Türkiye de kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı eğitimi

Transkript

1 Türkiye de kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı eğitimi Dr.A.Esra KARAKOÇ S.B.Ankara EAH IV.Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kongresi, 48..0

2 Güncel durum.. Ruhsatlı BKM sayısı = 5 (Türk Kızılayı) Ruhsatlı süreli BKM sayısı = 65 (aynı zamanda TM ruhsatlı) Ruhsatlı TM sayısı = 838 Ruhsatlı KBM sayısı = 56 (Türk Kızılayı)

3 Kapsam.. Mezuniyet öncesi, mezuniyet sonrası ve sürekli eğitim Doktor, hemşire, teknisyen

4

5 tarih, 564 sayılı Kan ve Kan Ürünleri Kanunu Yönetmelik MADDE 7 () Bu Kanunda kurulması öngörülen transfüzyon merkezi, kan bağışı merkezi ve bölge kan merkezlerinin kurulması, cihaz, malzeme ve personel standartlarının belirlenmesi, birbirleriyle olan ilişkileri ile çalışma usûl ve esaslarının tespiti, uygulayacakları kalite güvence programlarına dair usûl ve esaslar, ruhsat alınması ile bedelleri ve iptaline ilişkin usûl ve esaslar, plazma ürünleri üretim tesisinin kurulma ve işletilme esasları ile sair hususlar, Kan ve Kan Ürünleri Kurulunun çalışma usûl ve esasları Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

6 tarihli kan ve kan ürünleri yönetmeliği Hizmet birimi sorumlusu Madde () a) Hizmet birimleri sorumluları; Türkiye de mesleğini icra etme yetkisine sahip uzman tıp doktoru veya Bakanlıkça verilen kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı kursu sertifikasına sahip veya kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı konusunda yüksek lisans yapmış tıp doktoru olmalıdır. b) BKM laboratuvar sorumlusu; kendi uzmanlık dalı müfredat programında laboratuvar eğitimi almış Türkiye de mesleğini icra etme yetkisine sahip uzman tıp doktoru olmalıdır. c) BKM birim sorumluları için ruhsatlandırılmış kan merkezlerinde en az 3 yıl çalışmış olmak şartı aranır. d) TM ve KBM ye atanan birim sorumluları (a) bendinde belirtilen şartları taşımamaları halinde atamalarını takip eden altı ay içinde Bakanlıkça verilen kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı sertifikası kursuna katılması ve sertifika alması zorunludur.

7 tarihli kan ve kan ürünleri yönetmeliği Hizmet birimi personeli Madde 3 () Hizmet birimi faaliyet alanı kapsamında konularında doğrudan görev alan yeterli sayıda uygun eğitim almış, deneyimli personel bulundurur. Her hizmet biriminde; a) nci maddede tanımlanmış niteliklere sahip sorumlu, b) Teknik, idari ve kalite konularından sorumlu personel, c) Hizmet biriminin kapasitesine göre yeterli sayıda teknik, idari ve kalite personeli bulunur. () Hizmet birimi personelinin görev ve sorumlulukları rehberde tanımlanır. Personel rehberde belirtilen niteliklere sahip olmalıdır. (3) Hizmet birimi personelinin eğitimi yönetim tarafından planlanır, eğitim programının içeriği belirlenir ve kayıtları tutulur. Personel yeterliliği, düzenli olarak değerlendirilir ve kayıtları tutulur.

8 Ulusal kan ve kan ürünleri rehberi 0 Hizmet birimi sorumlusu Hizmet birimi personeli Laboratuvar yöneticisi Doktor Kalite yönetimi sorumlusu Kalite kontrol teknikeri Laboratuvar teknikeri Biyomedikal teknikeri Bilgisayar teknikeri Teknisyen Flebotomist Kan bağışı kazanım personeli

9 Ulusal kan ve kan ürünleri rehberi 0 Hizmet birimi sorumlusunun nitelikleri BKM, TM, KBM Türkiye de mesleğini icra etme yetkisine ve Bakanlıkça verilen kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı sertifikasına sahip uzman tıp doktoru veya Bakanlıkça verilen kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı sertifikasına sahip veya kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı konusunda yüksek lisans yapmış tıp doktoru BKM için ayrıca ruhsatlandırılmış kan merkezlerinde en az 3 yıl çalışmış olması

