ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ. Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu

Transkript

1 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu

2 4. Öğretim Yöntemleri Yöntem Seçimini Etkileyen Faktörler Başlıca Öğretim Yöntemleri 1- Anlatım (takrir,düz anlatım) Yöntemi 2- Tartışma Yöntemi 3-Örnek Olay Yöntemi 4-Gösterip Yaptırma Yöntemi 5-Problem Çözme Yöntemi 6-Proje Yöntemi 7-Bireysel Çalışma Yöntemi 8-Soru-Cevap Yöntemi 9-Gezi-Gözlem Yöntemi 2

3 Başlıca Öğretim Yöntemleri "Şayet eğitimin amacı sadece bir konuda veya alanda bilgi sahibi kılmaksa... takrir metodunu kullanmak tartışma metodunu kullanmaktan çok daha iyidir. Yok eğer, eğitimin amacı problem çözümleyecek nitelikte bazı yetenek ve hünerlerin geliştirilmesi ise, o takdirde en yetersiz sınıf tartışması bile bir çok takrirden daha üstündür. B.Bloom 3

4 Yöntem Seçimini Etkileyen Faktörler Konunun özelliği : Bazı konular bazı yöntemlerle işlenmeye daha uygundur. Örneğin kimya dersi için uygulamaya dayalı gösterip yaptırma yöntemi başarılı olurken, tarih dersleri için anlatım yöntemi daha uygundur. Bir dersin farklı konuları için de farklı yöntemler daha uygun olabilir. Dersin amacı da o dersin hangi yöntemlerle işlenmesi gerektiği konusunda ipuçları verir. Örneğin, resim eğitimi çizgi çalışmalarını, müzik eğitimi de sese dayalı çalışmaları gerektirir. Öğretmenin Özellikleri: Alışkanlıkları terk etmek zordur. Öğretmenler genellikle alıştıkları yöntemi değiştirmek istemezler. Bazıları derste tartışma ortamının, bazıları da anlatımın en iyisi olduğunu savunur. Yöntem seçiminde kişilik özelliği önemlidir. Derslerin sunumunda kullanılacak herhangi bir yöntem zorunluluğu yoktur. Öğretmen, kişilik özellikleri ve elindeki imkanları iyi bilmeli, kendini iyi tanımalı ve sahip olduğu beceriyi ustaca kullanabilmelidir. 4

5 Öğrencinin ve Sınıfın Özellikleri: Kalabalık sınıf ortamlarında tartışma, gösterip yaptırma gibi yöntemlerin uygulanması güç olduğu gibi, her öğrencinin aynı konu üzerinde tartışmaya katılması da beklenemez. Farklı bireysel özellikler, farklı yöntemlere ihtiyaç duyabilir. Mevcut İmkan ve Kaynaklar: Modern yöntemlerin uygulanabilmesi fiziksel ortamın hazır olmasını gerektirir. Örneğin, bir grup tartışmasında öğrenci sayısı az olan ve hareketli sıra sistemi içeren sınıflar gereklidir. Derslerin etkili sunumu için zamanın şartlarına uygun donanımın da maliyeti vardır. Ayrıca deney, gözlem ve geziler için de ilave maliyetler söz konusudur. Zaman : Yöntem seçimini etkileyen önemli faktörlerden biridir. Etkili öğretim yöntemleri daha uzun zamana ihtiyaç göstermektedir. O nedenle seçilen yöntemin, planlanan öğretim etkinliğini tamamlamaya elverişli olması da beklenmektedir. 5

6 Geri 1- Anlatım Yöntemi Bilginin sözel olarak iletilmesidir En yaygın bilinen ve uygulanan yöntemdir. Eğitimin örgün hale geldiği Antikçağ okullarında, Medreselerde ve Hıristiyan okullarında, öğretim genelde bu metoda dayanırdı. Gerek bilim ve toplum felsefesi gerekse dinî konular en yaygın şekilde sözle anlatılabiliyordu. İnsan bilgisi, şimdiye kadar büyük ölçüde sözlü veya yazılı dil ile ifade edilip saklana gelmiştir Hiçbir zaman vazgeçilmeyecek bir yöntemdir. 6

7 a-özellikleri Özellikleri Öğretmen merkezlidir. Aynı anda çok sayıda kişiye kısa zamanda çok bilgi aktarılır. Dinleyenler konuyla ilgili organize görüş kazanır. Düz anlatımın uzunluğu öğrenciyi sıkmayacak şekilde hazırlanmalıdır. Konuşmacı konu dışına çıkmamaya özen göstermelidir. Konuşma dili açık ve anlaşılır olmalıdır. Anlatın sırasında, ses tonu, görsel-işitsel araçlar, ipuçları, espriler v.b. kullanılarak öğrencinin dikkati uyanık tutulmalıdır. 7

