İŞGÜCÜ VE İSTİHDAM Demografik Fırsat Penceresi

Transkript

1 İŞGÜCÜ VE İSTİHDAM 1. Dünya Çalışma Örgütü nün 213 yılında yayınladığı Global İstihdam Trendleri -213 verilerine göre; 212 yılında dünya genelinde toplam işsiz sayısı 197 milyonu bulmuş ve projeksiyonlara göre işsiz sayısının, 213 ve 214 yıllarında da sırasıyla 22 ve 25 milyona çıkacağı öngörülmektedir. (1) Küresel krizin başlangıcından itibaren yaklaşık 5 yıl geçmesine rağmen, dünya ekonomisinde henüz istikrar sağlanamamıştır. 212 yılında, 27 yılına göre 28 milyon daha fazla işsiz olması, finansal krizin etkilerinin hala sürdüğünün göstergesidir denilebilir. 2. Dünya da genel olarak %6 civarında seyreden işsizlik oranı Türkiye de %9 olup, ve 215 yıllarında.1 puan azalarak 215 yılında %8,7 olması öngörülmüştür. (2) İşsizlik oranında azalma öngörülse de dünya ortalamasının hayli üzerinde yer almaktadır. 3. İstihdam ve işsizlik bir ülkenin ekonomisinin işleyişi hakkında fikir veren önemli iki göstergedir. Ayrıca insanların refah düzeyi ile de doğrudan ilgilidir. Eğer işsizlik oranı yüksekse, bireysel düzeyde birçok insanın kendisini ve ailesini geçindiremediği düşünülür. Öte yandan sosyal problemler de işsizlik neticesinde tetiklenir. Makro düzeyde ise ülkenin iş gücü kaynağının ve potansiyelinin verimli kullanılamadığını ve milli gelire katkı yapılamadığını gösterir. Günümüz konjonktüründe işsizliği azaltıp istihdam yaratmak, ülkelerin ekonomi politikalarının birincil hedefleri arasındadır. (3) (4) 4. İstihdam milli gelire katkının yanı sıra sosyolojik olarak da önemli bir araçtır. Bireyler toplumsal statü ve güven kazanmak için hayatlarını kazanmaya dolayısıyla işe ihtiyaç duyarlar. Bu olanak sağlanmadan temel haklardan ve sosyal güvenlikten yoksun kalırlar. Bu yüzden istihdam sosyal kalkınmanın da önemli unsurlarındandır. (5) İstihdam sosyal kalkınmanın yapıtaşlarındandır. 5. Türkiye içinde bulunduğumuz yıllarda Demografik Fırsat Penceresi olarak adlandırılan, yaşları arasındaki çalışma çağı nüfusun hızla arttığı bir döneme girmiştir. Bu dönem önümüzdeki 28 yıl boyunca devam edecek olup, 241 yılına kadar artış sağlayacaktır. Ülke tarihlerinde bir defa yaşanabilecek bu durumdan Doğu Asya ülkeleri yararlanmış ve üretimlerini artırarak hızlı bir büyüme süreci yakalamışlardır. Aynı şekilde Türkiye nin de bu durumu avantajına çevirerek hızlı bir büyüme yakalaması, istihdam politikalarını bu duruma göre ayarlaması

