). 1. STAJ TANIMI Eğitim-öğretim sisteminin bireysel ve toplumsal olduğu kadar ekonomi açısından da beklenti ve gereksinimleri karşılayacak işlev ve teknik özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bu sistem içinde örgün, açık, uzaktan, işbaşı ve yaygın eğitim gibi farklı alt sistemlerden oluşan ve öğrenim sürecinin önemli bir parçası olan uygulamalardan birisi de staj şeklinde gerçekleştirilen işbaşı eğitim-öğretim yöntemidir (Demir ve Demir, 2014: 19). Kültür ve Turizm Bakanlığı Staj Yönergesi nin tanımlar başlıklı dördüncü maddesine göre staj tanımı, yüksek öğretim kurumlarında okumakta olan veya yeni mezun olmuş öğrencilerin, mesleki bilgilerini artırmak için Bakanlığın ilgili bölümünde çalışarak geçirdiği uygulamalı öğrenme dönemi şeklindedir ( sayılı Mesleki Eğitim Kanunu nun tanımlar başlıklı üçüncü maddesine göre ise, İşletmelerde Mesleki Eğitim; mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerinin beceri eğitimlerini işletmelerde, teorik eğitimlerini ise mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında veya işletme veya kurumlarca tesis edilen eğitim birimlerinde yaptıkları eğitim uygulamalarını ifade etmektedir (3308, m. 3/h) (Özdamar ve Çakar, 2013: 201). Staj başka bir ifadeyle, öğrencilik sırasında oluşan ve gelişen teorik bilgilerin, pratik uygulamaların sektörde nasıl yer aldığının somut bir örneği olup kişinin sektörde aktif rol almasıyla gelişen bilgi ve becerilerinin arttığı önemli bir süreçtir. Bir yandan teorik bilgi ve pratik becerilerin bütünleşmesi, diğer yandan da uzmanlaşabilmek için mesleki deneyim kazanılması açısından staj dönemi, kariyerin önemli bir parçası olarak değerlendirilmektedir (Demir ve Demir, 2014: 19). Tıp, mühendislik, sosyal bilimler, iletişim ve turizm bölümleri gibi birçok alanda staj zorunluluğunun olduğu ve bu eğitimin mesleki açıdan olumlu sonuçlar doğurduğu gibi kişisel gelişim ve kendine güven noktasında da katkı sağladığı görülmektedir. Bunlara ilave olarak staj, öğrencilerin ilerde yerine getirecekleri görevlere ilişkin çalışma koşullarını tanıtma, işleri öğretme, sorumlukları aşılama, işe uyum sağlama gibi yararları olan bir eğitim sistemi olarak da değerlendirilmektedir. Bu doğrultuda staj süresi boyunca stajyerlere bilgi vermek, işin zorluklarını ve teknik inceliklerini öğretmek, staj süresi sonunda 3

4 da stajyerlere başarılı yönlerini olduğu kadar yanlışlarını ve eksiklerini de bildirmek gerekmektedir (Emir ve diğ., 2010: ). 2. TURİZMDE STAJ Mesleki turizm eğitimi; turist tabiriyle anılabilen yani bir turizm faaliyeti içinde alıcı olarak yer alan kişiye bu faaliyeti süresince ihtiyaç duyduğu ya da duyabileceği tüm mal ve hizmetleri işletme bazında ya da ferdi olarak sunan nitelikli iş gücünü karşılamaya yönelik eğitim-öğretim faaliyetlerinin tümüdür. Mesleki turizm eğitimi; sektörün araştırma ve planlama çalışmalarını geliştirecek, işletme verimliliğini artıracak, sektörde ve dünyadaki gelişmeleri izlenebilecek bilimsel yöntemlerin ortaya çıkarılmasıdır (Türkseven, 2012: 19). Türkiye de orta öğretim, ön lisans, lisans ve lisansüstü düzeyde turizm eğitimi veren kurumların ve eğitim alan öğrencilerin