şehri Paris in Ekonomi ve almaktadır. ile etnik ve dini

Transkript

1

2 Тurkic Week kly (16 22 Kasim) Turkic Weekly, Sizi Türk dünyasındaki son gelişmelerin nabzını tutmanıza yardımcı olacak haber kaynağıdır. Turkic Weekly Türk dili konuşan ülkelerde cereyan eden kilit önemee sahip siyasi, sosyal, ekonomik ve bilimsel olaylar hakkında güvenilir bilgi ve güncel analiz sunmaktadır. Bu haber bülteni Uluslararası Türk Akademisi tarafından hazırlanmıştır.

3 TERRORIST TERÖRIZM KENDI AMAÇLARINI ELDE ETMEKTEDIR Geçen hafta Fransa da feci olaylar yer almıştır. 13 Kasım tarihinde Avrupa nınn en büyük şehri Paris in birkaç yerinde terör saldırıları gerçekleştirilip,, en az 140 kişi hayatını kaybetti: bunların 100 den fazlası Paris in Bataklan tiyatrosunda rehine alınırken, 40 kişi daha başkentin diğer semtlerindeki saldırıların kurbanı oldular. Bu olay, Fransa tarihinde en büyük dehşetlii korkutma eylemi olmuştur. Türk dili konuşan ülkeler Paris deki terör saldırılarını kesin bir dille kınamışlardır. Az zaman evvell Fransa yı ziyaret eden Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Astana daki Fransa Büyükelçiliği ne gelerek Paris de ölenlerin aileleri ve yakınlarına başsağlığı dileğinde bulundu. Şunu da a kaydetmekk gerekiyor ki, Türk Konseyi ile Türk Akademisi Uluslararas sı teşkilatı da teröristlerin eylemlerini kınadılar. Ekonomi ve Barış Enstitüsü tarafından yakında yayınlanan Küresel terörizm endeksi 2015 raporunda terör etkinliğinin seviyesi bakımından dünya ülkeler listesi sunulmuştur. Rapora göre, terör tehdidi günümüzde dünya çapında en güncel konu olmaya devam etmektedir. Anılann listeye göre, terör saldırılarına en çok maruz kalan ülkeler arasında Irak, Afganistan, Nijerya, Pakistan ve Suriye yer almaktadır. Türk dili konuşan ülkeler genellikle terörr saldırılarına daha az maruz kalmaktadır. Örneğin, Kazakistan, Kırgızistan ve Azerbaycan adıgeçen listede diğer 80 ülkenin ü altındadır. Türkmenistan ile Özbekistan da ise terörist etkinlik düzeyi en aşağıda. Listede yer alıp istisna olan Türkiye, Ortadoğu nunn çatışma bölgelerine yakın olmasından dolayı daha çok zarar görmektedir. Şunu itiraf etmek zorundayız ki, yıkıcı güçler terör yoluyla kendi k amaçlarını yavaş yavaş elde etmektedirler. Dünya kamuoyu korkuya kapılmış, insanlar arasındaki anlaşmazlık, etnik ve dini hoşgörüsüzlük artmaktadır. Bu durumda bugün, hepimize ortak ve dehşet verici tehditle yüz yüze birleşip, verilen çabalarımızı koordine ederek, aşırıcılık, terörizme ve aynı zamanda geleneksel dinler ve onlara inananların karalanmasına karşı mücadele zamanı gelmiştir. 1

