INTES TÜRKİYE İNŞAAT SANAYİCİLERİ İŞVEREN SENDİKASI İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU

Transkript

1 INTES TÜRKİYE İNŞAAT SANAYİCİLERİ İŞVEREN SENDİKASI İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU NİSAN 2015

2 GİRİŞ: Ülkemiz gelişen, buna bağlı olarak ihtiyaçları artan bir ülke konumundadır. Diğer ülkelerde olduğu gibi, gelişimin ana eksenini ise kaçınılmaz olarak inşaat oluşturmaktadır. Barajlar, enerji üretim tesisleri, yollar, havaalanları, kentsel mekânlar, fabrikalar, hastaneler ve diğer tüm yaşamsal mekânlar ile o mekânları yaşanılır kılabilecek tüm altyapının ilk adımı inşaat la atılmaktadır. Geleceğe güvenle yürüme kararlılığında olan bir ülke, bu yürüyüşüne hiç şüphe yok ki inşaat la başlayacaktır. Sektöre girdi sağlayan ve faaliyetlerini bu sektördeki gelişmelere bağlı olarak devam ettiren diğer sektörlerin katkısı da dikkate alındığında inşaat sektörünün GSMH içindeki payının yaklaşık yüzde 30 seviyesinde olduğu görülmektedir. İnşaat sektörü, kendisine bağlı 200 den fazla alt sektörün ürettiği mal ve hizmete talep yaratan konumunda olup, bu yaygın etki, sektörün ekonominin lokomotifi olma vasfının en temel göstergesidir. İngiltere de yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre, ortalama yeni bir evde 150 farklı meslek kolunu ilgilendiren parça bulunmaktadır. Hiçbir ekonomik faaliyetin bu kadar çok doğrudan ya da dolaylı etki doğurma gücü olmadığı dikkate alındığında sektörün lokomotif gücünün, gelişmekte olan ülkeler için vazgeçilemez değeri daha açık olarak ortaya çıkmaktadır. İnşaat sektörünün gelişmesinde hükümet politikalarının, uluslararası kredi kuruluşlarının, politika ve ekonomiyi etkileyen kararlarının doğrudan etkisi bulunmaktadır. Yatırım kararını veren ya da onu finanse eden otoritenin tercihi bu alanda faaliyette bulunan firmaları doğrudan etkilemektedir. Yüksek oranlı - istikrarlı büyüme ve beraberinde istihdam yaratma ihtiyacı her zamankinden daha fazla olan Türkiye ekonomisi için, inşaat sektörünün önemi her zamankinden daha önemli hale gelmiştir. İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 1

3 SEKTÖRÜN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ MİLLİ GELİR VE BÜYÜME Ülkemiz bugün güçlü ekonomiye geçiş sürecindedir. G-20 nin de üyesidir. OECD verilerine göre, 2017 yılında Türkiye, Çin ve Hindistan dan sonra en yüksek büyüme oranına sahip üçüncü ülke olacaktır. Türkiye son dönemde büyüme performansını sürdürmüştür. Bu kapsamda ekonomideki gelişmeler aşağıda tablolarda belirtilmektedir: Sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla ve inşaat sektörü gelişme hızları YILLAR GSYİH GELİŞME HIZI (%) İNŞAAT SEKTÖRÜNÜN GELİŞME HIZI (%) , ,7 5, ,7-8, ,8-16, ,2 18, I. Çeyrek 12,4 15, II. Çeyrek 9,3 13, III. Çeyrek 8,7 10, IV. Çeyrek 5,3 7, Yıllık 8,8 11, I. Çeyrek 3 2, Çeyrek 2,9-0, Çeyrek 1,6-0, Çeyrek 1,4 1, Yıllık 2,2 0, Çeyrek 6,2 5, Çeyrek 7,8 3, Çeyrek 9,0 2, Çeyrek 6,3-2, Yıllık 2,2 7, Çeyrek 4,9 5, Çeyrek 2,3 3, Çeyrek 1,9 2, Çeyrek 2,6-2, yıllık 2,9 2,2 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 2

4 Ekonomimiz iç ve dış dinamiklerden kaynaklanan önemli dalgalanmalar olmaktadır. Şöyle ki, inşaat sektörü 2001 krizinin ardından hızla küçülmüştür. Ancak, 2002 yılından itibaren uygulanan istikrar programı ile toparlanma sürecine girmiştir yılları arasında sektör rekor oranda büyüme göstermiştir yılında yüzde 18,5 büyümeye ulaşmış, ancak 2007 yılından itibaren tekrar durgunluk sürecine girmiştir yılında konut talebindeki azalma, seçim dönemi ve ekonomik ve siyasi belirsizlikler durgunluk döneminde etkili olmuştur daki yüksek performanslı büyümenin ardından sektör 2007 yılında yüzde 5,7 oranında ancak büyüyebilmiştir yılı Ağustos ayında ABD deki mortgage krizi ile başlayan finansal kriz, 2008 yılı Eylül ayından itibaren daha da derinleşerek global ölçekte bir ekonomik krize dönüşmüştür. Ülkemizde de 2007 yılında başlayan durgunluk 2008 yılında ekonomide çarkların tersine dönmesine yol açmıştır. Küresel krizden ve ekonomik daralmadan en çok etkilenen sektörlerin başında inşaat sektörü gelmiştir yılını, inşaat sektörü yüzde 8,1 küçülme ile tamamlamıştır yılına kriz beklentisi ile başlanılması inşaat sektörünü negatif yönde etkilemiştir. Özel sektör yatırımlarının durma noktasına gelmesi ile sektör ilk çeyrekte 18,6, ikinci çeyrekte 21,1, üçüncü çeyrekte 18,3, dördüncü çeyrekte ise 6,6 oranında küçülmüştür. Böylece, yıllık bazda 16,3 oranında küçülme görülmüştür yılında ekonomide alınan önlemler ile bir önceki yılda görülen küçülmeye rağmen sektör yüksek oranlı büyüme performansı sergilemiştir birinci çeyreğinde yüzde 8,3 büyüyen sektör, ikinci çeyrekte 20,4 oranında büyümüştür. Sektör son dönemde de büyüme ivmesini devam ettirerek yüzde 22,1 oranında büyüme performansı sergilemiştir. Dördüncü dönemde 17,5 büyüyen inşaat sektörü 2010 yılını 18,3 oranında büyüme performansı ile kapamıştır. İnşaat sektörü 2011 yılının ilk altı ayında da yüksek oranlı büyümesini sürdürmüştür. Birinci çeyrekte 15,7, ikinci çeyrekte 13,5 oranında büyüme performansı göstermiştir. Üçüncü çeyrekten sonra büyüme oranlarında nispi olarak yavaşlama olmuştur. İnşaat sektörü 2011 üçüncü çeyreğinde 10,7 oranında büyürken, 2011 dördüncü çeyreğinde 7,1 oranında büyüme performansı sergileyebilmiştir. Kamu sektörü inşaat harcamalarındaki daralma ve özel sektör tüketim harcamalarının azalması inşaat sekörünün küçülmesinde etkili olmuştur. Bütün dünyada ekonomik krizin en yoğun hissedildiği ve siyasi istikrarsızlığın yaşandığı 2012 yılında, inşaat sektörü de Türk ekonomisinde yaşanan bu daralmadan doğal olarak etkilenmiştir. Türk ekonomisinin lokomotif sektörü olan ve 2011 yılında %11,3 büyüyen inşaat sektörü, 2012 yılının 9 ayında %1 büyümüştür. Dokuz aylık dönemde konut satışlarında ise %2,35 düşüş yaşanmıştır. Sektördeki daralma ve artan maliyetler sektörün aktörlerini de olumsuz etkilemiştir yılında çok ciddi bir yükselişe imza atan inşaat sektörünün 2012 yılında gerçekleşen büyüme oranı %0,6 olabilmiştir yılındaki durgunluğun ardından inşaat sektörü 2013 yılının ilk çeyreğinde yeniden atağa kalkmıştır. Sektör 2013 yılının başından itibaren hızla toparlanmış ve yılın ikinci ve üçüncü çeyreğinde Türkiye ortalamasının üzerinde büyümüştür yılı dördüncü çeyreğinde inşaat sektörü %6,2 oranında büyürken yıllık büyüme oranı %7,1 olmuştur. Sektör birinci çeyrekte %5,8, ikinci çeyrekte %7,6, üçüncü çeyrekte %8,6 oranında büyümüştür. İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 3

