Girişimcilik 5. Dr. YILDIZ

Transkript

1 Girişimcilik 5 Dr. YILDIZ

2 STRATEJİK GİRİŞİMCİLİK İşletmeler bir yandan yeni fırsatları tespit edip onlardan faydalanmaya çalışırken, diğer yandan rekabet avantajı yaratmayı ve sürdürmeyi nasıl başarabilirler? Bu soru stratejik girişimciliğin temelinde yatan ve onu stratejik yönetimin ve girişimciliğin kesişme noktasına yerleştiren sorudur. Stratejik bakış açısıyla gerçekleştirilen girişimsel eylemleri ifade etmektedir. Refah yaratmaya yönelik tasarlanmış eylemleri uygulamada girişimsel (fırsat arayışına yönelik) ve stratejik (fayda arayışına yönelik) bakış açılarının birbirini tamamlaması olarak tanımlanabilir. Stratejik Yönetim + Girişimcilik = Stratejik Girişimcilik

3 KURUMSAL GİRİŞİMCİLİK Girişimciliğin bireysel sahadan kurumsal alana kayması, örgütler için rekabetçi bir avantajı mümkün kılar ve bir örgütsel davranış biçimidir. Rekabetin giderek yoğunlaştığı ve arttığı günümüzün kurumsal olimpiyatlarında rekabet avantajı yaratmak ve daha da önemlisi bu avantajı sürdürülebilir kılmak için gerekli bir değer yaratma sürecinin örgüt içinde uygulanmasıdır. Klasik anlamda girişimcilik kavramı yeni bir girişimin ortaya atılarak uygulanmasını kapsar. Kurumsal girişimcilik ise, (1) herhangi bir işletmenin kendi bünyesinde süreçlerde yenilik yapması, (2) işletmenin başka işletmelerle işbirliğine girmesi, (3) işletmenin başka işletmelerle ortak girişim yolunu kullanması sonucu yeni işletmelerin ortaya çıkması ve (4) işletmenin sahip olduğu kaynakları birleştirerek rekabet avantajı sağlamak suretiyle yeni bir girişime yönelmesidir. Corporate Entrepreneurship, örgütsel düzeyde yürütülen şirket bazlı girişimcilik faaliyetlerini ifade etmektedir.

4 GÖÇMEN GİRİŞİMCİLİĞİ Yabancı bir ülkede kendi işlerini kuran göçmenler olarak nitelendirilirler. Etnik girişimcilikte iş kuranlar sadece kendilerine iş yaratmakla kalmayıp, kendi etnik toplum nüfuslarına (kendi ülke bireylerine) de iş fırsatı sağlarlar. İngiltere de Pakistanlılar, Hintliler, Bangladeşliler ve Çinliler yerli nüfustan daha fazla girişimcidirler. Dolayısıyla kendi işinin sahibidirler. Göçmen girişimciler, göç ettikleri ülkelerde daha evvel göç eden ve aynı kökenden gelen yerleşmiş kişilerle bireysel etkileşimlerini kullanarak kendi işlerini kurmaktadırlar. Göçmen girişimciliği üzerindeki farklı görüşler şunlardır: Kültürel kuram (Sürükleyici faktörler): Bazı etnik gruplar diğerlerine nazaran girişimciliğe kültürel olarak eğilimlidir ve güçlü aile, sosyal sermaye ve etnik grup kaynaklarını kullanarak kendi girişimlerini kurarlar. Yapısal kuram (Zorlayıcı faktörler): Irksal ayrımcılık nedeniyle, göçmenlerin çalıştıkları kurumlarda terfi imkanının kısıtlanması, uygun iş imkanı eksikliği, eğitim ve lisan eksikliği, dini nedenler gibi dışsal güçler göçmenleri girişimciliğe yönlendirmektedir. Karışık yerleşiklik kuramı (Bağlamsal/durumsal faktörler): Hem mikro kültürel bağlantıların ve şebekelerin hem de makro ekonomik ve kuramsal bağlamların da göçmenlerin girişimcilik faaliyetlerini açıklamada önemli yeri olduğunu belirtir. Yani sadece kültürel faktörlerle değil aynı zamanda yasa ve kamu politikaları da girişimciliği şekillendiren nedenlerdendir. Örneğin, bölgesel ve