8 b-kullanımı Öğretmenin kişiliğine, bilgisine, ses tonuna, konuşma gücüne diyalektik metodu iyi kullanmasına, jest ve mimiklerine bağlıdır. Derse giriş yapılırken, konuyla ilgili bilgi aktarılırken, soyut konular işlenirken, yeni bir konuya giriş yapılırken, dersin bitiminde özetleme yapılırken kullanılır. Derse başlamadan önce öğrencilerin dikkatini konuya çekecek film, fotoğraf, grafik gösterimi; problemle ilgili giriş konuşması veya basit sorularla işe başlanmalıdır Öğretmen sürekli grubu kontrol etmeli, arada sorulacak sorular dağılan dikkatleri toplayacak, öğrencilerin derse ısınmalarını sağlayacaktır. Bu şekilde soru-cevap tekniği, öğrencilerin yanlış anlamalarını da engelleyecek veya yanlış anlaşılabilecek konuları düzeltme imkânı sunar Düşünceler belli bir sıraya göre açıklanır. Sunu planı hazırlanır, görsel işitsel ortamlar imkanlar ölçüsünde kullanılır Sözsüz iletişim öğelerinden yararlanılır, göz ilişkisi kurmaya özen gösterilir Katılımcıların soru sormasına imkan verilir ve mümkünse konunun özet bir metni dağıtılır 8

9 c- Yararları Dinleyerek öğrenmeye daha yatkın olan tipler için, en verimli öğrenme yöntemidir. Bu yöntem sayesinde öğrenciler dikkatlerini uzun süre bir konuşmaya vermeyi, sabırla dinlemeyi, not tutmayı v.s. öğrenirler. Öğrencide, dinleme, anlatma ve ana dile hakim olma yeteneğini geliştirir. Soyut kavramların öğrenilmesinde çok işe yarar, az bir çabayla herkes tarafından uygulanabilir. Bu yöntem, Diğer bütün yöntemlerle birlikte kullanılabilir, uygulanması kolay ve ekonomik olup kısa sürede çok miktarda bilgi sunulabilir. Her derse, her türlü dinleyici grubuna, her mekâna ve zamana kolaylıkla uydurulabilir. Konuların kalabalık gruplara sunulmasının en iyi yöntemi budur ("Geniş Grup Tekniği"). Grup büyüklüğü 50-60'ı geçince de konferans tekniği ile ders yapılabilir. Küçük gruplarla yapıldığında gerektiğinde bir sohbet tekniğine dönüştürülebilir. Sınıf ve ders kontrolü bütün diğer yöntemlerden daha kolaydır 9

10 10

11 d- Sınırlılıkları Bireysel farklılıkların göz ardı edilmesi söz konusudur Katılımcılar edilgen olup tek yönlü bilgi aktarımı esastır. Görmeye dayalı bilgilerin ve psikomotor davranışların öğretilmesi çok zordur Araştırma ve inceleme yapma yerine, kalıp bilgileri ezberlemeye sevk eder. Anlatılanlardan öğrenilenler kalıcı değildir Hızlı not tutmayı gerektirir. Konunun anlaşılıp anlaşılamadığını sınamak (dönüt almak) zordur. Ders, uzun süre pasif bir dinleyici olan öğrenciler için sıkıcı hale gelir. Öğrenci dikkatinin dağılmaması için iyi bir konuşma yeteneği gerektirir, 11

12 Kullanılabilen Teknikler Konferans, Tartışma, Sohbet, Gösteri, Soru-cevap, 12

13 Geri 2- Tartışma Yöntemi Tartışma, iki veya daha çok kimsenin herhangi bir konuyu karşılıklı konuşarak, birbirini dinleyerek, eleştirerek, gerektiğinde sorular sorarak incelemesine dayanan bir öğretim yöntemidir 13

14 a-özellikleri Öğretmen-öğrenci etkileşimi söz konusudur. Öğrencilere geçmiş yaşantılarından örnekler vermesi için imkan sağlar. Öğrencilerin bir konu üzerinde kendi düşüncelerini söylemesi ve yorum yapmasını sağlar. Analiz, sentez ve değerlendirme gücü kazandırır. Görüşlerin incelenmesini ve önce öğretilenlerle ilgi kurulmasını sağlar. Öğrencide var olan ilgiyi genişlettiği gibi, yeni ilgiler de uyandırır. Öğrencinin konuyu çözümleme, kavrama ve yorumlama yeteneğini geliştirir. İnsana bildiğini ortaya koyma fırsatını sağlar. 14

15 b-kullanımı Bir problemin çözüm yollarını ararken ve değerlendirme çalışmaları yaparken ve kavrama düzeyindeki davranışların kazandırılmasında kullanılır. Bir konu üzerinde öğrencileri düşünmeye yöneltmede, iyi anlaşılmayan noktaları açıklamada ve verilen bilgileri pekiştirmede kullanılır. Bu yöntem, bazı ünite çalışmalarının iyice anlaşılmasına sağlamak için, bir film, gösteri veya deneyden sonra, öğrencilerin eski yaşantılarını konu ile bağlamak için, belirli bir konuda verilecek ödevden sonra kullanılabilir. Özgür bir ortam oluşturulur, ilgi çekici bir konu seçilir, ön hazırlık için zaman verilir. Tartışma öncesi kurallar açıklanır ve zamanın verimli kullanımına vurgu yapılır. Tartışmada tüm katılımcılara söz vermeye özen gösterilmeli, konu dışına çıkmasına fırsat verilmemelidir. Tartışmanın tıkandığı, konunun dağıtıldığı, nezaket kuralları dışına çıkıldığı durumlarda, öğretmen kontrolü tekrar eline almalıdır. Tartışmadan çıkarılabilecek sonuçlar öğretmen tarafından ortaya konmalıdır 15