2 bin gerekmektedir. Eğer gerekli istihdam imkânları yaratılmaz, işgücüne olan talep çalışma çağındaki nüfustan az olursa, işsizlikte artış görülecek ve toplumdaki düzen bozulmaya başlayacaktır. (6) 1.1 İşgücü Sektörel Dağılım 6. Türkiye de 212 yılında 15+ yaş grubunda toplam kişi çalışmakta olup, istihdam edilenlerin %49 u hizmet, %26 sı sanayi, %25 i tarım alanında istihdam edilmektedir. Bölgede ise ülkedeki çalışanların %3,15 ine karşılık gelen toplam 782. çalışanın %42 si tarım, %34 ü hizmet ve %24 ü sanayi alanında istihdam edilmektedir. (7) Son yıllarda, toplam istihdam sayısında neredeyse tüm sektörlerde artış görülmüştür. Tarım alanında istihdam edilenlerin sayısında diğerlerine göre nispeten fazla görülen artışta, dolaylı olarak 28 yılında yaşanan kriz nedeniyle tarımın güvenli sektör olarak görülmesinin etkileri mevcuttur. Türkiye Düzey2 Bölgeleri ne göre TR72 Bölgesi tarımda istihdamın yoğun yaşandığı bir bölgedir. TR72 Bölgesi İktisadi Faaliyet Koluna Göre İstihdam Edilenler (15+ Yaş) Tarım Sanayi Hizmet Toplam Tarım Sanayi Hizmet Toplam TRB1 TRA2 TRA1 TR9 Düzey2 Bölgeleri Tarım İstihdam Oranları (15+ Yaş) TRC1 TRB2 TRC2 TRC3 TR83 TR82 TR81 TR72 TR TR71 TR21TR22 TR31 TR32 TR33 TR41 TR42 TR51 TR52 TR61 TR62 TR63 Türkiye'de Tarımın İstihdamdaki Yüzdesi Düzey2 BölgeleriTarımın İstihdamdaki Yüzdesi Şekil 1 - TR72 Bölgesi İktisadi Faaliyet Koluna Göre İstihdam Edilenler Grafiği ve Düzey 2 Bölgeleri Tarım İstihdam Oranları Grafiği 7. Türkiye de sanayi istihdam oranı 212 yılı için %26 iken, TR72 de de %24 ile yakın bir değere sahiptir. Hizmetler sektöründe ise oran Türkiye de %49.4, Ankara da %72.4, İstanbul da %62.7, İzmir de %58,35 ve TR72 Bölgesi nde ise %34 oranı ile Düzey2 Bölgeleri arasında sondan 3. sıradadır. Aynı oran Hollanda da 212 verilerine göre %86, A.B.D. de %81 ve İngiltere de %8 dir. (8) Bölgede yer alan büyük turizm projeleri ve sağlık projeleri ile hizmetler sektör istihdam oranının önümüzdeki yıllarda artması beklenmektedir. 8. Kayseri, Sivas ve Yozgat ta en fazla iş yeri Toptan ve Perakende Ticaret sektöründe bulunmaktadır. Toplam işyerlerinin Kayseri de %16,2 si, Sivas ta %21,3 ü, Yozgat ta %19,6 sı bu sektörde faaliyet göstermektedir. Toplam çalışan sayısına göre, Kayseri de Başka Yerde Sınıflandırılmamış İmalatlar sektörü (%1,4), Sivas ta Toptan ve Perakende Ticaret sektörü (%16,9), Yozgat ta Gıda Ürünleri, İçecek ve Tütün İmalatı sektörü (%18,2) ön plana çıkmaktadır. (9) (1) (11)

3 TR72 Bölgesi İşyeri Sayısı Sektörel Dağılım Kayseri Yozgat Sivas Şekil 2 - TR72 Bölgesi İşyeri Sayısı Sektörel Dağılımı TR72 Bölgesi Çalışan Sayısı Sektörel Dağılımı Kayseri Sivas Yozgat Şekil 3 - TR72 Bölgesi Çalışanların Sektörel Dağılımı

4 1.2 Nüfus, İşsizlik ve İstihdam Edilen Nüfus 9. Türkiye de 212 yılı verilerine göre 54.7 milyon kurumsal olmayan 15 yaş üstü nüfus bulunmaktadır. Kurumsal olmayan 15 yaş üstü nüfusun yaklaşık %5 si işgücü içerisinde yer almaktadır. Türkiye deki 27.3 milyon işgücünün, %9.8 i istihdam edilmiş olup, 2.5 milyon kişi ile %9.2 lik işsizlik oranı mevcuttur. 26 Düzey2 Bölgesi arasından işgücü bakımından 13. Sırada bulunan TR72 Bölgesi nde mevcut işgücü 852bin kişidir. 782bin kişi istihdam edilmiş olup, işsizlik oranı %8.2 ile Türkiye nüfusunun altındadır. İşgücüne katılma oranında ise, TR72 Bölgesi %51.4 değeri ile Türkiye ortalamasının üzerinde bir değer alarak, Düzey 2 Bölgeleri arasında 11. sırada yer almıştır. Son yıllara bakıldığında, TR72 Bölgesi nde işgücüne katılmada yükselen bir trend yakalanmış, Türkiye ortalaması geçilmiştir. Bu tablonun oluşmasında özellikle yılları arasında tarım sektöründe yaratılmış olan 18binlik bir istihdam artışı sebep olmuştur denilebilir. 55% Yıllara Göre Türkiye ve TR72 Bölgesi İşgücüne Katılma Oranı 5% 45% 4% 35% TR72 Türkiye Şekil 4 - Yıllara Göre Türkiye ve TR72 Bölgesi İşgücüne Katılma Oranı 1. Bölge işveren veya kendi hesabına çalışanlar bakımından, Düzey2 Bölgeleri arasında 12. sırada, ücretli ve yevmiyeli çalışanlar bakımındansa 16. sıradadır. Bölgede halen Türkiye ortalamasının oldukça üzerinde (%13) olan ücretsiz aile işçiliği önemli bir pay almaktadır (%25) (7)

