ORGANÝK GÜBRELEMENÝN ZEYTÝN YETÝÞTÝRÝLEN KUMLU-TINLI TOPRAKTAKÝ BESÝN ELEMENT ÝÇERÝÐÝNE ETKÝSÝ

Transkript

1 Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2013; 10(1) : 7-13 Journal of Adnan Menderes University Agricultural Faculty 2013; 10(1) : 7-13 Araþtýrma / Research ORGANÝK GÜBRELEMENÝN ZEYTÝN YETÝÞTÝRÝLEN KUMLU-TINLI TOPRAKTAKÝ BESÝN ELEMENT ÝÇERÝÐÝNE ETKÝSÝ Nilgün MORDOÐAN, Þafak CEYLAN, Sezai DELÝBACAK, Hakan ÇAKICI, Evren GÜNEN, Tülin PEKCAN, Bihter ÇOLAK Özet Organik gübreler, topraklarýn fiziksel, kimyasal ve biyolojik özeliklerini düzelterek daha verimli hale getirmektedir. Ýnsan saðlýðýný, çevreyi, ekolojik sistemi ve doðal kaynaklarý koruyan gübrelerdir. Bu çalýþmada, organik gübrenin (sýðýr gübresi) 0, 75, 150 ve 225 kg/aðaç dozlarýnýn zeytin topraklarýnýn besin element içeriðine etkisi incelenmiþtir. larýn 0-20 cm derinlik de N, K, Ca, Mg, Cu, Na; cm derinlikte ise P, K, Ca, Mn, Cu, Na içeriðini önemli olarak etkilediði kaydedilmiþtir. lar topraklarýn Fe ve Zn içeriðini etkilememiþtir. Organik gübrenin 225 kg/aðaç dozu ise topraklarýn K ve Mg içeriðini önemli olarak artýrmýþtýr. Araþtýrmada, organik gübre uygulamalarýna baðlý olarak, topraklarýn sadece, Fe ve Na içeriklerinin yýllara göre önemli deðiþim gösterdiði belirlenmiþtir. Anahtar sözcükler: Zeytin, organik gübre, toprak, besin elementi. Effect of Organic Fertilization to Nutrients Content in Soils Cultivated Olives Manures increases soil fertility by improving soil physical, chemical and biological properties. These manures are protected human health and the environment, ecological systems and natural resources. In this study, effect of 0, 75, 150 and 225 kg/tree doses of manure was investigated to macro and micro element content of soils. It was found that applications in 0-20 depth N, K, Ca, Mg, Cu, Na content, the addition in cm depth, P, K, Ca, Mn, Cu, Na content affected significantly. Application of manure did not affect the Fe and Zn content of this soil. 225 kg/tree dose of organic fertilizer increased K and Mg contents of the soil as important. In this study, It was determined that applications of organic fertilizer changed significantly only Fe and Na content in soil according to the years Key Words: Olive, organic fertilizer, soil, nutrient element. Giriþ Hayvansal gübreler, bitki besin maddesi içerikleri yanýnda topraklarýn fiziksel, kimyasal ve Zeytin, Akdeniz ülkelerinde yetiþen barýþ ve mikrobiyolojik özelliklerini iyileþtirerek toprak verim simgesi bir kültür bitkisidir. Anavataný Anadolu verimliliðini etkilemektedir. Ayrýca topraðýn su tutma olup Anadolu'dan Adalar'a, Yunanistan'a, Ýtalya'ya ve kapasitesini, bitki besin elementlerinin yarayýþlýlýðýný Ýspanya'ya geçmiþtir. Zeytin P, Ca, Mg, S ve Cl artýrmakta, kireç ve gübre uygulamalarý sonucu oluþan elementleri ile A, E, K ve D vitaminlerince zengin bir kimyasal deðiþikliklere karþý tamponlayýcý etkisi meyvedir. Ayrýca, kurak ve fakir topraklarda bulunmaktadýr (Brohi et al., 1995). Uzun süre yetiþebilmesine raðmen bu koþullar onun verim ve yað hayvansal gübre kullanýmý, Cd içeriði yüksek oranýný etkilemektedir (Mordoðan et al., 2002b). topraklarda veya fosforlu gübrelemelerden sonra Türkiye, dünya zeytin üreticisi ülkeler içinde 4. bitkilerin Cd alýmýný azaltabilmektedir (Bittman et al., sýrada yer almaktadýr. Ülkemizde hektar 2010). alanda, yaðlýk ve sofralýk olarak toplam Zeytin yetiþtiriciliðinde iyi bir verim almak için adet zeytin aðacý bulunmakta olup, ortalama verim tesis aþamasý ve geliþim döneminde uygun bir kg/da þeklindedir (Tüik, 2008). Özellikle gübreleme programý için topraðýn fiziksel ve kimyasal Ayvalýk, Edremit körfezi, Gemlik ve Yalova gibi yapýsýnýn bilinmesi olumlu etkide bulunur. Genellikle yerlerde yoðun tarýmý yapýlýr (Seferoðlu, 1997). kireçli, kumlu týnlý ve taþlý iyi havalanan topraklarý Ülkemizdeki zeytinliklerin %75'i yamaç arazilerde seven zeytin, taban suyu yüksekliðine karþý hassastýr bulunmaktadýr. Bu koþullardaki bahçelere bakým zor (Kacar ve Katkat, 2007). olup verim düþüktür. Zeytinin beslenmesine iliþkin ülkemizde pek Saðlýklý yaþam ve çevre bilincinin önem çok çalýþma yapýlmýþtýr. Genelde zeytinlerin beslenme kazandýðý günümüzde, organik tarýma yöneliþ aðýrlýk durumu (Canözer, 1978, Zabunoðlu et al., 1977, Genç kazanmýþtýr. Hayvansal ve bitkisel kökenli organik et al., 1991, Tekin et al., 1994, Aksalman et al., 1993, maddelerin kimyasal gübrelere alternatif olarak ya da Doran ve Aydýn., 1999, Baþar et al., 2000, Doran et al., onlarýn miktarýný azaltýcý yönde tarýmda kullanýmý 2006; Soyergin et al., 2002) besin elementlerinin yaygýnlaþmaktadýr. mevsimsel deðiþimi (Eryüce, 1980, Püskülcü, 1981, 1 Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bölümü, Bornova, ÝZMÝR 2 Ödemiþ Meslek Yüksekokulu, Ödemiþ, ÝZMÝR 3 Zeytincilik Araþtýrma Enstitüsü, Bornova, ÝZMÝR 7

2 Organik Gübrelemenin Zeytin Yetiþtirilen Kumlu-Týnlý Topraktaki Besin Element Ýçeriðine Etkisi Soyergin, 1993, Sarifakioðlu, 1995), kaldýrýlan besin 1978) miktarlarý belirlenmiþtir. Organik gübre miktarý (Dikmelik, 1984), beslenme ve kalite iliþkisi uygulamalarýndan önce topraklarýnýn fiziksel ve (Seferoðlu, 1997) araþtýrýlmýþtýr. Son yýllarda ise kimyasal özellikleri çizelge 1'de verilmiþtir. zeytinde gübreleme ile ilgili çalýþmalar artmýþtýr Çizelge 1'e göre, kumlu týn ve týnlý kum bünyeye (Özelbaykal, 1995, Dikmelik et al, 1998, Ýrget et al., sahip olan topraklar, orta ve hafif asit ph'da olup, kireç 2007). ve organik maddece fakirdir. Toplam N ve K, Ca Ekonomik yapýsý aðýrlýklý olarak tarýma dayalý içeriði fakir, P, Mg yeterli, Zn dýþýndaki mikro element Ödemiþ ilçesinde, hayvancýlýk da son yýllarda içerikleri yeterli durumdadýr. geliþmeye baþlamýþtýr. Bu anlamda hayvansal Sýðýr gübresi analiz sonuçlarý çizelge-2'de gübrelerin tarýmda kullaným olanaklarý da artmaktadýr. verilmiþ olup, azot ve oraný yeterli durumda Ýlçede ha tarým alanýnýn %15.3'ünü zeytin bulunmuþtur (Aydeniz ve Brohi, 1991, Mordoðan et alanlarý oluþturmaktadýr (Anonim, 1998). Bu al., 2002 a,b). araþtýrmada, Ödemiþ ekolojik koþullarýnda zeytin yetiþtiriciliðinde, farklý oranlarda uygulanan sýðýr Çizelge 2. Sýðýr gübresi analiz sonuçlarý gübrelerinin topraðýn besin element içeriðine etkisi incelenmiþtir. Materyal ve Yöntem Araþtýrma, Ödemiþ'e 15 km uzaklýkta Kýþla köyünde 2 yýl boyunca yürütülmüþtür. Denemedeki zeytin aðaçlarý 35 yaþýnda ve sofralýk çeþididir. Sýðýr gübresinin farklý dozlarýnýn her yýl ayný lokasyonda uygulandýðý (0, 75, 150 ve 225 kg/aðaç) çalýþmada, 5 tekerrürlü olarak tesadüf bloklarý