Gramatika turskog jezika

Transkript

1 1 Gramatika turskog jezika Turski jezik spada u grupu uralo-altajskih jezika. Postoje neke jezičke sličnosti sa finskim, mađarskim, estonskim, korejskim, mongolskim, japanskim i uzbekistanskim jezikom. ABECEDA - Türk alfabesi U turskom jeziku postoji 29 slova, 21 suglasnik i 8 samoglasnika. A B C Ç D E F G Ğ H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z Svako slovo predstavlja jedan glas pa u turskom jeziku važi isto pravilo kao u našem: Piši kako govoriš, čitaj kako je napisano. Razlika postoji samo u nekoliko slova i kada to naučite možete bez problema da čitate turski. U turskom jeziku ne postoji glas C. Tursko slovo C nekada zvuči kao naše Ð a nekada kao umekšano DŽ. Tursko slovo J je naše Ž a tursko Y je naše J. jeton - žeton Maya - Maja Tanya - Tanja Ako se zovete Maja,Tanja, napisaćete - Maya, Tanya, inače će Turci vaše ime pročitati Maža,Tanža.

2 2 Ova dva slova su ista kao u našem, jedina razlika je položaj crtice. U turskom se piše sa donje strane slova. U turskom ne postoji slovo - glas Č. Evo nekih turskih riječi koje postoje u našem jeziku, umjesto slova ç je slovo č. çorba çoban çizme çeşme çay çorap çekiç çarşaf Turska slova koja ne postoje u našem jeziku Ğ meko G, ovo slovo se praktično ne čuje ali mijenja izgovor riječi u kojima se nalazi. Primjeri: u riječi değil ovo slovo se čuje kao slabo y. Ako se ğ nalazi iza samoglasnika onda taj samoglasnik dobija na dužini. dağ (planina), izgovara se kao daa. oğul (sin), izgovara se kao ooul. I Ovo slovo je i bez tačke. Izgovara se kao neodređen član a u engleskom (a boy, a book). kapı - vrata Ne čita se kapi jer na kraju nije slovo i već je slovo ı. ( i veliko i malo slovo se pišu bez tačke, slovo i ima tačku i kad je veliko slovo) I ı İ i U našem jeziku je svejedno da li ćemo slovo i pisati sa tačkom ili bez nje ali u turskom je to veoma važno jer su u pitanju dva različita slova-glasa. Ö Ü Izgovaraju se slično kao u njemačkom jeziku. harf - slovo ünsüz harf - suglasnik ünlü harf - samoglasnik Pravila vezana za suglasnike P Ç K T kada se na riječ koja se završava ovim suglasnicima dodaje sufiks koji počinje samoglasnikom, slova p ç k t prelaze u druga slova. p --> b mektup - pismo, benim mektubum - moje pismo ç --> c ağaç - drvo, ağacın tepesi - krošnja drveta k --> ğ çocuk - dijete, ben çocuğum - ja sam dijete t --> d dört - četiri, dördüncü - četvrti

3 3 Izuzetak hayat - život, benim hayatım - moj život Ovo pravilo ne važi za kratke riječi (jednosložne riječi) saç - kosa, benim saçım - moja kosa F P Ş Ç K H S T poslije ovih slova d --> t c --> ç Ova slova ćete lakše zapamtiti koristeći rečenicu: Fe PaŞa ÇoK HaSTa. Fe paša je mnogo bolestan. (sigurno ne postoji ime Fe, ali rečenica pomaže da se zapamte ovi suglasnici) koşmak - trčati Ben koştum - Trčao sam Gramatička struktura Gramatička struktura je potpuno drugačija od indo-evropskih jezika.turska gramatika postaje jednostavna kada se naviknete na njen stil. Sve je precizno određeno, postoje jasna pravila koja treba naučiti. Osnovne specifičnosti po kojima se turski jezik razlikuje od evropskih jezika su: red riječi u rečenici, sufiksi, harmonija samoglasnika, nema roda. Red riječi u rečenici Tipična turska rečenica ima sljedeći redoslijed: subjekat - objekat - glagol Arkadaşım araba aldı. Moj drug kola kupio je. arkadaş - drug arkadaşım - moj drug (prisvojni sufiksi) araba - kola almak - kupiti aldı - kupio je (prošlo vrijeme) Sufiksi (nastavci) Turski jezik spada u aglutinativne jezike.to znači da se na korijen riječi dodaju različiti sufiksi čime se dobijaju riječi različitog značenja. Lične zamjenice, prisvojne zamjenice, prijedlozi, vremena... sve se gradi dodavanjem sufiksa na korijen riječi. Neki pojmovi koji se u većini jezika iskazuju sa nekoliko riječi, pa i cijelom rečenicom, u turskom jeziku se iskažu jednom riječju na čiji korijen je "zalijepljeno" nekoliko sufiksa. Primjeri: Evimden - Iz moje kuće Ev - im - den kuća-moja-iz Kalbimdesin - Ti si u mom srcu Kalb im - de - sin srce - moje - u - ti si kalp-srce (ispred samoglasnika p prelazi u b)

4 4 Kalp je riječ stranog porijekla pa predstavlja izuzetak kada je dodavanje sufiksa u pitanju. Po vokalnoj harmoniji trebalo bi da bude kalbımdasın, ali nije tako. Harmonija samoglasnika - vokalna harmonija Samoglasnici su podjeljeni u grupe. 1. Velika harmonija, samoglasnici su podjeljeni u dvije grupe. (eng: major vowel harmony) A I O U E İ Ö Ü 2. Mala harmonija, samoglasnici su podjeljeni u četiri grupe: (eng: minor vowel harmony) A I E İ O U Ö Ü Koji samoglasnik će biti u prvom sufiksu zavisi od posljednjeg samoglasnika u riječi na koju se dodaje sufiks. araba - kola arabada - u kolima da - sufiks za lokaciju ev - kuća evde - u kući de - sufiks za lokaciju evim - moja kuća im - prisvojni sufiks evimde - u mojoj kući ev - im - de kuća moja u Samoglasnik iz prvog sufiksa nije uvek isti kao posljednji samoglasnik u riječi na koju se dodaje sufiks, ali mora da bude iz iste grupe. arabada - ovde imamo isti samoglasnik evimde - ovde imamo različite samoglasnike, e i (u istoj su grupi). U vokalnoj harmoniji postoje jasna pravila upotrebe samoglasnika u sufiksima, nema nagađanja. Jednina i množina Nastavci za množinu su lar i ler. aıou eiöü - posljednji samoglasnik u riječi na koju dodajemo sufiks lar ler kitap - knjiga kitaplar - knjige çocuk - dijete çocuklar - deca köpek - pas köpekler - psi kedi - mačka kediler - mačke

5 5 Kada se u množini navodi broj onda se ne dodaju nastavci lar ler. yaprak - list yapraklar- lišće üç yaprak - tri lista Izuzetak saat - sat saatler - sati Riječ saat je riječ stranog porijekla pa dolazi do odstupanja u vokalnoj harmoniji. Množina bi trebala da bude saatlar ali nije tako, množina je saatler. Nema roda U turskom jeziku nema roda u ličnim zamjenicama. on, ona, ono = o On dolazi. Ona dolazi. O geliyor. Ono dolazi. Lične zamjenice - Şahıs zamirleri eng: Personal pronouns şahıs - lice, osoba zamir - zamjenica GRAMATIKA Lični sufiksi - Şahıs ekler ek - sufiks ekler - sufiksi olmak - biti sadašnje vrijeme: sam, si, je, smo, ste, su Tabela ličnih sufiksa

6 6 aı ei ou öü - posljednji samoglasnik u riječi na koju dodajemo sufikse iz tabele (u govornom jeziku treće lice jednine nema sufiks) Primjeri za sve četire kolone: avukat - advokat, öğretmen - učitelj/nastavnik, doktor, kötü - loš Ben avukatım Avukatım Sen öğretmensin Öğretmensin Siz doktorsunuz Ja sam advokat Advokat sam Ti si učitelj Učitelj si Vi ste doktori (Vi ste doktor, persiranje) Ako se riječ završava samoglasnikom, kao u kötü, tada se ispred sufiksa koji počinje samoglasnikom dodaje slovo y. Dva samoglasnika ne mogu da budu jedan do drugoga. Zato je ben kötüyüm, biz kötüyüz. Još jedan primjer: anne (majka) Ben anneyim Biz anneyiz Ja sam majka Mi smo majke Negacija Za negaciju se koristi riječ değil. Na nju se dodaju lični sufiksi. Uvek se koriste sufiksi iz kolone ei zbog posljednjeg samoglasnika u riječi değil. imenica, pridjev... değil + lični sufiksi (ei kolona) Ben doktor değilim Sen doktor değilsin O doktor değil Biz doktor değiliz Siz doktor değilsiniz Onlar doktor değiller Ja nisam doktor Ti nisi doktor On,ona nije doktor Mi nismo doktori Vi niste doktori (Vi niste doktor, persiranje) Oni nisu doktori Nema potrebe da se naglašava Ben,Sen... i u našem je dovoljno reći - Nisam doktor. Dakle, može samo da se kaže: Doktor değilim.

7 7 Na imenicu, pridjev se ne stavlja nastavak za množinu lar, ler. Ne može da se kaže: Biz doktorlar değiliz. Upitni oblik imenica, pridjev... mı mi mu mü + lični sufiksi aı ei ou öü mı mi mu mü = da li Ben doktor muyum? Sen doktor musun? O doktor mu? Biz doktor muyuz? Siz doktor musunuz? Onlar doktorlar mı? Da li sam ja doktor? Da li si ti doktor? Da li je on doktor? Da li smo mi doktori? Da li ste vi doktori? (Da li ste Vi doktor, persiranje) Da li su oni doktori? Onlar: nastavci, lar, ler, idu uz imenicu, pridev. Pozdravi Selam - zdravo, pozdrav Merhaba - zdravo Günaydın - dobro jutro İyi günler - dobar dan (pogledajte napomenu) İyi akşamlar - dobro veče İyi geceler - laku noć Hoş geldiniz - Dobrodošli (množina i persiranje) Hoş geldin - Dobro došao Hoş bulduk - Bolje vas našao, Bolje te našao Hoşçakalın - Doviđenja, kaže onaj koji odlazi Güle güle - Doviđenja, kaže onaj koji ostaje Görüşürüz, Görüşmek üzere - Vidimo se RIJEČI Napomena: iyi günler može da se kaže i na rastanku, tada nema značenje Dobar dan, već - Želim ti lijep dan. Have a nice day. Zahvaljivanje Teşekkür ederim - Hvala Vam Teşekkürler - Hvala Çok teşekkürler - Puno hvala (thanks a lot) Sağ ol - Hvala (prisnije, za prıjatelje) Rica ederim - Nema na čemu Bir şey değil - Nema na čemu Sağ ol bukvalno znači budi zdrav (be healthy) sağ - healthy ol,olmak biti (to be)