16 c- Yararları Geleneksel derse bir canlılık getirir, ilgi ve dikkati canlı tutar. Değişik görüşlerin özgürce açıklanmasını sağlar. Eleştirel düşüncenin gelişmesine yardım eder. Demokratik değerlerin kazandırılmasında etkili olur. Bireyler arası iletişimi güçlendirir, toplumsal hayatını geliştirir. Öğretmenin öğrencilerini tanımasının etkili yollarından biridir Çocukları karşıt düşünceleri tahammül ve hoşgörü ile karşılamaya alıştırır. Çocuklarda sorumluluk duygusunu geliştirir; kendi haklarını demokratik yollardan savunmayı öğretir. Tartışma, öğrencilerin dil gelişimlerini sağlayan en iyi metotlardan biridir. 16

17 17

18 Katılımcı bir ortamı oluşturmak zordur. Yönetimi sağlamada sorunlarla her an karşılaşmak mümkündür. Akademik hazırlık gerektirir. Geniş kümelerde uygulaması zordur ve uzayan tartışmalar konuyu amacından saptırır. Bazı öğrenciler tartışmaya katılmada isteksiz olabilir. Yöntemin başarısı için oturma düzeninin şekli de önemlidir. Sağlıklı tartışma yapabilmek için herkesin birbirinin yüzünü görmesi şarttır. Tartışma her sınıfta ve her derste veya konuda uygulanamaz. İlkokulun ilk sınıflarında veya çok kalabalık sınıflarda (25 kişiden fazla) kullanılması yarar yerine zarar verebilir. Matematik, dil bilgisi, gibi kuralları net olan konularda tartışma açmak çok anlamlı olmaz. d- Sınırlılıkları 18

19 Tartışma Çeşitleri Münazara: Birbirine zıt görüşler içeren bir konuda iki farklı grup oluşturulur ve her grup kendi görüşünü belli zaman birimleri içinde tarafsız bir dinleyici grubuna anlatır. Sempozyum: Önceden belirlenmiş ve hatta yazılı olarak tartışmaya katılacaklara duyurulmuş bir konu üzerinde, uzman kişiler tarafından konunun değişik yönlerinin genelde 15 dakikalık sunumlar olarak büyük dinleyici kitleye sunulmasıdır. Panel: Panel, belli bir konunun uzmanlarının (3-5 kişi), bir yöneticinin başkanlığında o konuyu derinliğine işlemeleridir. Zıt Panel (Kollegyum): İki gruptan birinin sadece soru soran, diğerinin ise cevap veren rollerini üstlenmesi ile olur. Genelde soru soran grup, dinleyicilerden olur; cevap veren grup ise uzmanlar kuruludur. Forum: Küçük bir grubun belli bir konuda geniş bir kitleye uzman bilgisi aktarması (panel) ve daha sonra da dinleyicilerden gelecek sorulara cevap vermesidir. Açık Oturum: Biçim olarak panele benzeyen bu toplantı biçiminde, kişilerin tebliğ gibi sunuları yoktur. Konu üzerinde çeşitli defalar söz alarak konuşabilirler. 19

20 Beyin Fırtınası: Belli problemleri çözmede herkesin buluş yapma gücünden faydalanılmak için uygulanan bir tekniktir. Burada "fırtına gibi" yeni görüşler sunulduğu için bu adı almıştır. Çember: Bir başkan, bir sekreter ve bir süre ayarlayıcısının belirlenerek, grubun çember şeklinde oturduğu, başkanın sağından başlayarak üyelere 1 er dakikalık söz verdiği, sekreterin notlar aldığı bir küçük grup (maksimum 15 kişi) tartışma tekniğidir. Kısa Süreli Tartışma Grupları (vızıltı): Öğrenciler belli sayıda gruplar oluşturur ve belli konular üzerinde herkes grup sayısı kadar dakika konuşma yapar. "Vızıltı 22" iki kişilik bir gruptur ve ikişer dakika konuşurlar; "Vızıltı 55" beş kişilik bir gruptur ve beşer dakika konuşurlar v.s. Bu teknikte çok büyük gruplar oluşturulmaz. Fikir Taraması: Belli bir konuda 4-9 kişilik gruplar oluşturarak grup üyeleri arasında bir fikir taraması yapmaktır. Dersin herhangi bir noktasında, sınıfa canlılık getirmek için ciddî veya mizahî konularda kısa süreli fikir taramaları yaptırabilirler. Seminer: Bir grubun belli bir konuda ön çalışmalar yapıp bunu bir dinleyici kitlesinin önünde tartışma yöntemi ile sunmasıdır. Bu şekilde yapılan derslere de "Seminer" adı verilmektedir. Workshop (çalıştay): Bir uzman yönetiminde katılımcıların bir konuda ön hazırlık yapmak üzere katıldığı inceleme ve değerlendirme toplantısıdır 20