deneme desenine göre yürütülmüþtür. Kullanýlan sýðýr gübresi mart ayý 2 içerisinde 6x6 m olan aðaçlarýn taç izdüþümlerine 30 cm derinliðe verilmiþtir. Deneme alaný toprak örneklerinde ph ve % toplam tuz, saturasyon çamurunda ph metre ve tuz köprüsü ile ölçülmüþtür. CaCO volümetrik, organik madde Walkley Black, 3 bünye hidrometrik, toplam N modifiye Kjeldahl(Loue,1968), alýnabilir P Bingham, alýnabilir K, Ca ve Mg 1N NH OAC yöntemi ile belirlenmiþtir 4 (Kacar, 1995). Fe, Zn, Mn, Cu (Lindsay ve Norvell, Çizelge 1. Organik gübre uygulamalarýndan önce topraklarýn bazý fiziksel ve kimyasal özellikleri. Yapýlan Analizler cm toprak derinliði cm toprak derinliði ph* 5,91 6,12 Toplam Tuz (%) <0,03 <0,03 Kireç (%) 0,51 0,40 Organik Madde (%) 1,39 0,78 Kum (%) 68,40 78,40 Kil (%) 5,60 5,60 Mil (%) 26,00 16,00 Bünye Kumlu týn Týnlý kum N (%) 0,056 0,0616 P (ppm) 1,26 1,30 K (ppm) Ca (ppm) Mg (ppm) Na (ppm) Fe (ppm) 19,02 16,01 Cu (ppm) 0,95 0,90 Zn (ppm) 0,69 0,60 Mn (ppm) 4,6 4,3 *Doygunluk çamurunda belirlenmiþtir. ph 7,98 Toplam Tuz (%) 1,28 Nem (%) 52,24 Kuru Aðýrlýk (%) 45,32 Yanma Kaybý (%) 44,61 Kül (%) 56,88 Organik Madde (%) 38,64 Organik Karbon (%) 23,10 Toplam N (%) 1,36 C/N 15,71 P (%) 0,42 K (%) 1,30 Ca (%) 0,58 Mg (%) 0,80 Na (%) <0,08 Fe (%) 1,75 Cu (ppm) 31,0 Zn (ppm) 121,1 Mn (ppm) 253,2 B (ppm) 10,0 Bulgular ve Tartýþma Çalýþmada, Organik gübre uygulamalarýna baðlý olarak, zeytin yetiþtiriciliði yapýlan topraklardaki 0-20 ve cm derinliklerdeki besin element içeriklerindeki deðiþimler çizelge 3 ve 4 de verilmiþtir, Çizelge 3'e göre, 0-20 cm toprak derinliðinde, organik gübre uygulamalarý, N içeriðini, kontrole göre, istatistiki olarak önemli düzeyde arttýrmýþtýr cm derinlikte ise uygulamalarýn etkisi önemsiz bulunmuþtur. Ortalama deðerlere göre, 0-20 cm toprak derinliðinde hiçbir uygulamanýn yapýlmadýðý kontrol parselde, N orta düzeyde (% ) bulunurken; organik gübre uygulamalarý ile çok iyi duruma (% ) ulaþýlmýþtýr (Kovancý, 1985). En yüksek toprak N içeriði, 150 kg/aðaç organik gübre uygulamasý ile belirlenmiþtir. Ancak ortalama deðerlere göre, 75, 150 ve 225 kg/aðaç dozlarý istatistiki olarak ayný grupta yer almaktadýr. 2.yýl gübre dozlarýna karþýlýk alýnamamasýnýn nedeni iklimsel veriler ile topraðýn kumlu yapýsý sonucu olabilmektedir. Yapýlan bir araþtýrmada toprak örneklerinde azot durumu incelenmiþ ve þu sonuçlar elde edilmiþtir.

3 Mordoðan, Ceylan, Delibaca, Çakýcý, Günen, Pekcan, Çolak Bursa ilinde yetiþtirilen sofralýk Gemlik çeþidi zeytin olmamakla birlikte, organik olarak zeytin yetiþtirilen aðaçlarýna ait 0-20 cm derinlikteki toprak topraklarýn ortalama K içeriðinin konvansiyonel ile örneklerinde toplam azot miktarý yüksek durumda karþýlaþtýrýldýðýnda daha yüksek olduðunu olup derinlere inildikçe azot miktarý azalmaktadýr kaydetmiþlerdir. Organik ve konvansiyonel (Zabunoðlu et al., 1977). Eryüce, (1980) Ayvalýk yetiþtiricilik sistemleri arasýnda önemli fark yöresi topraklarýnýn toplam azot içeriðinin genellikle bulunamamasýnýn nedenini ise konvansiyonel zeytin orta ve iyi düzeyde olduðunu alt katmanlara doðru yetiþtiriciliðinde inorganik ve organik yetiþtiricilikte toplam N içeriðinin düþtüðünü tespit etmiþtir. ise organik gübrelerin kullanýlmasý ile iliþkili Seferoðlu, (1997)'na göre Ayvalýk yöresi topraklarýnýn olabileceði þeklinde açýklamýþlardýr. %60'ý azotça iyi, Edremit yöresinin ise %50'si düþük Topraklarýn Ca içeriði her iki derinlikte de durumda bulunmuþtur. uygulamalardan önemli olarak etkilenmiþtir cm lar her iki yýlda da, 0-20 cm derinlikte, ve cm derinliklerde 150 kg/aðaç uygulamasý ile P içeriðinde yükselmelere neden olmuþtur; ancak bu en yüksek Ca içeriði belirlenirken 7550 kg/aðaç durum istatistiki anlamda önemli bulunamamýþtýr. 