YAŞLI PARLAMENTOSU. Güzellikleri görme yeteneğini yitirmeyenler hiçbir zaman yaşlanmayacaktır. Franz Kafka. 20 Ocak Sevgili Meslektaşlarım!

Transkript

1 YAŞLI PARLAMENTOSU Güzellikleri görme yeteneğini yitirmeyenler hiçbir zaman yaşlanmayacaktır. Franz Kafka 20 Ocak 2017 Sevgili Meslektaşlarım! Türkiye nin önüne demografik değişimlerin koyduğu sorunları çözmesi, engelleri aşması için iki şeye ihtiyacı vardır: Bir taraftan aile politikalarına özen gösterilmelidir. Bunlar genç ailelerin çocuk arzularını yerine getirmelerinin koşullarını hazırlamalıdır. Diğer taraftan yaşam süresinin uzaması, yaşlılık politikalarına ağırlık vermeyi ve yaşlılığın yeni görünümlerine duyulan ihtiyacı gidermeyi gerekli kılmaktadır. Türkiye de çalışan nüfusun da yaşlanmakta olduğu dikkate alınmalıdır. Ekonomik büyüme, iş üretkenliğinin artırılmasına ve yenilikçilik yeteneklerimizin geliştirilmesine bağlı olacaktır. Bu yüzden iş dünyasının vakit kaybetmeden kendisini demografik değişimlere hazırlaması gerekmektedir. Bir taraftan personelinin yaşa bağlı yapısındaki değişimleri, diğer taraftan müşterisinin değişen beklenti ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmalıdır. Ekonominin ve toplumun dikkate alması gereken üç önemli önerimiz şunlardır: Birincisi yaşlıların yeterliliklerini ve becerilerini daha iyi kullanmak gerekir. Hem yaşlıların istihdamında hem de gönüllü hizmetlerde bunların göz önüne alınması gerekmektedir. İkincisi orta yaşlı kuşağın yükünü hafifletmek ve ona serbesti alanları yaratmak gerekmektedir. Özellikle iş dünyasında bunu başarmamamız gerekiyor. Böylece meslek ve aile yaşamları arasında ahenkli bir ilişkiye dayanan dengeyi oluşturmalıyız. Üçüncüsü genç kuşakların iyi bir eğitimden geçmesi ve meslek edinmesi sağlanmalıdır. Böylece geleceği güvence altına almış olacağız. Fakat çoğunluğun yaşlılık üzerine tasavvurları olumsuzdur. Çok azımız yaşlılığı düşünüyoruz, hatta hiç düşünmüyoruz. Yaşlılara uygun çevre, ürün ve hizmetler çok az ve mevcut olanlar da sadece yaşlılığın olumsuz yönlerinin algılanmasından kaynaklanmaktalar. Örneğin bakımevleri, huzurevleri, Alzheimer hastaları gündüz bakım merkezleri, ölüme refakat evleri gibi hizmetler ne kadar gerekli olsalar da aslında bunlar aynı zamanda bizim yaşlılıkta neleri görebildiğimizin birer göstergesidirler. Yaşlıların tecrübelerini ve bilgilerini genç nesillere aktarmalarını sağlayan olanaklar hiç yoktur. Toplumumuzun yaşlılık tasavvurlarının değişmesi için dört aktörün kendilerini değiştirmeleri gerekiyor: Medya, pazarlamacılık ve reklamcılık, görüş yaratıcı aktörler ve kuşaklar. Yaşlılık tasavvurları yaratan sözlerimiz, resimlerimiz, yaşantılarımız değişmelidir. Bunu birlikte başarabilir, yaşlanan toplumumuza yaşlılığın çağdaş görüntülerini entegre edebiliriz. Bu vesileyle sizi ve muhterem eşinizi 27 Ocak 2017 tarihinde gerçekleştireceğimiz Yaşlı Parlamentosu açılış törenine davet ediyor, törene katılmanızdan duyacağımız sevinç ve kıvancı vurgularken, çalışmalarınızda başarılarınızın devamı temennisiyle saygılarımızı sunuyoruz. Prof. Dr. İsmail Tufan AÜ Gerontoloji Bölümü Başkanı YP2017ME

