Bartın-Sinop İlleri Arası (Türkiye nin Kuzeyi) Alandaki Kestane (Castanea sativa Mill.) Ormanlarının Dağılışı

Transkript

1 TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu International Geography Symposium Ekim 2016 /13-14 October 2016, Ankara Bartın-Sinop İlleri Arası (Türkiye nin Kuzeyi) Alandaki Kestane (Castanea sativa Mill.) Ormanlarının Dağılışı Distribution of chestnut (Castanea sativa Mill.) forests between Bartin and Sinop provinces (North of Turkey) Celalettin Duran 1* 1 Kastamonu Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Kastamonu Öz: Bartın-Sinop illeri arası (Türkiye nin kuzeyi) alan, kestane (Castanea sativa Mill.) ormanlarının önemli yayılış alanları arasındadır. İnceleme alanın Karadeniz kıyısına yakın yörelerinde (dört farklı yörede), saf ve karışık yapıdaki kestane orman toplulukları görülür. Kestane bitkisinin karışık ormanlarında, geniş yapraklı bitki türlerinden kayın, gürgen ve meşe karışıma en fazla katılır. Bu türler, genellikle egemen türlerdir. İbreli türler ile çok az karışım yapar. Bu karışımda, karaçam ve sarıçam dikkat çeker. Kestane ağacının katıldığı bitki toplumları, topografyadaki farklılıktan etkilenir. Saf ve karışık kestane orman alanları; yaygın olarak m arası yükseltide, Kuzey bakıda ve %30 dan daha fazla olan eğimli yamaç arazide bulunur. Buna karşın 1000 m den daha yüksek arazide, Güney bakıda ve %12 nin altındaki hafif/orta eğimde (taban arazide) çok daha az oranlarda bulunur. Verimsiz (bozuk) karakterdeki kestane ormanları ise; genellikle deniz kıyısına daha yakın, 250 m den alçak yükseltilerde belirgindir. İbreli tür ağaçlarla oluşturduğu toplulukları, %20-30 arası eğimli yamaç arazilerde daha fazla yayılışa sahiptir. Kestane ormanlarının bu dağılışı, denizel/nemli iklime yakın ekolojik koşulları aradığını yansıtmaktadır. Anahtar Kelimeler: Kestane ormanları, Fizyografi, Dağılım, Ekoloji, Türkiye nin Kuzeyi Abstract: Chestnut (Castanea sativa Mill.) forests between Bartin and Sinop provinces (North of Turkey) are one of the major distribution areas. The stand structure of chestnut forests in the study area is pure and mixed form in the different four locations near the Black Sea shoreline. In this locations, it establishes mixed forests with broad-leaved plant species such as beech (Fagus orientalis) hornbeam (Carpinus spp.) and oak (Quercus spp.). There are also mixed forests with Black pine (Pinus nigra) and Scotch pine (Pinus sylvestris) from coniferous species. The plant communities of chestnut are affected by differences in topography. Pure and mixed chestnut forest areas is common in altitude between m, located on the north-facing slopes and in more than 30% slope. However, it spreads at a lower rate in higher areas than 1000 m, in the south-facing slopes, in lower areas than 12% slope and in the inland areas (faraway from coastline). The unproductive chestnut forests are usually located in the lower altitude than 250 m and close to coastline. Its mixed forests with coniferous tree species are widespread in the land slopes between 20-30%. Distribution of chestnut forests in this eco-region reflects the marine/humid climate conditions. Keywords: Chestnut forests, Physiography, Distribution, Ecology, North of Turkey 1. Giriş Kestane bitkisi, kayıngiller (Fagaceae) familyasındandır. İlk defa 1768 yılında Miller tarafından Castanea sativa Mil. olarak isimlendirilmiştir (Davis,1982). Anadolu kestanesi olarak da bilinir. Bu bitki, geniş-yuvarlak taç yapısına sahiptir. Ortalama 30 m ye kadar boylanabilen, 2 m ye kadar çap yapabilen, geniş ve görkemli bir ağaçtır. Yaklaşık yıl arası değişen bir yaşam süresi vardır (Yaltırık, 1993; Fernández- López, and Alía, 2003; URL1). Ağacın tomurcukları, uzun ve yeşilimsi renktedir. Yaprakları cm uzunluğunda, kenarları sivri dişli, sert yapılı, üst yüzü koyu, alt yüzü ise soluk yeşil renktedir. Çiçeklenme, bitkinin yapraklanmasının hemen akabinde, ilkbahar sonuna doğru olur. Yaprak ve kabukta tanen bulunur (URL1). Çiçeklenme dönemi, bal üretimine katkı sağlar. İnceleme alanı, kestane bal üretiminin önemli merkezlerinden biridir. * İletişim yazarı: Celalettin Duran, e-posta: cduran@kastamonu.edu.tr 70