sayısının, sektördeki hacimsel büyümeyle birlikte artış kaydettiği söylenmektedir (Çetin, 2005). Diğer sektörlerle karşılaştırıldığında hızlı bir gelişim seyri içerisinde olan turizm sektöründe faaliyette bulunan işletmelerin başarısında, kalifiye personelin önemi büyüktür. Bu kapsamda söz konusu işletmeler, özellikle kalifiye personel bulma, işletmelerinde tutma ve nihayetinde de onlardan azami ölçüde yararlanma noktasındaki politikalara daha fazla eğilme ihtiyacı duymaktadır (Emir ve diğ., 2010: 142). Yani başka bir ifade ile turizmin hizmet sektörü içerisinde yer alması ve tam anlamıyla otomasyon kullanımına imkân vermemesinden dolayı insan gücüne olan ihtiyacı diğer sektörlere göre daha fazladır. İnsan gücüne olan ihtiyaç nedeniyle her eğitim düzeyinden eleman turizmde istihdam edilmiş ancak eğitim eksikliğinden dolayı hizmet kalitesi istenilen düzeyde olamamıştır (Türkeri, 2014: 1). Turizmde mesleki eğitimin toplumsal amaçlarını şöyle sıralamak mümkündür (Temizkan ve Timur, 3). Eğitim yoluyla teorik ve pratik ilişki kurmak, Turizm sektörünün gelişmesine katkıda bulunmak, Turizmin ekonomik kalkınmadaki yerini ve önemini anlatmak, Vatandaşta olumlu bir turizm bilinci yaratmak, Turizm sektöründe çalışanlara mesleki bir formasyon sağlamak, Turistik işletmelerde çalışanların bilgi ve becerilerini artırmak, İnsanların turizme ilgisini çekmek, 4

5 Nitelikli turizm eğitmenleri yetiştirmektir. İfade edilen bu amaçların uygun bir şekilde istenilen sonuca ulaşması için mesleki eğitim gören stajyerin ve işverenin görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Stajyer öğrencinin görev ve sorumlulukları şunlardır(doğan ve diğerleri, 1997:110); İşletmedeki eğitime başlamadan önce ilgili mevzuat, işletme kuralları ve eğitim süreci hakkında yeterli bilgi edinmek, İşletme eğitimi süresince koordinatör öğretmeni ile iletişim sağlamak, İşletme yönetimini tanımak ve sorumluluklarının bilincinde olmak, İşletmede geçerli mevzuat ve kurallara uymak, İşletmede mesleğinin gerektirdiği kılık kıyafete özen göstermek ve çalışma saatlerine uymak, İşyerinde kendisine sunulan imkanlardan yararlanmaya istekli olmak, Kendisine yapılan eleştirileri olumlu karşılamak ve düzeltmek için çaba harcamak, Meslek eğitimi süresince devamsızlık yapmamaya özen göstermektir. İşletme ortamının hem işverene hem öğrenciye hem üretime yararlı olması için bazı özelliklere sahip olması gerekir. Bu konuda en önemli husus, çalışanlar ve öğrencilerle ilgili olarak yasalara uyulup uyulmamasıdır. İşletmelerde mesleki eğitim süresince genellikle işletme yöneticisi sorumlu ve yetkilidir. Programın yürütülmesinde işletmede bulunan eğitici personeli görevlendirir. Ayrıca okul yöneticileri ve koordinatör öğretmenlerle sürekli görüş alışverişinde bulunarak iletişim sağlar. İşletme yöneticisinin görev ve sorumlulukları şu şekilde sıralanmıştır (Türkseven, 2012: 92-93); Okul ile protokol hazırlayarak, işletmedeki eğitim alanlarını ve eğitimin uygulama esaslarını belirlemek, Okul ile sözleşme yaparak, yasaya uygun ücret miktarını ve işletmenin diğer sosyal olanaklarını belirlemek, Koordinatör öğretmenlere yardımcı olmak, Öğrencilerin devam, sağlık, eğitim vb. durumlarını izlemek ve bunlara ilişkin değerlendirme sonuçlarını okula bildirmek, Öğrencilere mazeret, sınav, tatil vb. durumlarda ücretli veya ücretsiz izin vermek, 5

