ESKĠġEHĠR ÇENGEL TEPE VE KIZILCAHAMAM KARGASEKMEZ AĞAÇLANDIRMALARINDA KARAÇAMIN BOY GELĠġMESĠNĠN KARġILAġTIRILMASI

Transkript

1 [ ESKĠġEHĠR ÇENGEL TEPE VE KIZILCAHAMAM KARGASEKMEZ AĞAÇLANDIRMALARINDA KARAÇAMIN BOY GELĠġMESĠNĠN KARġILAġTIRILMASI M. Doğan Kantarcı Ender Tuncer Cemâl Karakurt İst.Üni.Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Abd. (EM) Ağaçlandırma Gnl. Mdl ğü E.Mail : endertuncer@hotmail.com Ağaçlandırma Gnl. Mdl ğü E.Mail :cemal2657@hotmail.com Sh

2

3

4

5 ESKĠġEHĠR ÇENGEL TEPE VE KIZILCAHAMAM KARGASEKMEZ AĞAÇLANDIRMALARINDA KARAÇAMIN BOY GELĠġMESĠNĠN KARġILAġTIRILMASI M. Doğan Kantarcı 1 Ender Tuncer 2 Cemâl Karakurt 3 ÖZET Ġç Anadolu Bölgesinde kurak iklim etkisi altında, toprağın erozyona uğradığı ve taģlılığın arttığı iki farklı yörede yapılmıģ olan ağaçlandırmalarda Karaçamın (Pinus nigra) geliģmesi incelenmiģ ve değerlendirilmiģtir. Kızılcahamam Kargasekmez ağaçlandırması yakacak odun için aģırı kesimler ve devamlı bir otlatma ile tahrip edilmiģ, çalılaģtırılmıģ ve oldukça seyrelmiģ olan Tüylü MeĢe (Quercus pubescens) alanıdır. EskiĢehir de Orman Fidanlığının güneyindeki Çengel Tepe deki orman da aģırı kesimler ve otlatmalar sonucunda çalılaģmıģ, seyrelmiģ, toprak taģınmıģ, sığlaģmıģ ve taģlılık artmıģtır. Her iki ağaçlandırma alanında farklı anakayalardan oluģmuģ, orta derin ve taģlı topaklarda yetiģtirilen karaçamların 25 yaģında 4,0-5,5 m arasında boylara ulaģabilmiģ olmaları iklimin kuraklığı ve topraktaki su yetersizliğinin daha etkili bir yetiģme ortama faktörü olduğunu sayısal olarak ortaya koymaktadır. Kurak iklim Ģartları altında karaçam ile alınan bu büyüme sonucunun ve elde edilen kısa sürgünlü, dolayısı ile sık budaklı ağaçların kalitesinin ağaçlandırma yatırımı için ekonomik bakımdan yeterli olmadığı öne sürülebilir. Ancak erozyon durdurulmuģ ve kalan toprak korunmuģtur. Asıl amacın toprağın taģınmasını önlemek olduğu gözden uzak tutulmamalıdır. Anahtar kelimeler: Orman tahribi, Kuraklık, erozyon, karaçam, ağaçlandırma A COMPARISON OF DEVELOPMENT OF THE PINUS NIGRA HEIGHT FOR CENGEL HILL-ESKISEHIR AND KIZILCAHAMAM -KARGASEKMEZ AFFORESTATION ABSTRACT Under the influence in Central Anatolia arid climate, rocky soil erosion and increased made in two different locations, problems about the plantation of Pinus nigra development were examined and evaluated in this study. Kizilcahamam - Kargasekmez