URLA-KARABURUN-ÇEŞME YARIMADALARI

Transkript

1 URLA-KARABURUN-ÇEŞME YARIMADALARI

2

3 URLA-KARABURUN-ÇEŞME YARIMADALARI Urla-Karaburun-Çeşme yarımadası, Bozdağların sona erdiği Kemalpaşa (Nif) Dağı batısındaki kuzey-güney doğrultulu Menderes Ovası (Cuma Ovası) ile başlar. Bu ovaya kadar Bozdağlar'da batı-doğu doğrultusu egemen iken, buradan itibaren reliefte kuzeygüney doğrultusu hakimdir. Menderes Ovası'ndan itibaren batıya doğru horst ve grabenler şeklinde bir uzanış görülmektedir. Kuzeyden İzmir Körfezi, güneyden Kuşadası körfezi ile sınırlanan Urla-Çeşme yarımadası, iki yanı kırıklar boyunca çökmüş, horstlar ve grabenler dizisi halinde Ege denizine doğru bir çıkıntı oluşturmaktadır. Kuzey-güney doğrultulu Kızıldağ horstunun batısındaki Seferihisar- Güzelbahçe grabeninin zemini Satsuma tipi mandalina bahçeleri, etekleri bağ ve zeytinliklerle kaplıdır. Turistik bir merkez olan Seferihisar'ın nüfuslu bir kasaba oluşu, İzmir'i Çeşme'ye bağlayan ana yoldan uzakta kalmasına bağlıdır. Seferihisar-Güzelbahçe graben sahasını, batıya doğru alanı daha geniş olan Urla çöküntü hendeği izler. Yarımada nüfusunun yarısına yakını bu alanda yaşamaktadır. Urla, bu yarımadanın en büyük yerleşim merkezidir. Şehirsel özellikler kazanmış Urla'nın nüfusu 2012 yılında yaklaşmıştır. Nüfusu fazla olmasına rağmen Urla, mandalina, zeytin ve üzüm üretiminde Seferihisar'ın gerisinde kalmaktadır.

4

5 BÜYÜK MENDERES DEPRESYONU

6

7 BÜYÜK MENDERES DEPRESYONU Kuzeyden Aydın Dağları ile güneyden Menteşe yöresi arasaında Kıyı Ege Bölgesinün en uzun (220 km.) ve en geniş (15-30 km.) tektonik depresyonu olan Büyük Menderes Oluğu yer alımaktadır. Ege Denizi kıyısından Germencik-Koçerlı çizgisi yakınlarına kadar GB-KD doğrultusunda, buradan sonra B-D doğrultusunda uzanan bu oluk, Sarayköy'den sonra Çürüksu vadisi ile devam eder ve 300 m. yükseklikteki bir eşiğin ötesinde Asıl Ege-İç Ege Bölgesi sınırına dayanır. Kuzey ve güney kenarda ard arda sıralanan kaplıcalar ( Söke-Germencik-Pamukkale kaplıcaları ) B.Menderes oluğunun da bir kırılp, çökme sonucunda meydana geldiğini açıkça ortaya koyar. Depresyon buyunca uzanan kırıkların sık sık yerinden oynamasıyla meydana gelen depremler yöre halkına korkulu anlar yaşatmaktadır.