5 Şekil 5 - Düzey2 Bölgeleri İşteki Durumuna Göre Dağılım 11. Ücretsiz aile işçiliğinin sektörel durumu irdelendiğinde, istihdam edilenlerin %93,85 i tarımda, %1,3 ü sanayide, %4,62 si ise hizmet sektöründe yer almaktadır. Ücretsiz aile işçilerinin cinsiyet bakımından dağılımında, çalışanların %26,15 inin erkek, %73,85 inin kadın olduğu görülmektedir. Bu durumda, gelecek 1 yılda tarımdan hizmet ve sanayi sektörüne kaymayla birlikte göç olgusunu tetikleyen tarım sektöründe çözülmenin artmasının beklenmesi, kadınlar ve diğer dezavantajlı gruplar için bölgede ilave tedbirlerin alınmasını gerektirmektedir. 12. Türkiye de ve TR72 Bölgesi nde işsizlik oranları incelendiğinde, TR72 Bölgesi nde krizin etkilerinin daha geç hissedildiği, ve 212 yılında da Türkiye ortalamasından daha az işsizlik oranına sahip olduğu görülebilir. 15% 13% 11% 9% 7% Yıllara Göre Türkiye ve TR72 Bölgesi İşsizlik Oranları TR72 Bölgesi İşsiz Artışı ve İstihdam Artışı 27/26 28/27 29/28 21/29 211/21 212/211 TR72 Türkiye İşsiz Sayısındaki Artış İstihdam Sayısındaki Artış Şekil 6 - Türkiye ve TR72 Bölgesi İşsizlik Oranları 13. Özellikle 21 yılından sonra işsizlik oranı ciddi bir şekilde düşüşe geçmiş, 211 yılında 21 yılına göre 112bin istihdam fazlası görülmüştür. İstihdam artışındaki bu oran, çoğunlukla tarım sektöründe istihdam artışından kaynaklı olup, önümüzdeki yıllarda çözülmelerin görülmesi olasıdır. 14. Eğitim düzeyine göre; TR72 Bölgesi okuma-yazma bilmeyenlerin istihdam oranı bakımından 8. sırada, lise altı istidam oranı bakımından 8. sırada, lise ve dengi meslek okulu bakımından 17. sırada, yükseköğretim istihdam oranı bakımından ise 1. sırada gelmektedir. TR72 Bölgesi nde okuma yazma bilmeyen ve lise altı istihdamın özellikle tarımda yoğun olduğu, yükseköğretim ve lise istihdamının ise hizmetler sektöründe yoğun olduğu görülmektedir.

6 % Yıllara ve Eğitim Duruma Göre TR72 Bölgesi İşgücü Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Okuma yazma bilmeyen Lise altı Lise ve dengi meslek okulu Yükseköğretim 1, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, Tarım Sanayi Hizmet Okuma yazma bilmeyen Lise altı Lise ve dengi meslek okulu Yükseköğretim Düzey 2 Bölgeleri Yükseköğrenim Mezunları İşgücüne Katılım Oranları TR1 ( Yaş) 95 TR21TR22 TRC2 TRC3 TRC1 85 TR31 TRA2 TRA1 TRB2 TRB1 TR9 TR TR32 TR33 TR41 TR42 TR51 TR52 TR82 TR61 TR81 TR62 TR72 TR63 Kadın Oranı % TR71 Erkek Oranı % Türkiye Kadın Oranı % Türkiye Erkek Oranı % Şekil 7. TR72 Bölgesinde Sektörler, İş Durumu ve Eğitim Seviyesine Göre İstihdam Durumu (7) 15. TR72 Bölgesi nde işgücüne dahil olmamanın sebepleri arasında en öne çıkanı kuşkusuz Ev işleri ile meşgul olma dır. Bölgede tipik Anadolu özelliği olan kadının evde ev işleri ile meşgul olma sebebi ile çalışmaması yaygındır. Kadınlarda yükseköğretim mezunlarında bile ev işleri ile meşgul olmak işgücüne dahil olmamadaki en çok görülen nedendir. TR72 Bölgesi Kadınlarda İşgücüne Dahil Olmama Nedenleri Dağılımları 1% 8% 6% 4% 2% % Okuma yazma bilmeyen İş bulma ümidi yok Mevsimlik çalışan Öğrenci(eğitim-öğretim) Özürlü yaşlı veya hasta Diğer * Lise altı Lise ve dengi Yükseköğretim meslek okulu İş aramayıp çalışmaya hazır olan/diğer Ev işleri ile meşgul Emekli Ailevi ve kişisel nedenler Şekil 8 - TR72 Bölgesi Kadınlarda İşgücüne Dahil Olmama Nedenleri Dağılımları