6 İşletmede programa uygun eğitim yaptırmak ve programın belli esaslara uygun yürütülmesini sağlamak, Staj eğitiminin ölçütlere uygun olarak değerlendirilmesini gerçekleştirmektir. Turizm eğitimi mesleki bir eğitimdir. Öğrencilerin sektörde başarılı olabilmeleri için uygulamalı eğitimşarttır. Uygulamanın yapılabilmesi için, donanımlı laboratuvarlara ve deneyimli öğretim elemanlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Eğitim ve öğretim kurumlarıyla turizm işletmeleri arasında istenen koordinasyon tam olarak sağlanamamıştır. Eğitim kurumları, turizm işletmeleri ve sektördeki meslek örgütleriyle kurulacak işbirliği turizm eğitimin kalitesini arttıracak, böylece hizmet kalitesi de yükselecektir (Ehtiyar ve Üngüren, 2008: 175). Turizmde mesleki eğitimle hedeflenen, hizmet kalitesinin eğitimle birlikte üst seviyelere taşınarak temelden yetişecek çalışanın gerekli donanıma sahip olmasının sağlanmasıdır. Bu amaçla yetiştirilen stajyerlere, hukuki ve etik kurallar çerçevesinde verilen eğitimle birlikte görevlendirme yapılarak hem işverenin hem de çalışanın olumlu sonuçlar edinmesi sağlanmalıdır. 3. TURİZMDE YAŞANAN STAJ SORUNLARI Mesleki eğitim süresince işveren veya stajyer tarafından gerçekleştirilmesi gereken hukuki ve etik kuralların ihlali durumunda her zaman beklenen olumlu sonuçlarla karşılaşılamamaktadır. Bu durumu mesleki eğitimle ilgili sorunlar takip etmekte, stajyer ve işveren açısından olumsuzluklar yaşanmaktadır. Mesleki eğitim sürecinde yaşanan sorunlardan önce turizm eğitimi ile ilgili genel sorunlar belirlenmiştir ve bu sorunlar aşağıda sıralanmıştır (Türkseven, 2012: 97): Turizm eğitim politikası ve planlaması ile ilgili eksiklikler vardır, Turizm endüstrisi ile turizm eğitim kurumları arasında işbirliği zayıftır, Turizm eğitiminde entegrasyon ve koordinasyon zayıftır, Eğitilmiş turizm personelinin yasal himaye altına alınması gibi bir takım sorunlar mevcuttur. Eğitim-öğretim programlarına ciddi bir destek niteliği taşıyan meslek stajı, hem öğretici hem de öğrenci açısından bilgilerin pekiştirilmesi, güncellenmesi ve değerlendirilmesi gibi pekçok avantajı da içerisinde barındırmaktadır. Önemli bir dezavantajı görev alanı ile ilgili tanımlama 6

7 oluşturamamış bir ön lisans ve lisans öğrencisi açısından yaşanabilecek çeşitli uyumsuzluklar sonucunda meydana gelebilecek olumsuz motivasyon olacaktır. Böylesi bir durumda öğrenciyi yeniden eğitim öğretime kazandırmak eğitici açısından güç olmakla beraber bazen de olanaksız hale gelmektedir (Benli ve Karaosmanoğlu, 2005). Öğrencilerin stajlarda karşılaştıkları sorunlar şu şekildedir (Temizkan ve Timur, 6): Akademik takvim ve sektörün yoğun sezonunun bir kısmının kesişmesinden doğan sıkıntılar, Staj yapmak amacıyla çalışanlara ücret verilmek istenmemesi, Staj yapmak amacıyla çalışanlara diğer personele tanınan yeme, içme, barınma ve ulaşım gibi imkânların verilmemesi, Orta öğretimde turizm eğitimi almış, staj yapmış ve birkaç yıl sektör