5 ÜLKEMİZDE GİRİŞİMCİLİĞİ DESTEKLEMEK İÇİN ÖNERİLER 1. Girişimcilik kültürü geliştirilmelidir. (Aileler, okullarda ilköğretimden itibaren etkinlikler düzenlenmeli, atak, sorumluluk alacak bireyler yetirilmeli) 2. Staj sistemi tesis edilmeli. (Genç girişimcilere tecrübeliler tarafından destek, kuşaklar arası bilgi transferi sağlanmalı) 3. Girişimcilik Bakanlığı kurulmalı 4. Üniversite-Sanayi işbirliği merkezleri kurulmalı (Girişimciliği özendirme merkezleri oluşturulmalı) 5. Bürokratik işlemler kısaltılmalı (İş kurma süreçleri ve mevzuat iyileştirilmeli) 6. Yerel aktörlere destek sağlanmalı ve yerel aktörler işin içinde olmalı (Yerel yönetimler, STK, Dernekler, Ticaret ve Sanayi Odaları) 7. Düşük vergi, kredi programları sağlanmalı 8. Yatırım yapılacak sektörler tespit edilmeli, sektörel envanter çıkarılmalı 9. Kadın girişimciliği için destek kurumlar ve eğitimler oluşturulmalı. (Karadal, 2016)

6 İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI / TÜRLERİ Amaçlarına göre (Kar amaçlı, Sosyal değer amaçlı) Üretilen mal ve hizmet çeşidine göre (Sanayi, Ticaret, Hizmet) Kullandıkları teknolojiye göre (Emek yoğun [İşçilik giderleri çoktur], Sermaye yoğun [Amortisman, Faiz Giderleri çoktur]) Ulusal kökenlerine göre (Ulusal, Uluslararası, Çokuluslu, Küresel) Tüketici veya Alıcı türüne göre (Başka işletmeler için mal üretenler [torna tezgahı], Nihai tüketiciler için mal üretenler[gıda], İkisine de mal üretenler[kumaş]) Büyüklüğüne göre (Mikro, Küçük, Orta, Büyük, Dev [2000 ve fazla çalışan, Gemicilik, Nükleer santral, Barajlar, Limanlar, Petrol rafineri, Silah sanayi]): Üretim Araçlarının Mülkiyetine Göre (Özel, Kamu, Karma, Yabancı sermayeli)

7 İşletmelerin Sınıflandırılması / Türleri Büyüklüğüne göre (KOBİ, Büyük): Küçük ve orta büyüklükte işletme (KOBİ): İkiyüzelli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri kırk milyon Türk Lirasını aşmayan ve bu Yönetmelikte mikro işletme, küçük işletme ve orta büyüklükteki işletme olarak sınıflandırılan ekonomik birimleri veya girişimleri, [KOBİ Yönetmeliği, 2012, Md.3] Mikro işletme: On kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri bir milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler. Küçük işletme: Elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri sekiz milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler. Orta büyüklükteki işletme: İkiyüzelli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri kırk milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler. [KOBİ Yönetmeliği, 2012, Md.4]

8

9

10 İşletmelerin Sınıflandırılması / Türleri (Devamı) Üretim Araçlarının Mülkiyetine Göre (Özel, Kamu, Karma, Yabancı sermayeli) Özel İşletmeler: Sermayesinin tamamı veya büyük çoğunluğu özel kişilerde olan işletmelerdir. Özel banka (Yapı Kredi), özel hastane (Acıbadem), bir ayakkabı firması (Kemal Tanca), Giysi (Kığılı), Turkcell. Kamu İşletmeleri: Sermayesinin tamamı veya büyük çoğunluğu devlete ait olan işletmelerdir. Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT). (BOTAŞ, EÜAŞ, TCDD, TMO, DHMİ, SGK) Karma İşletmeler: Hem kamu hem de özel sermaye katkısı ile kurulmuş işletmelerdir. Özel sektör payı %50 den fazladır (Türk Hava Yolları %49,12 Başbakanlık ve %50,88 Halka açık). Yabancı Sermayeli İşletmeler: Mülkiyeti başka ülkelerin girişimcilerine ait olan işletmelerdir. Kabul eden ülkenin izniyle sadece yabancı girişimciler tarafından veya kabul eden ülkedeki özel ve kamu kuruluşlarıyla ortaklık şeklinde kurulabilir. Oyak Renault Otomobil Fabrikaları, İzmir Hilton Enternasyonel Otelcilik A.Ş, Siemens Ev Aletleri Tic. A.Ş.