21 Kullanılabilecek Teknikler Münazara Seminer Sempozyum Beyin fırtınası Panel Açık oturum Forum 21

22 Geri 3-Örnek Olay Yöntemi Örnek Olay; gerçek ya da sanal bir olayın ayrıntılı biçimde incelenmesidir. Öğrencilerin konuyla ilgili araştırma yapmalarına ve bulgularını sınıf ortamında tartışmalarına imkan sağlamaktadır 22

23 a-özellikleri Öğrenci merkezli olup gerçek hayata en yakın yöntemlerden biridir. Öğrencilere, bildiklerini ve kavradıklarını gerçek bir durumda uygulama şansı verir. Bir problemi çözmeyi, analiz edip sonuca ulaşmayı öğretir. Belli bir sorunla ilgilendikleri için, öğrencilerde ilgi, güdü ve istekleri yükseltir. Ders dışında materyallerden yararlanma imkanı sağlar. Problem çözme becerisi ve alışkanlığını geliştirir. Kavrama analiz sentez ve değerlendirme becerisi kazandırır. 23

24 b-kullanımı Gerçek hayattan seçilen ya da öğretmen tarafından sınıfa getirilen bir olayın öğrenciler tarafından tartışılması ve analiz edilmesiyle çözüm bulunması yöntemdir. Bir konu hakkında uygulama yoluyla çözüm aramada kullanılır. Örnek olayda bir ana problem olmalı, problemin analiz edilmesi istenmelidir. İlgi çekici bir örnek olay geliştirilir. Olay, görsel-işitsel araçlar yardımıyla ayrıntılı olarak sunulur. Konu hakkında çeşitli sorular yardımıyla katılımcılar yönlendirilir. Konu üzerinde çok yönlü tartışma ortamı oluşturulur. Sonuç, katılımcılarla birlikte değerlendirilir. 24

25 c- Yararları Öğrenciler önceden bildikleriyle yeni öğrendikleri arasında bağ kurmayı öğrenirler Problem çözme yetenekleri gelişir. Birlikte çalışma imkan ve alışkanlıklarını geliştirir. Öğrencilerin derse ve konuya ilgi ve güdülerini artırıcı fonksiyon icra eder. Neden-sonuç arasındaki ilişkileri bulma becerileri kazandırır. Öğrenciler farklı materyallerden yararlanma fırsatı bulur, tartışmalara aktif olarak katılır. Konuları kavrama, anlama yeteneği gelişir. Diğer öğrencilerle birlikte çalışma ve sorun çözme imkanı sağlar Öğrenmeyi gerçek hayata daha yakın hale getirir. 25

26 d- Sınırlılıkları Uzun zaman aldığı için ekonomik değildir. Öğretmenin konuya çok iyi hazırlanmasını gerektirir. Kalabalık sınıflarda uygulanması zordur, İncelenecek olaya tam olarak uyan bir örnek yazmak bazen güç olabilir, Tartışmaları yönetmede ve değerlendirmede zorlukla karşılaşılabilir 26

27 Geri 4-Gösterip Yaptırma Yöntemi Önemli becerilerin açıklamalı gösteriler yoluyla öğretilmesidir. 27

28 a-özellikleri Gösteri bir şeyin görsel ve işitsel araçlar kullanılarak nasıl yapılacağının gösterilmesidir Özellikle spor,fen,müzik ve sanat alanlarında kullanılmaktadır İşlemin uygulanmasını, bir araç gerecin çalıştırılmasını gösterme ve açıklamada kullanılır. Öğretmen merkezli görünse de; alıştırma ve uygulama yapma işlemi itibariyle öğrenci merkezlidir. Öğrencileri motive etmek ve ilgilerini çekmek için etkili bir yöntemdir. Teorik olarak öğrenilen bilgileri uygulama fırsatı verir. Öğretmenin kendine güven kazanabilmesi için önceden prova yapması gerekir. Öğretmenin çok zamanını alabilir ve her konuda kullanılamaz. 28

29 b-kullanımı Daha çok uygulama düzeyindeki davranışların ve psikomotor becerilerin kazandırılmasında kullanılır. Öğrenciye ne yapılacağını söylemenin yetersiz kaldığı ayrıca nasıl yapılacağını göstermenin gerekli olduğu durumlarda etkili öğretim sağlar. Daha çok devinişsel (psikomotor) becerilerin kazandırılmasında etkili olup yaparak yaşayarak öğrenme temellidir. Gerekli araç gereci sağlamalı, ilk uygulama öğretmen tarafından yapılmalıdır. Zihinsel hazırlık yapılmalı, gösteri kısa ve öğrencilerin anlayacağı hızda olmalıdır. Gösteri basitten karmaşığa doğru seyretmeli. Hedeflenen öğrenme gerçekleşmeden bir sonraki aşamaya geçilmemeli. Uygulama sırasında hem doğru hem yanlış davranışlar açıklanmalı. Gösteri sonunda işlem sırasını özetlenmeli, Her öğrenci için mümkün değilse, olabildiğince çok katılımcıya deneme şansı tanınmalı 29