8 8 İyi günler. İyi günler. Nasılsınız? İyiyim, teşekkür ederim. Siz nasılsınız? Ben de iyiyim, teşekkürler. nasıl - kako nasılsın - kako si nasılsınız - kako ste iyi - dobro iyiyim - dobro sam ben de - i ja, i meni, takođe iyi -y-im, dva samoglasnika ne mogu da budu jedan do drugog pa se između ubacuje y. Dobrodošli - Hoş geldiniz Nove riječi, gramatika: prisvojne zamjenice evet - da hayır - ne var - ima yok - nema Yok se može koristiti i kao ne. I kod nas ne i nemam mogu biti odgovori na pitanje: Imaš li tu knjigu? Ne/Nemam (kažemo i jok ponekad, zar ne?) Ne? Neden? Šta? Zašto? doğru - tačno, ispravno yanlış - netačno, pogrešno

9 9 Dani gün - dan günler - dani Hafta - nedelja, sedmica pazartesi - ponedjeljak salı - utorak çarşamba - srijeda perşembe - četvrtak cuma - petak cumartesi - subota pazar - nedjelja Mrzim ponedjeljak Mrzim ponedjeljak Mrzim ponedjeljak Ali danas je utorak?! bugün - danas dün - juče yarın - sutra evvelki gün, evvelsi gün - prekjuče öbür gün - prekosutra Bugün gün ne? Koji je danas dan? İki gün önce. Prije dva dana. gün - dan (24 sata) günduz - dan, dok ima svjetla gece - noć sabah - jutro öğle - podne öğleden sonra - poslije podne akşam - veče gece - noć gece yarısı - ponoć dün akşam - juče uveče yarın sabah - sutra ujutru hafta içi radna sedmica

10 10 hafta sonu vikend geçen hafta prošla sedmica gelecek hafta sljedeća sedmica tarih - datum bugünün tarihi - današnji datum (today s date) Bugünün tarihi ne? Koji je danas datum? Godišnja doba i mjeseci mevsim - godišnje doba mevsimler - godišnja doba ay - mjesec aylar - mjeseci yıl, sene - godina (arap. sene) asır, yüzyıl vijek Proljeće i jesen, može i ovako da se kaže: ilkabahar - bahar sonbahar - güz Bu ay hangi ay? Koji je ovo mjesec? beş ay önce - prije pet mjeseci yarım sene - pola godine geçen yıl - prošle godine

11 11 Porodica i familija - Aile ve akraba çocuk - dijete kız se koristi i za: djevojčica, djevojka torun - unuk, unuka Prisvojne zamjenice - İyelik zamirleri eng: Personal possessive pronouns GRAMATIKA Bez poznavanja prisvojnih zamjenica nemoguće je sastaviti i prostu rečenicu: Kako se zoveš? U turskom se to pitanje postavlja kao u engleskom: What is your name ( Koje je tvoje ime) Da bi mogli da započnemo razgovor - upoznavanje, moramo da naučimo prisvojne zamjenice. Naravno, i prisvojne zamjenice su u formi sufiksa. Nije teško, vidjećete. Prisvojni sufiksi - İyelik ekler a) riječ na koju dodajemo sufiks se završava suglasnikom

12 12 a ı e i o u ö ü - posljednji samoglasnik u riječi na koju dodajemo prisvojni sufiks Primjeri za prvu kolonu iz tabele ( a ı ) arkadaş - drug Benim arkadaşım Moj drug Senin arkadaşın Tvoj drug Onun arkadaşı Njegov/njen drug Bizim arkadaşımız Naš drug Sizin arkadaşınız Vaš drug Onların arkadaşları Njihov drug arkadaşlar- drugovi Benim arkadaşlarım Senin arkadaşların Onun arkadaşları Bizim arkadaşlarımız Sizin arkadaşlarınız Onların arkadaşları Moji drugovi Tvoji drugovi Njegovi/njeni drugovi Naši drugovi Vaši drugovi Njihovi drugovi Njihov drug, njihovi drugovi - isto se kaže, Onların arkadaşları. Ne može da se kaže arkadaşlarları. ad - ime Benim adım Onur. Senin adın Kerem. Onun adı Deniz. Moje ime je Onur. Tvoje ime je Kerem. Njeno ime je Deniz. Za persiranje se koristi sizin, množina, kao u našem. Sizin adınız Nadida. Vaše ime je Nadida. b) riječ na koju dodajemo sufiks se završava samoglasnikom

13 13 Primjer za drugu kolonu iz tabele ( e i ) anne - majka Benim annem Moja majka Senin annen Tvoja majka Onun annesi Njegova, njena majka Bizim annemiz Naša majka Sizin anneniz Vaša majka Onların anneleri Njihova majka Negacija Na kraju rečenice se doda riječ değil na koju su dodani lični sufiksi (ei kolona). Ben senin arkadaşın değilim. Sen benim arkadaşım değilsin. O benim arkadaşım değil. Biz sizin arkadaşlarınız değiliz. Siz bizim arkadaşlarımız değilsiniz. Onlar bizim arkadaşlarımız değiller. Ja nisam tvoj drug. Ti nisi moj drug. On nije moj drug. Mi nismo vaši drugovi. Vi niste naši drugovi. Oni nisu naši drugovi. Upitni oblik Zavisno od posljednjeg samoglasnika u prethodnoj riječi na kraju rečenice se dodaju: mı mi mu mü + lični sufiksi mı mi mu mü = da li aı ei ou öü Sen benim arkadaşım mısın? Ben senin arkadaşın mıyım? Değilsin! O senin arkadaşın mı? teyze - tetka Sen benim teyzem misin? Senin annen öğretmen mi? Sen doktor musun? Da li si ti moj drug? Da li sam ja tvoj drug? Nisi! Da li je on tvoj drug? Da li si ti moja tetka? Da li je tvoja majka učitelj? Da li si ti doktor? Da vidimo kako izgleda to tursko skraćivanje rečenica korištenjem sufiksa: Benim arkadaşım. Sen benim arkadaşımsın. Arkadaşımsın. Moj drug. Ti si moj drug. Arkadaşımsın drug moj si Benim annem. Sen benim annemsin. Annemsin. Moja majka Ti si moja majka.

14 14 Annemsin majka moja si Vežbanje Upoznavanje İyi günler. Benim adım Onur. Sizin adınız ne? Benim adım Sedef. Memnun oldum. Ben de memnun oldum. Sizin adınız çok güzel. Teşekkürler. Dobar dan. Moje ime je Onur. Kako se Vi zovete? Moje ime je Sedef. Drago mi je. I meni je drago. Vaše ime je veoma lijepo. Hvala. Prevedite rečenice: Ti si moja majka. Ti nisi moja majka. Da li si ti moja majka? Moja majka je advokat. Tvoja majka nije advokat. Da li je njegova majka advokat? Ne. Njegova majka nije advokat. Njegova majka je doktor. Zamjenice tur: zamirler Lične i prisvojne zamjenice su obrađene na samom početku. U ovoj lekciji ćemo obraditi ostale zamjenice: -pokazne -povratne -opšte, neodređene, odrične -upitne Pokazne zamjenice eng: Demonstrative pronouns Bu Şu O Bu - ovaj, ova, ovo (nešto što je blizu, može da se dodirne) Şu - taj, ta, to (nešto što je malo dalje) O - onaj, ona, ono (nešto što je daleko) Bu kitap Ova knjiga Bu kitaplar Ove knjige Şu kitap Ta knjiga Şu kitaplar Te knjige

15 15 O kitap Ona knjiga O kitaplar One knjige Bu bir kitap Ovo je jedna knjiga Bunlar kitaplar Ovo su knjige Şu bir kitap To je jedna knjiga Şunlar kitaplar To su knjige O bir kitap Ono je jedna knjiga Onlar kitaplar Ono su knjige Obratite pažnju na množinu! U našem jeziku nije potrebno naglašavati da je to jedna knjiga, ali u turskom se mijenja značenje ako nema riječi bir. Bu, Şu, O ne? Za stvari i životinje Bu ne? Šta je ovo? Şu ne? Šta je to? O ne? Šta je ono? Bu ne? Bu bir kitap. Šta je ovo? Ovo je jedna knjiga. Bu, Şu, O kim? Za ljude Bu kim? Ko je ovo? Şu kim? Ko je to? O kim? Ko je ono? Bu kim? Bu bir yazar. Ko je ovo? Ovo je jedan pisac. Bu ev kimin? Bu ev benim. Čija je ovo kuća? Ovo je moja kuća. Ah, şu kadınlar... Ah, te žene... burası - ovde şurası - tamo orası - onde Pokazne zamjenice se mijenjaju po padežima. Evo tabele sa svim kombinacijama.

16 16 bu - ovaj, ova, ovo bunun - od ovog, od ove buna - ovom, ovoj bunu - ovog, ovu bunda - kod ovog, kod ove bununla - sa ovim, sa ovom bundan - od ovog, od ove Povratne zamjenice eng: Reflexive pronouns Kendi - lično self,own Na riječ kendi se dodaju prisvojni sufiksi, iza njih mogu biti sufiksi za padeže. Kendim - ja lično Kendin - ti lično Kendi(si) - on lično Kendimiz - mi lično Kendiniz - vi lično Kendileri - oni lično myself yourself himself/herself/itself ourselves yourselves themselves Kendime - mene, me, meni, sebi Kendimden - od mene lično Kendimle - sa mnom, sa sobom Primjer: pričati sam sa sobom, koriste se sufiksi za dativ i instrumental. Mi koristimo instrumental, Turci češće koriste oblik sa dativom. Kendi kendime konuşuyorum. (dativ) Kendi kendimle konuşuyorum. (instrumental) Pričam sam sa sobom. Kendi kendine konuşuyorsun. (kendin-e) Pričaš sam sa sobom. Kendi kendine konuşuyor. (kendi-ne) Priča sam sa sobom. U govornom jeziku u trećem licu jednine se izostavlja sufiks si. Kendine iyi bak. Pazi se, čuvaj se.

17 17 bakmak - gledati, paziti, brinuti se o... Kendime bakacağım. Paziću na sebe. Kendim/kendime, Primjer da shvatite razliku: Bu elbise kendim diktim. Ovu haljinu sam sama sašila. Kendime bir elbise diktim. Sašila sam sebi jednu haljinu. dikmek - šiti Opšte, neodređene, odrične eng: Indefinite pronouns her - svaki, svaka, svako, svakog, svake şey - stvar her şey - sve bir - jedan birisi - neko bir şey - nešto herkes - svako, svi herhangi birisi - bilo ko herhangi bir şey - bilo šta, išta hiç kimse - niko hiçbir şey - ništa bütün - svi bazı - neki every,each thing everything a,one someone,somebody something everyone,everybody anyone,anybody anything no one,nobody nothing all some Her şey güzel olacak. Sve će biti lijepo. Her şey yolunda. Sve je u redu. (yol -put...u stilu, sve ide putem) Birisi geldi. Neko je došao. Ben böyle bir şey görmedim. Ovako nešto nisam vidio. Herkes burada mı? Da li su svi ovdje? Herhangi bir şey değişti mi? Da li se bilo šta promjenilo? Evde hiç kimse yok. Nema nikoga u kući.