11 İşletmelerin Sınıflandırılması / Türleri Hukuki Yapısına Göre İşletmeler nasıl sınıflandırılır? (1)Tek Şahıs İşletmeler (Kurulumu kolay mı, Sorumluluk sınırsız mıdır, Karar süreci kısa mıdır, Büyüme imkanı kısıtlı mıdır) (2)Şirketler/Ortaklıklar: Adi Şirketler (Sermaye birikimi sağlar fakat sorumluluk sınırsızdır, BK) ve Ticaret Şirketleri (Şahıs [Kollektif, Komandit] ve Sermeye şirketleri [Limited, Anonim ve Sermayesi paylara bölünmüş komandit]) (3) Kooperatifler (1163 sayılı Kooperatifler kanunu, Amacı, Ortak sayısı, Türleri: Konut, Kredilere kefil, Satış, Risturn-Gelir gider farkının iadesi)

12 İşletmelerin Sınıflandırılması / Türleri Hukuki Yapısına Göre İşletmeler nasıl sınıflandırılır? (Devamı) Ticaret Şirketleri? TTK ya göre Şahıs ve Sermaye şirketleridir. Ticari Unvan/Tüzel (Sözleşme, Tasdik, Tescil, İlan). Şahıs [Kollektif, Komandit] : Ortak sayısı az ve ortaklık devri güçtür. - Kollektif: En az iki gerçek kişi kurabilir. Sorumluluk sınırsızdır/malvarlığı. - Komandit: Komandite (Gerçek kişi ve sınırsız sorumluluk) ve komanditer (Gerçek veya Tüzel kişi olabilir. Sorumluluk sınırlıdır) ortakça kurulur. Sermeye [Limited, Anonim ve Sermayesi paylara bölünmüş komandit]): Sorumluluk sınırlıdır, ortaklık değişimi kolaydır. - Limited: 1-50 gerçek veya tüzel kişice kurulabilir. Asgari sermaye tutarı TL dir. İnternet sitesi zorunludur. Bankacılık, sigortacılık, leasing, faktoring, holding? - Anonim: 1 veya daha fazla gerçek veya tüzel kişi ile kurulabilir. Asgari sermaye tutarı TL dir. En gelişmiş hukuki yapıdır. İnternet sitesi zorunludur. Ani ve Tedrici. Profesyonel yöneticiler, pay devri kolay, hisse senedi çıkarabilir. - Sermayesi paylara bölünmüş komandit: Kollektif ve anonim şirket ortağı gibi sorumluluk vardır. Komandite ve komanditer ortak vardır. Beş kişi.

13 İşletmelerin Sınıflandırılması / Türleri İşletmeler arası anlaşma/birleşmelere göre işletme türleri nelerdir? Neden işletmeler birleşir? Pazarda güç sağlamak, Yeni ürün/faaliyet alanı yaratmak, Riskleri minimize etmek, Finansman ve nakit imkanı yaratmak, Ticari engelleri aşma ve avantaj sağlamak, Kârı arttırmak, Sinerjiden yararlanmak, Ürünleri ortak pazarlamak, Ölçek ekonomisinden yararlanmak. (1) Centilmenlik: Güven esastır. Bankaların ortak kredi/faiz politikaları (2) Ortak girişim (Joint venture): Bir sözleşmeye dayanır. Hukuki ve ekonomik bağımsızlık devam eder. Yeni kimlik. Beşeri, Mali, Teknolojik, Hammadde birleşimi. A+B= C (3) Konsorsiyum: Büyük yatırım projeleri gerçekleştirilir. Ortak girişimde müteselsil sorumluluk varken konsorsiyumda her ortak üstlendiği kısımdan sorumludur. Geçicidir. (4) Birleşme (Merger): Hukuki ve ekonomik olarak yeni bir işletmenin kurulduğu bir türdür. A+B= C (5) Satın alma (Acquisition): Devralma yoluyla kendi bünyesine dahil etmedir. Bağlı işletme olarak devam eder.