7 16. Kayseri, Sivas ve Yozgat İşgücü Piyasası Araştırmaları (211) sonuçlarına göre, 21 yılı sonunda İŞKUR Kayseri İl Müdürlüğü ne kayıtlı , İŞKUR Sivas İl Müdürlüğü ne kayıtlı, İŞKUR Yozgat İl Müdürlüğü ne kayıtlı işsiz bulunmaktadır. (9) (1) (11) 1.3 Kazanç 17. Bölge yıllık ortalama brüt kazançları, Düzey 1 olarak incelenebilmektedir. TR7 ise yıllık ortalama kazançta Türkiye ortalamasının oldukça altında kalmaktadır. Bölgede hissedilen en önemli sorunlardan biri ücret politikalarıdır. Bu da kalifiye ve eğitimli işgücünün göçüne sebep olmaktadır. Bu nedenle bölgede özellikle ucuz işgücünden ziyade, teknoloji artırımı ve verimlilik esaslı kazancın farkındalığının sağlanması gerekir. Yıllık Ortalama Brüt Kazanç (21) TRC TR9 TR8 TR6 TR3 TRB TR7 TR2 TRA Türkiye TR4 TR5 TR Bölgede hali hazırda uygulanan ve önümüzdeki dönemde uygulaması planlanan büyük projelerin bölgenin işgücü piyasası üzerine olumlu etkilerde bulunması beklenmektedir. Bu çerçevede, Kayseri de uygulanan Erciyes Master Planı, Sivas ta hazırlanan Yıldızdağı Master Planı, Kalkım Balıklı Kaplıca tesisi, Kayaş- Elmadağ-Kırıkkale-Yerköy- Yozgat-Sivas, Sivas-Erzincan-Erzurum-Kars Hattı ve Yerköy-Kayseri hızlı tren hatları, Sivas-Merkez 2. Organize Sanayi Bölgesi Altyapı İnşaatı, 212 yılında uygulaması tamamlanmış, Sivas-Erzincan Kalkınma Projesi, bölgede uygulaması devam eden kamu yatırımları programına girmiş sulama projeleri, hayvancılığın bölgedeki gelişimi ve uygulanan IPARD programı ile diğer büyük çaplı projeler dikkate alındığında bölgenin nitelikli ve niteliksiz işgücü ihtiyacının önümüzdeki dönemde önemli ölçüde artacağı dikkate alınmalıdır. 19. Bölgede işgücü ihtiyacı duyulan mesleklerde mesleki eğitim kursları açılması ve işgücü piyasasının talep ettiği nitelik ve becerilere yönelik eğitim sağlanması, İş ve Meslek Danışmanlığı faaliyetleri ile işsizler ve öğrencilerin işgücü piyasasının eleman ihtiyacı duyduğu mesleklere yönlendirilmesine yönelik tedbirler alınmalıdır.

8 Kaynakça 1. ILO. Global Employment Trends Orta Vadeli Program İŞKUR. Stratejik Plan TÜSİAD. 25'ye Doğru Nüfus Bilim ve Yönetim : İşgücü Piyasasına Bakış Devlet Planlama Teşkilatı. 9. Kalkınma Planı İşgücü Piyasası Özel İhtisas Komisyon Raporu TÜSİAD. 25'ye Doğru Nüfus Bilim ve Yönetim : Eğitim, İşgücü, Sağlık ve Sosyal Güvenlik Sistemlerine Yansımalar TÜİK. *Çevrimiçi OECD. İşgücü Veritabanı. *Çevrimiçi İŞKUR. İşgücü Piyasası Araştırması Kayseri İli Sonuç Raporu İşgücü Piyasası Araştırması Sivas İli Sonuç Raporu İşgücü Piyasası Araştırması Yozgat İli Sonuç Raporu. 211.