2 Meyveleri; küçük, orta ve iri boyutlu, genişçe oval şekilli, meyve eti krem rengindedir. Tarımsal amaçlı plantasyon alanlarında, meyve üretimi yapılır. Aşı ile kültüre alınan türleri, 5 yıldan sonra meyve vermeye başlar. En yüksek verimine 60. yılında ulaşır. Hasadı, Eylül ortalarındadır (Subaşı, 2004). Büyük ölçüde kurumalara neden olan mürekkep hastalığı ve dal kanseri tehdidi altındadır (URL1). Kestane bitkisi, kışın düşük sıcaklıklara (-30ºC kadar) dayanabilmektedir. Ancak aşırı soğuklara, ilkbaharın geç ve sonbaharın erken donlarına karşı hassastır. Yaz kuraklığından etkilenir. Yıllık yağış toplamı 1000 mm civarındaki nemli iklim koşullarının egemen olduğu ve vejetasyon periyodunun en az altı ay (ortalama aylık sıcaklığın 10ºC nın üzeri) sürdüğü alanları tercih eder. Bazı toprak özellikleri ve yaz aylarındaki evapotranspirasyon da önemli sınırlayıcı faktörlerdir (Gallardo-Lancho, 2001; Fernández-López ve Alía, 2003; URL1). Kestane ormanları genellikle marn, kumtaşı ve şist; nadiren de andezit anakayalar üzerinde gelişen asidik nitelikli kalkersiz kahverengi veya kahverengi orman toprakları üzerinde yayılış gösterir. Kapıdağ Yarımadası nda ise yoğun olarak granit ve granodiyorit anakayaları üzerinde bulunur. İncelenen toprakların tekstür yapıları genellikle kumlu balçık ve balçık şeklindedir. Kayaca karşı net bir seçicilikten söz edilmese de daha çok yüksek su tutma gücüne sahip kayaları tercih ettikleri söylenebilir (Gemici ve Seçmen, 1990). Kestane kazık köklü bir bitki olduğundan yetiştiği topraklar, gevşek yapılı ve derindir (Duyar, 1998; URL1). İspanya daki yayılış alanlarındaki bazı toprak özelliklerine göre; su tutma kapasitesi, permeabilitesi (su geçirgenliği) ve organik madde miktarı yüksek, ph sı ise düşük (5-6 civarında, asit) balçık karakterli toprakları tercih ettiği bildirilmiştir (Gallardo-Lancho, 2001). Kestane su isteği yüksek olan, ılıman iklim bölgelerinde yetişen ağaç türlerinden biri olması nedeniyle, doğal yetişme ortamında yer aldığı yükselti basamağı m ler arasıdır (Yılmaz, 2011). Taban suyunun etkili olduğu taban arazilerde ve soğuk havanın biriktiği (don çukuru) yer şekillerinde yaşamı sınırlanır. 2. Materyal ve metot İnceleme alanı; Bartın-Sinop illeri arasındaki Kestane ormanlarının yayılış alanlarıdır. Kastamonu ilinin kıyı ilçelerini içine alan (Türkiye nin kuzeyi) lokasyonu kapsar. Batıdan-doğuya doğru (Karadeniz e kıyısı olan), Kurucaşile, Cide, Doğanyurt, İnebolu, Abana (Bozkurt), Çatalzeytin, Ayancık, Erfelek ilçe yerleşimlerini içine alır. İnceleme alanının coğrafi koordinatları, 41º45ʹ00ʺ-42º01ʹ15ʺ Kuzey enlemleri ile 32º37ʹ30ʺ-35º00ʹ00ʺ Doğu boylamları arasındadır (Şekil 1). Kestane ormanlarının dağılışı, 1/25000 ölçekli sayısal meşcere tipleri haritasından elde edilmiştir (OGM, 2016). Bu haritanın öznitelik tablosundaki Mes_Tip sütunundan kestane ağacının oluşturduğu meşcerelerin niteliğine (saf-karışık) göre, orman toplumları sınıflandırılmıştır. Çalışma alanının fizyografik özelliklerinin belirlenebilmesi için, 10 m çözünürlüklü ve 1/25000 ölçekli topografya haritalarından elde edilen Sayısal Yükseklik Modeli (DEM) kullanılmıştır. 71