8

9 BÜYÜK MENDERES-MENTEŞE YÖRELERİ

10 Depresyona adını veren Büyük Menderes Irmağı, depresyona doğuda Sarayköy Ovası kuzeyinden katılmaktadır. B.Menderes depresyonu bütünüyle B.Menderes Irmağını içine alan bir saha olmayıp, güneydoğuda Sarayköy Ovasındaki Çürüksu Çayı vadisi ile devam etmektedir. B. Menderes Depresyonu bu haliyle Gediz depresyonuna benzemektedir. Büyük Menderes Irmağı Ege bölgesinin en büyük akarsuyudaur. Uzunluğu 529 km, yağış alanı km 2 'dir. Büyük Menderes, kaynaklarını İç Ege Bölgesindeki dağlık arazinin türlü yerlerinden almaktadır. Murat Dağından inen Banaz Çayı, Çivril dolaylarından uzanan Çivril (Küfi) Çayı ve Eşme civarından gelen Hamam Çayı B.Menderes'in ana kolunu oluşturan akarsulardır. Bu üç akarsu Güney kasabasının kuzeydoğusunda Adıgüzel Baraj Gölüne dökülmektedirler. Baraj çıkışında tek kol halinde akan Büyük Menderes Irmağı Sarayköy Ovasında Çürüksu Çayını alarak depresyon içerisinde doğudan batıya doğru akmaktadır. Bu akış sırasında güney taraftan gelen Karacasu Deresini, Akçay'ı ve Çine Çayını da alarak daha da güçlenmektedir. Depresyon tabanı çok yerde düz olduğu için, eğimin son derece az olması nedeniyle ırmak biriktirdiği alüvyonlar içerisinde düzgün biçimli büklümler oluşturarak akmaktadır. Dünyaca ünlü olan bu büklümlere "Menderes" (= Meander ) adı verilmiştir. B. Menders'in Sarayköy'den yukarı kalan kesimlerinde sular Ocak ayında kabarmaya başlar ve Mayıs ayında üst düzeye ulaşır. Haziran ayında sular çekilmeye başlar ve Ağustos ayında minimum seviyeye iner. Büyük Menderes'in yaz mevsiminde suları tamamen çekilmez. Bunun başlıca sebebini, Dinar'ın doğusundaki Karakuyu (Dombaylı) kaynağı ile Çivril'in güneydoğusundaki Işıklı Gölü'nden beslenmesi oluşturur.

11

12 BÜYÜK MENDERES İN KAYNAĞI KARAKUYU (DOMBAYLI)

13 Büyük Menderes depresyonu doğal şartlar ve beşeri hayat bakımından birbirlerine benzemeyen üç üniteye ayrılmaktadır. Doğudan batıya doğru bu üniteler şöyle isimlendirilmektedir: a) Sarayköy Ovası b) Orta Büyük Menderes Düzlüğü c) Delta Ovası (=Balat veya Milet Ovası)

14 a) Sarayköy Ovası: B.Menderes depresyonınun doğu kesimindeki küçük bir ovadır. Batıdan Burhaniye (Buharkent) Boğazı, doğudan Çökelez Dağı, güneyden Honaz ve Baba Dağı'nın çevrelediği Sarayköy ovasının tabanı doğudan batıya doğru alçalır. Çökelez Dağı'nın güneybatı eteklerinde Dünya'nın ve ülkemizin doğa şaheseri olan "Pamukkale Travertenleri" yer almaktadır. Travertenler Sarayköy ovasına basamaklar halinde inmektedir. Güneydeki Denizli Ovası ise, Sarayköy Ovası'na 200 metrelik neojen bir basamakla inmektedir. Ege kıyısından başlayıp, Burhaniye Boğazı'na kadar eksik olmayan incir ve zeytin bahçeleri Sarayköy'de gözden kaybolmaktadır. Çünkü Akdeniz ikliminin karakteristik özellikleri bu ovada kaybolmaya başlar. Gerçekten Sarayköy ve Denizli ovalarının kışı, ne İçbatı Anadolu'daki kadar soğuk, ne de Orta Büyük Menderes Düzlüğündeki kadar ılıktır. Yalnız yazları Nazillli'deki kadar bunaltıcı geçer. Burası Akdeniz iklimi ile İçbatı Anadolu iklimi arasında bir geçiş özelliği gösterir

15 SARAYKÖY OVASI

16 ÇÖKELEZ DAĞI S A R A Y K Ö Y Akköy O V A S I D E N İ Z L İ O V A S I

17 Sarayköy ovası araya mısır tarlalarının karıştığı pamuk ekim alanıdır. Pamuk tarlaları köy ve kasabalar civarındaki meyve (şeftali) bahçeleri ve bağlarla kesintiye uğramaktadır. İlkbaharın daha yağışlı geçtiği Denizli Ovası'nda mısır alanlarının genişlediği, bağların sıklaştığı görülür. Ovanın sulanan bölümleri pamuğa ve az miktarda şekerpancarına ayrılmıştır. Bu ovanın sulanmasında İç Ege Bölgesinde yer alan Adıgüzel barajının büyük fonksiyonu olmaktadır.