5 Bu veriler ile sektörün Gayri Safi Yurt İçi Hasıla İçerisindeki payı 2013 yılında %6,0 olmuştur. Son açıklanan verilere göre 2014 yılında kamu ve özel sektör tüketim ve yatırım harcamaları daralmış, dolayısıyla genel ekonomik verilerde büyüme sınırlı olmuştur. Türkiye ekonomisi, 2013 yılında ve 2014 yılının genelinde küresel ekonomilerdeki dalgalanmalara ve jeopolitik risklere rağmen sağlam duruşunu devam ettirmiştir. Bazı temel göstergelere bakılacak olursa 2014 yılında kamu borç yükü azalmaya devam etmiştir. Faiz politikalarındaki kararlı tutum borçlanmanın reel maliyetinin düşük seviyelerde gerçekleşmesini sağlamıştır. Cari açık azalışını sürdürmüş, bankacılık sektörümüz güçlü ve sağlam yapısını korumayı başarmıştır. Ancak, enflasyon son iki yıldaki en yüksek seviyelere dayanmıştır. Yılın başından beri yükselerek beklentilerin üzerinde bir enflasyon gerçekleşmiştir. İstihdam konularında bazı yapısal sorunlar devam etmiştir. İşsizlik rakamları 2014 ün son dönemde açıklanan verilerinde yüzde 10 lar düzeyinde gerçekleşmiştir yılında Dünya siyasi ve ekonomik risklere maruz kalmıştır. Özellikle Avrupa ekonomilerindeki resesyon küresel piyasaları, dolayısıyla ülkemiz ekonomisini de etkilemiştir. Ekonomide Dolar ve Euro kurlarının yukarı yönlü hareketi sektör üretiminde maliyetlerin artmasına, konuta olan talebin sınırlı düzeyde kalmasına neden olmuş, inşaat sektörünün düşük tempolu bir büyüme göstermesine yol açmıştır. İnşaat sektörü 2014 ün ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre %5,2, ikinci çeyreğinde ise %2,7 büyümüştür. Üçüncü çeyrekte büyüme hızı ise 2,9 olmuştur. Dördüncü çeyrekte ise kamu inşaat harcamalarındaki daralma ve özel sektör inşaat harcamalarındaki durgunluk nedeni ile inşaat sektörü son çeyreği eksi 2,2 büyüme ile tamamlamıştır. Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Gelişme Hızları / Sabit Fiyatlar ile /1.000 TL Genel Ekonomi İnşaat Sektörü Sektörel Payları % ,8 9, ,4 18, ,5 5, ,9-8, ,2-16, ,7 18, ,8 11, ,7 0, ,0 7, ,9 2,2 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Büyüme Hızı % İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 4

6 İnşaat sektörünün Gayri Safi Yurt İçi Hasıla içerisindeki payının önemli olduğu bilinmektedir. Cari fiyatlarla 2007 de inşaat sektörünün GSYİH içerisindeki payı %4,9 olmuştur yılında ise sektörün milli gelir içerisindeki payı %3,8 e düşmüştür yılında ekonominin gelişme trendi içerisinde olması ve büyük inşaat projeleri nedeniyle sektörün payı yeniden artarak %4,1 olurken, 2011 yılında 4,5, 2012 yılında 4,4 olmuştur yılında ise sektör milli gelirden %6,0 oranında pay alabilmiştir yılı dördünü çeyrekte sektörün Gayri Safi Yurtiçi Hasıla içerisindeki payı %5,9 olmuştur. Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumları /1.000 TL (Harcamala Yöntemiyle GSYİH Gelişme Hızı, (Sabit Fiyatlarla) Yıllar Gayri Safi Kamu Makine- İnşaat Özel Sektör Makine İnşaat Sabit Sektörü Teçhizat teçhizat Sermaye Oluşumu Çeyrek Çeyrek Çeyrek Çeyrek Çeyrek çeyrek çeyrek Çeyrek Kaynak: TÜİK, Ulusal Hesaplar Bülteni İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 5

7 2013 yılında Özel sektör tüketim harcamaları artış kaydederek, ekonomik büyümede etkin olmuştur. Sabit fiyatlarla hane halklarının nihai tüketim harcamaları 2013 yılında %5,1 oranında artarken devletin nihai tüketim harcamaları %6,5 artmıştır yılında ise Bu dönemde hane halklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %1,3, devletin nihai tüketim harcamaları 1,7 oranında artmıştır. Sabit fiyatlarla mal ve hizmet ihracatı 2014 yılında %6,8 artarken, mal ve hizmet ithalatı %0,2 azalmıştır. Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu Gayri safi sabit sermaye oluşumu 2013 yılı dördüncü çeyreğinde sabit fiyatlarla %6,4 artarken, yıllık bazdaki artış %4,3 olmuştur. Gayri Safi Sabit Sermaye oluşumu içerisinde kamu sektörü harcamaları yıllık %22,9 oranında artmıştır. Kamu harcamaları içerisinde Makine ve Teçhizat %3,9 oranında artarken, inşaat harcamaları ise %29,1 oranında artmıştır. Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumunda 2012 yılında %4,9 düşen özel yatırım, 2013'de %0,7 oranında artmış, ancak büyümeye katkısı yalnızca %0,1 puan olmuştur. Tüketim harcamaları Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu Gayri safi sabit sermaye oluşumu 2014 yılında sabit fiyatlarla %1,3 lük azalışla 29 milyar 887 milyon TL olmuştur. Gayri Safi Sabit Sermaye oluşumu içerisinde kamu sektörü harcamaları dördüncü çeyrekte %7,3 azalmış olup, Makine ve Teçhizat %4,9 oranında artarken inşaat harcamaları %13,4 oranında azalmıştır. Özel sektör yatırımları ise 0,9 oranında azalmış bu oran içerisinde makine teçhizat yatırımları %0,8 oranında azalmış, inşaat harcamaları ise 4,6 oranında artmıştır. İnşaat Sektörü Ciro ve Üretim İndeksleri TÜİK verilerine göre, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış inşaat ciro endeksi, 2014 yılı III. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre aynı seviyede kalmıştır. Takvim etkilerinden arındırılmış inşaat ciro endeksi ise bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %2,7 oranında azalmıştır. İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 6