18 Hiçbir şey umrumda değil. Ništa me ne zanima. Umrumda değil... Ne zanima me, ne interesuje me, baš me briga I don't care Napomena: i u turskom postoje jezičke nedoumice oko pisanja: hiçbir şey + hiçbirşey - hiç bir şey - hiç birşey - Upitne zamjenice eng: Interrogative pronouns Kim? Ko? Who? Ne? Šta? What? U kombinaciji sa padežima 18 kim-ko, kimin-čiji, kime-kome, kimi-koga, kimde-kod koga, kimle-sa kim, kimden-od koga Kim temizledi bu odayı? Ko je očistio ovu sobu? Kimi bekliyorsun? Koga čekaš? Yarın ne yapacaksın? Yarın Ankara'ya gidiyorum. Kimle gidiyorsun? Babamla. Ankara'da ne kadar kalacaksın? Beş gün. ne kadar - koliko

19 19 Padeži tur: İsmin halleri isim - imenica, hal - stanje eng: noun states U turskom jeziku postoji 5 padeža i ne zovu se kao naši padeži (na kraju lekcije imate sliku sa nazivima turskih padeža). Međutim, osim ovih pet, ima još slučajeva kada se na imenicu dodaju nastavci. Da bi bilo jednostavnije za razumijevanje, padeže ćemo objasniti koristeći našu podjelu. Padeži u našem jeziku su: nominativ, genitiv, dativ, akuzativ, vokativ, instrumental, lokativ. Ovoj listi ćemo dodati jedan turski padež - ablativ. Iza imena osoba, gradova i država stavlja se apostrof prije sufiksa. 1. Nominativ Ko? Šta? eng: what, who Kim? Ne? Nominativ nema sufikse (nastavke). Bu bir ev. Ovo je jedna kuća. ev - kuća U našem jeziku ne naglašavamo da je to jedna kuća, ali u turskom se mijenja značenje ako se izbaci riječ bir. Bu ev. Ova kuća. 2. Genitiv Padež koji označava pripadnost. Od koga? Čiji? Od čega? Kimin? eng: whose aı ei ou öü - posljednji samoglasnik u riječi na koju se dodaje sufiks ın in un ün nın nin nun nün U prvom redu su nastavci koji se dodaju na riječ koja se završava suglasnikom (Tarkan). U drugom redu su nastavci koji se dodaju na riječ koja se završava samoglasnikom. (Marko) Tarkan'ın en güzel şarkısı. Tarkanova najljepša pesma. şarkı - pesma şarkısı - njegova pjesma (sı - prisvojni sufiks) güzel - lijepa

20 20 en güzel - najljepša Marko'nun evi. Markova kuća. Fatmagül'ün suçu ne? Šta je Fatmagulina krivica? What is Fatmagül's fault? Kod nas je prevedeno: Šta je skrivila Fatmagul? suç - krivica, greška benim suçum - moja krivica senin suçun - tvoja krivica onun suçu - njegova, njena krivica ne - šta Rahmi Ketenci Fatmagül'ün abisi, Mukaddes'in kocası Mukaddes Ketenci Fatmagül'ün yengesi, Rahmi'nin karısı abi - stariji brat yenge - snaja koca - muž, suprug

21 21 karı - žena, supruga Umjesto koca i karı može da se kaže i eş (muž, žena) Rahmi'nin eşi, Mukaddes'in eşi (Rahmijeva žena, Mukadesin muž) 3. Dativ Označava kretanje ka nečemu. Kome? Ka čemu?(gdje) Kime? Nereye? engleski: to, towards a ı o u e i ö ü - posljednji samoglasnik u riječi na koju se dodaje sufiks a ya na e ye ne gitmek - ići Yarın İstanbul'a gidiyorum. Sutra idem u Istanbul. Eve gidiyorum. Idem kući. Evime gidiyorum. Idem mojoj kući. (ev-im-e... im - prisvojni sufiks) Sufiksi ya ye se koriste iza riječi koje se završavaju samoglasnikom. Türkiye'ye gidiyorum. Idem u Tursku. Ne može da se kaže gitiyorum. gitmek, u sadašnjem vremenu (şimdiki zaman) kada je iza t neki samoglasnik tprelazi u d. To nije uvek slučaj, npr kapatmak zatvoriti Ben kapatiyorum ja zatvaram. Sufiksi na ne se dodaju iza prisvojnih sufiksa koji se završavaju samoglasnikom. (treće lice jednine i množine). araba - auto, kola arabama ka mom autu arabana ka tvom autu arabasına ka njegovom autu arabamıza ka našem autu arabanıza ka vašem autu arabalarına ka njihovom autu 4. Akuzativ Koga? Šta? Kimi? Ne? kimi- za ljude i životinje, ne-za stvari, objekte... aı ei ou öü ı i u ü

22 22 Dva primjera sa glagolom görmek - vidjeti. Akuzativ koristite kada ste vidjeli nešto konkretno, nešto određeno... Ne/kimi gördün? Šta/koga si vidjela? Evi gördüm. Vidjela sam kuću. (određenu kuću, ne bilo koju) Bir ev gördüm. Vidjela sam jednu kuću. (neku, bilo koju) I saw the house. I saw a house. Kediyi gördüm. Vidjela sam mačku. (određenu mačku, ne bilo koju) Bir kedi gördüm. Vidjela sam jednu mačku. (neku, bilo koju) kedi - mačka kedi-y-i ubacuje se y jer dva samoglasnika ne mogu da budu jedan do drugoga. Kada sufiks za padež dodajemo iza prisvojnih sufiksa koji se završavaju samoglasnikom (treće lice jednine i množine) prije sufiksa za padež ubacuje se slovo n. Evlerini gördüm. Vidio sam njihovu kuću. ev-leri-ni 5. Lokativ Padež za lokaciju, gdje se neko, nešto nalazi. Gdje? Gdje je? Kod koga? Nere? Nerede? Kimde? a ı o u da ta nda e i ö ü de te nde Kitap masada. Knjiga je na stolu. kitap - knjiga masa - sto Anne nerede? Anne evde. Gdje je majka? Majka je u kući. Hasan okulda değil.

23 23 Hasan nije u školi. okul - škola Nastavci ta te kada se riječ završava slovima: f p ş ç k s t. (Fe PaŞa ÇoK HaSTa) Sınıfta oturuyorum. Sjedim u učionici. sınıf - učionica Nastavci nda nde, ako postoje dvije imenice onda se drugoj imenici dodaje nastavak. Dil kursunda. Na kursu jezika. Çocuk parkında. U dječijem parku. Ben neredeyim? Sen neredesin? O nerede? Biz neredeyiz? Siz neredesiniz? Onlar neredeler? Gdje sam ja? Gdje si ti? Gdje je on? Gdje smo mi? Gdje ste vi? Gdje su oni? Ben okuldayim. Ja sam u školi. 6. Vokativ Dozivanje, pozivanje, uzvik, obraćanje nekome. Ne postoji u turskom. Kada se nekome obraćamo, kada nekoga zovemo, kažemo: Milan gel - Milane dođi Hasan gel - Hasane dođi Abla gel - Sestro dođi 7. Instrumental S kim? S čim? Kimle? a ı o u la yla eng: with, by, and e i ö ü le yle Hasan Ayşe'yle konuşuyor. Hasan razgovara sa Ajše. Ayşe, završava se samoglasnikom pa se ubacuje y ispred sufiksa. Arabalarıyla gidiyoruz. Idemo sa njihovim kolima. araba-ları-yla Umjesto sufiksa može da se upotrebi riječ ile - sa.

24 Hasan ile Ayşe tv seyrediyor. Hasan gleda TV sa Ajše. 8. Ablativ Od koga? Odakle? Od kada, iz, kroz eng: where from, by, since, through Kimden? Nereden? (u govornom jeziku nereden = nerden) 24 a ı o u dan tan ndan e i ö ü den ten nden evden - iz kuće evimden - iz moje kuće Nastavci ndan nden se dodaju iza prisvojnih sufiksa koji se završavaju samoglasnikom (treće lice jednine i množine). evlerinden - iz njihove kuće ev-leri-nden... dan, den, tan, ten + beri = od (since) Sabahtan beri yağmur yağıyor. Od jutros pada kiša. Još nekoliko Primjera: Hasan Türkiye'den geliyor. Hasan dolazi iz Turske. gelmek - doći Ayşe tatilden döndü. Ajše se vratila sa odmora. tatil - odmor dönmek - vratiti se Tren tünelden geçiyor. Voz prolazi kroz tunel....

25 25 Lične zamjenice se mijenjaju po padežima. ins: može da se kaže na oba načina ben - ja benim - moj bana - meni beni - mene bende - kod mene benimle - sa mnom benden - od mene Beni seviyor musun? Da li me voliš? Gel benimle. Pođi sa mnom. E sad, zašto je ovo ovako, ne znam, ali sufiksi za ablativ se koriste i u ovim rečenicama: Senden nefret ediyorum. Mrzim te. Ne može da se kaže: Seni nefret ediyorum. Benden neden nefret ediyorsun? Zašto me mrziš? Senden nefret etmiyorum. Ne mrzim te. Pazartesi'den nefret ediyorum. Mrzim ponedeljak....