3 Şekil 1. İnceleme alanının lokasyon haritası Eğim grupları (% 0 12, 12 20, arası ve %30 un üzeri olarak) 4 sınıf, yükseltiler 250 m lik kademelere göre (0 250, , , ve >1000 m den yüksek) 5 sınıf, bakı grupları ana yönlere göre (Kuzey, Güney, Doğu, Batı) 4 sınıf olarak belirlenmiştir. Bu verilerin analizinde CBS yazılımlarından yararlanılmıştır. Saf ve karışık kestane ormanlarının fizyografik özelliklere göre dağılımı, haritalar ve grafiklerle açıklanmıştır. 3. Bulgular ve yorumlar 3.1. Kestane (Castanea sativa Mill.) bitkisinin Dünya daki dağılışı Kestane bitkisi, Avrasya nın ılıman kuşağında Castanopsis (Doğu Asya ve Kalifornia) ile Eucatanea (Avrasya nın ılıman bölgeleri ve Kuzey Amerika) adında iki seksiyona bağlı yaklaşık 50 türe sahiptir. Tersiyer in Eosen devrinden beri bilinmektedir. Kültür bitkisi olarak kullanıldığından dünyanın değişik yerlerine insan eliyle taşınmış ve çok sayıda varyetesi oluşmuştur. Akdeniz havzasının yerli bir türü olan kestanenin menşei, M.Ö. 5. yy da Anadolu dan Yunanistan a ve buradan da Güney İtalya ve İspanya ya götürülmüştür. Roma dönemi boyunca tarımsal kültürü yapılarak Avrupa ya yayılmıştır (Kayacık, 1967; Mayer ve Aksoy, 1998; Tosun vd., 1999; Kostantinidis vd. 2007). Diğer taraftan Güney Avrupa, Kuzey Afrika, Güney-Batı ve Doğu Asya ve Kuzey-Doğu Amerika da dağılış ve yayılış gösteren kadar türü bulunmaktadır (Yaltırık, 1993; URL 1). Kestane meyve üretiminde Çin, en büyük üreticidir. FAO (2012) kaynaklarına göre; 2011 yılında dünyada yaklaşık 2 milyon ton kestane meyvesi üretilmiştir. Bunun 1,7 milyon tonu (%84 ü) Çin de gerçekleşmiştir. Türkiye, dünyada ikinci sırada yer almakta ve dünya kestane üretiminin yaklaşık %3 nü (60 bin ton) karşılamaktadır (URL1) Kestane (Castanea sativa Mill.) bitkisinin Türkiye deki dağılışı Akdeniz Havzası içinde yer alan ülkelerde doğal olarak yetişen kestane türü, Castanea sativa Mill. dir (Subaşı, 2004). Türkiye de Marmara Bölgesi (özellikle Kapıdağ Yarımadası) ve Karadeniz kıyısı boyunca uzanır. Ege ve Akdeniz bölgelerinde, yerel olarak bulunur ve kültürü yapılır. Güney Anadolu daki en uç yayılışı, Manavgat ın kuzeyindeki Antik Zerk Harabeleri ile Alanya nın Türbelinaz köyü civarıdır (Acatay 1960; Saatçioğlu, 1969; Yaltırık, 1993). 72