18

19

20 Sarayköy ovasının köyleri arasında yer yer İlk Çağ şehirlerinin harabelerine rastlanmaktadır. MÖ. II. yüzyılda Bergama kırallarından II. Eumenes'in inşa ettirdiği Hierapolis (Pamukkale) bunlardan biridir. O çağda sularının bolluğundan dolayı boyacılığın; hayvancılığın yaygınlığı sebebiyle de yünlü kumaş ve halı dokumacılığının geliştiği Hieropolis'in nüfusu Roma döneminde 'e yaklaşmıştır. Zamanla depremlerden büyük zarar gören bu büyük şehir yerle bir olmuştur. Bugün ayakta kalan kısmı ise harabe şeklinde olup kültür turizmine hizmet etmektedir. Bu harabelerin hemen yanı başında yer alan beyaz renkli travertenlerden dolayı Hieropolis'in bulunduğu yerde sonradan kurulan yeni yerleşmeye Pamukkale adı verilmiştir. Bir doğa harikası olan travertenler basamaklar halinde bir kale görünümü içerisinde bulunmaktadır. Pamukkale travertenleri, Çökelez Dağı'nın faylı yamaçlarından fışkıran sıcak suların beyaz renkli kalker külteleri eritmesi ve yamaçlardan aşağıya dökülürken beyaz renkli kalsiyum çökellerini biriktirmesiyle oluşmuştur. Çok yerde bu traverten basamakları havuz biçimli basamaklar halinde Sarayköy ovasına inmektedir. Yerli ve yabancı turistlerin yoğun bir şekilde ziyaret ederek dinledikleri bir yer olması nedeniyle, Pamukkale kasabalaşmaya başlamıştır. Bugün 2300 nüfuslu belde statüsünde bir kasaba olan Pamukkale, Akköy ilçesinin sınırları içerisinde yer almaktadır.

21

22

23 HIEROPOLİS

24 KARAHAYIT

25 İlk Çağın diğer bir şehri, Denizli'nin 7 km. kuzeyinde şimdiki Eskihisar köyünün bulunduğu yerdeki LAODIKEIA' dır. Suriye kıralı II. Antikus'un yaptırdığı bu şehir, Roma döneminde pamuklu dokumalarıyla ün salmıştır. 13.yüzyıl başlarında Selçuklular döneminde depremler ve savaşlar nedeniyle harabeye dönmüştür. Bu nedenle Laodikeia şehrinin esas halkı buradan göç ederek şimdiki Denizli şehrinin bulunduğu yerdeki Tonozlu köyüne yerleşmişlerdir. Bir Türk boyu adını taşıyan Tonozlu köyü, zamanla Denizli adını almış ve bugünkü Denizli şehrinin nüvesini oluşturmuştur.