afforestation excessive cutting for firewood and were destroyed by a continuous grazing, the shrubs have been customized and very thin hairy oak (Quercus pubescens) is a field. Forest Hill Nursery in Eskisehir in the south of the hook, over-cutting and grazing in the forest, shrubs become result, have diluted the soil moved, become fit and increased stoniness. Both plantation areas different parent material was medium depth and rocky lumps grown in Pinus nigra the age of 25 at m height of reach could have the climate of the drought and soil water deficiency more effectively habitat factor is numerically reveals. Under arid climatic conditions of Pinus nigra and the results obtained by this growth obtained with short knots, often because of the quality of the trees for reforestation economically insufficient investment can be suggested. However, soil erosion is stopped and the rest have been preserved. The goal is to prevent the transport of soil should be kept out of sight. Key words: Forest destruction, drought, erosion, Pinus nigra, afforestation 1. GĠRĠġ Ġç Anadolu nun kuzey batısında yer alan EskiĢehir ve çevresindeki arazi kurak iklim etkisi altındadır. Batı Karadeniz ardı alt yetiģme ortamı bölgesinde yer alan Kızılcahamam daha nemlice iklim etkisi altında bulunmaktadır. Ancak ormanın aģırı tahribi sonucunda geliģen toprak taģınması, toprağın sığlaģmasına, taģlılık oranının artmasına ve toprakta depo edilebilen faydalanılabilir su kapasitesinin azalmasına sebep olmaktadır. Diğer bir deyimle yetiģme ortamı kuraklaģmaktadır. KuraklaĢan yetiģme ortamlarında yapılan ağaçlandırmalarda dikilen fidanların büyümesi de daha yavaģ olmaktadır. Kurak bölgede yer alan EskiĢehir in yakın çevresindeki Çengel Tepe ağaçlandırması ile toprak erozyonundan dolayı kuraklaģmıģ yetiģme ortamındaki Kızılcahamam-Kargasekmez ağaçlandırmasının karģılaģtırılması kurak mıntıka ağaçlandırmaları için dikkat çekici sonuçlara ulaģmamızı sağlamıģtır. 2. YÖNTEM Her iki ağaçlandırma alanında da örnek alanlar seçilmiģ, bu örnek alanlarda yetiģtirilmiģ olan karaçam ağaçlarının yaģa göre boy geliģimleri ve gövde çapları (Dip ve 1,3 m) ölçülmüģtür. Örnek 1 İst.Üni.Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Abd. (EM) E.Mail.mdkant@istanbul.edu.tr 2 Ağaçlandırma Gnl. Mdl ğü E.Mail : endertuncer@hotmail.com 3 Ağaçlandırma Gnl. Mdl ğü E.Mail :cemal2657@hotmail.com