30 c. Yararları Hem öğretmen hem öğrenci merkezli olan eşsiz bir yöntemdir. Öğrenmede çok sayıda duyu organının işe koşulmasını sağlar Olayın oluşumunu görerek ve işiterek izleyip, göze ve kulağa hitap ettiği için öğrenme düzeyi yüksektir Kelimelerin yetersiz olduğu olay ve olgularda fikir beceriler kazandırır. Öğrencilerin ilgisini çektiğinden dikkatlerini sürekli diri ve canlı tutar. Zaman ve malzemenin kontrollü kullanımına fırsat verir Öğretmenin ön uygulaması sayesinde öğrenci uygulamasında tehlike ve hatalar asgariye iner Ön öğrenmeler sayesine yanlış yapılarak harcanacak zamanı en aza indirir. 30

31 d- Sınırlılıkları Çok fazla planlama ve ön hazırlık gerektirir Kalabalık sınıflarda tam ve sağlıklı olarak uygulanamaz Anlatma ve gösterme arasındaki kopukluk olursa öğrencilerin kafası karışabilir. Dönüt sağlamada yetersiz olursa yöntem etkisiz kalabilir Taklit eğilimlerini canlandırır, Anlama olmazsa öğrenci taklit e yönelebilir. Karmaşık becerileri kazanma güçlüğü, bu tür gösterilerde öğrenciyi başarısızlık hissine sürükleyebilir. Planlamadan uygulamaya, çok zaman aldığı için ekonomik değildir. 31

32 Geri 5-Problem Çözme Her çevre ve her devir, insanın karşısına yeni problemler çıkartır. Her yaşın, cinsin, mesleğin v.s. ayrı problemleri olur. Problemler maddî olur, manevî olur; sosyal olur, psikolojik ve bireysel olur. Toplumların problemleri çözme biçimlerine "kültür" denmiştir 32

33 Problem Çözme Bir problemin değişik boyutlarıyla ele alınması, formüle edilmesi, çözümü için gerekli verilerin değerlendirilmesi, imkan ve araçların çözüm üretmede etkili olarak kullanılması gibi süreçleri içeren bir öğretim yöntemidir. Bireye ve topluma rahatsızlık veren, başarıya ulaşmaları için çözülmesi zorunlu olan her şey problemdir Hayatta pek çok alanda; ailede, devlet kurumlarında, trafikte, mahallede, apartmanda vs. problemlerle karşılaşılır. Problemlerin farkına varmayan kişinin onun üzerinde düşünmesi ve çözümler üretmesi mümkün değildir Bu nedenle öğrenci, tabiattaki ve sosyal hayattaki problemleri algılayabilmeli, hemen her derste öğrencilere problem çözme becerileri öğretilmelidir. Problem çözme yöntemi, eleştirel düşünme becerisi geliştirme, karar verme, sorgulama ve yansıtıcı düşünme için temel beceri alışkanlıkları kazandırır. Sorun çözmede, bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri kullanılmalıdır. 33

34 Aşamaları Problemi hissetme Problemi tanıma, sınırlama Veri toplama Hipotezler üretme Hipotezleri test etme Sonuç ve değerlendirme Kullanılan Düşünme Biçimleri Tümevarım: Özel durumlardan veya örneklerden genel bir sonuca ulaşmaktır. Tümdengelim: Genel ilkelerden özel durumlara giden bir akıl yürütme şeklidir. Çözümleme: Bir bütünü elemanlarına ayırma ve tahlil etmedir. Bireşim: Bir konuyu, tümevarım ve tümdengelim metotlarından giderek zihni gerekçeleri birleştirmek suretiyle açıklamak ve sonuca varmaktır. Birleşim metodu bir anlamda, parçalardan yeni bir bütün veya bir sentez oluşturmaktır. Analoji: Benzeterek anlamaya çalışmadır. Kan dolaşımının trafik ağına benzetilmesi. 34

35 Problemler işbirliği ile çözülür! Çözümde görev almayanlar problemin bir parçası olurlar. Gothe 35

36 a-özellikleri Öğrenci merkezlidir Öğrencide ilgi ve güdülenmeyi arttırır. Daha kalıcı izli öğrenmeler gerçekleşir. Bilimsel yöntemi kullanmayı öğretir ve bilimsel tutumu kazandırır. Seçilen problem öğrencilerin ilgisini çekecek nitelikte olmalıdır. Problemler ders kitaplarından değil gerçek hayattan seçilmelidir. Her problemin birden fazla çözüm yolu olabileceği düşünülmelidir. 36

37 b-kullanımı Problem tespit edilir, tanımlanıp çerçevesi belirlenir, Probleme ilişkin veriler toplanır, Hipotezler belirlenir, Uygun hipotezlerin uygulamaya konularak test edilir, Sonuçlar raporlaştırılıp değerlendirmesi yapılır. Süreçte öğretmen, rehber ve yönlendirici olarak yer alır. Çözüme ulaştırıcı noktalarda öğretmen, öğrenciye yardımcı olmalıdır. 37