10 Ulusal kan ve kan ürünleri rehberi 0 Hizmet birimi personelinin nitelikleri Kalite yönetimi sorumlusu Üniversitelerin sağlık hizmetleri meslek yüksekokullarının tıbbi laboratuvar teknikerliği bölümü, yüksek hemşirelik okulu Kalite kontrol teknikeri Üniversitelerin hemşirelik okulu, sağlık hizmetleri meslek yüksekokullarının tıbbi laboratuvar teknikerliği, sağlık memurluğu bölümü Laboratuvar teknikeri Üniversitelerin sağlık hizmetleri meslek yüksek okullarının tıbbi laboratuvar teknikerliği bölümü Biyomedikal teknikeri Üniversitelerin biyomedikal ile ilgili eğitim veren yüksek okulları Bilgisayar teknikeri En az iki yıllık meslek yüksek okulları (bilgisayar, elektrik, elektronik bölümleri) Teknisyen Elektrik, elektronik, inşaat, tesisat işleri ile ilgili yüksek okul veya meslek liseleri Flebotomist Hemşirelik okulları veya üniversitelerin sağlık hizmetleri meslek yüksekokullarının sağlık memurluğu bölümü veya tıbbi laboratuvar teknikerliği bölümü Kan bağışı kazanım personeli Üniversitelerin sağlıkla ilgili eğitim veren fakülteleri

11 Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı eğitiminin başarılı olması için temel gerekler Transfüzyon tıbbı uzmanlık eğitiminin tanımının yapılmış olması Yeterli sayı ve nitelikte transfüzyon tıbbı uzmanının bulunması Ulusal düzeyde, gönüllü, karşılıksız, düzenli kan bağışı organizasyonunun gerçekleşmiş olması Güvenli kan hedefi için faaliyet gösteren ulusal ve uluslar arası kuruluşlarla işbirliği Kan bankacılığı ve transfüzyon hizmetlerinin ulusal organizasyonunda kalite prensiplerinin yerleştirilmiş olması Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı alanında ulusal düzeyde hekim dışı sağlık personeli eğitim müfredatının oluşturulması

12 Transfüzyon tıbbı uzmanının tanımıprague 5.Ekim.99, 3.ISBT bölgesel kongresi the specialist in transfusion medicine is a medically qualified person, having a thorough knowledge and sound experience of clinical medicine and laboratory medicine, having achieved a specific training in general haematology, immunology and blood transfusion practice, who is capable to ensure a maximum of efficacy and safety for the donor and for the recipient for any procedure of blood transfusion, who is responsible for the planning and organisation of the collection, preparation, storage, distribution and optimal use of blood and blood products under a controlled scheme of quality assurance, who can assist and advice on any diagnostic and therapeutic problem of patients requiring transfusion, who is actively participating in research and development and who is able and willing to teach transfusion medicine further to doctors, medical students and any other collaborating professionals.

13 Güncel durum.. Uzmanlık eğitimi yok Yüksek lisans programları mevcut; müfredat standart değil

14 Mezuniyet öncesi transfüzyon tıbbı eğitimi Barselona, 993, 4.ISBT bölgesel kongresi Mezuniyet öncesi tıp eğitiminde transfüzyon tıbbı minimum ortak Avrupa müfredatı önerisi Altı yıllık toplam teorik ve pratik eğitim süresinin % lik kısmının, temel ve dahili bilimler içinde transfüzyon tıbbı ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandırılmasına ayrılması 5500 saatlik Avrupa müfredatının 0 saati %50 temel bilimler, ilk 3 yıl; %50 klinik (dahilicerrahi) bilimler, son 3 yıl Derslerin verilmesinde BKM, KBM, TM sorumluları ile işbirliği yapılması Klinik bilimlerdeki %50 lik kısmın %5 inin kan hizmet biriminde geçirilmesi

15 Mezuniyet öncesi transfüzyon tıbbı eğitimi. Ulusal kan merkezleri ve transfüzyon tıbbı kursu (III), 999 / II.Ulusal kan merkezleri ve transfüzyon tıbbı kongresi 007 karşılaştırma Değerlendirme yılı Fakülte Dönem (yıl) Ders Saat 999 Ankara 4,5,6 Pediatri, hem.,anest. 5+staj 007 Aynı 999 Akdeniz 3 Hematoloji Dahiliye Hacettepe 4 Hematoloji 007,3,4 İmmünoloji, hematoloji Karadeniz Teknik 4 Hematoloji 007 Aynı 999 Kocaeli 4 Hematoloji 007 3,4,5,6 Pediatri, dahiliye, hematoloji, genel cerrahi, mikrobiyoloji 5