6 alanların yetiģme ortamı özellikleri belirlenmiģtir. EskiĢehir ve Kızılcahamam meteoroloji istasyonlarının ortalama sıcaklık ve yağıģ ölçmeleri derlenip, değerlendirilmiģtir. 3. BULGULAR (1) EskiĢehir 39º 46 kuzey enlemi ile 30º 31 doğu boylamında, Kızılcahamam 40º 28 kuzey enlemi ile 32º 39 doğu boylamında yer almaktadır (Harita 1). Bu konumları ile; EskiĢehir Batı Ġç Anadolu YetiĢme Ortamı Bölgesinde, Kızılcahamam Batı Karadeniz ardı YetiĢme Ortamı Bölgeleri Grubunda yer almaktadırlar (M. D. Kantarcı 2005/1). (2) EskiĢehir de ortalaması olarak; yıllık ortalama sıcaklık 10,9 Cº, yıllık ortalama yüksek sıcaklık 17,3 Cº, yıllık ortalama yağıģ 373,6 mm, Kızılcahamam da ayni dönem için 10,2 Cº, 17,6 Cº ve 564,4 mm dir (ġekil 1, 2, 3). Bu değerlere göre Erinç iklim sınıflandırmasında; EskiĢehir 21,5 indis değeri ile Yarı kurak (Bozkır) iklim tipinde, Kızılcahamam 32 indis değeri ile yarı nemli iklim tipinde görünmektedir. (3) Ancak Kızılcahamam ın yakınında Kargasekmez deki meģe ormanı aģırı kesim ve otlatma ile tahrip edilmiģ, su erozyonuna uğrayan toprak taģınıp sığlaģmıģ ve taģlılık oranı artmıģtır. Toprak ve anakayanın ayrıģma zonu ile birlikte fizyolojik derinlik cm e inmiģ, taģlılık % 30-40oranına yükselmiģtir. Bu toprağın tutabileceği faydalanılabilir su (FSK) miktarı 60 mm/m²/0,4 m olarak hesaplanmıģtır (ġekil 3). Toprağı bu durumda olan yetiģme ortamı 135 mm lik su noksanı ile vejetasyon döneminde kuru yetiģme ortamı niteliğine dönüģmüģtür (ġekil 3). Bu durumda Kargasekmez ağaçlandırma alanını Kızılcahamam meteoroloji istasyonunun ölçmelerine göre yarı nemli değil yarı kurak olarak nitelendirmek gerekmektedir. (4) Kargasekmez de yıllarında toprağı korumak amacı ile yapılan banket teraslar, yıllarında önce 2-0, sonra 2-1 tüplü karaçam fidanları dikilerek ağaçlandırılmıģtır. Tüylü meģe kütüklerinde 1961 yılında yapılan canlandırma kesimi sonucunda geliģen sürgünler 1963 yılında teklenmiģtir. Dikilen karaçam fidanlarından köklerini andezit anakayasının soğuma çatlaklarına ulaģtırabilenler yaģamıģtır. GeliĢen meģe sürgünleri ile birlikte ana bir korulu baltalık ormanına dönüģmüģtür. Kuzey bakılı yamaçta alınan örnek alanların yükseltileri 1134 m, 1166 m,1170 m dir. Bu 3 örnek alandaki ortalama değerlere göre; bu karaçamlar 10 yaģında m, 15 yaģında m, 20 yaģında m 25 yaģında m ve 45 yaģında m boya ulaģmıģlardır (Harita 2, tablo 1, Ģekil 4). (5) Çengel Tepede anakaya yer yer kumtaģı, kireç taģı ve serpantin tabakaları halindedir (Harita 2). EskiĢehir Fidancılık Okulu öğrencilerine Çengel Tepede ağaçlandırma terası kazdırılmıģ, 2-1 tüplü karaçam ve sedir fidanları dikilerek ağaçlandırılmıģtır. Karaçamlar m yükseltilerde alınan 4 örnek alandaki ağaçların ortalamasına göre; 10 yaģında m, 15 yaģında m, 20 yaģında m ve 25 yaģında ortalama boya ulaģmıģlardır. Canlandırma kesimi yapılan ve sonra teklenen ve geliģen meģe sürgünleri ile alan bir korulu baltalık ormanına dönüģmüģtür (Tablo 2, 3, 4, 5, 6 ve Ģekil 5).