4 G20 NIN BÜYÜK MESELELERI Türkiye nin tatil şehri Antalya daa Kasım tarihleri arasında yapılan G20 zirvesinde büyük meseleler konuşuldu. Zirve ye dört gün kala, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın açıklaması üzerine, Antalya toplantısının gündemine Süriye konusu da eklendi. Bununla beraber Zirve konusuu değişmedii Kapsayıcı ve Sağlıklı Büyüme için Ortak Eylem Özellikle Türkiye de geçtiğimiz birr kaç ay içerisinde IŞİD in gerçekleştirdiği terör saldırılarından sonra Ankara Süriye meselesine daha çok önem vermeye başladı. Dünyayı şoke eden Paris terör saldırıları sonrasında bu sorunu göz ardı etme imkansızlaştı. G20 zirvesi zamanlaması açısından uygundu, çünkü Fransa da vuku bulmuş kanlı devletlerinin teröre karşı ortak mücadele etmesi gerektiğini tekrar kanıtlamış k oldu. olaylar dünya Böylece, G20 zirvesi Paris olayları sonrası kilit önemdeki ülkeleri liderlerini bir araya getiren ilk kapsamplı toplantı niteliğindeydi. Özellikle ABD ve Rusya Devlet Başkanlarının ayak üstü söhbeti gibi gerçekleştirilen çok-taraflı ve ikili görüşmeler, Fransa olayı sonrası s ülkelerin birbirinin nabzını yoklamaya ve ortak yaklaşım geliştrimeyi ne kadar çok arzuladığını gösterdi. Zirve sonrasıı gelişmeler, örneğin ABD ve Rusya nın birbiri ile Süriye operasyonları konusunda bilgi paylaşmaya başladığı ortaya çıktı. Bunun yanı sıra, Rusya ile Fransa Süriye deki askeri faaliyetlerini koordine etme konusunda anlaştı. Genel olarak, G20 ülkelerinin devlet başkanları tüm t çabaların birleştirilmesii ve tek koalisyonun kurulması için çağrıda bulundu. Buna rağmen, G20 zirvesi çerçevesinde yapılan BRİCS ülke liderlerinin görüşmesi dünya genelinde cereyan eden ekonomikk bölgeselleşme ile ilgili kilit süreçlere tekrar hatırlattı. Bazı BRİCS devletlerinin başkanları zirveye gelmeden önce Trans-Pasif fik Ortaklığına dair endişelerini dile getirdiler. Diğer heyecan verici konu, Çin para birimi Yuan ın Uluslararası Para Fonuu (IMF) rezerv sepetine girip girmemesi idi. IMF direktörü Christine Lagarde ın Antlayaa zirvesinde ifade ettiği gibi, İMF Yuan ın sepete dahil edilmesini tavsiye etmektedir. Bununla ilgili son karar 30 Kasım tarihinde t İMF Yönetim Kurulu nda alınabilir. Toplantı esnasında Christine Lagarde Rusyaa Devlet Başkanı Vladimir Putinn ile ikili görüşme yaptı. Ukrayna borcunun yeniden yapılandırılması konusununn da ele alınması ihtimaller arasındadır. Zirve sonuçlarına ilişkin demecinde, Putin Ukrayna nın 3 milyarlık borcunu 2016 yılından başlayarak üç yıl

5 içerisinde geri ödemesine razı olduklarını ifade etti. Bundan sonra gelen açıklamalara bakıldığında, IMF Rusya nın bu yaklaşımına sıcak bakmaktadır. Zirve katılımcıları iklim değişikliği konusunu da dikkatsiz bırakmadı. Taraflar kendi ülke tutumlarını meslektaşlarına iletmeye çalıştıkları gözlemlendi. Bu konu 30 Kasım da Paris te yapılması planlanan 21. BM İklim Konferansında tekrar gündeme gelecektir. Paris te yapılacak toplantıda katılımcı ülkeler ve uzmanlar sera gazı emisyonunu azaltmaya yönelik yeni küresel antlaşma imzalamaya niyetlidir. Şunu da kaydetmek lazım ki, Antalya da gerçekleşen G20 zirvesi, Türkiye deki erken Parlamento seçiminden sonra büyük çaptaki ilk uluslararası etkinlik niteliğindeydi. Zirve sırasında yabancı konuklarla buluşan Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, seçimde galip çıkan iktidar partisinin ortak kurucusu sıfatıyla hareket etmekteydi. Halktan alınan güven oyu sayesinde Türkiye hükümeti, Suriye dahil birçok mesele konusunda daha özgüvenli bir politika sürdürebilecektir. Türkiye, Batı ile münasebetlerini iyileştirmekle birlikte, Rusya ve Çin ile işbirliğine ilgi göstermeye devam etmektedir. V. Putin ile R.T. Erdoğan arasındaki görüşme sırasında Türk Akımı gaz borusunun inşaatı müzakere edildi. Bu işadamları görüşmeleri, Türkiye hükümetinin kurulmasındaki gecikmeden dolayı durdurulmuştu. Bu yılın 15 Aralık tarihinde Rusya-Türkiye komisyonu Sankt- Petersburg da tekrar toplanarak, Türk Akımı projesinin gerçekleşmesini detaylı biçimde tartışacaktır. Zirvede Türkiye ve Çin heyetlerinin görüşmeleri sırasında İpek Yolu Ekonomik Kuşağı, 21. Yüzyıl Deniz Yolu ile Enerji Koridoru inisyatiflerini birleştirme konusunda mutabakat zaptı ve yüksek hızlı Edirne-Kars demiryolunu inşaat konusunda işbirliği anlaşması başta olmak üzere iki ülke arasında birçok anlaşma imzalandı. Bu sırada Türkiye nin, Çin menşeili uzak menzilli balistik sistemlerini satın almaktan vazgeçtiği de belli oldu. Şunu da hatırlatmak isteriz ki, G20 deki sıradaki başkanlığını 1 Aralık 2015 tarihinden itibaren Çin devralacaktır. Bir sonraki zirveyi de Çin 4-5 Eylül 2016 tarihinde Hanjou şehrinde düzenlemeyi planlamaktadır. Buluşma konusu Yenilikçi, dinamik, bağlayıcı ve hoşgörülü bir dünya ekonomisini kurma olarak belirlenmiştir. 3