26 26 Vježbanje Dodavanje sufiksa u skladu sa vokalnom harmonijom. Koja rečenica je tačna? 1. Sutra idem u Bodrum. a) Yarın Bodrum'ta gidiyorum. b) Yarın Bodrum'e gidiyorum. c) Yarın Bodrum'ya gidiyorum. d) Yarın Bodrum'a gidiyorum. 2. On živi u Ankari. a) O Ankara'ya yaşıyor. b) O Ankara'da yaşıyor. c) O Ankara'dan yaşıyor. d) O Ankara'de yaşıyor. 3. Dolazim iz Izmira. a) İzmir'de geliyorum. b) İzmir'dan geliyorum. c) İzmir'e geliyorum. d) İzmir'den geliyorum.... İsmin halleri Da ste učenik u Turskoj, padeže bi učili po nazivima na donjoj slici. U ovoj lekciji ćemo učiti brojeve i pojmove vezane za brojeve: koliko je sati, u koliko sati... sayı - broj sayılar - brojevi Brojevi

27 27 saymak - brojati rakam - cifra 0 sıfır 1001 binbir 2000 iki bin on bin bir milyon bir milyar buçuk - polovina, pola virgül - zarez 1,3 - bir virgül üç 1,5- bir buçuk 0,5 - sıfır virgül beş (ovo je izuzetak) buçuk se koristi i za vrijeme, tada označava polovinu sata, 30 min. yarım - polovina, pola, koristi se kao pridjev, ne koristi se sa brojevima. yarım saat - pola sata yarım ekmek al - kupi pola hljeba Redni brojevi - Sıra sayı broj - nc - samoglasnik po vokalnoj harmoniji Ako se broj završava suglasnikom dodaje se odgovarajući samoglasnik ispred nc birinci - prvi ikinci - drugi üçüncü - treći

28 28 dördüncü - četvrti beşinci - peti altıncı - šesti yedinci - sedmi sekizinci - osmi dokuzuncu - deveti onuncu - deseti yirmi beşinci - dvadeset peti ellinci - pedeseti dört, t prelazi u d jer je ispred samoglasnika sonuncu - posljednji (son - kraj)... Zbirni brojevi na broj se dodaju prisvojni sufiksi, obratite pažnju na vokalnu harmoniju. bir-imiz üç-ümüz birimiz - jedan od nas ikimiz - nas dvoje üçümüz - nas troje dördümüz - nas četvoro beşimiz - nas petoro altımız - nas šestoro biriniz - jedan od vas ikiniz - vas dvoje üçünüz - vas troje dördünüz - vas četvoro beşiniz - vas petoro altınız - vas šestoro birleri - jedan od njih ikileri - njih dvoje üçleri - njih troje dörtleri - njih četvoro beşleri - njih petoro altıları - njih šestoro Sadece ikimiz. Samo nas dvoje U kombinaciji sa padežima nominativ: ikimiz üçümüz genitiv: ikimizin üçümüzün dativ: ikimize üçümüze akuzativ: ikimizi üçümüzü lokativ: ikimizde üçümüzde instrum: ikimizle üçümüzle

29 29 ablativ: ikimizden üçümüzden İkimize biletleri aldım. Kupio sam karte za nas dvoje. almak - kupiti Beşinizi seviyorum, ama onu sevmiyorum. Vas petoro volim ali njega/nju ne volim. Ikimizden biri - jedan (neko) od nas dvoje hepimiz - mi svi hepiniz - vi svi hepinize selam - pozdrav svima vama biri, birisi, birileri - neko... saat - sat dakika - minut saniye sekunda çeyrek - 15 minuta buçuk - 30 minuta Saat kaç? - Koliko je sati Kada se govori vrijeme riječ saat može da se izostavi. 07:00 - saat yedi 07:05 - yediyi beş geçiyor 07:15 - yediyi çeyrek geçiyor 07:20 - yediyi yirmi geçiyor 07:30 - yedi buçuk 07:40 - sekize yirmi var (do osam dvadeset ima) 07:45 - sekize çeyrek var 07:55 - sekize beş var 08:00 - sekiz 08:05 - sekizi beş geçiyor 08:15 - sekizi çeyrek geçiyor 08:20 - sekizi yirmi geçiyor 08:30 - sekiz buçuk 08:40 - dokuza yirmi var 08:45 - dokuza çeyrek var 08:55 - dokuza beş var 09:00 - dokuz Za okrugle sate i pola sata nema nastavaka, u ostalim slučajevima ima. Kada se broj završava samoglasnikom, ubacuje se slovo y prije nastavaka. Do tridesetog minuta na sat se dodaju sufiksi za akuzativ. sat + ı, i, u, ü... minut geçiyor

30 30 a ı ei ou öü - posljednji samoglasnik u broju ı i u ü Od tridesetog minuta na sat se dodaju nastavci za dativ. sat + a, e... minut var a ı o u a e i ö ü - posljednji samoglasnik u broju e Saat kaçta? - U koliko sati? Konser saat kaçta? Yarın akşam sekiz buçukta. U koliko sati je koncert? Sutra uveče u 20:30. a ı o u da ta e i ö ü - posljednji samoglasnik u broju de te Nastavci ta te se stavljaju kada se riječ/broj završava nekim od slova: f p ş ç k h s t (Fe Paşa ÇoK HaSTa) birde ikide üçte dörtte beşte altıda yedide sekizde dokuzda onde on birde on ikide çeyrekte buçukta 08:00 - sekizde (u 8 sati) 08:05 - sekizi beş geçe, sekiz beşte (u ovoj varijanti sat nema sufiks već minut) 08:15 - sekizi çeyrek geçe, sekiz çeyrekte, sekiz on beşte 08:20 - sekizi yirmi geçe, sekiz yirmide 08:30 - sekiz buçukta 08:40 - dokuza yirmi kala, sekiz kırkta 08:45 - dokuza çeyrek kala 08:55 - dokuza beş kala 09:00 - dokuzda (u 9 sati) Do tridesetog minuta: sat + ı i u ü... minut geçe Od tridesetog minuta sat + a, e... minut kala Može da se kaže: 08:30 - sabah sekiz buçukta

31 31 20:30 - akşam sekiz buçukta Napomena: Nekada vrijeme govore i ovako: 18:20 - on sekiz yirmi Vežbanje: 27 - yirmi yedi 51 - elli bir 87 - seksen yedi yüz dört yüz otuz sekiz iki yüz yirmi dokuz üç yüz bin yedi yüz altmış beş yirmi beş bin üç milyon 8,52 - sekiz virgül elli iki 14,8 - on dört virgül sekiz 48,012 - kırk sekiz virgül sıfır on iki 104,25 - yüz dört virgül yirmi beş Dünya Mavi gezegen Riječ dünya ima dva značenja: dünya - svijet Dünya - Planeta Zemlja Mavi gezegen - plava planeta Büyük patlama - veliki prasak world Planet Earth big bang uzay - kosmos, svemir Uzay ne kadar büyük? Koliki je velik svemir? Güneş sistemi ve gezegenler Sunčev sistem i planete

32 Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün (Pluton se više ne ubraja u planete) 32 güneş - sunce kamer, ay - mjesec yıldız - zvijezda yıldızlar - zvijezde gök - nebo Dünya haritası harita - mapa Kıtalar ve okyanuslar kıta - kontinent okyanus - okean kıtalar: Avrupa, Asya, Amerika, Afrika, Avustralya, Antarktika okyanuslar: Büyük okyanus, Pasifik - Tihi okean, Pacifik Atlas okyanusu, Atlantik - Atlantski okean Hint okyanusu - Indijski okean Kuzey buz okyanusu, Arktik okyanusu - Sjeverni ledeni okean, Arktički okean Güney okyanusu - Južni okean (sjeverni i južni okean se po nekim podjelama ne smatraju zasebnim okeanima) kuzey kutbu - severni pol güney kutbu - južni pol

33 33 kutup - pol ada - ostrvo deniz - more nehir - reka göl - jezero dağ - planina çöl - pustinja Dünya'nın en büyük adası - Grönland Najveće svjetsko ostrvo - Grenland Dünya'nın en uzun nehirleri - Nil ve Amazon Najduže rijeke na svijetu - Nil i Amazon Dünya'nın en büyük gölü - Hazar gölü, Hazar denizi Najveće svjetsko jezero - Kaspijsko jezero-more Dünya'nın en derin gölü - Baykal gölü Najdublje jezero na svijetu - Bajkalsko jezero En büyük derinlik m (najveća dubina) Dünya'nın en yüksek dağı - Everest Dağı, 8848m Najviša planina na svijetu - Mont Everest Dünya'nın en büyük çölü - Sahra çölü, Büyük Sahra Najveća pustinja svijeta - Sahara Komparacija pridjeva pozitiv komparativ superlativ güzel daha güzel en güzel büyük daha büyük en büyük Kada se nešto poredi (komparativ) dodaje se dan, den. Ljepši, veći...od koga, čega...

34 34 Sedef Leyla'dan daha güzel. Sedef je ljepša od Lejle. Sedef en güzel kız. Sedef je najljepša djevojka. Dünya'nın en güzel plajları. Najljepše plaže svijeta. doğa - priroda insan, insanlar - čovjek, ljudi bitki, bitkiler - biljka, biljke hayvan, hayvanlar - životinja, životinje O ljudima, biljkama i životinjama u narednim lekcijama. Nereli Nerede Yer edatları - Odakle Gdje Prilozi za mjesto Nereli - odakle where from Nerelisin? - Odakle si? imenica + lı li lu lü + lični sufiksi Ben nereliyim? Sen nerelisin? O nereli? Biz nereliyiz? Siz nerelisiniz? Onlar nereliler? Türkiye Ben Türkiyeliyim Sen Türkiyelisin O Türkiyeli Biz Türkiyeliyiz Siz Türkiyelisiniz Onlar Türkiyeliler Odakle sam Odakle si Odakle je Odakle smo Odakle ste Odakle su Ja sam iz Turske Ti si iz Turske On je iz Turske Mi smo iz Turske Vi ste iz Turske Oni su iz Turske Ben Türkiyeliyim. Sen nerelisin? Ben İngiltereliyim. Ja sam iz Turske. Odakle si ti? Ja sam iz Engleske. Ben Belgratlıyım - Ja sam iz Beograda.

35 35 Kada pitamo nekoga odakle je, može da se koristi i riječ nereden. Nereden - odakle where from Neredensin (nerdensin)? Odakle si? Ben Türkiye'denim. Ja sam iz Turske. Ben İngiltere'denim. Ja sam iz Engleske. Ben Amerika'danım. Ja sam iz Amerike. Nerede - gdje where Ben neredeyim? Sen neredesin? O nerede? Biz neredeyiz? Siz neredesiniz? Onlar neredeler? Gdje sam ja? Gdje si ti? Gdje je on? Gdje smo mi? Gdje ste vi? Gdje su oni? Razgovor preko mobilnog: Selam, neredesin? Evdeyim. Ne yapıyorsun? Hiç, oturuyorum. Sen? Ben de evde oturuyorum. Zdravo, gdje si? U kući sam. Šta radiš? Ništa, sjedim. Ti? I ja sjedim u kući. ben de - i ja, i meni, i meni takođe Glagoli oturmak i yaşamak oturmak - sjediti, stanovati negdje yaşamak - živjeti, živjeti negdje İzmir'de yaşıyorum. Živim u Izmiru. İzmir'de oturuyorum. Stanujem u Izmiru. Znači, kada je značenje - stanovati, svejedno je koji će se od ova dva glagola upotrebiti. Sedef nerede yaşıyor? Sedef İstanbul'da yaşıyor. Gdje živi Sedef? Sedef živi u Istanbulu.