7 HARİTA 1. ÇENGEL TEPE (ESKİŞEHİR) VE KARGASEKMEZ (KIZILCAHAMAM) AĞAÇLANDIRMA ALANLARININ KONUMU 40º 48 KUZEY ENLEMİ KARGASEKMEZ AĞAÇLANDIRMA ALANI 39º 46 KUZEY ENLEMİ ÇENGEL TEPE AĞAÇLANDIRMA ALANI

8 HARĠTA 2. EġKĠġEHĠR VE KIZILCAHAMAM ÇEVRESĠNDE JEOLOJĠK YAPI ESKİŞEHİR ÇENGEL TEPE AĞAÇLANDIRMASI KIZILCAHAMAM KARGASEKMEZ AĞAÇLANDIRMASI

9 YAĞIŞ mm SICAKLIK C YAĞIŞ mm SICAKLIK C ŞEKİL 1. ESKİŞEHİR DE AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ ESKİŞEHİR YILLIK 14.0 ESKİŞEHİR'DE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLAR ORT , , , , , ORT. SIC. 10,9 C , , , , , , , , , , , , ,8 YILLAR , AYLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4-2.0 AYLARı ıı ııı ıv v vı vıı vııı ıx x xı xıı AYLIK ORTALAMA SICAKLIK (Cº) DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLIK YILLAR ı ıı ııı ıv v vı vıı vııı ıx x xı xıı ORTALAMA ,8 1,2 4,6 10,2 15,2 18,7 21,5 21,4 16,9 12,0 7,0 2,4 10, ,8 2,4 6,0 10,8 15,1 18,9 21,5 20,5 17,1 12,3 6,5 1,1 10, ,6 0,5 4,8 10,8 14,8 18,8 21,1 21,2 17,4 11,6 5,6 1,3 10, ,4 1,1 4,5 9,7 15,0 19,1 22,1 21,4 16,9 11,5 5,5 1,8 10,8 M. DOĞAN KANTARCI ŞEKİL 2. ESKİŞEHİR DE AYLIK VE YILLIK ORTALAMA YAĞIŞ MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ ESKİŞEHİR YILLIK YILLAR TOPLA M , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , YILLAR AYLAR ESKİŞEHİR'DE YILLIK YAĞIŞ MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ ORT. YAĞIġ 373,6 mm y = x x R² = ESKİŞEHİR'DE AYLIK ORTALAMA YAĞIŞ MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII AYLIK YAĞIŞ mm MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLIK YILLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII TOPLAM ,6 38,3 38,5 34,7 45,1 36,6 12,1 4,7 18,4 22,2 29,4 50,0 373, ,0 36,6 42,2 44,9 53,1 40,4 19,4 16,6 11,4 35,5 30,5 47,8 420, ,9 27,4 31,4 43,5 42,6 29,7 13,9 8,7 5,5 28,7 38,5 43,3 345, ,5 26,3 29,3 49,3 41,4 19,2 15,0 8,9 21,4 28,3 30,9 42,3 347,8 M. DOĞAN KANTARCI

10 SU MİKTARI mm/m² ġekġl 3. KIZILCAHAMAM DA BALÇIK TOPRAĞININ SU BĠLANÇOSU (DERĠNLĠK 0.4 m, TAġLILIK % 30, FSK = 60 mm/ 0.4 m³ KIZILCAHAMAM'DA 0.4 m TOPRAĞIN YILLIK SU BİLANÇOSU PET mm YAĞIŞ mm GET mm SU FAZLASI mm SU NOKSANI mm FSK 6O mm (TOPRAK SUYU) AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ĠKLĠM ELEMANLARI AYLAR YILLIK I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ORTALAMA SICAKLIK Cº -0,2-0, AYLIK ORAN % %100=122,4 SICAKLIK ĠNDĠSĠ DÜZELTĠLMEMĠġ PET GÜNEġLENME KATSAYISI (40º 28' ENLEM ĠÇĠN) DÜZELTĠLMĠġ PET mm ORTALAMA YAĞIġ mm AYLIK ORAN % 100% DEPO DEĞĠġĠMĠ mm ,2-40, ,8 +41,2 +5,0 +-60,0 FSK (Toprak suyu) mm GET mm SU NOKSANI mm SU FAZLASI mm M. DOĞAN KANTARCI