deneyimine de sahip olan öğrencilerin staj yapma zorunluluğundan dolayı orta düzeyde yönetici kademesinde çalışabilecekleri işlerde staj yapmak zorunda kalmaları. Yaşanılan staj sorunlarından dolayı birçok öğrencinin naylon staj yapmayı tercih etmeleri, Naylon staj yapmak zorunda kalan öğrencinin ÖSYM sınavlarına tekrar girerek turizmden ayrılmak istemesi, Mezun olunsa bile stajda reva görülen muameleden dolayı turizm sektörüne karşı bir duruş sergilenmesi olarak sayılabilir. Öğrencilerin yaşadığı meslek stajı problemlerine ek olarak sayılabilecek sorunlar ise aşağıda belirtildiği gibidir (Türkseven, ). Yüksek okulların bölgesel dağılımında olan dengesizlik, öğrencilerin uygulamaları konusundaki sorunları ortaya çıkarmaktadır. Yükseköğretim kurumlarında uygulanan ders programları genellikle teorik olup, uygulamalı derslere pek fazla zaman ayrılmamaktadır. Staj için ayrılan sure yetersizdir. Staj yapan öğrenci eğitim kurumları tarafından yeterince denetlenmemektedir. Staj yapılan işletmelerin birçok il ve ilçeye dağılması, öğretim elemanları sayısının yetersizliği ve maddi imkanların kısıtlı olması gibi nedenlerle denetlemeler genellikle yapılmamaktadır. Öğrenciler staj yapacakları işletmeyi bulmakta da bir hayli zorlanmaktadır. 7

8 Eğitim kurumları ile turizm işletmelerinin staj ve stajyerden beklentileri birbirinden farklıdır. Eğitim kurumları için staj, eğitimin bir parçası ve devamıdır. Buna karşılık sektör öğrenciye ucuz ya da bedava iş gücü olarak bakmaktadır. Öğrenciye emeğinin karşılığında bir ücret ödemek istememektedir. Sektör, geleceği açısından uygulamalı eğitimin zorunlu olduğuna inanmakta, fakat yeterince ilgi göstermemektedir. Bir dönem boyunca staj yapan stajyere genellikle, niteliksiz elemanın yapacağı basit işler yaptırılmaktadır. Belirli bir süre bu işleri öğrenebilmeleri için fırsat verilmemektedir. Bu da öğrencide bıkkınlığa neden olmakta, öğrencileri sektörden soğutmakta ve okul bittikten sonra başka alanlara yönelmesine neden olabilmektedir. 4. TURİZMDE YAŞANAN STAJ SORUNLARINA GETİRİLEN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ VE DEĞERLENDİRME Stajyerlerin sorunları incelendiğinde problemlerin ücret, barınma ve beslenme, beklentilerin karşılanamaması, sosyal haklar v.b. gibi sorunlar olduğu görülmektedir. Bu sorunlara çözüm önerileri aşağıda maddeler halinde belirtilmiştir (Çelik ve Tuna: 5-6). Stajyer maaşlarının en az asgari ücret seviyesine yükseltilmesi gerekmektedir. Stajın denetlenmesi için ilgili kurumlarca staj denetçilerini faaliyete geçirmeleri gerekmektedir. Staj anlaşmalarında işletmeler-okullar/üniversiteler ücret, rotasyon, oryantasyon, kalınan yer, servis gibi konularda öğrenciye kolaylık sağlayacak anlaşmalar yapılmasına özen gösterilmelidir. Stajyerlerin acente ve oteller dışında farklı turizm işletmelerinde de (marina, restoran, kruvazyer gibi) staj yapmalarını sağlanmalıdır. Stajyerlerin rotasyon ve oryantasyon eğitimlerine katılımları sağlanmalıdır. Öğrencinin en az 3 departmanda staj yapma zorunluluğu olmalıdır. Ön lisanstan lisansa geçiş yapanlar için; ön lisansta stajyerlik yapanların lisanstaki staj yapma zorunluluğu kaldırılmalıdır. Stajyerlerin 8 saatten fazla çalıştırılmaması sağlanmalıdır. 8 saatten fazla çalışmaları durumunda fazla mesai ücreti olarak ya da her 8 saat fazla mesai bir günlük staja karşılık gelecek şekilde hesaplanmalıdır. 8