4 Karadeniz bölgesinde sahilden başlayarak 1200 m ye, Ege bölgesinde (Kütahya-Simav) yer yer 1800 m lere kadar çıkmaktadır. Marmara çevresinin Anadolu bölümünde m ye çıkan makilerden sonra, m ye kadar yükselen geniş yapraklı ağaçlarla karışım yapar. Doğudan-batıya doğru gidildikçe daha çok küçük gruplar halinde rastlanır. Sinop, Kastamonu, Bartın, Zonguldak, Karadeniz Ereğli, Akçakoca, Karasu dolaylarında ise genişçe bir yayılış alanı bulmaktadır. Ayrıca Balıkesir ve Edremit civarında oldukça geniş bozuk (verimsiz) karakterde toplulukları bulunur (URL1). Meyve bakımından en önemli kestaneliklerin Bursa çevresinde olduğu bilinir (Seçkin, 1981). Davis (1982) e göre; Ganos dağı (Tekirdağ), Erdek, Eğridere (Balıkesir), Gemlik ten Armutlu ya kadar (Bursa), Düzce-Akçakoca (Bolu), Ayancık Cevizlikköyü yakınları (Sinop), Ulubey yöresi (Ordu), Maçka dan Meryemana ormanına ve Han ırmağı çevresinde (Trabzon), Murgul üstü (Çoruh), Yamanlar dağı, Karagöl (İzmir), Simav (Kütahya), Tatvan ve Gayda yakınları (Van), Honaz dağı ve Beşalan (Denizli) yakınlarında da yayılışı saptanmıştır. Atalay (1994), Trabzon un güneyinde, Adapazarı, Hendek, Düzce ovalarının kuzeyindeki alçak platolar, Kocaeli yarımadasının kuzey kesiminde, Gökdere vadisi ile Sakarya nehri arasında, Belgrat ormanında, Samanlı dağlarında, Uludağ ve Domaniç dağlarının kuzeye bakan yamaçlarında kestanenin yayılış gösterdiğini tespit etmiştir. Türkiye de OGM nin planlarına göre; yaklaşık ha saf normal koru, ha saf verimsiz (bozuk), ha verimli karışık, ha verimsiz karışık ve toplam ha alanda yayılış göstermektedir (URL1) Kestane (Castanea sativa Mill.) ormanlarının inceleme alanındaki dağılışı Bartın-Sinop illeri arasında (Kastamonu ilinin kıyı ilçelerinde) kestane orman alanları, kıyıya yakın bölümlerde yaygın olarak bulunur. Karadeniz in denizel karakteri ile güney yöndeki engebeli topografyanın eğimli yamaçlarına yayılmıştır. Ancak yayılış alanlarında bir bütünlük yoktur. İnceleme alanındaki toplulukları, birbirinden ayrı dört farklı yöredeki dağılımı ile dikkat çeker (Şekil 2). Bu dağılımda, Karadeniz üzerinden gelen nemli hava kütlelerinin topografyadaki hareket yönünü de yansıttığı söylenebilir. İnceleme alanındaki saf ve karışık kestane ormanlarının yapısı incelendiğinde; yaklaşık yarıya yakınını (%47 si) kayın, gürgen, meşe gibi geniş yapraklı türlere karışım yaparak katılan kestane (DYtKs) ormanları oluşturur. Kestane ağacının hâkim olduğu diğer geniş yapraklı türler ile karışık ormanları (KsDYt), 2. en geniş alanda (%32) yayılır. Saf kestane ağacından oluşan ormanlar (Ks: %11) ise, 3. sıradadır. Daha sonra sırasıyla, verimsiz (bozuk) karakterli kestane ağacının hâkim olduğu geniş yapraklı türlerden oluşan ormanlar (BKsDy: %6), ibreli türler ile oluşturduğu karışık ormanlar (KsDIt ve DItKs %2) ve verimsiz (bozuk) geniş yapraklı türler ile karışım yaptığı ormanlar (BDYtKs %0,4) şeklinde sıralanır (Şekil 3;4;5). Verimsiz ve tahrip görmüş kestane toplulukları, Cide-Doğanyurt ilçeleri arasındaki alanda yaygındır. İbreli türlerden kızılçam ile kıyıya yakın kesimlerde; karaçam, sarıçam, göknar ile yüksek arazide karışım yaptığı küçük toplulukları görülür. Kastamonu ili Bozkurt ilçesi Göynük şefliği sınırlarında, 242,6 ha ve 615 m yükseltide 1 adet gen koruma ormanı da bulunur (URL1). Şekil 2. İnceleme alanındaki kestane ormanlarının yöresel dağılımı Kaynak: OGM,

5 Şekil 3. İnceleme alanındaki saf ve karışık kestane ormanlarının mekânsal dağılımı DYt Ks 47% Ks DYt 32% Ks 11% BKs Dy 6% BDYt Ks 0,4% Ks DIt 2% DIt Ks 2% Şekil 4. İnceleme alanındaki saf ve karışık kestane ormanlarının oransal dağılımı Şekil 5. İnceleme alanının dört farklı yöresindeki kesitlere göre, ağaç türlerinin dağılımı Saf, karışık ve verimsiz kestane ormanlarının yükselti kademelerine dağılışı Bartın-Sinop illeri arasındaki kestane orman alanları, daha çok m arasındaki yükselti kademesine bulunur. Meşcere yapısına göre; ibreli türlerin hâkim olduğu karışık orman alanları ile verimsiz nitelikteki karışık orman alanları, arasındaki ilk yükselti kademesinde daha geniş alanda görünür. Belirlenen yükselti kademelerinden m arası, tüm kestane ormanlarının yaklaşık %11 lik oranına ulaşır. Bu yükselti kademesinden sonra kestane orman alanlarında belirgin bir azalma görülür. İnceleme alanının en yüksek arazilerini içine alan yükselti kademesinde (1000 m den yüksek ve kıyıdan uzak alanlarda) en az yayılışa sahiptir (Çizelge 1; Şekil 6;7). Ks: Saf kestane ormanları, KsDYt: Kestane ağacının hâkim olduğu geniş yapraklı türlerle karışık ormanları, DYtKs: Kayın, gürgen gibi geniş yapraklı türlere karışım yaparak katılan kestane ormanları, KsDIt: Kestane ağacının hâkim olduğu ibreli karışık ormanları, DItKs: İbreli türlerin hâkim olduğu karışık ormanları, BKsDy: Verimsiz (bozuk) karakterli kestane ağacının hâkim olduğu geniş yapraklı türlerden oluşan ormanlar, BDYtKs: Verimsiz (bozuk) geniş yapraklı türlere karışım yaparak katılan kestane ormanları. 74