36 36 Yer edatları - Prilozi za mjesto Prepositions of place (in, on, between, in front of...) edat - prilog edatlar - prilozi üstünde - na altında - ispod üzerinde - iznad, na yanında - pored arkasında - iza önünde - ispred yakın, yakınında - blizu arasında - između ortasında - u sredini nečega (npr. u sredini prostorije) karşısında - naspram köşesinde - u ćošku (köşe - ćošak) içinde - u, unutra dışında - napolju, izvan Napomena: kada je nešto na nečemu, u govoru ne prave razliku između üstünde i üzerinde. imenica + ın in un ün... lokacija + lični sufiksi nın nin nun nün aı ei ou öü ın nın in nin un nun ün nün masa - sto Pored stola. Masanın yanında. Ti si pored stola. Sen masanın yanındasın. ağaç - drvo Ispod drveta. Ağacın altında. (kada je ispred samoglasnika ç --> c) Ti si ispod drveta. Sen ağacın altındasın. sinema - bioskop Ispred bioskopa. Sinemanın önünde. Mi smo ispred bioskopa. Biz sinemanın önündeyiz. önünde-y-iz ev - kuća

37 Pas je ispred kuće. Köpek evin önünde. Knjiga je na stolu. Može da se kaže na tri načina: Kitap masada. Kitap masanın üstünde. Kitap masanın üzerinde. yıldız - zvijezda yıldızlar - zvijezde Ispod zvijezda. Yıldızların altında. Vežba Povežite rečenice sa slikama. avize - luster top - lopta kutu - kutija 1) Kitap masanın üstünde A 2) Avize masanın üzerinde. 3) Top kutunun içinde. 4) Top iki masanın arasında. 5) Kutu masanın yanında. 6) Kutu masanın önünde. 7) Top masanın altında. 8) Kutu masanın arkasında. 37

38 38 VAR YOK U turskom jeziku riječi var i yok se koriste za označavanje pripadnosti i postojanja. var - ima, postoji eng: to have, it exists, there is, there are yok - nema, ne postoji eng: not to have, it doesn't exist, there isn't, there aren't Pripadnost U turskom jeziku ne postoje glagoli imati i nemati. Mi kažemo: ja imam kuću, ti imaš kuću... U turskom se pripadnost izražava na drugačiji način, koriste se prisvojni sufiksi i riječi var i yok (izuzetak je buduće vrijeme). Sadašnje vrijeme Benim evim var Senin evin var Onun evi var Bizim evimiz var Sizin eviniz var Onların evleri var Benim evim yok Senin evin yok Onun evi yok Bizim evimiz yok Sizin eviniz yok Onların evleri yok Imam kuću (moja kuća ima, postoji) Imaš kuću Ima kuću Imamo kuću Imate kuću Imaju kuću Nemam kuću (moja kuća nema, ne postoji) Nemaš kuću Nema kuću Nemamo kuću Nemate kuću Nemaju kuću Postavljanje pitanja Za postavljanje pitanja koriste se: mı mi mu mü. U ovom slučaju, zbog vokalne harmonije, koriste se samo mı mu. aı ei ou öü mı mi mu mü Senin evin var mı? Da li imaš kuću? Senin evin yok mu? Ti nemaš kuću? U našem jeziku upitni oblik je isti kao i negacija, razlika je u intonaciji. Benim, senin, onun... mogu da se izostave jer se po sufiksu koji je dodan na riječ ev vidi o kojem licu se radi. Prošlo vrijeme Na var i yok se dodaju sufiksi za prošlo vrijeme vardı yoktu Senin evin vardı. Senin evın yoktu. Imao si kuću. Nisi imao kuću. Postavljanje pitanja Senin evin var mıydı? Senin evin yok muydu? Da li si imao kuću? Nisi imao kuću? Ne može da se kaže yokdu zato što se slovo d pretvara u slovo t kada se nalazi poslije fpşçkhst.

39 Fe PaŞa ÇoK HaSTa Fe paša je mnogo bolestan. Već ranije smo objasnili da ova rečenica baš i nije neka, svakako ne postoji neko ko se zove Fe, ali rečenica je sjajna da se zapamte slova - suglasnici za koje važi ovo pravilo. 39 Buduće vrijeme Za iskazivanje pripadnosti u budućem vremenu ne koriste se riječi var i yok već se koristi riječ olacak (buduće vrijeme od glagola olmak - biti). Buduće vrijeme olacak - biće, postojaće olmayacak - neće biti, neće postojati Senin evin olacak. Senin evin olmayacak. Imaćeš kuću. Nećeš imati kuću. Postavljanje pitanja Senin evin olacak mı? Da li ćeš imati kuću? Senin evin olmayacak mı? Nećeš imati kuću? Da sumiramo na jednom mjestu: Postojanje Sokakta ne var? Sokakta arabalar var. Evde kaç oda var? Evde üç oda var. Bahçede köpek var. Izražavanje potrebe i moranja eng: have to, need, need to, must

40 40 lazım - treba, potrebno Bana kitap lazım. Bana kitap lazım değil. Bana kitap lazım mı? Sana para lazım. Sana para lazım değil. Sana para lazım mı? Treba mi knjiga. (Meni je potrebna knjiga) Ne treba mi knjiga. (Meni nije potrebna knjiga) Da li mi treba knjiga? (Da li je meni potrebna knjiga?) Treba ti novac. Ne treba ti novac. Da li ti treba novac? Za glagole korijen glagola + ma me + prisvojni sufiksi lazım gitmek - ići gitmem lazım gitmen lazım gitmesi lazım gitmemiz lazım gitmeniz lazım gitmeleri lazım treba da idem treba da ideš treba da ide treba da idemo treba da idete treba da idu Eve gitmem lazım. Treba da idem kući. Eve gitmem lazım değil. Ne treba da idem kući. Eve gitmem mi lazım? Da li treba da idem kući? (mı, mi, ide ispred lazım) Gerek Umjesto riječi lazım može da se koristi riječ gerek/gerekiyor. Eve gitmem gerekiyor. Treba da idem kući. Eve gitmem gerekmiyor. Ne treba da idem kući. Eve gitmem gerekiyor mu? Da li treba da idem kući? Okula gitmen gerek/gerekiyor. Treba da ideš u školu. gerek yok - nema potrebe gerekirse - ako je potrebno İhtiyaç - potreba Benim ihtiyacım moja potreba Senin ihtiyacın tvoja potreba Onun ihtiyacı njegova potreba Bizim ihtiyacımız naša potreba Sizin ihtiyacınız vaša potreba Onların ihtiyaçları njihova potreba ç-->c (pravila za suglasnike) Benim bir kaleme ihtiyacım var. Potrebna mi je olovka.

41 41 Kaleme ihtiyacım yok. Nije mi potrebna olovka. Arabaya ihtiyacım var. Potrebna su mi kola. Kaleme değil, bir telefona ihtiyacım var. Ne treba mi olovka, treba mi telefon. Na nešto što nam treba/ne treba, dodaju se sufiksi za dativ. kalem - kaleme araba - arabaya yardım - yardıma yardım etmek - pomoći yardım - pomoć Yardıma ihtiyacım var. Potrebna mi je pomoć. Yardımına ihtiyacım var. Potrebna mi je tvoja pomoć. (yardımın - tvoja pomoć) Yardımınıza ihtiyacım var. Potrebna mi je vaša pomoć. Yardıma ihtiyacın var mı? Yardıma ihtiyacınız var mı? Da li ti je potrebna pomoć? Da li vam je potrebna pomoć? Yardımın için teşekkürler. Hvala ti na pomoći. Yardımınız için teşekkürler. Hvala vam na pomoći. Sufiksi: malı, meli - trebati, morati korijen glagola + malı meli + lični sufiksi gitmek - ići Eve gitmeliyim. Eve gitmemeliyim. Eve gitmeli miyim? Treba da idem kući. Ne treba da idem kući. Da li treba da idem kući? çalışmak - raditi çaliş-malı-y-ım Çalışmalıyım - Moram da radim. Slovo y se ubacuje ispred ličnih sufiksa koji počinju samoglasnikom (prvo lice jednine i množine) korijen glagola + meli malı + dı di + lični sufiksi za prošlo vrijeme Gitmeliydim. Trebao sam da idem / Trebalo je da odem Gitmemeliydim. Nisam trebao da idem. Gitmeli miydim? Da li sam trebao da idem? zorunda, mecbur

42 42 zorunda olmak, mecbur olmak biti primoran na nešto, morati uraditi nešto, osjećati obavezu da se nešto uradi. zorunda Sadašnje vrijeme glagol (infinitiv)... zorunda + lični sufiksi Gitmek zorundayım. Gitmek zorunda değilim. Gitmek zorunda mıyım? Moram da idem. Ne moram da idem. Da li moram da idem? Prošlo vrijeme glagol (infinitiv)... zorunda + y + dı + lični sufiksi Sufiks za prošlo vrijeme je uvijek dı zbog slova a na kraju riječi zorunda, ostali sufiksi za prošlo vrijeme (di du dü) se ne koriste. Eve gitmek zorundaydım. Morao sam da idem kući. Buduće vrijeme glagol (infinitiv)... zorunda...olacak + lični sufiks olmak - biti Eve gitmek zorunda olacağım. k -->ğ Moraću da idem kući. Eve gitmek zorunda olmayacağım. Neću morati da idem kući. mecbur korijen glagola + maya meye... mecbur + lični sufiksi Eve gitmeye mecburum. Moram da idem kući. Hiçbir şeyi yapmaya mecbur değilsin. Nisi prinuđen ni na šta / ništa nisi u obavezi da uradiš. yapmak - raditi, uraditi hiçbir şey - ništa zorunda kalmak, mecbur kalmak uradili ste nešto nevoljno, niste imali nijednu drugu mogućnost, bili ste primorani na nešto Zašto si to uradio? Zašto si otišao? Odgovor na ovakva pitanja: Mecbur kaldım - Morao sam Zorunda kaldım - Morao sam Kada nije u kombinaciji sa riječima zorunda i mecbur, glagol kalmak ima drugačije značenje. kalmak - ostati, biti negdje, boraviti negdje

43 43 Fiiller - glagoli fiil - glagol U turskom jeziku glagoli se završavaju sa mak i mek. Dio ispred mak i mek je korijen glagola. Na korijen se dodaju različiti sufiksi. a ı o u e i ö ü - posljednji samoglasnik u korijenu glagola mak mek Ako u korijenu glagola postoji samo jedan samoglasnik, on se uzima kao polazna tačka za dodavanje sufiksa. Lista glagola sa lijeve strane su glagoli koji se završavaju sa mak, sa desne glagoli koji se završavaju sa mek Glagolske imenice Jednostavno se formiraju, samo se izostavi slovo k na kraju glagola. yazma - pisanje öğrenme - učenje okuma - čitanje eng: Present continuous tense şimdi - sada Şimdiki zaman - Sadašnje vrijeme Şimdiki zaman se gradi tako što se na korijen glagola dodaju određeni sufiksi na koje se dodaju lični sufiksi. Sufiksi za şimdiki zaman su: yor, ıyor, iyor, uyor, üyor Razlikujemo dva slučaja: kada se korijen glagola završava suglasnikom i kada se korijen glagola završava samoglasnikom.