38 c- Yararları Öğrencilerin, öğretme öğrenme etkinliklerine aktif olarak katılmalarını sağlar. Öğrenciler, ilerde karşılaşacakları problemleri, bilimsel metotla çözümlemeyi öğrenirler Ders kitaplarının dışındaki yazılı kaynaklara ve kaynak kişilere ulaşmayı öğrenirler. Öğrenmeye karşı ilgi ve istek uyandırır, öğrenciyi öğrenmeye güdülendirir. Öğrenci bir grup çalışmasına hazır hale gelir. Öğrencinin aktif olarak katıldığı, bilişsel ve duyuşsal öğrenmenin birlikte yürütüldüğü bir öğretim metodudur Öğrencilere kendine güven, bağımsız düşünme becerisi ve sorumluluk bilinci kazandırır. Olguları algılama ve akılda tutma daha uzun süreli olur, başarısızlık durumunda bile öğrenme gerçekleşir. Okul dışı kaynaklardan daha çok yararlanma zemini hazırlar. Her problemin birden fazla çözüm yolu olabileceğini öğretir. 38

39 d-sınırlılıkları Problemin çözümü için gerekli kaynaklar ve araç-gereç bulunmayabilir. Öğrencilere maddî bir takım külfetler yükleyebilir. Problemin çözümü için çok zaman ve emek gerekebilir. Elde edilen sonuç bunlara değmeyebilir. Tabiat ve fen bilgisi derslerinde kolay uygulanmasına rağmen, bazı derslerde uygulanması mümkün olmayabilir. Eğer doğru uygulanmazsa, çok ters sonuçlar verebilir. Bu metotta öğrenme düzeyinin değerlendirilmesi zordur. Fazla zaman gerektirdiği için ekonomik değildir, Öğrenciler başıboş kalıp, derse, okula vb. karşı olumsuz tavır geliştirebilir, Sosyal problemleri anlayacak olgunluğa erişmemiş öğrencilerle uygulamak güçtür. 39

40 Geri 6-Proje Yöntemi Öğrencilerin, bireysel ya da gruplar halinde kendi ilgi ve isteklerine göre seçtikleri bir konuyu, öğretmen rehberliğinde, okul içi ve dışı kaynaklar yardımıyla araştırıp raporlaştırmaları çalışmasıdır. 40

41 a-özellikleri Öğrencilerin grup olarak ya da bireysel olarak bir problem ya da senaryo üzerinde yerine getirdiği bir tür problem çözme etkinliğidir. Sınıf içinde ve dışında yürütülür. Bu yöntemde genelde öğrencinin bireysel ve grup olarak gerçekleştirdiği öğrenme etkinliğinin sonucunda bir ürün ya da performans ortaya koyması söz konusudur. Öğrenci merkezli öğrenmeyi temel alır. Öğrenci ders senaryoları içerisinde, üst düzey düşünme, problem çözme, bilgiyi yeniden düzenleme, sorgulama gibi çalışmalar yoluyla etkin bir şekilde öğrenir. 41

42 b-kullanımı Öğrenciler bir konu hakkında araştırma yapmak için planlama yapar, inceler, araştırır ve bulgular üzerinde değerlendirmede bulunurlar. Konuyu bireysel ya da gruplar halinde kendi ilgi ve isteklerine göre seçerler. Her bir öğrenci veya grup, problem çözme sürecini ve bilimsel yöntemi kullanarak konular üzerinde çalışır. Seçilen konu öğretmenin rehberliğinde, okul içi ve dışı kaynaklara başvurularak, serbest çalışmalar şeklinde araştırılıp raporlaştırılır. Yöntemle araştıran, inceleyen, bilgiye ulaşan ve elde ettiği bilgileri anlamlı bütünler haline getirip bu bilgilerle problem çözmesini amaçlayan bir öğrenme gerçekleşir. 42

43 c- Yararları Öğrencide, merak duygusunu harekete geçirir,. Araştırma ve üst düzey düşünme becerilerini geliştirir. Öğrenciyi özerk, tasarımcı ve üretken kılar. Başarı için işbirliği içinde çalışma becerilerini geliştirir. Öğrencilerin öğrenme becerilerini geliştirir ve zenginleştirir. Bireysel öğrenmeye ve okul ile gerçek hayat arasında bağ kurulmasına imkan verir. Öğrencileri bireysel ve grupla çalışmaya yönlendirir. Birden fazla ders ya da konu alanını bütünleştirebilir. Öğrencileri farklı kaynaklardan araştırma yapmaya yönlendirir. 43

44 d- Sınırlılıkları Çok zaman gerektirir. Diğer öğretim yöntemlerine göre daha maliyetli olduğu için ekonomik değildir. Kalabalık gruplarda grup disiplinin ve eşgüdümün sağlanması güçtür. Üyelerin hepsini konuya aynı boyutta motive etmede sıkıntılar yaşanabilir. Karmaşık konuların incelenmesi, zamanla öğrenci için sıkıcı hale gelebilir. 44

45 Geri 7-Bireysel Çalışma Öğrencinin bir konuyu veya problemi kendi başına öğrenme yoludur. 45

46 a-özellikleri Öğrencilerin bir konuyu kendi başına öğrenmek istediği ya da kendi başına çalışmak istediği zaman kullanılır Araştırma yoluyla öğretime daha uygun olan konuların öğretiminde tercih edilir. Bilişsel alanın uygulama, analiz ve sentez basamaklarındaki davranışların kazandırılmasında da etkilidir. Öğrenci kendi başına bir konuyu öğrenmek istediğinde veya kendi başına çalışma yapmak eğiliminde olduğu durumlarda da tercih edilir. 46