2 Yaşlılık ve Yaşlı Politikaları Yaşlı politikları demografik değişimden dolayı bir ihtiyaç haline gelmiştir. Türkiye de bugün 10 Milyon civarında yaşı 60 veya üzeri kişi yaşamakktadır. Yaşlılık ve Ekonomi Yaşı 50 ve üzeri 15 Milyon civarında kişinin ihtiyaç ve beklentilerini karşılayan ekonomi ile demografik yaşlanma ekonomi açısından yeni bir fırsattır. Yaşlılık ve Sivil Toplum Sivil toplum kuruluşları yaşlanan toplumda yeni roller ve ödevler üstlenmelidir. Toplumsal yaşlanma süreçlerinin yapılandırılmasında görev almalıdır. Yaşlılık ve Bakım Sektörü Yaşlılar arasında bakıma muhtaçlık ileri yaşlarda büyük bir sorun haline gelmektedir. Bakım sektörü bu soruna yeni çözümlerle cevap vermelidir. Yaşlılık ve Sağlık Tedavi amaçlı sağlık sektörüne sağlıklı şekilde uzun ömürler yaratan bir boyutun eklenmesi gerekmektedir. Yaşlılık ve Fiziksel Çevre Yaşlılara uygun fiziksel çevre yaratılması gereklidir. İnşaat sektöründen şehir planlamacılarına varıncaya kadar bu alanda pek çok yeni olanaklar vardır. 2

3 TEMEL ETİK İLKELERİMİZ İnsan onuruna saygı Karar hakkına saygı Özgürlüklerin güvence altına alınması Birlik beraberlik içerisinde yaşamayı mümkün kılmak Güvenliği optimal hale getirmek Yaşam kalitesini yükseltmek 3

4 Yaşam süresinin uzaması toplumun ve yaşlanma süreçlerinin değişmesine yol açmaktadır. Politik, ekonomik, sağlık, teknolojik, ikamet ve daha pek çok alanlara etkileri dikkate alınmadan yaşlanan toplumu geleceğe hazırlama olanakları azalmaktadır. Yaşlanma ve yaşlılığın olumsuz sonuçlarını ortadan kaldırmak veya azaltmak amacıyla 27 Ocak 2017 tarihinde Yaşlı Parlamentosu göreve başlamaktadır. Türkiye de 2000 yılında 60 yaş ve üzeri 5,8 milyon insan yaşarken, bugün 9,6 milyona yükselmiştir yılında 67,8 milyon olan nüfusumuz 2015 yılında 78,74 milyona ulaşmıştır. 60 yaş ve üzeri nüfusun toplam nüfustaki payı 2000 yılında %8,5 iken, 2015 yılında %12,2 e çıkmıştır. Yaşam süresi uzamaya devam edecektir. Kısa süre öncesine kadar en fazla 115 yıl yaşayabileceği kabul edilen insanın bugün 125 yıl yaşayabileceği kabul edilmektedir. Önümüzdeki yıllarda yaşam süresine 30 yıl, hatta uzun vadede 100 yıllık sürenin daha ekleneceği öngörüsünden hareket edilmektedir. Uzun ömürlü insanlar çoğaldıkça eğitim, konut, şehir planlamacılığı, toplu taşıma, turizm, hizmet sektörü gibi alanlar açısından kazanç ile bağlantılı bir perspektifin dikkate alınması gerekmektedir. Çünkü bunun toplumsal kalkınma, istihdam ve yaşam kalitesi ile bağlantıları vardır. Yaşlı Parlamentosu nun bilimsel dayanağı Prof. Dr. İsmail Tufan ın yürütücülüğünde gerçekleştirilen GEROATLAS araştırmasıdır yılları arasında devam edecek olan Türkiye Gerontoloji Atlası araştırmasından elde edilen bilgiler, yaşlanma ve yaşlılık açısından acil, orta ve uzun vadeli hedeflerin belirginleşmesini sağlamıştır. Başlıca sorunlar: Sağlık, bakıma muhtaçlık, bunama ve yoksulluk. Gerontolojik girişimlerin bu boyutlardaki yaşlılık sorunlarına el atması ve yeni çözümler üretmesi şarttır. Ancak yaşlanma ve yaşlılığa müdahale olanaklarımız da artırmaktadır. Yaşlanma süreçlerini birlikte yapılandırmak anlamlı bir hedeftir. 4

5 Yaşlılık ve Yaşlı Politikaları Yaşlılık politikalarının, sadece yaşlılar için politika olarak yorumlanması dar bir bakış açısına işaret eder. Yaşlılık politikaları toplumun tüm kesimlerini az çok ilgilendirmektedir. Yaşlılık politikalarının amacı yaşlanma sürecinde ortaya çıkan veya ortaya çıkma olasılığı yaş yükseldikçe artan risklere karşı önlem alarak bunların bireyi kısıtlamamasını sağlamak veya önlenmeyen risklerle karşı karşıya kalan bireylere yardım etmek, yeniden kendi irade ve kararlarına dayanan bir yaşama kavuşmalarını sağlamaktır. Yaşlının bağımlı hale gelmesinden aile de etkilenmektedir. Dolayısıyla yaşlılık politikaları aynı zamanda ailenin de risklerden korunması ve kollanması anlamına gelmektedir. Yaşlıların %70 civarı sosyal güvenlikten yararlanırken, %30 nun sosyal güvenliği bulunmamaktadır. Her ne kadar sağlık hizmetlerinden çoğunluk yararlanabilse de, bunun sebebi sosyal güvenlik değil, aksine son yıllarda değişen yasalardan ileri gelmektedir. Bakıma muhtaçlıkta yaşlıların tek yasal güvencesi bakım parası adı altına yaşlıya bakan aile ferdine ödenen paradır. Bu parasal destek sadece yetersiz değildir, aynı zamanda genellikle amaç dışı kullanılmaktadır. Bakım parası daha ziyade haneye giren ek gelir olarak ailenin geçimi için kullanılmaktadır. 5