16 Kemahlı S. Mezuniyet öncesi transfüzyon tıbbı eğitimi. Ulusal kan merkezleri ve transfüzyon tıbbı kursu (III), Antalya, 3 Ekim5 Kasım 999 Fakülte Dönem (yıl) Ders Saat Atatürk 4 Hematoloji Çukurova 3 Hematoloji Fırat 4 Hematoloji GATA 4 Hematoloji İÜ 4 Hematoloji Osmangazi 4 Hematoloji Selçuk 3 Genel cerrahi Trakya 4 Hematoloji

17 Berkem R. Transfüzyon tıbbında temel eğitim. II. Ulusal kan merkezleri ve transfüzyon tıbbı kongresi, Antalya, 59 Kasım 007 Fakülte Dönem (yılı) Ders Saat Ege,4,5 Pediatri, dahiliye, KHD, anestezi 9 saat,3 (her akademik yılda iki dönem) Kan merkezi Güvenli kan özel çalışma modülü 4 saat Uludağ 5 Kan merkezi Seçmeli staj 0 iş günü Enfeksiyon Hst Seçmeli stajı içinde iş günü Süleyman Demirel 4 Pediatri, dahiliye 4 saat Mersin 3 Tıbbi mikrobiyoloji 4 saat Marmara 4 Dahiliye saat Yeditepe 3 Dahiliye 3 saat Harran 3,4,5 Pediatri, dahiliye, hematoloji, genel cerrahi, mikrobiyoloji 5 saat

18 000 Mezuniyet öncesi Ders adı Dönemi Teorik saati Pratik Uzmanlık eğitimi KTÜ Kan grubu antijenleri, cross match testi vb. Kan transfüzyonu II III saat saat saat (kan grubu antijenleri) Resmi kan merkezi rotasyonu yapan uzmanlık alanı yok; mikrobiyoloji ay HU ABO ve diğer kan grupları Transfüzyon öncesi uygunluk testleri III IV saat saat Mikrobiyoloji rotasyonu Kan komponentleri ve kullanım endikasyonları Transfüzyon reaksiyonları

19 000 Mezuniyet öncesi Ders adı Dönemi Teorik saati Pratik Uzmanlık eğitimi Yeditepe Kan grupları III 4 saat saat Kan komponentleri IV Transfüzyon endikasyonları Transfüzyon reaksiyonları Uludağ Kan grupları Enfeksiyon hastalıkları seçmeli stajı içinde (.5 günlük program) II V saat 6 saat saat saat Her yıl Nisan ve Eylül aylarında iki kez 6 saat teorik, saat pratik, zorunlu eğitim

20 Mezuniyet öncesi Ders adı Dönemi Teorik saati Pratik Uzmanlık eğitimi Antalya Kan bankacılığı ve transfüzyon IV 4 saat Gazi ÜTF Kan grupları ve transfüzyon Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı seçmeli stajı II (solunum ve dolaşım sistemleri ders kurulu) III (hemapoetik sistem ders kurulu) saat saat saat gün pratiğin bir kısmı kan gruplaması saat Mikrobiyoloji Kan transfüzyonu IV (dahiliye ve pediatri) Ege Kan yoluyla bulaşan hastalıklar Donör kazanım kampanyaları II ve III (gönüllü özel çalışma modülü) IV V saat saat Mikrobiyoloji Dahiliye Hematoloji yan dal Transfüzyon tıbbı Transfüzyon reaksiyonları

21 Güncel durum.. Süre ve kapsam olarak standart değil Avrupa transfüzyon tıbbı (minimum) müfredat önerilerinin gerisinde

22 Sertifikalandırma ile ilgili mevzuat Kan merkezlerinde ve istasyonlarında görev yapan hekim dışı sağlık personelinin eğitimine ve sertifikalandırılmasına dair yönerge (9.0.00) Kan merkezlerinde ve istasyonlarında görev yapacak sağlık personelinin eğitimine ve sertifikalandırılmasına dair tebliğ ( ) Kan hizmet birimlerinde görev yapacak sağlık personelinin eğitimi ve sertifikalandırılmasına dair tebliğ (3..009)