20- dozlarý ayný istatistiki grupta yer almaktadýr. 40 cm toprak derinliðinde ise uygulamalarýn, P Çalýþmada her iki toprak derinliðinde de topraklarýn içeriðini önemli olarak etkilediði görülmektedir Ca içerikleri Loue (1968)'e göre sýnýflandýrýldýðýnda (Çizelge 3). Bu derinlikte en yüksek P içeriði deðerleri çok fakir (<714 ppm) bulunmuþtur. J. Frantzeskasis et 225 kg/aðaç uygulamasý ile elde edilmiþtir. Ancak bu al. (1977), zeytinin geliþmesine, toprak uygulama ile 75 kg/aðaç dozu istatistiki olarak ayný reaksiyonundan çok kalsiyum kapsamýnýn etkili grupta yer almaktadýr. Ortalama deðerlere göre, 0-20 olduðunu ve zeytin yetiþtiriciliði yönünden alýnabilir cm derinlikte P içerikleri orta düzeyde (1, ppm); Ca deðerlerinin 2000 mg kg, dan yüksek deðerler cm derinlikte ise kontrol ve 150 kg/aðaç organik göstermesi gerektiðini bildirmektedirler gübre uygulanan parsellerde fakir (<1.3 ppm) iken 75 (Zincircioðlu, 2010). Jordao ve Leitao (1990) farklý ve 225 kg/aðaç organik gübre uygulanan parsellerde zeytin çeþitlerinde özellikle N, P, K, Ca ve B'un ürün orta düzeyde (1, ppm) P belirlenmiþtir (Güner, kalitesine etki ettiðini belirtmiþtir. 1969; Tan, (1995) Edremit yöresi topraklarýnýn Organik gübre uygulamalarý, topraklarýn 0-20 alýnabilir fosfor miktarýnýn ppm arasýnda ve cm derinlikte Mg içeriðini önemli olarak etkilemiþ düþük seviyede olduðunu bildirmiþtir ki bu deðerler olup en yüksek deðere, ortalama deðere göre, 225 bizim bulgularýmýzdan düþüktür. Araþtýrma sonuçlarý kg/aðaç dozunda ulaþýlmýþtýr. Ancak bu uygulama ile topraklarýn P içeriðinin yüzeyden alt katmanlara doðru kontrol, istatistiki olarak ayný grupta yer almaktadýr. azalma eðiliminde olduðunu bununda yýkanma nedeni cm toprak derinliðinde ise uygulamalarýn etkisi ile olabileceðini göstermektedir. Yapýlan önemli bulunamamýþtýr. Ýki derinlikte de zeytin çalýþmalarda, Ferreira Llamas (1984), kaliteli zeytin topraklarýnýn Mg içerikleri Loue (1968)'e göre üretimi için P2O 5 50 ppm, Frantzeskakis et al., deðerlendirildiðinde; iyi (>114ppm) durumda (1977) zeytinin fosfora cevabýnýn az olduðunu ancak bulunmuþtur. Jordao ve Leitao, (1990) farklý zeytin alýnabilir fosforun 20 mg kg 'dan çok olmasý çeþitlerinde özellikle N, P, K, Ca ve B'un ürün gerektiðini bildirmektedir (Zincircioðlu 2010). kalitesine etki ettiðini belirtmektedir. Solomou et al., 2010, organik olarak zeytin yetiþtirilen Topraklarda, her iki derinlikte de en yüksek Na topraklarýn P içeriðinin (ort ppm) konvansiyonel deðerleri 225 kg/da uygulamasý ile belirlenirken, olarak yetiþtiricilik yapýlan topraklardan (ort. 2.4 ortalama deðerlere göre 1. yýl tüm uygulamalar; 2. ppm) daha yüksek olduðunu bildirmiþlerdir yýlda ise 150 ve 225 kg/da dozlarý istatistiki olarak larýn, her iki toprak derinliðinde de, K ayný grupta yer almýþtýr (Çizelge 3). içeriðine