11 BOY cm M. DOĞAN KANTARCI TABLO 1. KIZILCAHAMAM-KARGASEKMEZ AĞAÇLANDIRMA ALANINDAKĠ KARAÇAMLAR ĠLE TÜYLÜ MEġE SÜRGÜNLERĠNĠN 45 YILLIK BOY VE ÇAP GELĠġMELERĠ YIL ÖRN. ALAN 1. ÖRN. ALAN 2. ÖRN. ALAN 3. n = 13 n = 13 n = 15 ORT. BOY cm ORT. BOY cm ORT. BOY cm AĞAÇ TÜRÜ ÖRNEK OCAK SÜRGÜN ORT. BOY ORT. ORT. ALAN SAYISI SAYISI (n) AÇIKLAMA: 1.MEŞE SÜRGÜNLERİ TOPRAK KORUMA ÇALIŞMALARINDAN ÖNCE, AŞIRI OTLAMADAN ÖTÜRÜ ÇALILAŞMIŞ OLUP, CANLANDIRMA KESİMİ 1961 YILINDA YAPILMIŞTIR. 2. KARGASEKMEZ TOPTAKKORUMAPROJEALANI 1962 SONBAHARINDA AĞAÇLANDIRILMIŞTIR. TAMAMLAMALAR 1963 İLKBAHARINDA VE SONBAHARINDA YAPILMIŞTIR. 3. TÜYLÜ MEŞE KÜTÜKLERİ İLK YILDA cm'lik SÜRGÜNLER VERMİŞ OLMALARINA KARŞILIK, GİDEREK SÜRGÜNLERİN BOYLANMASI HIZLA YAVAŞLAMIŞTIR. 5. TÜYLÜ MEŞE SÜRGÜNLERİ 1963 YILINDA TEKLENMİŞTİR.BU SEBEPLE OCAKLARDAKİ SÜRGÜN SAYISI AZDIR. MEŞE SÜRGÜNÜ SAYISININ DAHAAZOLDUĞU IIINU'LI ÖRNEK ALANDA, SÜRGÜN BOYLARI VE KARAÇAMLARIN BOYU DAHA FAZLADIR. BUNUN SEBEBİ; ORTA DERİN VE TAŞLI TOPRAKTAKİ SUYUN DAHA AZ SAYIDAKİ AĞAÇ TARAFINDAN KULLANILMASIDIR. 6. DİKKAT ÇEKİCİ ÖZELLİK;YAYGIN BİR KÖK SİSTEMİ GELİŞTİRMİŞ OLAN TÜYLÜ MEŞELERİN KÜTÜK SÜRGÜNÜ OLARAK GELİŞMİŞ OLAN GÖVDELERİNİN KARAÇAMLARA GÖRE DAHA İNCE ÇAPLI OLMASIDIR. MEŞE SÜRGÜNLERİ KARAÇAMLARIN SİPERİNDE KALMIŞLARDIR. AYRICA TÜYLÜ MEŞE YAVAŞ BÜYÜYEN BİR TÜRDÜR. 7. KARAÇAMLARDA TOHUM BAĞLAMA (VE ÇİMLENME) MÜMKÜN OLMUŞTUR. SON YILLARDAKİ BAZI NEMLİ İLKBAHAR+YAZ DÖNEMLERİNDE ÇİMLENEN TOHUMLARDAN GELEN FİDANLAR ARASINDA KÖKLERİNİ ANAKAYANIN ÇATLAKLARINA ULAŞTIRABİLENLER KURUMAYIP, CANLI KALABİLMİŞLERDİR. KARAÇAM GENÇLİĞİ İLE İLGİLİ BİLGİLER DE YUKARIDADIR. cm Ø DİP (cm) Ø 1,3 (cm) TÜYLÜ MEŞE I (Quercus II pubescens) III KATRAN ARDICI I ,8-4,5 (Juniperus II oxyedrus) III YABANİ ERİK I (Prunus II domestica) III PATLANGAÇ I (Colutea II orientalis) III KARAÇAM (Fidan) I (Pinus nigra) II III KAYNAK : M. D. KANTARCI C. GÖL 2008 M. DOĞAN KANTARCI ŞEKİL 4. KIZILCAHAMAM-KARGASEKMEZ AĞAÇLANDIRMASINDA KARAÇAM AĞAÇLARI İLE TÜYLÜ MEŞE SÜRGÜNLERİNİN 45 YILDA ULAŞTIKLARI BOY KUZEY VE KB BAKIDA, ORTA YAMAÇTA, ORTA DERİN VE TAŞLI ANDEZİT TOPRAĞINDA 20X20 m LİK 3 ÖRNEK ALANDA (n = I. 13, II. 13, III. 15) KARAÇAM AĞACI İLE ( n = I. 100, II. 96, III. 56) TÜYLÜ MEŞE SÜRGÜNÜNÜN ORTALAMASI YILLAR KIZILCAHAMAM-KARGASEKMEZ AĞAÇLANDIRMASINDA KARAÇAMLAR İLE TÜYLÜ MEŞE SÜRGÜNLERİNİN 45 YILDA ULAŞTIKLARI BOY KAYNAK : M.D.KANTARCI-C.GÖL 2008 ÖRN. ALAN 1. KARAÇAM ORT. BOY n = 13 ÖRN. ALAN 2. KARAÇAM ORT. BOY n = 13 ÖRN. ALAN 3. KARAÇAM ORT. BOY n = 15 ÖRN.ALAN 1 TÜYLÜ MEŞE ORT. BOY. n=100 ÖRN.ALAN 2 TÜYLÜ MEŞE ORT. BOY. n=96 ÖRN.ALAN 3 TÜYLÜ MEŞE ORT. BOY. n=56 AÇIKLAMA : 1.Örnek alan I ve II de meģe sürgünü sayısı fazla karaçamların ve meģelerin boyu kısa. 2. Örnek alan ııı te meģe sürgünü sayısı az karaçamların ve meģelerin boyu uzun