44 44 1. Korijen glagola se završava suglasnikom glagol + ıyor iyor uyor üyor + lični sufiksi Vokalna harmonija - pravilo aı ei ou öü ıyor iyor uyor üyor aı ei ou öü - posljednji samoglasnik u glagolu na koji dodajemo sufikse. Lični sufiksi su uvijek iz treće kolone (o u) jer je posljednji vokal o u nastavku yor. sevmek - voljeti sev - iyor -um Ben seviyorum Sen seviyorsun O seviyor Biz seviyoruz Siz seviyorsunuz Onlar seviyorlar Ja volim Ti volis On,ona,ono voli Mi volimo Vi volite Oni vole Seni seviyorum. Volim te. gelmek -doći Ben geliyorum. Ja dolazim. koşmak - trčati Ben koşuyorum. Ja trčim. 2. Korijen glagola se završava samoglasnikom glagol + yor + lični sufiksi yürümek - hodati yürü - yor -um Ben yürüyorum Sen yürüyorsun O yürüyor Biz yürüyoruz Siz yürüyorsunuz Onlar yürüyorlar Ja hodam Ti hodaš On hoda Mi hodamo Vi hodate Oni hodaju Kada se korijen završava samoglasnicima a, e slova a,e se izbace iz korijena i ispred yor se ubaci samoglasnik u skladu sa vokalnom harmonijom. Slova a,e ne mogu biti ispred y.

45 45 başlamak - početi Ben başlıyorum Ja počinjem Sen başlıyorsun Ti počinješ Ne može da se kaže: Ben başlayorum. Negacija ispred yor se dodaju mı mi mu mü aı ei ou öü mı mi mu mü Ben gelmiyorum Ja ne dolazim Sen koşmuyorsun Ti ne trčiš O sevmiyor On ne voli Upitni oblik glagol + ( ı i u ü) yor... mu + lični sufiksi Uvijek je mu zbog o u yor. Izuzetak je treće lice množine (lični sufiks ostaje uz glagol). bilmek - znati Ben biliyor muyum? Sen biliyor musun? O biliyor mu? Onlar biliyorlar mı? Da li ja znam? Da li ti znaš? Da li on zna? Da li oni znaju? Türkçe biliyor musun? Da li znaš turski? Evet, biliyorum. Da, znam. Hayır, bilmiyorum. Ne, ne znam. Ako pitanje ne počinje sa da li već sa šta...

46 46 Ne yapıyorsun? Šta radiš? Kitap okuyorum. Čitam knjigu. Kada u rečenici postoje dva glagola, prvi je u infinitivu a drugi u određenom obliku (vrijeme, lice) Ben öğrenmek istiyorum. Ja učiti želim Geniş zaman - Sadašnje vrijeme eng: Present simple tense (ako znate engleski razlika između geniş i şimdiki zamana će vam biti lako razumljiva, pogledajte kraj lekcije) geniş - širok ovo sadašnje vrijeme se koristi za radnje koje se ponavljaju: svakog dana - her gün, svake nedelje - her hafta, svakog jutra, mjeseca, godine... Ide uz riječi: uvek - her zaman često - sık sık ponekad - bazen nikad - asla uglavnom - genellikle Her gün süt içerim. Svakog dana pijem mlijeko. içmek - piti Genellikle işe otobüsle giderim ama bazen yürürüm. Uglavnom idem autobusom na posao ali ponekad hodam (idem pješke). yürümek - hodati

47 47 Geniş zaman može da se koristi i za događaje koji će se desiti u budućnosti ( i u našem imamo tu varijantu). Na kraju razgovora, kada se pozdravljaju Turci kažu: Görüşürüz - Vidimo se. görüşmek - vidjeti se, sastati, se, naći se I mi se nekada tako pozdravljamo, ne kažemo vidjećemo se, već kažemo, vidimo se. Evo još jednog primjera gdje se sadašnje vrijeme koristi za nešto što će se desiti u budućnosti: Sınav yarın 10'da başlar. Ispit počinje sutra u 10. U ovom sadašnjem vremenu postoje četiri grupe glagola: 1) Jednosložni glagoli čiji se korijen završava samoglasnikom. glagol + r + lični sufiksi okumak - čitati oku -r-um Ben okurum Sen okursun O okur Biz okuruz Siz okursunuz Onlar okurlar Ja čitam (I read) Ti čitaš On čita Mi čitamo Vi čitate Oni, one čitaju 2) Jednosložni glagoli čiji se korijen završava suglasnikom. glagol + ar, er + lični sufiksi ar a ı o u er e i ö ü bakmak - gledati bak-ar-ım Ben bakarım Ja gledam Sen bakarsın Ti gledaš O bakar On gleda Biz bakarız Mi gledamo Siz bakarsınız Vi gledate Onlar bakarlar Oni gledaju koşmak - trčati Biz her sabah koşarız. Mi trčimo svako jutro. yapmak - raditi (eng: to do)

48 48 Ne yaparsın? Šta radiš? Ne yapıyorsun? (şim.zam) Šta sada radiš? Şoför ne yapar? Şoför araba sürer. Šta radi vozač? Vozač vozi kola. sürmek- voziti Za očekivati je da će glagol görmek - vidjeti imati ovakav oblik: Ben görerim Ali, nije tako! Idemo na treću grupu glagola :) 3) Jednosložni glagoli čiji se korijen završava slovima l, r, n. glagol + ır ir ur ür + lični sufiksi ır ir ur ür a ı e i o u ö ü Ovo ne važi za sve glagole čiji se korijen završava slovima l, r, n. Ima ukupno 13 ovakvih glagola: almak - kupovati bilmek - znati bulmak - naći gelmek - doći kalmak - ostati olmak - biti ölmek - umrijeti durmak - stati görmek - vidjeti varmak - stići (negdje) vermek - dati vurmak - kucati, lupati, pucati sanmak - misliti almak- kupovati al-ır -ım Ben alırım Sen alırsın O alır Biz alırız Siz alırsınız Onlar alırlar Ja kupujem Ti kupuješ On kupuje Mi kupujemo Vi kupujete Oni kupuju görmek - vidjeti, gledati gör-ür-üm

49 49 Ben görürüm Sen görürsün O görür Biz görürüz Siz görürsünüz Onlar görürler Ja vidim Ti vidiš On vidi Mi vidimo Vi vidite Oni vide Sık sık rüya görürüm. Često sanjam. rüya görmek - sanjati (vidjeti san) sık sık - često 4) Višesložni glagoli Ako se korijen glagola završava samoglasnikom: r + lični sufiksi Ako se korijen glagola završava suglasnikom: ır ir ur ür + lični sufiksi yaşamak - živjeti yaşa-r-ım Ben yaşarım Ja živim Sen yaşarsın Ti živiš O yaşar On živi Biz yaşarız Mi živimo Siz yaşarsınız Vi živite Onlar yaşarlar Oni žive Nerede yaşarsın? Belgrat'ta yaşarım. Gdje živiš? Živim u Beogradu. horlamak - hrkati horla-r-ım Ben horlarım Ja hrčem çalışmak - raditi (eng: to work) çalış-ır-ım Ben çalışırım Ja radim Sen çalışırsın Ti radiš O çalışır On radi Biz çalışırız Mi radimo Siz çalışırsınız Vi radite Onlar çalışırlar Oni rade göndermek - slati, poslati gönder-ir-im Ben gönderirim Ja šaljem

50 50 Negacija glagol + ma, maz, me, mez + lični sufiksi (kolone aı ei) Ben nema sufiks im već je sufiks samo slovo m. Ben, Biz - ma, me Sen, O, Siz, Onlar - maz, mez ma maz a ı o u me mez e i ö ü gitmek-ići git-me-m Ben gitmem Ja ne idem (I don't go) Sen gitmezsin Ti ne ideš O gitmez On ne ide Biz gitmeyiz Mi ne idemo Siz gitmezsiniz Vi ne idete Onlar gitmezler Oni ne idu O bira içmez. On ne pije pivo. içmek - piti Primjećujete da vam je ova negacija nekako poznata...to je zato što liči na negaciju od moći. Razlika je samo u jednom slovu i na osnovu toga postoji razlika u rečenicama. Primjer: Ben ingilizce konuşamam - Ja ne mogu da pričam engleski (abilir ebilir) Ben ingilizce konuşmam - Ja ne pričam engleski (geniş zaman) Upitni oblik glagol + r, ar, er, ır, ir, ur, ür... mı mi mu mü + lični sufiksi okumak - čitati oku-r mu-y-um Ben okur muyum? Sen okur musun? O okur mu? Biz okur muyuz? Siz okur musunuz? Onlar okurlar mı? Da li ja čitam? Da li ti čitaš? Da li on čita? Da li mi čitamo? Da li vi čitate? Da li oni čitaju Onlar, lični sufiks ide uz glagol. Još jednom da napomenemo, nema potrebe da se govori ben, sen, o, biz, siz onlar, zato što je iz

51 51 sufiksa jasno o kojem licu se govori. I u našem ne mora da se kaže ja, ti... Gazete okur musun? Evet, her gün okurum. Sen? Hayır, gazete okumam. Da li čitaš novine? Da, svakog dana čitam. Ti? Ne, ne čitam novine. Gramatički bi bilo ispravnije reći gazete'yi... ali, u govoru nekada nema sufiksa za padež. ( u ovom slučaju akuzativ - koga, šta). Turci nekada koriste şidiki zaman i kada bi po gramatici trebalo koristiti geniş zaman, pa tako uz riječi her gün, her hafta... može da stoji glagol u şimdiki zamanu. Gore napisan dijalog može da se odvija i korišćenjem şimdiki zamana. Gazete okuyor musun? Za one koji znaju engleski jezik, evo razlike između ova dva sadašnja vremena: Present simple tense (Geniş zaman) I do I read, I do not read, Do I read? Present continuos tense ( Şimdiki zaman) I am doing I am reading, I am not reading, Am I reading? Geçmiş zaman - di Prošlo vrijeme eng: Past simple tense geçmek - proći I prošlo vrijeme se gradi dodavanjem nastavaka na korijen glagola. Nastavci za prošlo vrijeme su dı di du dü. glagol + dı di du dü + lični nastavci Lični nastavci za prošlo vrijeme nisu isti kao lični nastavci iz prve lekcije: Ben - m Sen -n O - / Biz - k Siz - nız niz nuz nüz Onlar - lar ler

52 52 Vokalna harmonija aı ei ou öü - posljednji samoglasnik u glagolu dı di du dü aıou lar eiou ler Kada su posljednja slova u korijenu glagola: f p ş ç k h s t nastavci su tı ti tu tü. anlamak - razumjeti anla-dı-m Ben anladım Sen anladın O anladı Biz anladık Siz anladınız Onlar anladılar Razumio sam Razumio si Razumio je Razumjeli smo Razumjeli ste Razumjeli su sevmek - voleti Ben sevdim Sen sevdin O sevdi Biz sevdik Siz sevdiniz Onlar sevdiler Volio sam Volio si Volio je Voljeli smo Voljeli ste Voljeli su gelmek -doći Ben geldim Sen geldin O geldi Biz geldik Siz geldiniz Onlar geldiler Došao sam Došao si Došao je Došli smo Došli ste Došli su