8 İnşaat sektöründe üretim %0,1 artmıştır Temmuz-Eylül 2014 döneminde mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış inşaat üretim endeksi, 2014 yılı III. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre %0,1 oranında artarken, takvim etkilerinden arındırılmış inşaat üretim endeksi ise bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %1,7 oranında artmıştır. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış üretim endekslerinde bina inşaatları üretim endeksi %0,8 oranında artarken, bina dışı üretim endeksleri %-1,8 oranında azalmıştır. Üç Aylık İnşaat Sektörü Ciro Endeksi ve Değişim Oranları, Takvim etkisinden arındırılmış ciro endeksi Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış İnşaat tipleri Yıl ciro endeksi Endeks Çeyreklik değişim (%) Çeyrek - Çeyrek I II III IV I II III IV ,3 105,8 105,1 108,6 6,2 0,4-0,6 3,3 Toplam ,4 109,9 114,3 123,3-2,9 4,2 4,1 7, ,7 131,3 134,9 131,6-1,2 7,8 2,7-2, ,2 135,7 131,0 9,5-5,9-2, ,7 113,4 106,6 116,1 11,2 2,4-6 8,9 Bina ,2 114,2 121,8 133,6-2,5 0,9 6,7 9, ,5 133,4 143,5 133,7-7,6 8 7,6-6, , ,3 17,3-6,2 0, ,4 104,5 101,7-4,4 5,7 4,1-2,6 Bina dışı ,5 103,6 104,2 111, ,5 7, ,6 123,2 119,6 119,2 2,5 7,6-3 -0, ,1 112,1 116,8 11,7-15,8-7,8 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, İnşaat Ciro ve Üretim Endeksleri haber bülteni İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 7

9 İnşaat tipleri Yıl Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış İnşaat Üretim Endeksi Endeks Çeyreklik değişim (%) Çeyrek - Çeyrek - I II III IV I II III IV ,6 110,7 112,4 113,6 3,6 2 1,5 1,1 Toplam ,5 110,5 112,5 115,3-2,7 0 1,8 2, ,5 119,7 121,8 122,8 1,9 1,9 1,7 0, ,3 124,6 0,9 0,3 0, ,5 115,3 116,7 117,1 4,4 3,4 1,2 0,3 Bina ,5 116,1 115,9 117,5-0,5-0,3-0,2 1, ,5 121,2 121,7 0,5 1,3 1,4 0, , ,2 1,2 0,7 0, ,1 100,4 94,5-7,4 1,2 3,4-5,9 Bina dışı ,4 97,6 100,9 103,7-4,4 8 3,4 2, ,1 121,2 121, ,8 1-0,1 4, ,4 122,7 113,2 4,3-6,6-1,8 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, İnşaat Ciro ve Üretim Endeksleri haber bülteni İŞGÜCÜ VERİLERİ İnşaat Sektörü İstihdamı 2014 yılı Aralık döneminde işgücüne katılma oranı %50,2 olup, işsiz sayısı 3 milyon 145 bin kişi ile %10,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. İşsizlik oranı erkeklerde %10,2 kadınlarda ise %12,6 olmuştur. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı ise %12,9 olarak tahmin edilmiş, genç işsizlik oranı %20,2 seviyesinde gerçekleşmiştir. İstihdam edilenlerin %19,5 i tarım, %20,5 i sanayi, %7,1 i inşaat, %52,8 i ise hizmetler sektöründe yer almıştır. Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan çalışanların oranı 2014 yılı Aralık döneminde %33,2 olarak gerçekleşmiştir. Bu oran tarım sektöründe %81,2 iken, tarım dışı sektörlerde %21,6 olmuştur. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam sayısı bir önceki döneme göre 100 bin kişi artarak 26 milyon 205 bin kişi olarak gerçekleşmiştir. İstihdam oranı ise 0,2 puanlık artış ile %45,7 olmuştur. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlerin sayısında 2014 yılı Aralık döneminde, bir önceki döneme göre 58 bin kişilik azalış gerçekleşmiştir. İşsizlik oranı ise 0,2 puanlık azalış ile %10,4 olmuştur. İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 8

10 2014 Aralık döneminde inşaat sektöründe istihdam edilenlerin oranı %7,1 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde inşaat sektöründe mevsim etkisinden arındırılmış çalışan sayısı kişi olmuştur. Toplam İstihdam ve İnşaat Sektörü Verileri Yıllar Tarım Dışı İstihdam/kişi İnşaat Sektörü/ kişi İnşaat Sektörü/Tarım Dışı İstihdam ,53% ,80% ,85% ,00 % ,94 % ,44 % ,36 % ,63 % ,87 % ,86 % Kaynak: TUİK hane halkı işgücü istatistikleri, Yaş arası meslek gruplarına gör inşaat sektöründe çalışanların dağılımı Meslek Grupları / kişi İnşaat Toplam Yöneticiler) Profesyonel Meslek Mensupları Teknisyenler, Teknikerler Ve Yardımcı Profesyonel Meslek Mensupları Büro Hizmetlerinde Çalışan Elemanlar Hizmet Ve Satış Elemanları Nitelikli Tarım, Ormancılık Ve Su Ürünleri Çalışanları Sanatkarlar Ve İlgili İşlerde Çalışanlar Tesis Ve Makine Operatörleri Ve Montajcılar Nitelik Gerektirmeyen İşlerde Çalışanlar yaş Arası İnşaat Sektöründe çalışanların eğitim durumuna göre dağılımı İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 9

11 Eğitim durumu İnşaat Sektörü İnşaat Sektöründe Toplam çalışanların eğitim düzeylerine göre oranları Okuma Yazma Bilmeyen 35 1,85% 924 Okuma Yazma Bilen 89 4,69% 910 Fakat Bir Okul Bitirmeyen İlkokul ,70% 8391 İlköğretim ,92% 2729 Ortaokul Veya Dengi ,38% Meslek Ortaokul 2137 Genel lise 159 8,38% 2611 Lise Dengi Mesleki Okul 154 8,12% 2534 Yüksek Öğretim 170 8,96% 5053 İnşaat Sektörü İşteki Durumuna Göre Çalışan Sayı İşteki Durum İnşaat Sektörü Toplam Ücretli, Maaşlı Veya Yevmiyeli) İşveren) Kendi Hesabına Ücretsiz Aile İşçisi yılı Sosyal güvenlik kurumuna kayıtlılığa göre istihdam edilenler İnşaat Sektörü Toplam Kayıtlı Kayıtlı Değil Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu KONUT SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER Yapı Ruhsatı Verileri 2014 yılında bir önceki yıla göre belediyeler tarafından yapı ruhsatı verilen yapıların bina sayısı %13,5, yüzölçümü %24,3, değeri %37,2, daire sayısı %21,2 oranında artmıştır. Kullanma amacına göre 156,2 milyon m² (%71,7) ile en yüksek paya iki ve daha fazla daireli ikamet amaçlı binalar sahip oldu. Bunu 12,8 milyon m² (%5,9) ile ofis (işyeri) binaları binaları izlemiştir. Yapı sahipliğine göre, özel sektör 187,9 milyon m² (%86,3) ile en büyük paya sahip oldu. Bunu 25,8 milyon m² (%11,8) ile devlet sektörü ve 4,0 milyon m² (%1,9) ile yapı kooperatifleri izlemiştir. Daire sayısına göre ise, toplam 1 milyon 14 bin 678 dairenin 949 bin 117 si özel sektör, 50 bin 236 sı devlet sektörü ve 15 bin 325 i yapı kooperatifleri tarafından alınmıştır. İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 10