47 b-kullanımı Amaç ve konu titizlikle belirlenmeli, zaman en iyi şekilde planlanmalı. Çalışma planı oluşturulup titizlikle uygulanmalı. Yapılan çalışmalar sistematik şekilde dosyalanmalı Basılı araçlardan bilgi edinilirken önemli hususların altı çizilmeli, özet çıkarılmalı Süreçte öğretmen rehber ve yönlendirici olarak yer almalı Veriler öğrenciyle birlikte değerlendirilmeli, gerekli düzeltmeler yapılmalıdır 47

48 c- Yararları Öğrenci merkezlidir Öğrenci, yaparak ve yaşayarak öğrenir. Öğrenciler öğrenme durumlarını kendilerine göre ayarlar. Öğrenci kendi hızında ilerler Öğretim, öğrencinin ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerine uygun olarak gerçekleşir Bağımsız çalışma alışkanlığı kazandırır 48

49 d- Sınırlılıkları Tamamen öğrencinin tercih ve ilgisine bağlıdır. Kontrolsüz kalma durumunda, çalışma alanı dışına kayılabilir. Öğrenmenin sağlıklı ve tamam olması için, uzman, öğretmen gibi yardımcı ve danışmana ihtiyaç gösterir. Zamanın verimli kullanımı her durumda mümkün olmayabilir. 49

50 Geri 8- Soru-Cevap Yöntemi Soru soran öğrenci, zihin ve ruhunu bilgi almak için açmıştır. Öğretmen bu anı çok iyi değerlendirmelidir. Berthold Otto 50

51 a- Özellikleri Sokrates Yöntemi olarak da bilinir. Sokrates e göre, tüm bilgiler insanın zihninde üstü örtülü, uyur halde vardır. Eğitimin görevi, her insanda doğuştan var olan bu bilgilerin üstünü açmak ve uyandırmaktır. Öğretme, sorularla bu bilgilerin açığa çıkarılması şeklinde yapılmalıdır. Soru-cevap yöntemi, başka yöntemlerle birlikte zaman zaman kullanılan soru-cevap tekniğinden farklı olarak; dersin veya konunun tamamının sona soru-cevap tarzında işlemesidir. Bu yöntemin kullanılmasında amaç değerlendirme değil öğretimdir. Öğretmen önceden hazırladığı soruları öğrencilere yöneltir. Öğrenciler sorulara sözel olarak cevap verirler. Diğer yöntemlerle yapılan her öğretimin mükemmel bir tamamlayıcısı olabilir. Konunun önemli yerlerinin vurgulanmasında önemli rol oynar. 51

52 b - Kullanımı Soru; kısa, açık, akla, mantığa, gerçeğe ve bilimsel esaslara uygun olmalıdır Soru; emir veya telkin mahiyetinde olmamalı, öğretmen esnek, öğrenciler rahat olmalı. Sorular dağınık olmamalı; dersin hedefine, öğrencinin seviyesinin uygun olmalıdır. Dersi mekanikleştirmemeli, öğrencileri ezbere sürüklememelidir. Zaman israfından kaçınmalı; dersi saptırmamalı, öğrencileri kutuplaştırmamalıdır. Soru, sınıfın bütününe yöneltilmeli ve sınıfın tamamından cevap beklenmelidir. Sınıftaki öğrencilerden mümkün olduğu kadar çok sayıda cevap almak hedeflenmelidir. Soru veya cevap anlaşılmadığı durumlarda, daha basit yeni ifadelerle soru veya cevap tekrarlanmalıdır. Sorulara verilecek cevaplarda, öğrencinin kişisel fikir ve tutumlarının sergilenmemesi, belli bir dinî veya ideolojik sistemin propaganda edilmemesi sağlanmalıdır. Öğrencileri sınıf huzurunda onur kırıcı durumlara düşürmekten kaçınmalı; "iyi", "güzel" gibi sözler veya notlarla öğrenci ödüllendirmelidir. 52

53 c - Yararları Soru, öğrencilerin dikkatini dersin önemli yerlerine çeker, dersi dinleyenlerin derse yönelmelerini sağlar, dikkatsiz öğrencileri de uyarır. Öğrencilere, başkalarını dinleme, kendi fikirlerini üretme, düşüncesini nazik, mantıklı, etkili bir tarzda ifade etme, kendi kendini değerlendirme becerisi kazandırır. Öğrencinin ifade gücü gelişir, düşüncelerini belli bir düzene göre özgürce olarak ifade etmeyi öğrenir. Öğrenciyi güdüler, sosyalleştirir; ona öğrendiklerini yorumlama ve uygulama imkânı verir. Sınıfta öğretmenlerle seviyeli tartışmayı ve arkadaşlarıyla sağlıklı iletişim kurmayı öğrenir. Soru, herkesin zihnindeki değişik cevapların, fikir ve görüşlerin ortaya çıkmasını sağladığından, öğrenciye "başkalarının mantığı" ile de düşünebilme yeteneği kazandırır. Demokratik bir biçimde ifade edilen farklı düşüncelere karşı tahammül, hoşgörü duygularını kazandırır. Öğretmene, sınıf içindeki kişilerin bilgilerini, bir konuyu kavrama, analiz, sentez, değerlendirme ve uygulama güçlerini ölçme imkânı verir. 53