53 53 koşmak - trčati Ben koştum Sen koştun O koştu Biz koştuk Siz koştunuz Onlar koştular Trčao sam Trčao si Trčao je Trčali smo Trčali ste Trčali su çalışmak - raditi Ben çalıştım Radio sam Sen çalıştın O çalıştı Biz çalıştık Siz çalıştınız Onlar çalıştınlar Negacija glagol + ma me + dı di + nastavci m n / k nız niz lar ler Nastavci za negaciju su ma me. Po vokalnoj harmoniji iza ma me slijede nastavci za prošlo vrijeme dı di. Znači, u negaciji nemamo nastavke du dü, zato u drugom licu množine (siz-vi) nema nastavaka nuz i nüz. Vokalna harmonija a ı ou e i ö ü - posljednji samoglasnik u glagolu ma me Primjeri: anlamak Ben anlamadım Sen anlamadın O anlamadı Biz anlamadık Siz anlamadınız Onlar anlamadılar sevmek Sevmedim Sevmedin Sevmedi Sevmedik Sevmediniz Sevmediler Nisam razumio Nisi razumio Nije razumio Nismo razumjeli Niste razumjeli Nisu razumjeli Nisam volio Nisi volio Nije volio Nismo voljeli Niste voljeli Nisu voljeli Napomena: Nema potrebe da se koriste ben, sen, o, biz, siz, onlar zato što se po nastavku vidi o kojem licu se radi, sevdim, sevmedim, zbog slova m na kraju jasno je da je u pitanju prvo lice jednine. Isto je i u

54 našem, ne moramo da kažemo ja nisam volio, dovoljno je reći nisam volio. Upitni oblik Gradi se veoma jednostavno. Poslije pozitivnog oblika dodaju se riječi mı mi mu mü (da li) 54 Ben anladım mı? Ben sevdim mi? Ben koştum mu? Ben gördüm mü? Da li sam razumio? Da li sam volio? Da li sam trčao? Da li sam vidio? görmek - vidjeti Tabela ličnih sufiksa za prošlo vrijeme olmak - biti zengin - bogat Zengin oldum - Bio sam bogat Može i ovako da se kaže: Ben zengindim Nije potrebno govoriti ben, sen... jer se po sufiksu vidi o kojem licu se radi. Zengin değildim. Nisam bio bogat. Zengin miydim? Da li sam bio bogat? Evdeydik. Bili smo u kući Evde değildik. Nismo bili u kući Evde miydik? Da li smo bili u kući? genç - mlad, mlada Gençtım. Genç değildim. Genç miydim? Bio sam mlad, bila sam mlada Nisam bio mlad Da li sam bio mlad? FPŞÇKHST

55 55 poslije ovih slova, slovo d prelazi u t pa su lični sufiksi: tım tim tum tüm itd... Ovo prošlo vrijeme se dosta koristi ali je nezgodno za objašnjavanje pa ga imamo za kraj lekcija o vremenima. Kao i prethodno prošlo vrijeme (obično prošlo vrijeme) i ovo se zove Geçmiş zaman. Najjednostavniji način da se napravi razlika je ako se iza naziva vremena doda -di ili-miş. Ovo prošlo vrijeme Turci uglavnom zovu Miş'li Geçmiş zaman a obično prošlo vrijeme zovu Di'li Geçmiş zaman. Znači, razlika u nazivu se pravi naglašavanjem sufiksa koji su tipični za ova dva prošla vremena (miş, di). Geçmiş zaman - miş eng: story past tense Prošlo vrijeme Ovo je posljednje vrijeme od pet glavnih vremena koja postoje u turskom jeziku. Ovaj oblik prošlog vremena lako ćete prepoznati u govoru jer ima specifičan nastavak miş. E sad, kada se koristi ovo "pripovjedačko" vrijeme... Koristi se kada se priča o nečemu što nismo vidjeli ili čuli lično pa prenosimo šta smo čuli od drugih, ili šta smo pročitali u novinama, vidjeli na televiziji. Koristi se i kada pričamo o nečemu ali nismo sasvim sigurni da li je tako bilo. Znači, pretpostavlja se da je nešto bilo, da je neko nešto rekao, uradio...ali, može da postoji dilema, sumnja... glagol + mış miş muş müş + lični sufiksi gitmek - ići, otići Ben gitmişim Sen gitmişsin O gitmiş Biz gitmişiz Siz gitmişsiniz Onlar gitmişler Otišao sam, valjda, vjerovatno Otišao si, valjda, vjerovatno Otišao je, otišla je, valjda, vjerovatno U prvom licu ovo djeluje malo apsurdno jer valjda znamo šta smo radili, uradili, ali ovaj oblik se koristi u slučaju kad nismo sasvim sigurni da smo to nešto uradili. Kada nas neko podsjeti da smo to nešto uradili, onda to kažemo u običnom prošlom vremenu. To bi bilo nešto u ovom stilu: Da li si u ponedjeljak otišao kod Marka poslije škole? Otišao sam. (gitmişim, nisi sasvim siguran, prisjećaš se) Marko mi je rekao da si bio kod njega. Aha, otišao sam. (gittim, sjetio si se da si bio kod Marka) Nadamo se da će vam sljedeći primjeri pomoći da shvatite ovo miš vrijeme. Kazim: Merhaba. Nasilsin? Sedef: Iyiyim, sen? Kazim: Ben de iyiyim sağol. Sedef: Ali neden gelmedi? Kazim: Onu aradım, annesiyle konuştum. Okula gitmiş.

56 56 Sedef: Ama bugün cumartesi?! Kazim: Çarşamba gunü okulda yangın çıktı ve ders yoktu. Sedef: Vay, inanamıyorum! Yangın neden çıktı? Kazim: Yangın elektrik kontağından çıkmış. Beş dakika sonra... Sedef: Bugün hava çok soğuk. Kazim: Ali'nin ablası hastaymış. Sedef: Nerden biliyorsun? Kazim: Nurcan teyze dedi. yangın - požar çıkmak - izaći yangın çıkmak - izbijanje požara vay - oh! (eng: wow!) inanmak - vjerovati inanmıyorum - ne vjerujem inanamıyorum - ne mogu da vjerujem hastaymış - bolesna je (rečeno je u prošlom vremenu a odnosi se na sadašnje) Nurcan teyze - Ali'nin annesi demek - reći Kazim je pričao sa Alijevom majkom, to je činjenica, on je pričao i zato je to izrečeno u običnom prošlom vremenu koje ima sufikse - dı di du dü - konuştum podsećanje, kada su posljednja slova u korijenu glagola f p ş ç k h s t, nastavci su tı ti tu tü. Vjerovatnoća je velika da je Ali otišao u školu, ali ko zna, možda i nije...možda je njegova majka slagala, možda je Ali slagao majku... zato nije riječeno gitti već gitmiş. U Alijevoj školi je u srijedu izbio požar, to je činjenica, yangın çıktı. Kažu da je požar izbio zbog električnih instalacija, da li baš zato? Zato je yangın çıkmış. Evo još jednog Primjera sa glagolom çıkmak: Kerem evden çıktı mı? Da li je Kerem izašao iz kuće? Evet, çıktı. Izašao je. (lično si vidio da je izašao iz kuće) Evet çıkmış. Izašao je. (nisi vidio momenat kada je Kerem izašao ali pretpostavljaš da je izašao jer ga nema u kući). Zeynep Ali den ayrılmış. Zejnep je raskinula sa Alijem (razišla se od Alija). ayrılmak - razići se, razdvojiti se, rastati se,

57 Priča se da su se razišli, ali da li je stvarno tako ili je ogovaranje u pitanju... Negacija 57 glagol + ma me + mış miş + lični sufiksi okumak - čitati Ben okumamışım Sen okumamışsın O okumamış Nisam čitao Nisi čitao Nije čitao Upitni oblik glagol + mış miş muş müş... mı mi mu mü + lični sufiksi okumak Ben okumuş muyum? Da li sam čitao? Sen okumuş musun? Da li si čitao? O okumuş mu? Da li je čitao? Lijepa pjesma u kojoj postoji Geçmiş zaman -miş- Ferhat Göçer - Unutmuş çoktan Tek yönüm sendin izini kaybettim Bir iz bir yön olmadan düştüm yollara Bir sağa çarptım, bir sola çarptım Savruldukça savruldum hep çıkmazlara Çınladıkça adın kulağımı kapattım Bir son veremedim içimdeki tiz çığlıklara Hep sendeydi aklım, bedeni aldattım Savruldukça savruldum koldan kollara Bakmadı gitti dönmedi bile arkasına Eğdim boynumu çaresizce galip gelen gururuma of Duydum ellere yarmış yerini yeller almış çoktan Bense kendimi salmış yüreğini yaralar sarmış yoktan Bir kızı bir oğlu varmış kendi hayatına dalmış En acısı da beni hatırlamamış unutmuş çoktan. hatırlamak - sjećati se

58 58 O hatırlamamış - Ne sjeća se (ne može se garantovati da se ne sjeća, možda se i sjeća) unutmak - zaboraviti unut-muş-um Ben unutmuşum - Zaboravio sam, vjerovatno Sen unutmuşsun - Zaboravio si O unutmuş - Zaboravio je, zaboravila je, vjerovatno eng: I must have forgotten Beni unutmuş - Zaboravila me je On tako misli, tako je čuo, ali to možda nije tačno. Da bi razumeli ovo prošlo vrijeme potrebno je da znate Şimdiki zaman i Geçmiş zaman di Razlika između ovog i običnog prošlog vremena se vidi iz sljedećeg primjera: Ali mektup yazdı. Ali mektup yazıyordu. Ali je napisao pismo. Ali je pisao pismo. Tabela, primjer glagol gelmek, pozitivan oblik, negacija, upitni oblik. Riječi: çalışmak - raditi birikmek - uštediti satın almak - kupiti sevmek - voljeti kırmızı - crven renk - boja üstü açık - kabriolet yıkamak - prati kirlenmek - isprljati

59 59 kirli - prljav üzülmek - biti tužan binmek - ući, ukrcati se binmeden once - prije ulaska ayakkabı - cipela silmek - brisati çamur - blato çamurlu yollar - blatnjavi putevi giderken - dok je išao sufiks ken - dok eng: while Sabah okula giderken gördüm seni. Vidio sam te jutros dok si išao/la u školu. yavaş - polako, sporo sürmek - voziti bağırmak - vikati Riječ koja se često čuje u serijama: Bağırma! Ne viči! aydın - svjetlo aydınlık - osvjetljen rahat etmek - opustiti se bazen - ponekad kalkmak - ustati yataktan kalkıp - ustati iz kreveta uyumak - spavati fazla - više önemli değil - nije bitno isim, ad - ime takma isimler - nadimci konuşmak razgovarati