12 Bina Sayısı Yüzölçümü (m²) Değer (TL) Daire sayısı Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Yapı Kullanma İzin Belgesi 2014 yılında bir önceki yıla göre belediyeler tarafından yapı kullanma izin belgesi verilen yapıların bina sayısı %2,6, yüzölçümü %9,4, değeri %20,6, daire sayısı %6,2 oranında artmıştır Kullanma amacına göre 108,7 milyon m² (%72,0) ile en yüksek paya iki ve daha fazla daireli ikamet amaçlı binalar sahip olmuştur. Bunu 8,3 milyon m² (%5,5) ile toptan ve perakende ticaret binaları izlemiştir. Yapı sahipliğine göre, özel sektör 131,0 milyon m² (%86,8) ile en büyük paya sahip olmuştur. Bunu 16,1 milyon m² (%10,7) ile devlet sektörü ve 3,8 milyon m² (%2,5) ile yapı kooperatifleri izlemiştir. Daire sayısına göre ise, toplam 766 bin 527 dairenin 695 bin 250 si özel sektör, 54 bin 346 sı devlet sektörü ve 16 bin 931 i yapı kooperatifleri tarafından alınmıştır. Bina Sayısı Yüzölçümü Değer Daire sayısı (m²) (TL) İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 11

13 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Yapı Sahipliğine Göre Yapılacak Yeni ve İlave Yapılar 2005 ve 2013 yılları arası dağılım aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Yıl Toplam Özel sektör Yapı kooperatifi Devlet sektörü 2005 Yapı sayısı Yüzölçümü m Değer-TL Yapı sayısı Yüzölçümü m Değer TL Yapı sayısı Yüzölçümü m Değer TL Yapı sayısı Yüzölçümü m Değer TL Yapı sayısı Yüzölçümü m Değer TL Yapı sayısı Yüzölçümü m Değer TL Yapı sayısı Yüzölçümü m Değer TL Yapı sayısı Yüzölçümü m Değer TL Yapı sayısı Yüzölçümü m Değer TL Yapı sayısı Yüzölçümü m Değer TL İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 12

14 Konut Satış İstatistikleri YILLAR SAYI Ocak-Şubat Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Türkiye genelinde konut satışları 2014 Aralık ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %16,3 oranında artarak olmuştur yılı sonunda adet konut satılırken bu konutların Mortgage yani ipotekli satış yoluyla olmuştur. Konut satışlarında, İstanbul konut satışı ile en yüksek paya (%19,8) sahip olmuştur. Satış sayılarına göre İstanbul u, konut satışı (%11) ile Ankara, konut satışı (%6,3) ile İzmir izlemiştir. Konut satış sayısının düşük olduğu iller sırasıyla 14 konut ile Ardahan, 17 konut ile Hakkari ve 62 konut ile Şırnak olmuştur. Türkiye genelinde ipotekli konut satışları bir önceki yılın aynı ayına göre %18,6 oranında artış göstererek olmuştur. Türkiye genelinde ikinci el konut satışları bir önceki yılın aynı ayına göre %19,8 artış göstererek olmuştur. Türkiye genelinde 2014 yılında yabancılara konut satılmıştır. Yabancılara konut satışlarında 2014 yılında ilk sırayı konut ile Antalya, ikinci sırayı konut ile İstanbul almıştır. İstanbul'u konut satışı ile Aydın ve konut satışı ile Muğla izlemiştir yılı verileri Türkiye genelinde konut satışları 2015 Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %15 oranında artarak oldu. Türkiye genelinde ipotekli konut satışları bir önceki yılın aynı ayına göre %53,6 oranında artış göstererek oldu. Toplam konut satışları içinde ipotekli satışın payı %38,9 oldu. Türkiye genelinde ilk defa satılan konut sayısı bir önceki yılın aynı ayına göre %6,8 artarak oldu. Toplam konut satışları içinde ilk satışın payı %42,8 oldu. Türkiye genelinde ikinci el konut satışları bir önceki yılın aynı ayına göre %22,1 artış göstererek oldu. İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 13

15 Yabancılara yapılan konut satışlarında, Şubat 2015 te ilk sırayı 466 konut ile İstanbul aldı. İlk iki ayda ise toplam konut satış sayısı bir önceki aya göre %6,5 düzeyinde artış göstererek konuttan, konuta yükseldi. BÜTÇE VE YATIRIMLAR Bütçe ve Vergi Gelirleri Yıllar Vergi Gelirleri / Bin TL Ocak-Şubat Ocak-Şubat Kaynak: Maliye Bakanlığı Bütçe Gerçekleşmeleri Raporu 2012 yılı Aralık ayında bütçe gelirleri 28 milyar 76 milyon TL iken 2013 yılının aynı ayında yüzde 15,6 oranında artarak 32 milyar 458 milyon TL olarak gerçekleşmiştir yılı Ocak-Aralık döneminde bütçe gelirleri 332 milyar 475 milyon TL iken 2013 yılının aynı döneminde yüzde 17,1 oranında artarak 389 milyar 441 milyon TL olarak gerçekleşmiştir yılı Ocak-Aralık dönemi vergi gelirleri tahsilatı ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 17 oranında artarak 326 milyar 125 milyon TL olmuştur yılı Ocak-Aralık döneminde genel bütçe vergi dışı diğer gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 19,7 oranında artarak 49 milyar 980 milyon TL olarak gerçekleşmiştir yılı Ocak Aralık dönemi vergi gelirleri tahsilatı geçen yılın aynı dönemine göre %8,1 oranında Artarak 352 milyar 437 milyon TL olmuştur yılı gelişmeleri 2014 yılı Şubat ayında bütçe gelirleri 34 milyar 424 milyon TL iken 2015 yılının aynı ayında %16,6 oranında artarak 40 milyar 153 milyon TL olarak gerçekleşmiştir yılı Şubat ayı vergi gelirleri tahsilatı geçen yılın aynı ayına göre %17,2 oranında artarak 34 milyar 613 milyon TL olmuştur. İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 14