26 BABADAĞ

27

28 D E N İ Z L İ LAODEKEİA

29 LAODEKEİA-DENİZLİ Gediz - LAODIKEIA - Denizli/TURKİYE

30 Gediz - LAODIKEIA - Denizli/TURKİYE LAODEKEİA HARABELERİ

31 Sarayköy ovasının en büyük yerleşmesi Denizli şehridir. Baba Dağın (yeni haritada AKDAĞ ın) kuzeydoğu eteğinde Sarayköy ovası tabanından 200 m. yüksekteki bir neojen düzlük üzerinde yer alan Denizli şehri, Afyon-İzmir demiryoluna tali bir hatla bağlanmaktadır. Orta Anadolu yu Kıyı Ege Bölgesine ve Akdeniz Bölgesine bağlayan işlek karayolları da Denizli'den geçmektedir. Denizli'de önceleri bakırcılık hâkim iken, Cumhuriyet döneminde kurulan sanayi tesisleriyle (çırçır, pamuklu dokuma, deri, yem, deterjan vb.) gelişerek 1990 yılında nüfuslu büyük bir şehir haline gelmiştir. Günümüzde büyük ve kapsamlı bir organize sanayi bölgesine sahip olan Denizli şehrinin nüfusu, 2012 yılında 'e yükselmiştir. Gerçek anlamda büyük şehir olma yolunda aşama kaydetmiş olan Denizli de büyükşehir belediyesi kurulacaktır.

32

33

34 Babadağ DENİZLİ

35 Bu üniteye adını veren Sarayköy, Denizli'nin 20 km. kuzeybatısında nüfuslu büyük bir kasabadır. Demiryolunun içerisinden geçtiği Sarayköy idari bakımdan Denizli iline bağlı bir ilçe merkezi olup, şeftali, üzüm, elma ve mısır tarımı sebebiyle gelişen tarım fonksiyonu ağır basan bir yerleşmedir. Çökelez Dağı'nın batı eteğindeki Akköy, yakın zamana kadar bir köy yerleşmesi iken, Denizli'ye bağlı bir ilçe merkezi olduktan sonra, Devletin hizmet yönündeki yatırımları sayesinde 2707 nüfuslu küçük bir kasaba haline gelmiştir.

36

37 A Y D I N D A Ğ L A R I

38 SARAYKÖY

39 AKKÖY

40

41 b) Orta Büyük Menderes Düzlüğü: Sarayköy Ovası batısında B.Menderes Irmağı fazlaca dar olmayan bir boğaz içerisine girmektedir. Kuzeyden Buldan Dağı, güneyden Babadağı (Akdağ) ile sınırlanan Burhaniye boğazı, doğudaki Sarayköy Ovası'nı batıdaki Orta Menderes Düzlüğünden ayırmaktadır. Bu boğazın orta kesiminde Büyük Menderes Irmağının kuzeyinde yer alan Buharkent (eski adı Burhaniye'dir) kasabası, 6600 nüfuslu bir yerleşme olup, idari bakımdan Aydın iline bağlı bir ilçe merkezidir. Buharkent ilçesi sınırları dahilinde yer alan Kızıldere köyü'nde Türkiye'nin ilk jeotermal enerji santrali kurulmuştur. Yapımı 1984 yılında tamamlanan bu santralin kurulu gücü 175 MW olup, yılda 130 milyon Kwh elektrik enerjisi üretmektedir.

42 BUHARKENT

43 BUHARKENT TERMİK SANTRALİ

44 BUHARKENT

45 Burhaniye Boğazı batısında Büyük Menderes depresyonu genişleyerek doğu-batı doğrultusunda uzanmaktadır. Depresyon bu doğrultusunu Germencik-Koçarlı çizgisine kadar korumakta ve buradan itibaren KD- GB doğrultusunu almaktadır. İşte depresyonun Burhaniye Boğazı batısında başlayan ve Germencik-Koçarlı çizgisine kadar uzanan bölümüne "Orta Büyük Menderes Düzlüğü" adını vermekteyiz. Zeytin, incir ve portakal bahçelerinin yaygın bir halde bulunduğu bu kesimde Akdeniz iklimi hüküm sürmektedir. Nazilli'ye yaklaştıkça genişleyen zeytinlikler, birikinti konileri üzerinde yer almaktadırlar ve kuzey kenarda Germencik e kadar plantasyonlar halinde uzanmaktadırlar. Bağlar daha çok Nazilli kuzeyindeki yamaç araziler üzerinde yer almaktadırlar. Pamuk alanları da sulamaya bağlı olarak mısır gibi Nazilli ve Aydın civarında toplanmıştır.