6 ENERJI MESELESI BÖLGELERI YAKINLATIRMAKTADIR Orta Asya bölgesi kendine ABD, Japonya, Çin, Hindistan, Güneyy Kore gibi büyük iktisadi güçlerin dikkatini çekmekle birlikte, Güney Asya daki komşuları için de epey çekici durumdadır. Nitekim, geçen haftada (17-18 Kasım) Pakistan Başbakanı Nevaz Şerif Özbekistan ı, Afganistan Cumhurbaşkanı Gani Ahmedzay ise Kazakistan ı ziyaret etti. Anılan iki ziyaretin birbiriyle koordine olduğu ihtimali çok düşüktür. Pakistan ile Afganistan ın münasebetlerinde yine soğuma eğilimi görülmekte, İslamabad ınn yardımcıı olduğu Afganistan içi düzenleme süreci ise, yeni bir ivmeye muhtaç durumdadır. Bölgenin geleceğine bakışş açıları farklı olduğu halde, Orta Asya ya yönelik iki ülke liderlerinin fikirlerinin aynı doğrultuda olduğunu söyleyebiliriz. Kabil gibi, elektrik enerjisi, gaz ve yakıt malzemesine büyük ihtiyacı olan İslamabad da, Özbekistan ın katılmadığı iki projeye TAPİ gaz boru hattı ile CASA-1000 elektrik hattının inşaatına destek vermektedir. Şanghai İşbirliği Örgütüne üyelikk başvurusunun ŞİÖ başkanlığınb nı Özbekistan ın yapacağı dönemde (yani, bu yıl ve önümüzdeki yılda) değerlendirilecek olann Pakistan, Taşkent inn fikrine kulak vermemesi mümkün değildir. Bu bağlamdaa bu yılın 9-10 Eylül tarihlerinde gerçekleştirilen en son ŞİÖ zirvesini anmakta fayda var. Adıgeçen zirvede Özbek tarafı, nükleer silahlar sahibi iki ülke (Hindistan ile Pakistan) ŞİÖ ye girecek olursa, teşkilat içindeki güçler dengesinin dramatik biçimde değişebileced eği konusunu gündeme getirmiştir. Afganistan ise, iç problemlerine odaklaşmadan, tüm dünyaya açılmayı hedeflemektedir. İkii bölgedeki istikrarın sağlanması için Afganistan da etkin bir hükümetin h olması ve iyi komşuluk münasebetlerin ne kadar önemli olduğunun farkında olan Orta Asya ülkeleri i bu zor zamanda Kabil i desteklemeyee çalışmaktadırlar. 4