12 TABLO 2. ESKİŞEHİR ÇENGEL TEPE AĞAÇLANDIRMASINDA KARAÇAMLARIN YAŞ/BOY SINIFLARINA GÖRE BOY VE ÇAP GELİŞİMİ. ÖRNEK ALAN 1. GÜNEY BAKI, ORTA YAMAÇ, 910 m, (20 X 20 m) AĞAÇ YAŞ SINIFLARI ÇAP 1.3 m NU cm Gr.1 ORT Gr.2 ORT Gr.3 ORT Gr.4 ORT ÖLÇME : ENDER TUNCER DEĞERLENDİRME : M. DOĞAN KANTARCI

13 TABLO 3. ESKİŞEHİR ÇENGEL TEPE AĞAÇLANDIRMASINDA KARAÇAMLARIN YAŞ/BOY SINIFLARINA GÖRE BOY VE ÇAP GELİŞİMİ ÖRNEK ALAN 2. BAKI KUZEY, ORTA YAMAÇ, 910 m, (20 X 20 m) AĞAÇ YAŞ SINIFLARI ÇAP 1.3 m NU cm Gr.1 ort Gr.2 ort Gr.3 ort Gr.4 ort ÖLÇME : ENDER TUNCER CEMÂL KARAKURT/2006 DEĞERLENDİRME : M. DOĞAN KANTARCI

14 ÖLÇME : ENDER TUNCER CEMÂL KARAKURT - DEĞERLENDĠRME : M. DOĞAN KANTARCI TABLO 4. ESKİŞEHİR ÇENGEL TEPE ÖR. ALAN 3, BATI BAKIDA 920 m KARAÇAMLARIN BOY VE ÇAP GELİŞİMİ AĞAÇ YAŞ SINIFLARI ÇAP 1.3 m nu cm Gr.1 ort Gr.2 ort Gr.3 ort Gr.4 ort Gr.5 ort

15 TABLO 5. ESKİŞEHİR ÇENGEL TEPE AĞAÇLANDIRMASINDA KARAÇAMLARIN YAŞ/BOY SINIFLARINA GÖRE BOY VE ÇAP GELİŞİMİ ÖRNEK ALAN 4. BAKI KUZEY, ORTA YAMAÇ, 920 m, (20 X 20 m) AĞAÇ YAŞ SINIFLARI ÇAP 1.3 m NU cm Gr.1 ort Gr.2 ort Gr.3 ort Gr.4 ort Gr.5 ort ÖLÇME : ENDER TUNCER-CEMÂL KARAKURT / 2006 D EĞERLENDİRME : M. DOĞAN KANTARCI