16 Merkezi Yönetim Bütçesi Gelişmeleri Merkezi yönetim bütçesi 2014 yılı Ocak Şubat döneminde 3 milyar 575 milyon TL fazla vermiş iken bu yılın aynı döneminde 1 milyar 410 milyon TL fazla vermiştir yılı Ocak-Şubat döneminde faiz dışı fazla ise 13 milyar 313 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Bütçe Giderleri ve Yatırımların Bütçe İçindeki Payı 2013 yılı Ocak-Aralık döneminde sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 10,7 oranında artarak 16 milyar 305 milyon TL olmuştur. Sonuç olarak personel giderleri ve sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi için yapılan toplam harcamalar, 2013 yılı Ocak-Aralık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 11 milyar 351 milyon TL artmıştır yılı Ocak-Aralık döneminde sağlık, emeklilik ve sosyal yardım giderleri için geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12,7 oranında artışla 71 milyar 793 milyon TL transfer yapılmıştır. Aynı dönemde sosyal güvenlik primi işveren hissesinin 5 puanlık kısmının Hazine tarafından ödenmesi amacıyla yapılan transfer tutarı ise 7 milyar 301 milyon TL dir yılı Ocak Aralık döneminde merkezi yönetim bütçe giderleri 448 milyar 424 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Personel giderleri,2014 yılı Ocak Aralık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre %14,7 oranında artarak 110 milyar 370 milyon TL olmuştur 2014 yılı Ocak-Aralık döneminde sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri ise geçen yılın aynı dönemine göre %16, oranında artarak 18 milyar 926 milyon TL olmuştur yılı Ocak Aralık döneminde cari transferler içinde yer alan tarımsal destekleme ödemeleri 9 milyar 148 milyon TL olarak gerçekleşmiştir verileri 2015 yılı Ocak-Şubat döneminde merkezi yönetim bütçe giderleri %16,7' lik gerçekleşme oranı ile 78 milyar 853 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Personel giderleri, 2015 yılı Ocak Şubat döneminde geçen yılın aynı dönemine göre %9,6 oranında Artarak 22 milyar 460 milyon TL olmuştur yılı Ocak-Şubat döneminde sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri ise geçen yılın aynı dönemine göre %8,8 oranında artarak 3 milyar 844 milyon TL olmuştur. Sermaye Giderleri 2013 yılı Ocak-Aralık döneminde başlangıç ödeneği 33 milyar 489 milyon olan sermaye gideri 43 milyar 609 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Böylece, sermaye gideri başlangıç ödeneğinin %130,2 si olarak geçekleşmiş ve bir önceki döneme göre değişim oranı %26,9 oranında artış göstermiştir. İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 15

17 2014 yılı Ocak -Aralık döneminde 48 milyar 1 milyon TL sermaye gideri yapılmış olup gerçekleşme oranı %130,8 olmuştur. Sermaye giderlerinin toplam bütçe giderleri içerisindeki payı %10,7 olarak gerçekleşmiştir yılında 2013 yılına göre %9,7 oranında artış olmuştur yılında Sermaye giderlerinin GSYİH içerisindeki payı %2,7 olmuştur yılında bu oranın %2,1 olması beklenmektedir yılı Ocak-Şubat döneminde 4 milyar 30 milyon TL sermaye gideri kullanılmış olup gerçekleşme oranı %9,8 dir. Ocak-Şubat döneminde sermaye giderlerinin gerçekleşme oranındaki artış bir önceki döneme göre %41,1 olmuştur. Yıllar Başlangıç Ödenek /TL Gerçekleşmeler/TL Sermaye Giderleri Bütçe Payı % , , , , , , , , , , Ocak - Şubat ,1 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı Sektörler İtibariyle Yatırım Kalemlerinin Dağılımı Kalkınma Bakanlığı nın 2015 yılı raporuna göre, 2014 Yılı Yatırım Programında yer alan projenin 12,5 milyar TL tutarındaki 671 adedi yıl içinde başlanıp bitirilmesi programlanan yıllık projelerden oluşmaktadır. Ayrıca, 2014 yılında toplam proje tutarı 6,4 milyar TL, 2014 yılı ödeneği 985 milyon TL olan 237 yeni çok yıllı proje yatırım programına dâhil edilmiştir Yılı Yatırım Programında projeye yapılan 47,5 milyar TL tutarındaki tahsis içinde yüzde 27,3 oranındaki payla ulaştırma-haberleşme sektörü ilk sırayı almış, bunu yüzde 19,9 oranı ile eğitim, yüzde 13,3 le tarım, yüzde 7,4 le sağlık ve yüzde 7,2 yle enerji sektörü izlemiştir yılı kamu yatırım tahsisleri içinde madencilik, imalat, turizm ve konut sektörlerinin toplam payı yüzde 7,5 olurken, diğer kamu hizmetlerinin payı yüzde 17,4 olmuştur. İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 16

18 2014 Yılı Yatırım Programına göre, mevcut proje stokunun tamamlanabilmesi için gereken ilave harcama tutarı 255,6 milyar TL dir proje için tahsis edilen 47,5 milyar TL tutarındaki ödeneğin yüzde 7,2 si olan 3,4 milyar TL nin dış proje kredisiyle karşılanması öngörülmüştür Yılı Yatırım Programında yer alan, kısmen veya tamamen dış proje kredisiyle karşılanması öngörülen 63 projenin toplam tutarı ise 53,7 milyar TL dir. Kamu yatırım programının rasyonelleştirilmesi çalışmaları kapsamında, kısıtlı ödenekler, kısa sürede tamamlanabilecek acil ve öncelikli projelere tahsis edilmiş, 2,3 milyar TL tutarındaki 17 proje ise sonraki yıllarda yürütülmek üzere, 2014 Yılı Yatırım Programında sembolik miktardaki iz ödenekle yer almıştır. Kamu özel Sektör uygulamaları 2014 yılı Ekim ayı itibarıyla 183 KÖİ projesi için uygulama sözleşmesi imzalanmış bulunmaktadır. 73 projeyle ilk sırada yer alan enerji sektörünü, karayolu (29), liman (21), havaalanı (18), yat limanı (15) ve sağlık (11) projeleri takip etmektedir. Mevcut durumda, 153 proje işletmeye alınmış olup 30 projenin yürütülmesine devam edilmektedir. İHD modeli ile yürütülenler hariç olmak üzere, uygulama sözleşmesi imzalanan projelerin toplam yatırım büyüklüğü 2014 yılı fiyatlarıyla 44,8 milyar dolara ulaşmaktadır. KÖİ mevzuatında önemli düzenlemeler yapılmış olmasına rağmen, mevzuatın çerçeve bir yasayla bütüncül bir yapıya kavuşturulması ihtiyacı devam etmektedir. Bu amaçla, 2015 yılında gerek yatırımcı kuruluşlarda gerekse diğer ilgili kuruluşlarda kapasite geliştirilmesine ve mevcut sistemin iyileştirilmesine yönelik çalışmalara önem verilecektir. Tarım Sektörü Yatırımları 2014 yılı sonu itibarıyla DSİ tarafından inşa edilerek işletmeye açılan toplam sulama tesisi sayısı adet olup sulama alanı net hektardır. Bunun hektarı (200 adet sulama) DSİ tarafından, hektarı ise (789 adet sulama) DSİ ce inşa edilen ve devredilen çeşitli kuruluşlar tarafından işletilmektedir. Kalan alanın hektarı (30 adet sulama) bedeli karşılığında DSİ ce inşa edilen sulama tesisleri olup, bu kurumlar tarafından işletilmekte ve hektarı (1.421 adet sulama) ise yeraltı suyu (YAS) sulama kooperatiflerince işletilmektedir. DSİ tarafından geliştirilen bu sulamalarda yüzde 39 klasik sistemle, yüzde 44 kanaletli sulama sistemiyle, yüzde 17 borulu sistemle su kullanılmaktadır Yılı Yatırım Programında DSİ nin sene başı itibarıyla toplam proje tutarı 82,7 milyar TL olan, 176 adet projesi bulunmaktadır ve mevcut ödenek seviyesi ile bu proje stokunun ortalama tamamlanma süresi 11,3 yıldır. İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 17