7 HAZAR DA ILERLEME VAR Kasım tarihlerinde İran İslam İ Cumhuriyeti nin Amirabad liman şehrinde Hazar denizi devletlerinin deniz limanları idarelerinin 5 taraflı 7. toplantısı gerçekleştirildi. Toplantıyaa Rusya, İran, Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan temsilcileri katıldı. Hazar denizine kıyıdaşş devletlerin deniz limanları idarecilerininn bu tür toplantıları, 2008 yılında Astrahan da varılan anlaşmaya istinaden her yıl Hazar denizi limanlarınınl n birinde yapılmaktad dır. Buluşmalardaa taraflar limanların çalışmaları ile ilgili konuları görüşmekte, ticaretin optimizasyonu, ekolojik güvenlik ve emniyetle ilgili tedbirler değerlendirilmektedir. Toplantıda Hazar da deniz yoluyla yapılan taşımacılık hacminin büyütülmesi ve işbirliğini genişletme meseleleri müzakere edildi. Hazar denizi havzasında Liman devleti tarafından denetim ve teftiş hakkında mutabakat zaptı ve Liman denetimini gerçekleştirme alanında Hazar bölgesi devletleri müfettişleri arasında tecrübe paylaşımı konuları incelendi. 19 Kasım tarihinde Kazakistan Dışişleri Bakanı Erlan İdrisov Hazar denizinin hukuki statüsünün düzenlenmesi için kurulan Özell çalışma grubunun Astana da gerçekleştirilen 42. oturumunda konuşma yaptı. E. İdrisov unn belirttiği gibi, önümüzdeki yıl Kazakistan tarafı, V. Hazar zirvesinin ev sahibi olarak, Hazar bölgesi devletlerinin Dışişleri bakanları toplantısını düzenlemesi planlanmaktadır. Sözkonusu toplantıda Hazar ın hukuki statüsü anlaşması hakkındaki metnin üzerindee son değerlendirmeleri yapılacak ve, böylece, zirveye hazırlık seviyesii belirlenecektir. Daha önce, Astrahan buluşmasınınn sonuçlarında Hazar gündeminin şu ana kadar çözülemeyen çoğu meselelerin hızlı biçimde çözülmesi için iyi bir temel atılmıştı. Zirve sonucunda Hazar bölgesi ülkeleri devlet başkanlarının nihai bildirisi, tarafların Hazar daki etkinliğininn temel prensiplerini pekiştirdi. Şöyle ki, Hazar beşliği devlet başkanları, Hazar denizinin hukuki statüsünün temel unsurlarından biri olan deniz havzasını sınırlandırma ve Hazar da 15 deniz mili genişliğinde g e kıta sahanlığı bölgesi ile 10 deniz mili genişliğinde balık avlama bölgesini belirleme konusunda ortak bir karara varabildiler. 5

8 TÜRKMENISTAN ÇEITLENDIRMEYI ARTTIRIYO OR 18 Kasım tarihinde Aşgabat ta Türkmenistan Devlet Başkanıı Gurbangulı Berdimuhammedov Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) nin başkanı Rovnaqq Abdullayev i kabul etti. Buluşma sırasında ekonomi alanında işbirliği meseleleri, enerji alanıı dahil olmak üzere ortak projelerin gerçekleşme perspektifleri tartışıldı. Türkmenistan ın Petrol ve Gazı Uluslararası Sergi ve Konferansına katılan SOCAR başkanı Rovnaq Abdullayev, Aşgabat ile yeni i enerji güzergahlarını şekillendirme konusunda işbirliğini genişletmeye ilgisini teyit etti. Türkmenistann yönetimii de enerji hatlarını çeşitlendirmeyi ve Türkmen gazını ithal edenler listesini genişletmeye niyetli olduğunu göstermektedir. Türkmenistan ın TAPİ T uluslararası gaz boru hattının kendi kısmının inşaatınaa başladığını ayrıca belirtmemiz lazım. Resmi beyanlardan gözüküyor ki, Azerbaycan ile Türkmenistan ihracat hatlarını çeşitlendirme konusunda çabalarını birleştirmeyee hazırdır. Türkmen diplomatlar rının aktif hareketleri,, Trans Hazar boru hattı projesi tekrarr güncel duruma geldiğini göstermektedir. Bilindiği gibi, Azerbaycan tarafı anılan projenin hayata geçirilmesi için kendi toprağını, tranzit imkanlarını ile altyapısını kullandırmaya hazır olduğu birçok kere teyit etmişti. Fakat, Trans Hazar boru hattı ile ilgili eski problemli meseleler, halaa çözülmemiştir. Hazar havzasındaki diğer ülkelerle mutabakatsız yapılan herhangi bir eylem sorun çıkarabilmektedir. Hazar denizinin hukuki statüsüü meselesi ise i hala çözüme kavuşulmaktan uzak. u 6

9 Founded in 2010 by the state leaders of Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan and Turkey, the Turkic Academy International Organization n conducts and coordinates profound research on the Turkic world, its culture and history from ancient times to the present day. Turkic Academy fosters mutual scientific cooperation among researchh and education centerss around thee world Tauelsizdik Street, Palace of Peace and Reconciliation Astana, /International-Turkic-Academy //