16 BOY cm BOY cm TABLO 6. ESKİŞEHİR ÇENGEL TEPE AĞAÇLANDIRMASINDA FARKLI BAKILARDA, FARKLI YILLARDA TERASA DİKİMLE YETİŞTİRİLMİŞ KARAÇAMLARIN YAŞA GÖRE BOY BÜYÜMESİ VE ÇAP GELİŞİMİ ÖRNEK ALAN 1. GÜNEY BAKI, 910 m, ORTA YAMAÇ GRUP YAŞ SINIFLARI ÇAP 1.3 m nu cm Gr.1 ORT Gr.2 ORT Gr.3 ORT Gr.4 ORT Gr.ORT. cm ÖRNEK ALAN 2. KUZEY BAKI, 910 m ORTA YAMAÇ Gr.1 ort Gr.2 ort Gr.3 ort Gr.4 ort Gr.ort. cm ÖRNEK ALAN 3. BATI BAKI, 920 m, ORTA YAMAÇ Gr.1 ort Gr.2 ort Gr.3 ort Gr.4 ort Gr.5 ort Gr.ort.cm ÖRNEK ALAN 4. KUZEY BAKI, 920 m, ORTA YAMAÇ Gr.1 ort Gr.2 ort Gr.3 ort Gr.4 ort Gr.5 ort Gr.ort.cm AÇIKLAMA : 1. AĞAÇLANDIRMA DÖNEMİNDE BİRBİRİ ARDINCA TAMAMALAMA DİKİMLERİ İLE DEVAM ETTİRİLMİŞTİR. BU SEBEPLE FARKLI YAŞ VE BOY SINIFLARI OLUŞMUŞTUR. 2. YERYÜZÜ ŞEKLİNE GÖRE 4 ÖRNEK (20 X 20 m) ALANDA ÖLÇME YAPILMIŞTIR. 3. HER ÖRNEK ALANDA FARKLI YAŞ / BOY SINIFLARINDAKİ AĞAÇLAR GRUPLANDIRILMIŞTIR. 4. YERYÜZE ŞEKLİNE VE BAKIYA GÖRE KARAÇAMLARIN BOY VE ÇAP GELİŞMESİ FARKLI OLMUŞTUR. SIRTTA KARAÇAMLAR DAHA KISA BOYLU OLDUKLARI HALDE, ORTA YAMAÇTA DAHA UZUN BOY GELİŞTİRMİŞLERDİR. ÖLÇME : ENDER TUNCER CEMÂL KARAKURT DEĞERLENDİRME : M. DOĞAN KANTARCI ġekġl 5. ESKĠġEHĠR ÇENGEL TEPE AĞAÇLANDIRMASINDA 4 ÖRNEK ALANDAKĠ KARAÇAMLARIN YAġ / BOY SINIFLARINA GÖRE ORTALAMA VE ÜST BOYDAKĠ BOY GELĠġMELERĠ ĠLE ÇAPLARI 0 ESKİŞEHİR ÇENGEL TEPE ÖRNEK ALANLARDAKİ KARAÇAMLARIN YAŞ SINIFLARINA GÖRE ORTALAMA BOYLANMASI Ö.A.-1 Ö.A.-2 Ö.A.-3 Ö.A.-4 YAŞ ÖRNEK YAŞ SINIFLARI ÇAP 1.3 m ALAN cm Ö. A Ö. A Ö. A Ö. A ÇENGEL TEPE ÖRNEK ALANLARDA ÜST BOYDAKİ KARAÇAMLARIN YAŞ SINIFLARINA GÖRE BOYLANMASI Ör.alan 1/4 ORT. Ör.alan 2/4 ort. Ör.alan 3/5 ort. Ör. Alan 4/5 ort. YAŞ ÖRN.ALAN YAŞ SINIFLARI ÇAP 1.3 m ÜST BOY Gr.nu cm Ör.alan 1/4 ORT Ör.alan 2/4 ort Ör.alan 3/5 ort Ör. Alan 4/5 ort ÖLÇME : ENDER TUNCER CEMÂL KARAKUT / 2006 DEĞERLENDĠRME : M. DOĞAN KANTARCI 4. TARTIŞMA VE SONUÇ (1) Eskişehir kurak bölgede yer almaktadır. Ortalama yıllık sıcaklık değerlerinin dönemsel olarak pek değişim göstermediği, ancak VI., VII., VIII. aylarda sıcaklığın arttığı hesaplanmıştır (Şekil 1). Buna karşılık yıllık yağışların dönemsel ortalamaları giderek azalmaktadır. Yağış ortalaması döneminde 373,6 mm iken, döneminde 347,8 mm ye düşmüştür. Bu azalma 25,8 mm/yıl miktarında olup önemsenmeyebilir (Şekil 2). (2) Kızılcahamam ın yıllık yağış ve ortalama yüksek sıcaklık değerlerine göre yarı nemli iklim tipi sınıfında yer alması, sadece yağış/sıcaklık ilişkisinin ağaçlandırma alanlarının kuraklık değerlendirmesi için kulanılamayacağını ortaya çıkarmıştır. Dikilen fidanların kökleri toprakta gelişmekte ve toprakta depo edilmiş olan faydalanılabilir suyu almaktadır. Toprakta depo edilemeyen yağış suyu akıp gitmektedir (Şekil 3 te su fazlası ). Diğer bir deyimle bir ağaçlandırma alanındaki yetişme ortamlarında etkili iklim tipinin belirlenmesi için toprak özelliklerine göre su bilançosunun yapılması gerekmektedir (Şekil 3).