14 İşletmelerin Sınıflandırılması / Türleri İşletmeler arası anlaşma/birleşmelere göre işletme türleri nelerdir? (Devamı) (6) Kartel ve tröst: Kartel (geçici) aynı sektördeki anlaşmalardır: Fiyat, kota, koşul, bölge. Tröst (sürekli) ise aynı veya farklı sektördeki işletmelerin tekel oluşturmak üzere Ekonomik ve Hukuki bağımsızlıklarını yitirdiği türdür. Rekabetin korunması hakkında kanun. (7) Holding: Bir ana şirket ve yavru şirketlerden oluşur. Yavru şirketin %50 den fazla hissesini elinde bulundurur. (8) Stratejik işbirliği/ittifaklar (Strategic alliance): Bilgi, deneyim, yetkinlik birleştirir. Üretim, dağıtım, AR-GE ve tedarikte sinerji, Ortak dağıtım kanalları vb: Lisans (Üretim hakkı), Acentelik (satış yetkisi verme), Franchising (Üretim imtiyaz hakkı, lisans+acentelik, McDonalds), Outsourcing (Büyüme/küçülme, Taşeronlama, Fason), Yönetim anlaşmaları (Yönetim sistemleri, Havayolu), Anahtar teslimi/yapişlet-devret modeli (Yatırımın bedelini kim öder, fabrika binası, sanayi tesisleri, 3.köprü, 10 yıl 2 ay 20 gün; İçtaş İnşaat Sanayi Ticaret AŞ-Astaldi (İtalyan) Ortak Girişim Grubu. Royalty nedir?

15 Örnekler A B AYGAZ A B YAPIKREDİ TOFAŞ OPET, Öztürkler A ARÇELİK TÜPRAŞ C AKBANK TEKNOSA B CARREFOURSA TEMSA AVİVASA AKÇANSA

16 GİRİŞİMCİLİK SÜRECİ Girişimcilik iş fikri ile başlayıp, işletmenin kurulmasıyla sonuçlanan bir süreçtir. Girişimci iş kurma fikrinin doğmasından fiilen iş yapma aşamasına gelene kadar bir takım adımlar atmak zorundadır. Bu sürecin adımları şunlardır: Adımlar: 1. İş kurma fikrinin doğması 2. Fikri Hazırlık: Düşünme, araştırma, manevi destek arama vb 3. Fiziki hazırlık: Sermaye bulma, temasa geçme, işbirliği arama vb 4. İş kurma hazırlıkları: Fizibilite, altyapı, dekorasyon 5. Resmi işletme kuruluş işlemleri 6. İş yeri açılışı

17 GİRİŞİMCİLİK SÜRECİ (Devamı) 1. Fırsatların Tanımlanması ve Belirlenmesi: İş fikri bu aşamada ortaya çıkar. Başarılı olmak isteyen bir girişimcinin elindeki en değerli kaynaklarından birisi hiç şüphesiz iyi bir iş fikridir. İş fikrinin değişik kaynakları vardır. İş fikrinin kaynakları nelerdir? - Mesleki Deneyimler (Çalıştıkları meslek ve endüstri alanındaki ilişki ağlarını bilme) - Üretilmekte olan ürün ve hizmetler (Yeni ürün gerekliliği); - Tüketiciler (İhtiyacın yenilikçi biçimde karşılanması); - Devlet/Yönetim (Patent enstitülerinden kayıtları incelemek kaynak ve zaman israfını önler); - Araştırma ve Geliştirme (kendi çabaları); - Dağıtım Kanalları (Tüketiciden satıcıya ilişkilerde iyileşme); - Çevredeki Kişiler (İlham kaynağı ve iyi bir dinleyici olmak); - Bilimsel Kaynaklar (Önceki araştırmalar fikir verebilir); - Yeni Trendlerin Öğrenilmesi (Gazete, ekonomi dergileri, üniversite yayınları vb) İhtiyaçlardan ve değişimden kaynaklanan fırsatlar, girişimciler tarafından dikkatle tanımlanmalıdır. Bu fırsatlar piyasaya yeni bir ürün veya hizmeti sunma şansını yakalamak, güçlü ve avantajlı bir ortaklık için gerekli ilişkilere ulaşmak, rakiplerine karşı rekabet üstünlüğü sağlayacak ürün veya hizmetleri temin etmek olabilir.