19 Yılı İtibari İle Tarım Sektörü Yatırımlarına Ayrılan Pay Yıllar Proje Sayısı Ayrılan Ödenek /100 TL Toplam Yatırımlardan Ayrılan Pay ,37 27, ,15 21, , ,75 23, ,38 22, ,63 15, ,83 17, ,57 20, ,8 12, ,1 12, ,1 10, ,49 8, ,50 8, ,23 8, ,80 8,90 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı Yıllık Yatırım Programları Raporu Tamamlanma Süresi/yıl Enerji Sektörü Yatırımları Türkiye gibi, tüm dünyada nüfus giderek artmakta, değişen ve gelişen dünyada enerji talebi de o ölçüde artmaktadır. Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100. yılında elektrik enerjisi ihtiyacımızın bugünkü düzeyin iki katına ulaşarak yaklaşık 440 milyar kwh e yükseleceği tahmin edilmektedir. Bu nedenle Türkiye nin dünya ile rekabet edilebilirliğini korumak amacıyla enerji yatırımlarına ağırlık verilmektedir. Türkiye, OECD ülkeleri içerisinde geçtiğimiz 10 yıllık dönemde enerji talep artışının en hızlı gerçekleştiği ülke durumundadır. Üretim kapasite projeksiyonlarına göre, bu artış önümüzdeki on yıllık süreç içinde de devam edecek olup, yıllık ortalama talep artışının yüksek talep senaryosunda yüzde 7,5 ve düşük talep senaryosunda ise yüzde 6,5 seviyelerinde oluşması öngörülmektedir. Bu kapsamda 2013 yılında 255,0 Milyar kwh olması beklenen enerji talebinin 2015 yılında 303,1 Milyar kwh e ulaşacağı tahmin edilmektedir İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 18

20 Yıllar itibari ile elektrik tüketimlerindeki artış Tüketi m (TWh) Artış 8,1 3,9 8,3-1,1 4,5 6,5 6,3 7,2 8,6 8,8 4,3-2 8,4 9,4 5,0 1,6 4,0 (%) KAYNAK: TEİAŞ Aynı şekilde ülkemiz, dünyada 2002 yılından bu yana elektrik ve doğalgazda Çin den sonra en fazla talep artış hızına sahip ikinci büyük ekonomi olmuştur. Türkiye nin enerji talebi, büyüyen ekonomisine paralel olarak hızla artmaktadır. Yıllık elektrik enerjisi talep artışı 2000 yılından günümüze kadar ortalama yüzde 5,3 olarak gerçekleşmiştir. Artan talep büyük ölçüde ithalatla karşılanmaktadır yılında 246,4 milyar kwh olan elektrik tüketiminin, yüzde 4,3 artışla 2014 yılında 257 milyar kwh olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir yılında kwh olan kişi başı elektrik tüketiminin, 2014 yılında kwh olması beklenmektedir yılında işletmeye alınan santraller ile elektrik enerjisi kurulu gücümüze MW lık kapasite eklenmiştir. Ayrıca, Ülkemizde 2002 yılında 300 olan elektrik enerjisi üretim santrali sayısı, 2013 yılı sonu itibarıyla 907 ye, 2014 yılı Eylül ayı sonu itibarıyla ise a yükselmiştir. Mevcut santrallerin 504 adedi hidrolik, 30 adedi kömür, 87 adedi rüzgâr, 14 adedi jeotermal, 231 adedi doğal gaz, 49 adedi yenilenebilir ve atık, 179 adedi çok yakıtlı (katı ve sıvı), 42 adedi çok yakıtlı (sıvı ve doğal gaz), 20 adedi sıvı yakıtlı ve 73 adedi lisanssız güneş santrali olup 2014 yılı içerisinde Eylül ayı sonu itibarıyla MW lık kapasite artışı olmuştur 2013 yılında 246,4 milyar kwh olan elektrik tüketiminin, % 4,3 artışla 2014 yılında 257 milyar kwh olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir yılında kwh olan kişi başı elektrik tüketiminin, 2014 yılında kwh olması beklenmektedir yılında 240,1 milyar kwh olan elektrik üretimi, 2014 yılı Eylül ayı sonu itibariyle 190 milyar kwh olarak gerçekleşmiş olup, bu üretiminin yüzde 47,8 i doğal gazdan, yüzde 17,2 si hidrolikten, yüzde 29 u kömürden, yüzde 3,1 i rüzgâr ve yüzde 2,9 u ise diğer kaynaklardan sağlanmaktadır yılının yağış açısından kurak geçmesinin bir sonucu olarak hidrolik kaynaklardan elektrik üretiminde bir azalma görülmüştür. Talebin sorunsuz karşılanması amacıyla hidroelektrik santrallerindeki elektrik üretiminin azalması doğal gaz santralleri ile dengelenmiştir 2002 de km olan elektrik enerjisi iletim hattımız yapılan yatırımlarla 2014 yılı Eylül ayı sonu itibarıyla km ye çıkarılmıştır. Elektrik enerjisi dağıtım hattımız ise 2002 yılında km iken bugün itibarıyla km ye ulaşmıştır. Şebeke uzunluğumuz toplam 1,2 milyon km yi geçmiş olup, dünyanın en büyük beşinci, Avrupa nın ise en büyük ikinci şebekesidir. Doğal gazın kullanılmaya başlandığı 1987 yılında 500 milyon Sm3 olan yıllık yurtiçi doğal gaz tüketimimiz 2012 yılı sonu itibarıyla 45,3 milyar Sm3 olarak gerçekleşmiştir. Öte yandan, 2002 yılında km olan doğal gaz iletim ve dağıtım boru hattı uzunluğu, devam eden hatların tamamlanarak işletmeye alınması ile 2013 Eylül ayı sonu itibarıyla km ye ulaşmıştır de sanayi ile konutta 5 şehrimize, sadece sanayide ise 9 şehrimize giden doğal gaz iletim hattı, İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 19