istatistiki olarak önemli etkisi olduðu Çizelge 4'e göre organik gübre uygulamalarý, her belirlenmiþtir. En yüksek deðerler, en yüksek doz olan iki derinlikte de topraklarýn Cu ve cm derinlikte 225 kg/aðaç organik gübre dozunda elde edilmiþtir. Mn içeriðini önemli olarak etkilemiþtir. Ancak her iki Topraklarýn K içerikleri düþük düzeyde ( toprak derinliðinde Fe, Zn; 0-20 cm'de ise Mn ppm) belirlenmiþ olup en yüksek dozun içeriðine önemli etkisi olmamýþtýr. Cu içeriði uygulamalarýnda, toprak K içeriðinin yeterli düzeye uygulamalara baðlý olarak önemli deðiþim göstermiþ ( ppm) ulaþmasý dikkat çekicidir (Fawzi ve olup; her iki derinlikte de kontrole göre artýþlar El-Fouly, 1980). Ayrýca derinliðe baðlý olarak kaydedilmiþtir. Topraklarýn cm derinliðinde, topraklarýn K içeriðinde azalmalar belirlenmiþtir. Mn içeriklerinde önemli düþüþler belirlenmiþtir. Benzer olarak, Dikmelik ve ark., 1998 Türkiye zeytin Kontrol uygulamalarýna göre deðerler arasýndaki topraklarýnýn % 72'sinin K'ca düþük olduðunu farklýlýðýn belirlenmiþ olmasý topraðýn kumlu yapýsý bildirmiþlerdir. Llamas (1984), kaliteli zeytin üretimi ile baðlantýlý bir durum olarak görülmektedir. için K'un en az 100 mg kg, Frantzeskakis et al., Topraklarýn iki derinlikte de, Viets ve Lindsay (1977) mg kg (1 N NH OAC yöntemi) (1973)'e göre deðerlendirildiðinde Fe (>4.5 ppm); Cu, 4 olmasý gerektiðini bildirmektedirler (Zincircioðlu (>0.2 ppm) Mn, (>1 ppm) içerikleri yeterli düzeylerde 2010). Solomou et al., 2010 istatistiki olarak önemli bulunurken; Çinko içerikleri 0-20 cm'de yeterli (>1 ppm), ancak cm'de kritik (noksanlýk görülebilir) 9

4 Organik Gübrelemenin Zeytin Yetiþtirilen Kumlu-Týnlý Topraktaki Besin Element Ýçeriðine Etkisi Çizelge 3. Organik gübrelemenin toprak örnekleri makro element içeriklerine etkisi. Azot (%) Azot (%) Fosfor (ppm) Fosfor (ppm) Potasyum (ppm) Potasyum (ppm) 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 0 0,090b 0,082a 0,086b 0,084 0,153 0,118 1,80 1,42 1,61 1,31 B 1,05 B 1,18B 167 B 168 B 167 B 149 B 158 B 153 B 75 0,147ab 0,130a 0,138a 0,094 0,081 0,087 2,55 1,87 2,21 1,62AB 1,20AB 1,41AB 191AB 192 AB 191B 184 B 190AB 187 B 150 0,156 a 0,126a 0,141a 0,118 0,100 0,109 2,57 2,06 2,31 1,31 B 1,02 B 1,16 B 163 B 172 B 167B 163 B 166 B 164 B 225 0,127ab 0,142a 0,134a 0,111 0,094 0,102 2,96 2,24 2,60 2,13 A 1,82 A 1,97 A 290 A 289 A 289A 290 A 284 A 287 A Ort 0,130 0,120a 0,102 0,107 2,47 1,90 1,59 1, Yýl Ö.d. Ö.d. Ö.d. Ö.d. Ö.d. Ö.d. Doz 0,044* Ö.d. Ö.d. 0,663* * 96,92** 91,89** Yýl x Doz 0,063* Ö.d. Ö.d. 0,696* 101,68* 96,40* Sodyum (ppm) Sodyum (ppm) Kalsiyum (ppm) Kalsiyum (ppm) Magnezyum (ppm) Magnezyum (ppm) 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 0 19 b 21 c 20 b 19 c 21 b 20 c 449 c 445 b 447 b b 400ab 378 a 389 ab ab 24 bc 23 a 21 bc 22 b 21 bc 575ab 528ab 551ab ab 387ab 375 a 381 b a 28 ab 27 a 24 b 28 a 26 ab 655 a 572 a 613 a a 383 b 375 a 379 b ab 29 a 26 a 29 a 29 a 29 a 489bc 449ab 469 b b 462 a 422 a 442 a Ort 23 b 25 a Yýl 1,87* Ö.d. Ö.d. Ö.d. Ö.d. Ö.d. Doz 3,56** 4,73 ** 118,8** 81,5 * 56,0* Ö.d. Yýl x Doz 3,74* 4,96* 124,7* Ö.d. 79,2* Ö.d. **: p<0.01, *: p<