9 Stajyerlik uygulamasının önemi işletmelere anlatılmalı ve yöneticilerin stajyerlere işi sevdirebilmelidirler. Stajyerleri ucuz iş gücü olarak gören yöneticilerin bilinçlendirilmeleri gerekmektedir. Stajyer öğrenciler meslekte yeni olduklarından dolayı kültürel ve ahlaki yönden bozulmamaları için farklılıklara karşı saygı, sevgi, hoşgörü ve ahlaki değerler çerçevesinde turistlere yaklaşmaları konusunda bilinçlendirilmelidirler. Yüksekokullardaki staj zorunluluğunda ilk 2 yıl alt düzey kademelerde son 2 yılda ise üst düzey kademelerinde staj yapmaları sağlanmalıdır. Turizm Bakanlığı bünyesindeki kadrolarda turizm bölümlerinden mezun olanların sayısı arttırılmalıdır. Ayrıca resmi işletmelere ait misafirhanelerde, yeme-içme yerlerinde turizm mezunlarının tercih edilmeleri sağlanmalıdır. Turizm İl Müdürlüklerine Turizm Eğitim Birimlerinin staj yeri bulmada ve denetlenmesinde, diğer turizm eğitimi uygulamalarında aktif olarak yer alması sağlanmalıdır. Sertifikasyon sisteminin turizm işletmelerinde uygulanması gerekir. Bu sayede stajyerler eğitimli ve bilinçli kişilerle muhatap olurlar. Kalınan yerin uzak olması durumunda servis imkânı sağlanmalıdır. Stajyerlerin konakladıkları yerlere (lojman veya ev) sınıflandırma getirilmelidir. Konaklanan yerlerde asgari düzeyde bazı kriterlerin olması gerekmektedir. Önerilen kriterler; oda büyüklüğüne göre 1-4 kişilik odalar, banyo (7/24 sıcak su), tuvalet, klima, elbiseler için yeterli sayıda dolap, yeme-içme hizmetleri şeklindedir. Bu sorunları gidermede yardımcı olabilecek çözümlere ilave olarak belirtilen öneriler ise şu şekildedir: (Türkseven, 2012: ) Turizm eğitimi veren yüksekokulların uygulama ve stajların verimliliği açısından, turizm yönünden gelişmiş, tesis yoğunluğu fazla olan bölgelerde kurulması yoluna gidilmelidir. Eğitim programlarında, sektörün getirdiği özellikler dikkate alınarak, çağdaş turizm eğitimine imkan veren düzenlemelere gidilmelidir. Ancak birkaç yüksek okulda bulunan, turizm eğitiminin gerektirdiği eğitim araçları ve laboratuarları ile öğrencinin uygulama yapabileceği uygulama otelleri yaygınlaştırılmalıdır. Otel-Okul sistemi ile teorik ve uygulamalı derslerin işbaşı 9

10 eğitimiyle desteklenmesi, öğrencinin mezun olup sektörde çalışmaya başladığında uyumunu kolaylaştıracaktır. Öğrencilerin staj yeri bulma ile ilgili sorunları Turizm Bakanlığı tarafından da desteklenen işletmelere stajyer öğrenci alınması konusundaki yasal hükümlerle çözülebilir. Öğrenci stajlarının denetlenmesi konusunda, işletmeler ve yüksek okullar iş birliği içinde bulunmalıdır. Eğitim kurumlarının stajyeri denetlemediği durumlarda işletmeler devreye girmelidir. İşletmeler stajyer öğrencinin stajını, staj eğitim programı çerçevesinde denetlemeli ve sınırlı da olsa rotasyona tabi olarak yapılmasına özen göstermelidirler. Staj yapan öğrenci işletme tarafından ucuz ya da bedava işgücü olarak görülmemelidir. Stajyerlerin işletmedeki yasam