21 2012 yılı sonu itibarıyla 72 şehrimize ulaşmıştır yılı sonu itibari ile kalan üretilebilir doğalgaz rezervimiz 6,8 milyar m³'tür. Elektrik enerjisi üretiminde doğalgaza dayalı kurulu gücümüz 2013 sonu itibarıyla MW olup bu değer toplam kurulu gücümüzün 31,6'sını karşılamaktadır yılında tüketilen doğal gazın yüzde 46 sı elektrik üretiminde, yüzde 25 i sanayide ve kalan yüzde 29 u bina ve diğer alanlarda ısınma amaçlı olarak kullanılmıştır yılında doğal gaz kullanımındaki artışın sürdüğü gözlemlenmekte olup yıl sonunda doğal gaz tüketiminin yaklaşık 46,5 milyar Sm3 olacağı tahmin edilmektedir. Elektrik üretiminde de doğal gazın önemli bir ağırlığa sahip olduğu görülmektedir döneminde yüzde 45 ila 50 arasında seyreden doğal gazın elektrik üretimindeki payı 2013 yılında yüzde 43,8 olarak gerçekleşmiştir. Doğal gazda yaklaşık %98 oranında dışa bağımlı olunması, önemli bir arz güvenliği riski oluşturmaktadır. Hem arz güvenliği endişeleri hem de mevsimsel talep dalgalanmaları depolama kapasitesinin artırılmasını zorunlu kılmış, bu yöndeki çalışmalar 2013 yılında da sürdürülmüştür. Bu kapsamda mevcut Kuzey Marmara ve Değirmenköy sahalarındaki depolama tesislerinin kapasite artırma projeleri ile Tuz Gölü Doğal Gaz Yeraltı Depolama Projesine devam edilmiştir. Kuzey Marmara depolama tesisleri ticari kullanıma açılmıştır. Yenilenebilir enerji kaynakları Elektrik üretiminde yerli ve yenilenebilir kaynakların payını artırmak ve doğal gazın payını azaltmak, arz güvenliğinin temini açısından önemli görülmektedir yılında MW olan yenilenebilir enerji kaynakları kurulu gücümüz 2014 yılı Eylül ayı sonu itibarı ile iki kat artarak MW a ulaşmıştır yılında yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimimiz 34 milyar kwh iken, 2013 yılında yüzde 104 artışla 69,5 milyar kwh a çıkmıştı Bu kapsamda; 2023 yılı kadar yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji arzı içindeki payının yüzde 30 a çıkarılması, 2023 yılına kadar teknik ve ekonomik olarak değerlendirilebilecek hidroelektrik potansiyelimizin tamamının elektrik enerjisi üretiminde kullanılması, Rüzgâr enerjisi kurulu gücünün 2023 yılına kadar MW'a çıkarılması, 600 MW'lık jeotermal potansiyelimizin tümünün 2023 yılına kadar işletmeye alınması, hedeflenmiştir yılında MW olan yenilenebilir enerji kaynakları kurulu gücümüz 2013 yılı Ekim ayı sonu itibarı ile iki kat artarak MW a ulaşmıştır yılında yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimimiz 34 milyar kwh iken, 2012 yılında %92 artışla 65,3 milyar kwh a çıkmıştır yılı ilk dokuz ayı içinde işletmeye alınan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı santrallerin kurulu gücü MW olup bunların; 724,3 MW ı rüzgâr,1.166 MW ı hidrolik,47,6 MW ı jeotermal,64,1 MW ı çöp gazı, biyokütle, atık ısı, prolitik yağ ve güneş elektrik üretim santralleridir İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 20

22 2014 yılı ilk dokuz ayı içinde işletmeye alınan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı santrallerin kurulu gücü MW olup bunların; 724,3 MW ı rüzgâr, MW ı hidrolik, 47,6 MW ı jeotermal, 64,1 MW ı çöp gazı, biyokütle, atık ısı, prolitik yağ ve güneş elektrik üretim santralleridir ve 2013 yıllarını değerlendirdiğimizde devreye alınan MW lık santralın %64 ü yenilenebilir, %36 sı ise termik kaynaklara dayalıdır yılında MW olan hidrolik kurulu gücümüz %78 artışla 2013 yılı sonu itibarıyla MW a ulaşmıştır. Bu rakam 2014 Temmuz ayı itibari ile ise MW olmuştur. Bugün itibarıyla ekonomik olduğu belirlenen 140 milyar kwh/yıllık Türkiye hidrolik enerji potansiyelinin %41 lik kısmı işletmede, özel teşebbüs tarafından yapımı sürdürülen projeler dahil olmak üzere %27 lik kısmı ise inşa halindedir yılında neredeyse yok sayılacak düzeyde (18,9 MW) olan rüzgar enerjisi kurulu gücü 2013 yılı sonu itibarıyla MW a ulaşmıştır. Enerji Piyasasında Serbestleşme Ülkemiz enerji sektörünün 2023 yılına kadarki toplam yatırım ihtiyacının 122 milyar doları aşacağı tahmin edilmektedir. Bu çerçevede, ihtiyaç duyulan yatırımların mümkün olduğu kadar özel sektör tarafından yapılmasını sağlayacak düzenlemelerin hayata geçirilmesi yönünde gerekli çalışmalar yürütülmektedir. Elektrik enerjisi sektöründeki yüksek oranlı talep artışını karşılamada en önemli stratejilerden biri rekabete dayalı yatırım ortamının geliştirilmesidir. Özel sektörün kurulu güçteki payı 2002 yılına kıyasla %32 den, %64 e yükselmiştir. Üretimdeki payı %40 dan %66 ya yükselmiştir itibarıyla kurulu gücü MW olan adet özel sektör üretim tesisine lisans verilmiştir yılı Ekim sonu itibarıyla özel sektöre ait toplam MW kurulu gücünde, 175 yeni veya ünite ilavesi yapılan santralın geçici kabulleri yapılmış ve işletmeye alma izni verilmiştir. Bu santralların; MW lık kısmı termik, MW lık kısmı hidrolik, 428 MW ı rüzgar ve kalan 215 MW ı diğer yenilenebilir santrallerden oluşmaktadır Yılı Hedefleri 2015 yılında Türkiye toplam elektrik tüketiminin 268 milyar kwh olması ve kişi başı elektrik tüketiminin kwh ye yükselmesi; elektrik santralleri toplam kurulu gücünün yaklaşık yüzde 6,5 artarak MW a çıkması; doğal gaz yakıtlı santrallerin ise toplam elektrik üretimindeki payının yüzde 43,9 seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretiminin 2015 yılında 76 milyar kwh ye çıkması ve toplam İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 21

23 elektrik üretimi içindeki payının yüzde 28,8 e yükseleceği tahmin edilmektedir Yılı İtibari İle Enerji Sektörü Yatırımlarına Ayrılan Pay Yıl Proje Sayısı Ayrılan Ödenek/1000 TL Toplam Yatırımlardan Ayrılan Pay Tamamlanma Süresi/Yıl ,9 11, ,1 10, ,90 11, ,80 8, ,20 8, ,90 8, ,00 8, ,00 7, ,10 6, ,01 5, ,78 4, ,40 3, ,20 5, ,32 4,0 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı Yıllık Yatırım Programları Raporu Ulaştırma Sektörü Yatırımları Ulaştırma sektörü yatırımları ekonominin can damarı konumunda olup, yılları arasında ulaştırma sektöründe 186,5 milyar TL lik yatırım yapılmıştır. Karayolu Ulaşımı Ulaştırma sektöründe gerçekleştirilen yatırımların %67 sini karayolu ulaştırması oluşturmaktadır. Son 12 yılda çok şeritli karayolu ağı km ye ulaşmıştır Ülkemizde sadece 6 ilini bölünmüş yolla birbirine bağlayan Türkiye den bugün 74 ilin bölünmüş yol götüren bir Türkiye ye gelmiştir. Karayolları Genel Müdürlüğü nün yol ağında km otoyol, km devlet yolu ve km il yolu olmak üzere toplam km yol bulunmaktadır (Grafik 1). Bu yol ağının km si bölünmüş yoldur. Ulaştırma bakanlığı verilerine göre 2003 ve 2014 yılına göre değişimi yansıtan veriler İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 22