18 GİRİŞİMCİLİK SÜRECİ (Devamı) 2. Gerekli Kaynakların Belirlenmesi: Bu aşamada gerekli girdiler belirlenir ve temin edilir. Girdilerle ilgili çalışma iş fikrinden sonra yapılmalıdır. 3. İş Planının Geliştirilmesi: İş planı, girişimcinin özelliklerinin, iş fikrinin ve hedeflerin yer aldığı bir taslaktır. Bu doküman işletme kurma sürecinde bir yol göstericidir. İşin fiilen kurulmasında ve devam ettirilmesinde önemli bir aşamadır. 4. İşletmenin Kurulması ve Yönetilmesi: Girişimci iş kurarak, iş fikrini iş planına uygun olarak hayata geçirir.

19 İş Planı İşi tanımlayan bir belgedir, girişimciye yol gösteren bir rehberdir. Hem girişimcinin kendisi için kullanacağı bir planlama ve yönetim aracıdır, hem de üçüncü kişilerle (banka, melek yatırımcı, risk sermayesi, KOSGEB vb) kuracağı bir iletişim için bir unsurdur. Hem girişimcinin hem de girişimin aynasıdır. İyi hazırlanmış bir iş planı, hem önemli riskleri bugünden aydınlatır, hem de önemli fırsatları vurgular. Girişimci risk alan kişidir fakat buradaki risk körü körüne bilinmez bir risk değildir, önceden sınırları çizilmiş bir risk olmalıdır. İş planı girişimcinin kendisi tarafından hazırlanmalı, farklı uzmanlık alanlarındaki kişilerden destek alınmalıdır. İş planını sadece yeni bir iş kurarken hazırlanmaz.

20 İş Planı İçeriği 1. Genel Bilgiler (Girişimci, Faaliyet konusu, İş kurma süreci) 2. Girişimciye/Ortaklarına ve İşletmeye İlişkin Bilgiler (Kişisel bilgiler, iş fikri, hukuki statüsü, misyon, vizyon, hedefleri) 3. Pazar Bilgileri ve Pazarlama Planı 4. Üretim Planı 5. Yönetim Planı 6. Finansal Plan 7. KOSGEB den Talep Edilen Destekler

21 İş Planı Kimin İçin Hazırlanır Girişimcinin kendisi Girişim ekibi (çalışanlar, uzamanlar) Potansiyel müşteriler Potansiyel tedarikçiler Potansiyel ortaklar Banka Melek yatırımcılar Risk sermayedarları Diğer potansiyel sermaye sağlayıcıları Devlet kurumları Sivil toplum örgütleri Yarışmalar

22 İş Planını Hazırlanmasında Yaşanan Zorluklar İş planına gerekli önemi vermeme (Büyük bir yük, gereksiz ayrıntı, zaman kaybı) Mevcut durumu analiz etmemek (SWOT, Güçlü, Zayıf, Fırsat, Tehdit) Bilgi/tecrübe eksikliği (Alan bilgisi eksikliği, uzman yardımı gerekir) İşletme bilgisine sahip olmamak (İş planı kişinin işletme bilgilerini sınar, İyi aşçı?) İş planının bütünlükten uzak olması / Tutarsızlık (İçeriktekilerin uyum eksikliği) İş planının kararlılık yansıtmaması (Neden bu işi yapacağı, ne üretip, nasıl satarım) Odaklanmamak (Alanımız ne? Kırtasiye açıp, tereyağı bal satmak? Hedef Pazar?) Hedeflerin yanlış konulması, konulamaması (amaç ve hedef farkı, 2 fuara katılmak) Tahminlerdeki başarısızlık (Akla dayalı kestirim, fal değil, enflasyon, tercihler vb. Veri) Müşterilerin/ Rakiplerin yeterince tanınmaması (Anne sofrası için müşteri Türkiye mi) Finansal verilerin yetersizliği (Nakdi yönetmek çok önemlidir. Ürün karlılığı mı işletme karlılığı mı? Başabaşa gelene kadar olan işletme sermayesi hesap edilmelidir. Mal satmak para kazanmakla aynı anlamda değildir, Vadeli satış)