6 Yaşlılık ve Ekonomi Finansal açıdan durumları iyileştikçe yaşlıların ekonominin motorlarından biri haline gelmektedir. ABD ve Almanya gibi ülkelerde 50 yaş ve üzeri nüfus ekonomik açıdan en güçlü kesimdirler. Türkiye de ise bunun aksi bir görünüm sunmaktadırlar. Yaşlılık ve yoksulluk arasındaki bağlantıların koparılmasıyla, Türkiye de de yaşlılar ekonomi açısından değerli müşteriler arasında yerlerini alacaktırlar. Yaşlıları ekonomik yönden güçlü kılabilmek için yaşlanma sürecinde bireyin eğitim ve meslek alanlarına katılımını sağlamak, bireyler arasında bu açılardan fırsat eşitliği yaratmak kaçınılmazdır. Demokratik bir toplumda imtiyaz sahibi kesimlerin eğitim ve meslek alanları aralarında paylaşmaları sadece demokrasiye aykırı değildir, aynı zamanda toplumsal kalkınma ve refahı da baltalamaktadır. 6

7 Yaşlılık ve Sivil Toplum Şimdiye kadar sivil toplum örgütlerinin ülkemizde yaşlanma süreçlerini yapılandırma ve yönlendirme girişimleri ve bunların etkileri çok cüzi bir düzeyi aşamamıştır. Halbuki bu bağlamda pek çok girişim alanı mevcuttur. Sivil toplum kuruluşlarının bu alanlara katılımının sağlanması günümüzün uzun ömürlü insanı açısından olduğu kadar, toplum açısından da büyük faydalarla bağlantılıdır. Sivil toplum kuruluşlarına üyelik ve devamlılığın yaşlılara lezzetli hale getirilmesi gerekmektedir. Çünkü bunun sayesinde hem topluma katılım, hem de aktif ve başarılı yaşlanma olanakları artmaktadır. Bunun devlet, toplum, aile ve birey açısından getireceği en önemli sonuçların başında hasta ve bakıma muhtaç yaşlı sayısının azalmasına yapacağı olumlu katkılar olacaktır. 7

8 Yaşlılık ve Bakım Sektörü Türkiye de bugüne kadar bakım sektörünün oluşmamış olması sadece olumsuz bir durum değildir. Çünkü böyle bir sektör için gereken tesis ve personelimiz de yoktur. Dolayısıyla bakım sektörünün var olması, henüz yaşlılara kaliteli bir bakımın güvence altına alındığı anlamına gelmemektedir. Demografik eğilimler bakım sektörüne ihtiyacımızın her yıl arttığına işaret etmektedir. Yaşı 60 ve üzeri nüfusun yaklaşık %25 i farklı düzeyde yardıma ve bakıma ihtiyaç duymaktadır. Şimdiye kadar bu görevi aileler üstlenmiştir. Ama ailenin de belli bir noktadan sonra bakım potansiyeli tükenmektedir. 8

9 Yaşlılık ve Sağlık Sağlık her şey değildir, ama sağlık olmadan her şey hiç bir şeydir. Bu ünlü deyimin bugün her zamankinden daha fazla dikkate alınması gerekmektedir. Çünkü uzun bir ömür hasta olarak da geçirilebilir. Türkiye de 60 yaş ve üzeri nüfusun %35 e yakını ağır kronik hastadır. Sağlık politikaları ve hizmetleri hastaya odaklı olmak yerine, sağlığa odaklı olmalıdır. Amaç sadece tedavi etmek olmamalı, aynı zamanda hastalanmadan uzun bir ömrün nasıl sağlanacağı sorusu üzerinde yoğunlaşmalıdır. 9

10 Yaşlılık ve Fiziksel Çevre Yaşlıların çoğunluğunun zamanlarını evde geçiriyor olmalarının tek sebebi evde oturmayı çok sevdikleri için değildir. Aksine fiziksel çevre yaşlıların önüne engel çıkarmakta, onları evde oturmaya zorunlu kılmaktadır. Yaşlılar çoğaldığı halde sokaktaki yaşlı sayısında bir artış olmamaktadır. Fiziksel çevre (sokak, kaldırım, bina, toplu taşıt, trafik) yaşlıların bedensel ve duyusal özellikleri dikkate alınarak tasarlanmalıdır. Şimdiye kadar dikkate alınmayan bu hedefe yönelen şehir planlamacılarına, inşaat mühendislerine, mimarlara ihtiyacımız vardır. 10