17 (3) Ormanın bitki toplumlarının aşırı kesimler ve aşırı otlatma ile tahribi toprağın taşınmasına, sığlaşmasına, taşlılık oranının artmasına ve ortamın kuraklaşmasına sebep olmaktadır (Örnek Kargasekmez). Bu değerlendirme; Türkiye de yaz kuraklığının etkisi altında olan, toprağı erozyona uğrayıp sığlaşan ve taşlılık oranı artan dolayısı ile su tutma kapasitesi azalan bütün yetişme ortamlarında geçerlidir. (4) Karaçam ağaçları Kargasekmez de 25 yaşında m ortalama boya, Çengel Tepe de ise 25 yaşında ortalama boya ulaşabilmişlerdir. Karaçamlar ortalama cm yıllık sürgün yapabilmişlerdir. Sürgün boyları kısa, gövdelerdeki budak sayısı fazladır. (5) Her iki kurak yetişme ortamında da dikilen karaçamların ulaştıkları boy, çap ve odun kalitesi göz önüne alınırsa bu alanlara yatırım ekonomik bir ağaçlandırma olarak kabûl edilmeyebilir. Ancak erozyonun toprakları tamamen taşıyıp, götürmesi ve arazinin çıplak kayalığa dönüşerek sel üretmesi önlenmiştir. Orman yeterli büyümese de, su üretim alanına dönüştürülebilmiştir. Bu sonuç dahi önemli bir ekonomik kazanç olarak değerlendirilmelidir. KAYNAKLAR Devlet Meteoroloji İşleri Gnl. Md lüğü 1974, Ortalama ve ekstrem kıymetler meteoroloji bülteni T.B.nu.448 BaĢbakanlık Basımevi Ankara Devlet Meteoroloji İşleri Gnl. Md lüğü 2006, Ortalama ve ekstrem kıymetler meteoroloji verileri (CD) Kantarcı, M.D. 2005/1, Türkiye nin yetişme ortamı bölgesel sınıflandırması ve bu birimlerdeki orman varlığı ile devamlılığının önemi. Ġst.Üni. yay.nu.4558, Orman Fakültesi yay.nu.484,isbn nu (XXXII+321) Ġstanbul Üniversitesi Basım ve Yayınevi Müdürlüğü-Ġstanbul Kantarcı, M.D. 2005/2, Orman Ekosistemleri Bilgisi Ġst.Üni. yay. nu.4594, Orman Fakültesi yay. nu. 488,ISBN nu (XXXVI+379),Ġstanbul Üniversitesi Basım ve Yayınevi Md. lüğü-ġstanbul Kantarcı, M. D. Göl, C. 2008, Kirmir Çayı Havzasında Kızılcahamam-Kargasekmez ağaçlandırma alanının yetişme ortamı özellikleri, uygulanan toprak koruma - ağaçlandırma yöntemleri ve Karaçamlar ile Tüylü Meşelerin (baltalık) 1962/ dönemindeki gelişimi. Baraj Havzalarında Ormancılık 1. Ulusal Sempozyumu (29-30 Nisan 2008). Bildiriler Kitabı ( ) Editörler: A.E.Akay, A.Yüksel, M.Yılmaz, K.Maraş Sütçü İmam Üni. Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü (CD olarak yayınlanmıştır). MTA 1962, Türkiye Jeoloji Haritası Ankara ve Zonguldak Paftaları (1/ ). Derleyen: Ġhsan Ketin. Harita Gnl. Md lüğü Matbaası-1962-Ankara