23

24 Eğitimin tanımı Eğitimin kapsamı / eğitilenler Mevcut durum Sorumlular Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı alanında sertifikalı eğitim, yetkinliğin ölçülmesi ve sertifikalandırma Hizmet biriminde çalışan veya görevlendirilen uzman hekimlerin eğitimi Đlk kez 0 de yapıldı; 80 uzman eğitildi Sertifikalı eğitim yönetmeliğine göre yeniden düzenleniyor Sağlık Bakanlığı Üniversiteler Eğitim ve Araştırma Hastaneleri Bölge Kan Merkezleri Hizmet biriminde çalışan hekimlerin eğitimi Farklı programlarda toplam 3 pratisyen hekim sertifikalandırıldı Sertifikalı eğitim yönetmeliğine göre yeniden düzenleniyor Hizmet biriminde çalışan hekim dışı personelin eğitimi 99 den bu yana farklı programlar kapsamında 476 hekim dışı sağlık personeli sertifikalandırıldı Sertifikalı eğitim yönetmeliğine göre yeniden düzenleniyor

25 EK.BKM, TM ve KBM de görev yapan hekim dışı sağlık personelinin eğitimini verecek kan merkezlerinin değerlendirme formu Kan Merkezinin Adı: Personel Durumu: a)sorumlu Hekimin Uzmanlık Dalı... b)görevli Uzman Hekimlerin dalı ve Sayısı... c)görevli Pratisyen hekim Sayısı(sertifikalı sayısı)... d)görevli laboratuvar teknisyeni ve sayısı (sertifikalı sayısı)... e)görevli hemşire sayısı(sertifikalı sayısı)... 3Teknik Donanım 4Kullanılan Yöntemler 5Kan Ürün Đşlemleri 6Eğitimci ve Nitelikleri 7Son beş yıl içinde yayımlanan akademik çalışmalar

26 Ek. Sertifikalandırmaya esas eğitim programlarının süreleri Uzman hekim eğitim süreleri Pratisyen hekim Hekim dışı sağlık personeli Hekim dışı sağlık personeli Flebotomist Kan bağış merkezinde çalışacak olanlar için Bölge kan merkezi ve transfüzyon merkezinde çalışacak olanlar için Bölge kan merkezi ve transfüzyon merkezinde çalışacak olanlar için Kan bağış merkezinde çalışacak olanlar için Flebotomist (hemşire, sağlık memuru) ( Bir ) ay teorik ve pratik ( Bir ) ay teorik ve pratik 5 ( Beş ) ay teorik ve pratik ( Đki ) ay teorik ve pratik ( Bir ) ay teorik ve pratik

27 Ek 3. Hekim ve hekim dışı sağlık personeli görev ve sorumluluklarına esas teşkil eden teorik konularda uygulama saati Konusu Uzman hekim Kan bağış merkezinde çalışan hekim Bölge kan merkezi ve Transfüzyon merkezinde çalışan hekim Laboratuar personeli Flebo Kan Bankacılığı ve Transfüzyon tarihçesi ABO kan grup sistemi Rh kan grup sistemi Diğer kan grupları Donör seçimi ve donör kazanım programları I Donör seçimi ve donör kazanım programları II Flebotomi Kan komponentleri tanımlama / hazırlama Kan komponentleri saklanması / taşınması

28 Ek 3. Hekim ve hekim dışı sağlık personeli görev ve sorumluluklarına esas teşkil eden teorik konularda uygulama saati Konusu Uzman hekim Kan bağış merkezinde çalışan hekim Bölge kan merkezi ve Transfüzyon merkezinde çalışan hekim Lab personeli Flebo Transfüzyonla bulaşan enfeksiyon hastalıkları Mikrobiyolojik tarama yöntemleri I Mikrobiyolojik doğrulama testleri Yenidoğanda immunohematolojik testler Transfüzyon endikasyonları ve ürün seçimi Pediatride transfüzyon Transfuzyon reaksiyonları ve komplikasyonları Trombosit alloimmünizasyonu ve transfüzyonu Kan bankası denetlemesi denetlemeye hazırlık

29 Ek 4. Hekim ve hekim dışı sağlık personeli kan bankacılığı pratik ders programında yapılması gereken en az uygulama sayısı Konusu ABO kan grup sistemi / Rh kan grup sistemi Uzman hekim 50 Kan bağış merkezinde çalışan hekim 50 Bölge kan merkezi ve Transfüzyon merkezinde çalışan hekim 50 Lab personeli 50 Fleboto 50 Donör değerlendirme Kan bileşenleri hazırlama (Eritr., tromb., TDP.) Flebotomi Antikor tarama ve tanımlama, uygunluk testleri Mikrobiyolojik tarama doğrulama yöntemleri Bağışçı aferez uygulama Kan bankalarında kullanılan araç ve gereçlerşartname hazırlama * * Donör kazanım programları ** Kan Merkezlerinde SOP hazırlama *** *** ***