5 Mordoðan, Ceylan, Delibaca, Çakýcý, Günen, Pekcan, Çolak (0.5.0 ppm) düzeyde belirlenmiþtir. Benzer olarak, uygulamalara baðlý olarak yýllar arasýnda istatistiki (Kovancý ve Eryüce, 1984) profil boyunca aldýklarý olarak önemli bir fark bulunamamýþtýr. Sadece 0-20 toprak örneklerinde mikro elementlerden bir kýsmýnýn cm derinlikte Na ve Fe içerikleri yýllara baðlý olarak düþük olduðunu tespit etmiþlerdir. önemli deðiþim göstermiþ olup, 1. yýl Fe deðerleri 2. Zeytin topraklarýnýn her iki derinliðinde de N, P, yýla göre daha yüksek bulunmuþtur. Na deðerleri ise, K, Na, Ca, Mg, Cu, Mn, Zn içeriklerinde, 2. yýl 1. yýla göre yüksek bulunmuþtur (Çizelge 4). Çizelge 4. Organik gübrelemenin toprak örnekleri mikro element içeriklerine etkisi Demir (ppm) Demir (ppm) Bakýr (ppm) Bakýr (ppm) Çinko (ppm) Çinko (ppm) 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort ,48 b 0,50 a 0,49 b 0,51a 0,50 b 0,50 b 1,57 1,63 1,60 1,15 1,10 1, ,63ab 0,63 a 0,63 a 0,63 a 0,63 a 0,63 a 1,22 1,23 1,22 0,52 0,52 0, ,71 a 0,65 a 0,68 a 0,58 a 0,62ab 0,60 a 1,29 1,20 1,24 0,50 0,52 0, ,51 b 0,58 a 0,54ab 0,53 a 0,55ab 0,54ab 1,38 1,23 1,30 0,47 0,50 0,48 Ort 30 a 27 b ,58 0,59 0,56 0,57 1,36 1,32 0,66 0,66 Yýl 2,89* Ö.d. Ö.d. Ö.d. Ö.d. Ö.d. Doz Ö.d. Ö.d. 0,13* 0,09* Ö.d. Ö.d. Yýl x Doz Ö.d. Ö.d. 0,19* 0,13* Ö.d. Ö.d. Mangan (ppm) Mangan (ppm) 1.Yýl 2.Yýl Ort 1.Yýl 2.Yýl Ort 0 8,22 7,72 7,97 9,29 A 8,36 A 8,82 A 75 9,59 7,63 8,61 7,05 AB 7,28 A 7,16AB 150 7,84 7,74 7,79 7,47 AB 7,54 A 7,50AB 225 8,49 7,83 8,16 6,48 B 6,96 A 6,72 B Ort 8,53 7,73 7,57 7,53 Yýl Ö.d. Ö.d. Doz Ö.d. 1,83* Yýl x Doz Ö.d. 2,58* **: p<0.01, *: p<

6 Organik Gübrelemenin Zeytin Yetiþtirilen Kumlu-Týnlý Topraktaki Besin Element Ýçeriðine Etkisi Sonuç Yöresi Zeytinliklerini Beslenme Durumunun Tespiti. Sonuç olarak, organik gübreleme, topraklarýn 0-20 cm D.Ü. Zir. Fak. Diyarbakýr. derinliðinde N, K, Ca, Mg, Cu ve Na içeriðini; Eryüce, N., Ayvalýk Bölgesi Yaðlýk Zeytin Çeþidi cm derinliðinde P, K, Ca, Mn, Cu, Na içeriðini önemli Yapraklarýnda Bazý Besin Elementlerinde Bir Vegetasyon Periyodu Ýçindeki Deðiþmeler. E.Ü. Ziraat olarak etkilemiþtir. Saðlýklý yaþam ve çevre bilincinin Fak. Dergisi 17(2): giderek önem kazandýðý günümüzde, doðal ve çevreye Fawzi, A.F.A., El-Fouly, M.M., Soil and Leaf duyarlý olan organik gübrelerin, toprak besin element Analysis of Potassium in Different Areas in Egypt. içeriðini arttýrýcý etkisi göz önüne alýnarak Pages 73-80, Role of Potassium Crop Production, IPI, kullanýmýnýn arttýrýlmasý hedeflenmelidir. Ekolojik Bern. dengenin korunumu, doðal toprak kaynaklarýmýzýn Ferreira,L.,L.,1984. Resultades de Los Ensayes de verimliliklerinin korunarak ve arttýrýlarak Fertilization es Olivar.Olea Spain. deðerlendirilmesi önemsenmelidir. Frantzeskakis,J.,Vassouglou,N.,Androulakis,J.,1977. An Investigation of the Potassium status in some olive Orchards in western crete.hort.abst.december Teþekkür Vol:47.No:12,S:995/1934. Araþtýrmamýzý, maddi olarak destekleyen (03-ZRF- Genç, Ç., Moltay, Ý., Soyergin, S., Fidan, A. E., Sütçü, A. R., 017) Ege Üniversitesi Araþtýrma Fonuna teþekkür Marmara Bölgesi Sofralýk Zeytinlerinin ederiz. Beslenme Durumu (Sonuç Raporu). Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araþtýrma Enstitüsü. Yalova. KAYNAKLAR Güner, H., Zeytinin Kimyasal Yaprak Yapýsý ile Ürün Anonim, Ýzmir Ýlçelerinin Ekonomik Profili ve Verimi Arasýndaki Ýliþkilere Dair Bir Araþtýrma. Ege Alternatif Yatýrým Olanaklarý, Ýzmir Ticaret Odasý Üniv. Ziraat Fak. Yayýn No:155. Bornova-Ýzmir. Yayýn No:54. Ýrget, M. E., Kýlýnç, C. C., Bayaz, M., Özer, K., Azotlu Aksalman, A., Dikmelik, Ü., Püskülcü, G., Özgen, N., Gübrelemenin Zeytinde (Oleaeuropaea L.cv Memecik) Aydýn Yöresi Zeytinlerinin Beslenme Durumunun Verim ve Kaliteye Etkisi. ADÜ Ziraat Fak. Dergisi 4(1- Tespiti (Sonuç Raporu). Zeytincilik Araþtýrma 2): Enstitüsü. Bornova-Ýzmir. Jordao P.V., Leitao, F., The Olive's Mineral Aydeniz, A., Brohi, A., Gübreler ve Gübreleme, Composition and Some Parameters of Quality in Fifty Cumhuriyet Üniversitesi, Tokat Ziraat Fak. Yayýn Olive Cultivars Grown in Portugal.Acta Horticulturae. No:10. Tokat. 286 Olivegrowing Baþar, H., Katkat, V., Turan M. A., Çelik. H., Kacar, B Bitki ve Topraðýn Kimyasal Analizleri. III. Determination of Nutritional Status of Some Toprak Analizleri. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Eðt. Araþ. Horticultural Crops Irrigated with Various Water ve Gel. Vakfý Yayýn No: 3, Ankara. 705 s. Resources Around Ýznik Region. Workshop on Environmental Impact of Water Quality, Irrigation Kacar, B., Katkat, V., Gübreler ve Gübreleme. Practices Soil Type and Crop Interactions Abstracts. Tekniði. Nobel Yayýnlarý s p 75, November 7, Antalya, Türkiye. Kovancý, Ý., Eryüce, N., Ayvalýk Zeytinlerinde Yaprak Bittman, S., Hunt, D., Liu, A., Kowalenko, G., Grant, C., ve Topraklarýn Demir, Çinko, Mangan Ýçerikleri ve Long Term Application of Dairy Slurry Reduces Bitkideki Deðiþimleri. Toprak Ýlmi ve Tübitak Tarým Cd Concentration in Sunflower (Helianthusanuus L.) Orman Araþ. Gr. 9. Bilimsel Toplantýsý 84 Ekim Treatment and Use of Organic Residuesin Agriculture: Alata-Mersin. Challenges and Opportunities Towards Sustainable Kovancý, Ý Bitki Besleme ve Toprak Verimliliði Ders Management. RAMIRAN 2010, 14th Ramiran Notlarý. Ege Üni. Ziraat Fak. Yayýn No: 107/1, 244 s. International Conference. 125 September Lindsay, W. L., Norvell, W. A., Development of DTPA Edited by: Cláudia S. C. Marques dos Santos Cordovil Soil Test for Zinc, Iron, Manganese and Copper. Soil and Luís Ferreira. Sci. Soc. of Amer. Journal42: Brohi, A., Aydeniz, A., Karaman, M. N., Toprak Llamas,J.F.,1984. Basis of fertilization in olive cultivation Verimliliði. Gaziosmanpaþa Üniv. Ziraat Fak. Yayýnlarý and the olive trees vegetative cycle and nutritional 5. Kitaplar Serisi 5. Tokat. needs.international course on Fertilization and Canözer, Ö., Ege Bölgesi Önemli Zeytin Çeþitlerinin Intensitication on olive cultivation.undp- Besin Element Statüleri ve Toprak-Bitki Ýliþkileri. FAO.Cordoba-Spain. Zeytincilik Araþtýrma Enstitüsü. Bornova-Ýzmir. Loue, A Diagnostic Petiolaire de Prospection. Edutes Dikmelik, Ü., Farklý Yaþlardaki Memecik Zeytin Sur la Nutrition et al Fertilisation Potassiques de la Aðaçlarýnda Dane ve Budama Artýklarý ile Topraktan Vigne. Societe Commercialedes Potassesd'Alsace Kaldýrýlan Azot, Fosfor, Potasyum Miktarlarýnýn Services Agromiques, Saptanmasý. E.