24 şöyledir: Ekim Otoyol Toplamı Km Bölünmüş Devlet ve İl Yolları Toplamı Km Toplam Karayolu Ulaştırmasında Hedef 2015 yılında bölünmüş yol hedefi km, 2019 yılı hedefi 31,000 km, 2023 hedefi km dir yılına kadar YİD modeliyle km otoyol yapımı hedeflenmekte olup, 2023 yılında Türkiye nin otoyol ağ uzunluğu km ye, bölünmüş yol uzunluğu ise km ye erişecektir. Ayrıca, toplam yol ağımız, tamamı BSK Kaplamalı olmak üzere km ye ulaşacaktır. Avrupa yı, Kafkaslara, Ortadoğu ya ve Orta Asya ya bağlayan, köprü konumundaki Türkiye nin, batıdan doğuya kesintisiz ulaşım imkânını sağlayacak otoyol ağı 2023 yılına kadar planlanmış olup Yap-İşlet-Devret modeliyle km uzunluğundaki 15 adet projenin yapımı gerçekleştirilecektir. Havayolu Ulaşımı Havacılık sektöründe de Bölgesel Havacılık Politikası ile havacılığımızın özel sektör işletmelerine açılmasıyla birlikte oluşan rekabet ortamı sayesinde bugün Türkiye bölgesinin en önemli havayolu merkezlerinden biri haline gelmiştir. İç hatlarda Avrupa nın en hızlı büyüyen ülkesi konumundadır. Son 12 yılda havacılık dünyada yılda ortalama % 5 büyürken, Türkiye de ise % 14,5 seviyesinde büyümüştür. Havayolu sayısında Dünyada 11. Avrupa da 5. Sıradadır. Ulaştırma Bakanlığı verilerine göre, ülkemizdeki aktif havalimanı sayısı 2003 yılında 26 iken 2014 yılında 53 e, iç hatlardaki yolcu sayısı 7 kattan fazla bir artışla 2013 te 76,1 milyona, havayolunu kullanan toplam yolcu sayısı ise yaklaşık 4 kat artarak 2013 yılı sonunda 150 milyona ulaşmıştır yılı Eylül ayı sonu itibarıyla 129 milyon olan toplam yolcu sayısının 2014 yılı sonunda yaklaşık 170 milyona ulaşması beklenmektedir yılında 162 olan toplam uçak sayımız 2014 yılında 422 ye, koltuk kapasitesi dan e ve kargo kapasitesi ise kg dan kg a ulaşmıştır. Denizcilik Türkiye nin bölgesinde lojistik merkezi olma hedefi doğrultusunda yeni limanların inşası, mevcutların geliştirilmesi ve lojistik merkezler ile bağlantılarının arttırılması, yeni Ro-Ro hatlarının geliştirilmesi ve lojistik merkezler/organize Sanayi Bölgeleri ile bağlantılarının arttırılması, yeni Ro-Ro hatlarının İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 23

25 geliştirilmesi, kabotajda konteynır taşımacılığının geliştirilmesi gibi çok sayıda hedef ve projeler hayata geçirilmiştir. Ulaştırma Bakanlığı verilerine göre, 2003 yılına göre 2013 yılında kabotaj taşımacılığında elleçlenen yük miktarında %85, taşınan yolcu sayısında %65 ve taşınan araç sayısında %82 artış yaşanmıştır. Bu çerçevede, kabotaj taşımacılığı canlandırılırken, karayolu ağırlıklı yurt içi taşımacılığın denizyoluna kaydırılması sağlanmıştır. Ayrıca, 2003 yılına göre 2013 yılında limanlarımızdaki toplam yük elleçlemesinde %103, konteyner elleçlemesinde %217 artış gerçekleşmiştir Haberleşme E-ticaret ve çağrı merkezi hizmetleri hariç 2003 yılında yaklaşık 13,88 milyar dolar olduğu tahmin edilen bilişim sektörü büyüklüğü, 2013 yılı sonunda yaklaşık 32,25 milyar dolara ulaşmıştır. Haberleşme sektöründe de ülkemizde çarpıcı gelişmeleri görmekteyiz. Haberleşme sektörünü rekabete açmak suretiyle 645 lisanslı, 406 işletmeci bugün faaliyet göstermektedir. Ulaştırma Bakanlığı verilerine göre, E-ticaret ve çağrı merkezi hizmetleri hariç 2003 yılında yaklaşık 13,88 milyar dolar olduğu tahmin edilen bilişim sektörü büyüklüğü, 2013 yılı sonunda yaklaşık 32,25 milyar dolara ulaşmıştır yılında 23 milyon cep telefonu abone sayısı bugün 68 milyona ulaşarak yaklaşık 3 kat artmıştır. Ülkede olmayan geniş bant erişimi bugün mobil sabit 20 milyon civarına ulaşmıştır, 3 üncü nesil GSM abone sayısı 40 milyonu bulmuştur. Genişbant Abone Sayısı 2003 yılında 20 bin, 2014 yılı Eylül ayında sonu itibarı ile 39,79 milyondur. İletişim altyapısının İnternet kullanıcı sayısı bakımından dünyada 12 nci, Avrupa da 5 inci sıraya yükselmiştir. Demiryolları Ulaşımı Demiryollarında başlatılan yeni yol yapımından araçların yenilenmesine, kent içi ulaşımdan modernizasyon projelerine kadar eş zamanlı çalışmalarla hiçbir alan ihmal edilmeden bütünlüklü ve diğer ulaşım modlarıyla entegre bir demiryolu kalkınma hamlesi başlatılmıştır. Demiryoluna verilen önem, belirlenen hedeflere ulaşmak için yatırım planlamasında kendisini göstermiştir yıllarında 2014 fiyatları ile demiryolu sektörüne 52 milyar TL ödenek aktarılmıştır yılında milyon olan Demiryolu sektörü ödeneği yıldan yıla katlanarak artmış ve 2014 yılında 6 milyar 960 milyon TL ye ulaşmıştır. Ulaştırma Bakanlığı verilerine göre, yılları arasında yılda ortalama 175 kilometre olmak üzere toplam kilometre demiryolu yapılmıştır. Hali hazırda kilometrelik demiryolu inşası ise devam etmektedir. Ülkemiz özellikle son 12 yıllık süreçte demiryolu ulaşımına verdiği önemin ve eş zamanlı yaptığı yatırımların karşılığını almaya başlamıştır yılından bugüne kadar 311 km ilave konvansiyonel hat ve km yüksek hızlı tren hattı işletmeye alınarak ülkemizin demiryolu ağı km ye yükseltilmiştir. İNTES-İNŞAAT SEKTÖRÜ RAPORU Sayfa 24