30 Ek 5. Bilgi ve beceri değerlendirme formu Kurs teorik notu Kurs pratik notu

31 Son eğitim dönemi 0 yılı. dönem TM de çalışan uzman hekim eğitimi: ay (.Şubat.0.Mart.0) BKM ve TM de çalışan pratisyen hekim eğitimi: 5 ay (.Şubat.0.Temmuz.0) KBM de çalışan pratisyen hekim eğitimi: ay (.Şubat.0.Mart.0) KBM de çalışan hekim dışı sağlık personeli: ay (.Şubat.0.Mart.0) Hekim dışı sağlık personeli: ay (.Şubat.0.Nisan.0)

32 Avrupa Konseyi, 967 Strasbourg Anlaşması, hemşirelik müfredatı TT temel teorik ve pratik eğitimi önerisi (Rossi, I.Ulusal kan merkezleri ve TT kongresi, 000).Yıl.Yıl 3.Yıl Toplam Tanım Saat Saat Saat Saat Transfüzyon tıbbı Temel teorik eğitim Pratik eğitim Toplam (%3) Genel hemşirelik eğitim müfredatı Teorik eğitim Pratik eğitim Toplam

33

34 .Ağustos.00 S.B.Sertifikalı eğitim yönetmeliği Başvuruların Bakanlık ilgili birimleri ve İl Sağlık Müdürlüklerine yapılması Sertifikalı eğitim alanı için sertifikalı eğitim bilim komisyonu kurulması, Sertifikalı eğitim ve eğitici eğitimlerinin nitelikleri, eğitim sonunda uygulanacak sınavların usul ve esasları, sertifikaların geçerlilik süresi ve yenilenmesi ile ilgili standartlar, eğitici ve eğitim sorumlularının niteliklerinin belirlenmesi Tebliğ ile eğitim merkezlerinin açılma ve çalışma usul ve esaslarının belirlenmesi

35 Güncel durum.. Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı sertifikası Kan bankacılığı ve transfüzyon tıbbı eğitici sertifikası Denetçi sertifikası

36 Eğitimin tanımı Eğitimin kapsamı / eğitilenler Mevcut durum Sorumlular Kanı kullananların eğitimi Klinisyenlerin eğitimi Hemşirelerin eğitimi Asistanların eğitimi SBTKMTDTKV eğitim seminerleri Hastanelerde transfüzyon komiteleri faaliyetleri kapsamında düzenlenen eğitimler Uzmanlık eğitiminde kan merkezi rotasyonu uygulamaları (zorunlu rotasyonlarda ve müfredatta yer almayan, kurumsal farklılık gösteren uygulamalar) Hastanelerde transfüzyon komiteleri faaliyetleri kapsamında düzenlenen eğitimler Sağlık Bakanlığı Üniversiteler Eğitim ve Araştırma Hastaneleri Transfüzyon Komiteleri

37 Eğitimin tanımı Eğitimin kapsamı / eğitilenler Mevcut durum Sorumlular Denetçilerin eğitimi Đl bazında denetim ekibinde yer alan il sağlık müdürlüğü personeli ve transfüzyon merkezi sorumluları Ankara ve Đstanbul illerinde birer kez yapılan denetçi eğitimleri ile 3 kişi eğitildi Sertifikalı eğitim yönetmeliğine göre yeniden düzenleniyor Sağlık Bakanlığı

38 Son söz.. Transfüzyon tıbbı nasıl öğrenilir? Öğrenmek için öğretmek yeterli midir? Pasif ders anlatımından aktif öğrenmeye geçiş nasıl sağlanır? Öğrenenin, transfüzyon tıbbı pratiği ile ilgili problemleri tespit etmesini, analiz etmesini ve çözümlenmesine katkı sağlamasını destekleyen bilgi, beceri, tutum ve değerlerle donatılması hedefine nasıl ulaşılır? TT uzmanı: transfüzyon gereken hastaların tanı ve tedavi sorunlarına katkı sağlayabilen; TT alanında AR GE ye katkı verebilen; TT yi tıp öğrencilerine, bu tedavi yöntemini kullanan tüm sağlıkçılara öğretmeyi isteyen ve gayret eden