Ü. Ziraat Fak. Bitki Besleme Bölümü. Mordoðan, N., Ceylan, Þ., Akdemir, H., Çakýcý, H., 2002a. Doktora Tezi. Organik Gübrelemenin Patatesin (Solanum Tuberosum Dikmelik, Ü., Püskülcü, G., Altuð, M., Ýrget, M. E L.) Verim ve Kalitesine Etkisi. Ege Üniversitesi The Effect of KNO Application on The Yield and Fruit Bilimsel Araþtýrma Proje Raporu No: 2000-ZRF Quality of Olive Improved Crop. Quality by Mordoðan, N., Hakerlerler, H., Ceylan, Þ., Aydýn, Þ., Nutrient Management Yaðmur, B., Aksoy, U., 2002b. Effect of Organic Doran,I.,Aydýn,R.,1999. Ýçel Yöresi Zeytinliklerinin Fertilization on Fig Leaf Nutrients and Fruit Quality. Beslenme Durumunun Tespiti.Anadolu J.of International Conference on Sustainable Land and AARÝ,9(1), Management. 103 Haziran, Çanakkale-Türkiye Doran, Ý., Ýsen, E., Pekkolay, B., Mungan, M., Mardin

7 Mordoðan, Ceylan, Delibaca, Çakýcý, Günen, Pekcan, Çolak Özelbaykal, S., Çukurova Bölgesinde Yetiþtiriciliði Yapýlan Zeytinlerde Azotlu Gübrelerin Verim,Kalite ve Bitki Besin Maddeleri Ýçerikleri Üzerine Etkileri. Ç.Ü. Fen Bil. Ens. Bahçe Bitkileri Anabilim Dalý. Adana (Doktora Tezi). Püskülcü, G., Memecik Zeytin Çeþidinde Makro ve M i k r o B e s i n E l e m e n t l e r i n i n M e v s i m s e l Deðiþimlerinin Ýncelenmesi. Zeytincilik Araþ. Enst. Bornova-Ýzmir (Uzmanlýk Tezi). Sarifakioðlu, C. M., Bazý Zeytin Çeþitlerinde Yaprak ve Meyvede Mineral Besin Maddelerinin Mevsimsel Deðiþimi ve Ürün ile Kaldýrýlan Besin Maddelerinin Belirlenmesi. E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Toprak ABD, Yüksek Lisans Tezi. Seferoðlu, S., Ayvalýk ve Edremit Yöresinde Yetiþtirilen Ayvalýk Zeytin Çeþidinin Beslenme Statüsü ile Kimi Kalite Öðeleri Arasýndaki Ýliþkiler. E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Toprak A.B.D. Bornova-Ýzmir. Solomou, A., Sfougaris, A., Vavolidoi, E., The Effects of Organic and Conventional Farming Systems on Selected Soil Properties of Olive Groves in Central Greece. 19th World Congress of Soil Science, Soil Solutions for a Changing World. 1 6 August 2010, Brisbane, Australia. Soyergin, S., Bursa Yöresi Gemlik Çeþidi Zeytinlerin Bazý Besin Elementleri Ýçeriði ve Bu Elementlerin Mevsimsel Deðiþimleri. Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araþtýrma Enstitüsü, Yalova. Doktora tezi. Soyergin, S., Moltay, I., Genç, Ç., Fidan, A. E., Sütçü, A. R., Nutrient Status of Olives Grown in The Marmara Region. Acta Hort. 586: Tan, M., Budama ve Yapraktan Gübrelemenin Edremit Yaðlýk Zeytin Çeþidinde Meyve Verim ve Kalitesine Etkileri Üzerine Araþtýrmalar. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri ABD, Doktora Tezi. Tekin, H., Kaleli, M., Ulusaraç, A., Akýllýoðlu, A., Dikmelik, Ü., Püskülcü, G., Gaziantep Yöresi Zeytinliklerinin Beslenme Durumu. Bahçe Dergisi. 23(1-2): Yalova. Tüik, Viets F G and W. L. Lindsay Testing Soils for Zinc, Copper, Manganese and Iron. In: Soil Testing and Plant Analysis (Editors: L M Walshand J Beaton) Soil Science Society of America Inc., Madison, Wisconsin pp Zabunoðlu, S., Hatipoðlu, F., Yenicesu, Ý., Bursa Ýlinde Yetiþtirilen Sofralýk Gemlik Çeþidi Zeytin Aðaçlarýnýn Makro ve Mikro Besin Maddeleri Durumu. Tübitak, VI. Bilim Kongre Tebliðleri, Ankara. Zincircioðlu, N., Organik ve Geleneksel Zeytin Yetiþtiriciliðinde Bitki Beslenme Durumunun Meyve, Yaprak ve Zeytinyaðýnda Önemli Kalite Ölçütleri Üzerindeki Etkilerinin Belirlenmesi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi. Sorumlu Yazar Nilgün MORDOÐAN nilgun.mordogan@ege.edu.tr Geliþ Tarihi : Kabul Tarihi :