60 60 Gelecek zaman - Buduće vrijeme Buduće vrijeme se gradi tako što se na korijen glagola dodaju nastavci acak, ecek i na njih se dodaju lični sufiksi. glagol + acak, ecek + lični sufiksi (vidi lični sufiksi) Vokalna harmonija a ı o u e i ö ü acak ecek Kada se korijen glagola završava suglasnikom k - ğ kada lični sufiks počinje samoglasnikom, slovo k u acak ecek se pretvara u ğ. kapatmak - zatvoriti kapat - acağ - ım Ben kapatacağım Sen kapatacaksın O kapatacak Biz kapatacağız Siz kapatacaksınız Onlar kapatacaklar Ja ću zatvoriti Ti ćeš zatvoriti On će zatvoriti Mi ćemo zatvoriti Vi ćete zatvoriti Oni će zatvoriti gelmek - doći gel - eceğ - im Ben geleceğim Sen geleceksin O gelecek Biz geleceğiz Doći ću Doći ćeš Doći će Doći ćemo

61 61 Siz geleceksiniz Onlar gelecekler Doći ćete Doći će t - d u glagolu gitmek, ako je iza t samoglasnik, t prelazi u d. gitmek - ići, otići gid - eceğ - im Ben gideceğim Sen gideceksin O gidecek Biz gideceğiz Siz gideceksiniz Onlar gidecekler Otići ću Otići ćeš Otići će Otići ćemo Otići ćete Otići će U govornom jeziku kaže se: Ben gidicem Biz gidicez Kada se korijen glagola završava samoglasnikom Dva samoglasnika ne mogu da budu jedan do drugoga pa se ubacuje slovo y između. aramak - tražiti ara-y-acağ-ım Ben arayacağım Sen arayacaksın O arayacak Biz arayacağız Siz arayacaksınız Onlar arayacaklar Ja ću tražiti Ti ćeš tražiti On će tražiti Mi ćemo tražiti Vi ćete tražiti Oni će tražiti söylemek - pričati söyle-y-eceğ-im Ben söyleyeceğim Ja ću pričati

62 Negacija 62 glagol + ma me + acak, ecek + lični sufiksi a ı o u ma e i ö ü me Pošto su sufiksi za negaciju ma me, uvijek se ispred acak, ecek ubacuje slovo y. gelmek gel-me-y-eceğ-im Ben gelmeyeceğim Sen gelmeyeceksin O gelmeyecek Biz gelmeyeceğiz Siz gelmeyeceksiniz Onlar gelmeyecekler Ja neću doći Ti nećeš doći On neće doći Mi nećemo doći Vi nećete doći Oni neće doći unutmak - zaboraviti unut-ma-y-acağ-ım Ben unutmayacağım Sen unutmayacaksın O unutmayacak Biz unutmayacağız Siz unutmayacaksınız Onlar unutmayacaklar Ja neću zaboraviti Ti nećeš zaboraviti On neće zaboraviti Mi nećemo zaboraviti Vi nećete zaboraviti Oni neće zaboraviti Seni unutmayacağım - Neću te zaboraviti Upitni oblik glagol + acak, ecek... mı mi + lični sufiksi gelmek Ben gelecek miyim? Sen gelecek misin? Da li ću doći? Da li ćeš doći?

63 O gelecek mi? Da li će doći? Biz gelecek miyiz? Da li ćemo doći? Siz gelecek misiniz? Da li ćete doći? Onlar gelecekler mi? Da li će doći? zengin - bogat olmak - biti Zengin olacağım. Biću bogat. ol - acağ - ım 63 Zengin olmayacağım. Neću biti bogat. ol-ma-y-acağ-ım Zengin olacak mıyım? Da li ću biti bogat? Zapovjedni način (imperativ) kaže se zapovjedni način, ali to nije uvijek forma naređivanja, to može da bude i savjet, preporuka, molba. Evo tabele i par primjera. a ı e i o u ö ü - posljednji samoglasnik u glagolu Ben, Biz - ne postoji imperativ za prvo lice jednine i množine Sen - nema sufiks, samo se koristi korijen glagola (deo ispred mak i mek). O - ima sufiks koji je inače sufiks za sen - ti. Ovo može malo da vas zbuni. Siz - kraći sufiksi se koriste u svakodnevnom govoru, duži sufiksi se koriste u nekom formalnom obraćanju, npr: Molimo vas vežite pojaseve. kapatmak - zatvoriti Kapat Zatvori Kapatsın Neka zatvori Kapatın Zatvorite Kapatsınlar Neka zatvore gelmek - doći Gel Dođi Gelsin Neka dođe Gelin Dođite (množina i jednina, persiranje) Gelsinler Neka dođu

64 64 gitmek - otići Git Idi,Odlazi Gitsin Neka ide, Neka ode Gidin Idite, Odlazite Gitsinler Neka idu, Neka odu Bana bir kahve getir. Donesi mi kafu. Ljepše zvuči ako se doda i riječ molim - lütfen. getirmek - doneti, ponijeti Beni dinle. Slušaj me. dinlemek - slušati Negacija korijen glagola + ma me + nastavci iz tabele (kolone a ı ei) Pošto se ma i me završavaju sa a i e, u negaciji se ne koriste sufiksi iz kolona ou öü. Gelme Gelmesin Gelmeyin Gelmesinler Ne dolazi Neka ne dođe Ne dolazite Neka ne dolaze Kapatma! Ne zatvaraj! Gitme! Ne idi! Siz, sufiks počinje samoglasnikom pa se između ubacuje slovo y. kapatmayın - ne zatvarajte gitmeyin - ne idite gelmeyin - ne dolazite Gelme! Gitme! Liči na glagolske imenice, iz konteksta rečenice se vidi da li je gl.imenica ili imperativ u pitanju. Napomena: u imperativu ne postoji upitni oblik. ABİLİR - EBİLİR Moći Kada nešto možemo, znamo da radimo, uradimo, napravimo...

65 65 eng: can, be able, be capable, to know how glagol + abilir, ebilir + lični sufiksi (kolona ei) a ı o u e i ö ü - posljednji samoglasnik u korijenu glagola na koju dodajemo abilir, ebilir abilir ebilir Lični sufiksi su iz ei kolone zato što je slovo i posljednji samoglasnik u riječima abilir, ebilir. konuşmak - pričati konuş-abilir-im Ben konuşabilirim Ja mogu da pričam Sen konuşabilirsin Ti možeš da pričaš O konuşabilir On može da priča Biz konuşabiliriz Mi možemo da pričamo Siz konuşabilirsiniz Vi možete da pričate Onlar konuşabilirler Oni, one mogu da pričaju İngilizce konuşabilirim. Ja mogu da pričam engleski. (I can speak english) gitmek - ići (kada je iza slova t neki samoglasnik, t prelazi u d ) gid-ebilir-im Ben gidebilirim Ja mogu da idem Sen gidebilirsin Ti možeš da ideš O gidebilir On može da ide Biz gidebiliriz Mi možemo da idemo Siz gidebilirsiniz Vi možete da idete Onlar gidebilirler Oni, one mogu da idu Kada se korijen glagola završava samoglasnikom, onda se slovo y ubacuje ispred abilir, ebilir (poznat razlog, dva samoglasnika ne mogu da budu jedan do drugoga). havlamak - lajati havla-y-abilir-ler Köpekler havlayabilirler. Psi mogu da laju. Negacija glagol + ama, amaz, eme, emez + lični sufiksi (kolone aı ei) U negaciji nema riječi abilir, ebilir. Ben nema sufiks im već je sufiks samo slovo m. Ben, Biz - ama, eme Sen, O, Siz, Onlar - amaz, emez a ı o u ama, amaz e i ö ü eme, emez konuşmak

66 66 konuş-ama-m Ben konuşamam Sen konuşamazsın O konuşamaz Biz konuşamayız Siz konuşamazsınız Onlar konuşamazlar Ja ne mogu da pričam Ti ne možeš da pričaš On ne može da priča Mi ne možemo da pričamo Vi ne možete da pričate Oni, one ne mogu da pričaju Hayvanlar konuşamazlar. Životinje ne mogu da pričaju. gitmek - ići gid-eme-m Ben gidemem Sen gidemezsin O gidemez Biz gidemeyiz Siz gidemezsiniz Onlar gidemezler Ja ne mogu da idem Ti ne možeš da ideš On ne može da ide Mi ne možemo da idemo Vi ne možete da idete Oni, one ne mogu da idu Kada se korijen glagola završava samoglasnikom, onda se slovo y ubacuje ispred ama, amaz, eme, emez. yalan söylemek - lagati söyle-y-eme-m Ben yalan söyleyemem Ja ne mogu da lažem Sen yalan söyleyemezsin Ti ne možeš da lažeš O yalan söyleyemez On ne može da laže Biz yalan söyleyemeyiz Mi ne možemo da lažemo Siz yalan söyleyemezsiniz Vi ne možete da lažete Onlar yalan söyleyemezler Oni, one ne mogu da lažu Upitni oblik glagol + abilir, ebilir... mi + lični sufiksi ( ei kolona) mı mi mu mü - da li U upitnom obliku se koristi samo mi jer je posljednji samoglasnik u abilir i ebilir slovoi. gitmek Ben gidebilir miyim? Sen gidebilir misin? O gidebilir mi? Biz gidebilir miyiz? Siz gidebilirmisiniz? Onlar gidebilirler mi? Da li mogu da idem? Da li možeš da ideš? Da li može da ide? Da li možemo da idemo? Da li možete da idete? Da li mogu da idu? Satranç oynayabilir misin? Umiješ li da igraš šah? (Can you play chess?) oynamak - igrati Abilir, ebilir se koriste i kada se traži dozvola, dopuštenje da se nešto uradi. Primjer, kucate na vrata ordinacije ljekara. Ben girebilir miyim?

67 67 Da li mogu da uđem? girmek - ući Vi možete da uđete, dovoljno je da napravite korak... nije stvar u tome da li možete fizički da uđete, vi tražite dopuštenje da uđete. eng: to be allowed to do something uçmak - letjeti kuş - ptica Kuşlar uçabilirler. Kartal uçabilir. Her kuş uçabilir mi? Hayır. Hangi kuşlar uçamazlar? Deve kuşu uçamaz. Penguenler uçamazlar. Ptice mogu da lete. Orao može da leti. Da li svaka ptica može da leti? Ne. Koje ptice ne mogu da lete? Noj ne može da leti. Pingvini ne mogu da lete. Promjena po vremenima gelmek - doći Sadašnje vrijeme, Geniş zaman Ben gelebilirim. Ja mogu da dođem. Ben gelemem. Ja ne mogu da dođem. Ben gelebilir miyim? Da li mogu da dođem? Sadašnje vrijeme - Şimdiki zaman Izbaci se ir iz abilir, ebilir, značenje je isto kao u geniş zaman. gel-ebil-iyor-um Ben gelebiliyorum. Ben gelemiyorum. (ne može da se kaže gelemeyorum, ovo je ranije objašnjeno)