54 d- Sınırlılıkları Çok zaman gerektirdiği için ekonomik değildir. Öğretmen için ciddi ön hazırlık gerektirir. Sorulara cevap veremeyen öğrencinin kendine güveni azalır. Zamanla öğrenci bildiği konularda bile konuşmamaya başlar Sorular iyi ifade edilemez ise, anlaşılmaz, kasıtlı ve yönlendirici olursa öğrencinin serbest düşünmesi engellenmiş olur. Konunun çok fazla dağıtılması, dersin "kaynatılması" ve dolayısıyla programın yetiştirilememesi mümkündür. Ders mekanik hale gelebilir, öğrencileri ezberciliğe sevk edebilir. Soru ve cevaplar iki kişi arasında karşılıklı diyaloga dönüşebilir, bu da diğer öğrencilerin ilgisini dağıtır. 54

55 Geri 9- Gezi-Gözlem Yöntemi Varlık ve olayların kendi tabii ortamlarında plânlı ve amaçlı olarak incelenmesi demektir Gözlem metodu genelde eğitsel ders gezileri olarak da adlandırılır. 55

56 a- Özellikleri Gözlem, deney, gösteri, yaparak-yaşayarak öğrenme metotları iç içe girmiş bulunmaktadır Gözlemler; "tabii gözlem", "kontrollü gözlem", "sürekli gözlem", "bir kez yapılan gözlem"; "basit gözlem", "sistematik gözlem" gibi çeşitli şekillerde sınıflanabilir. Sınıf olarak yapılan bazı gözlemlere "eğitici gezi" de denilmektedir. Bazı durumlarda gözlem gezisi yapılacak yerler için ilgili makamlardan izin almalıdır. Üstelik eğer o bölgede tehlikeli durumlar varsa, gerekli güvenlik önlemlerinin de alınması gerekebilir. 56

57 b - Kullanımı Gözlem plânlı yapılmalıdır. Plânsız gözlemin bilgi oluşturması çok zordur. Plânlama esnasında, gözlemin hangi aşamasına daha çok dikkat edileceği belirtilmelidir. Bir gözlem plânında; gözlem tarihi ve süresi, gözlem yeri, gözlemin amacı, neyin veya nelerin gözleneceği, -gözlem gezisi ise- hangi vasıta ile gidilip-gelineceği, gözleme kimlerin katılacağı ve gözlemin nasıl yapılacağı gibi hususların bulunması gereklidir. Gözlem gezisi için başta okul idaresinden izin alarak, velilere ne zaman nereye gözlem gezisine gidileceği bildirilerek, bunun için gerekli hazırlıklar yapılmalıdır. Geziye gidilecek yerdeki yetkililere haber verilip, ön hazırlıklar sağlanmalıdır. Gözlem sırasında öğrencilere not tutturma alışkanlığı kazandırılmalıdır Gözlem sonunda gözlem sonuçlarına ilişkin bir değerlendirmenin yapılması esastır. Değerlendirmede, gözlem sırasında tutulan notlar, toplanan materyaller, alınan fotoğraf veya filmler, ses kayıtları v.s. kullanılmalıdır. Bu değerlendirme sırasında öğrencilere gezi-gözlemi anlattırma, yazdırma, resmini yaptırma, modelini, haritasını çizme v.s. yaptırılabilir. 57

58 c - Yararları Öğrencilerin kapalı kapılar ardından, sınıfın sıkıcı havasından kurtuldukları için, sevinerek katıldıkları ve doğrudan bilgi ve tecrübeye ulaştıkları bir eğitim ortamıdır. Öğrencinin birçok duyu organı devreye sokulduğu için, daha sağlam ve kalıcı bilgiler oluşturulur. Kullanım alanı çok geniştir; hemen her derste gezi ve gözlem metodu ile işlenecek birçok konular bulunmaktadır. Bu metot kullanıldıkça, okul-çevre ilişkisi daha iyi gelişir. Çevredeki birçok insan okul ve öğrencinin faaliyetlerini tanır. Okulun öğrencileri da çevrelerini daha iyi gezme, gözleme ve öğrenme fırsatı bulurlar. 58

59 d- Sınırlılıkları Bazı durumlarda gözlem gezisi yapılacak yerler için ilgili makamlardan izin almalıdır. Eğer o bölgede tehlikeli durumlar varsa, gerekli güvenlik önlemlerinin de alınması gerekebilir Öğrencilerin gidiş gelişleri ve gözlemleri sırasında küçük bir ihmal kargaşalara neden olabilir. Ciddi planlama yapılmazsa, faaliyetin pedagojik değeri sıfıra inebilir. Uzak mesafe gözlemlerinin maddî külfeti ayrı bir problemdir. Gezi içeren gözlemlerde disiplin problemleri olabilir Gidiş gelişler de zaman alacağı için, bu metodu kullanacak öğretmenin çok ince bir plânlama yapması, zamanı çok dikkatli kullanması gerekir. 59

60 Duyduklarımı unuturum, Gördüklerimi anlarım, Yaptıklarımı öğrenirim. Çin Atasözü 61

61 Öğrenmek pahalıdır, ama bilmemek çok daha pahalı 62