koşulu, iş yükü dengesi, çalışma ve ücret koşulları ile sosyal hakları, Çıraklık Kanunu nda olduğu gibi hukuki bir temele oturtulmalıdır. SONUÇ Turizm eğitim sistemi içinde olduğu kadar turizm sektörü içinde staj eğitimi ve stajyerler oldukça önemlidir. Özellikle yoğun rekabet içindeki turizm işletmelerinin en önemli insan kaynağı nitelikli iş görenlerdir. Nitelikli iş görenlerin turizm eğitimi ile bütünleşik bir çalışma ve turizm sektöründe uygulamasını tamamlayan stajyerlerden yetişeceği açıkça bilinen bir gerçektir. Turizm işletmelerinde normal statüdeki iş görenlerle aynı işi yapan, buna karşılık çeşitli hak ve olanaklardan yararlanamayan stajyerlerin turizm sektöründe kalma ya da başka iş kollarına geçme kararında mevcut staj uygulama politikaları önemli bir etkendir. Sonuç itibariyle stajyerler tam olarak mesleki bilgi ve becerilerle donanmış iş görenler değildir, ancak günümüzde turizm işletmelerinin istihdam etmiş olduğu normal statüdeki kadrolu ve sezonluk iş görenlerin pek çoğundan daha nitelikli ve gelişime açıktır. Bu nedenle turizm endüstrisinde rekabet, gelişme ve geleceğin şekillenmesinde mesleki eğitimin yeri ve öneminin oldukça etkin bir rolü olduğu bilinmelidir (Demir ve Demir, 2014: 32). 10

11 KAYNAKÇA BENLİ, T. ve Karaosmanoğlu, K. (2005), Turizm Sektöründeki İşletmelerde Meslek Stajını Yapan Ön Lisans ve Lisans Öğrencilerinin Sorunlarına İlişkin Bir Alan Çalışması, Mevzuat Dergisi, Sayı:88. ÇELİK, S. ve Tuna, P.F. (2012), Turizm Öğrencilerinin Staj Sorunları ve Çözüm Önerileri, Turizm Eğitimi Konferansı, Ankara. ÇETİN, Ş. (2005), Öğrenci Stajlarında Yararlanılan Dersler Üzerine Ampirik Bir Değerlendirme: Mersin Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu Örneği, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt:16, Sayı:2, ss , Mersin. DEMİR, M. ve Demir, Ş. (2014), Turizm İşletmelerinde Yöneticilerin Mesleki Staj ve Stajyerleri Değerlendirmesi, Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı:6, ss EHTİYAR, R. ve Üngüren, E. (2008), Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Umutsuzluk ve Kaygı Seviyeleri ile Eğitime Yönelik Tutumları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, ss EMİR, O., Pelit, E. ve Arslan, S. (2010), Turizm Alanında Önlisans Eğitimi Alan Öğrencilerin Staj Öncesi ve Sonrası görüşlerinin Karşılaştırılması (Afyon Kocatepe Üniversitesi Örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:9, Sayı: 33, ss ÖZDAMAR, M. ve Çakar, E. (2013), Staj Yapan Öğrencilere Ödenen Ücretlerden Vergi ve Sigorta Primi Kesintileri Nasıl Yapılacak?, Mali Çözüm Dergisi ISMMMO, ss TEMİZKAN, S. ve Timur, B. (2014), Yükseköğretim Düzeyinde Verilen Turizm Eğitiminde Staj: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Turizm Fakültesi Modeli,. TÜRKERİ, İ. (2014), Yükseköğretim Düzeyinde Turizm Eğitiminin Özel Nitelikli Sorunları ve Çözüm Önerileri, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Sayı: 4, ss TÜRKSEVEN, E. (2012), Turizm Eğitiminde Yaşanan Staj Sorunları: Lisans Öğrencilerinin Görüşlerine Yönelik Bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Staj Yönergesi, Staj Tanımı, (Erişim Tarihi: 25 Ekim 2015). 11