6 Çizelge 1. Saf, karışık ve verimsiz karakterdeki kestane ormanlarının yükselti kademelerine göre alansal dağılımı Yükseltiler (m) Saf Ks Ks ve DYt DYt ve Ks Ks ve DIt DIt ve Ks BKs ve Dy BDYt ve Ks Toplam 0-250m > Toplam Şekil 6. İnceleme alanındaki kestane ormanlarının yükselti kademelerine göre mekânsal dağılımı % Saf Ks % % >1000 1% % % % % >1000 1% Ks ve DYt % % % % >1000 1% Ks ve DIt % Şekil 7. Saf ve karışık kestane ormanlarının yükselti kademelerine göre oransal dağılımı % % % >1000 0% BKs ve DYt Saf, karışık ve verimsiz kestane ormanlarının ana yönlere göre dağılışı Kestane orman alanlarının dört farklı yöne göre dağılımına bakıldığında; Kuzey bakılı arazilerin yaklaşık yarısını tercih ettiği görülür. Özellikle saf ve verimli karışık kestane ormanları, büyük oranda Kuzey bakılı araziye yayılmıştır. Verimsiz ve geniş yapraklı türlerin hâkim olduğu ormanlar ise, doğu bakılı arazilerde, daha yaygındır. Güney bakılı yamaçların kurak yetişme ortamları ve tahribattan dolayı, verimsiz toplulukları dikkat çeker. Kuzey ve Doğu bakılı yamaç arazilerde yaygın kestane topluluklarının bulunması, yüksek yağışı ve nemli toprak şartlarını işaret etmektedir (Çizelge 2; Şekil 8,9). Çizelge 2. Saf, karışık ve verimsiz karakterdeki kestane ormanlarının ana yönlere göre alansal dağılımı Yönler Saf Ks Ks ve DYt DYt ve Ks Ks ve DIt DIt ve Ks BKs ve Dy BDYt ve Ks Toplam Kuzey Doğu Güney Batı Toplam

7 Şekil 8. İnceleme alanındaki kestane ormanlarının ana yönlere göre mekânsal dağılımı Saf Ks Kuzey 56% Batı 18% Doğu 22% Güney 4% Batı 23% Kuzey 46% Güney 7% Doğu 24% Batı 21% Kuze y 52% Güney 7% Doğu 20% Batı 22% Ks DYt Ks DIt BKs DYt Şekil 9. Saf ve karışık kestane ormanlarının ana yönlere göre oransal dağılımı Kuzey 37% Güney 13% Doğu 28% Saf, karışık ve verimsiz kestane ormanlarının eğim guruplarına dağılışı Kestane ormanları, kıyıya yakın düz alanlar ile yüksek plato sahaları üzerinde verimsiz nitelikte ve çok küçük gruplar halinde bulunur. Eğim değerlerinin düşük olduğu sahalar, genellikle kestane topluluklarının yayılış alanı dışında kalır. Saf ve karışık kestane ormanları, eğim değeri yüksek olan arazilerde daha geniş alanlarda yayılır. Kestane orman alanlarının eğim gruplarına göre dağılımı incelendiğinde (Çizelge 3; Şekil 10, 11); %30 dan daha yüksek eğimli arazilerde en geniş (tüm kestane ormanlarının 3/4 ü) yayılış alanına sahipken, %12 den az eğimli arazilerde en az yayılış oranında (%3) görünür. Saf ve karışık ormanların ayrı ayrı eğim guruplarına göre dağılımı da yine benzer oranlardadır. İnceleme alanında da engebeli topografya şartları nedeniyle eğim değerleri yüksektir. Çizelge 3. Saf, karışık ve verimsiz karakterdeki Kestane ormanlarının eğim gruplarına göre alansal dağılışı Eğimler (%) Saf Ks Ks ve DYt DYt ve Ks Ks ve DIt DIt ve Ks BKs ve Dy BDYt ve Ks Toplam % > Toplam Şekil 10. İnceleme alanındaki Kestane ormanlarının eğim gruplarına dağılışı 76

8 >30 71% >30 76% >30 80% >30 74% % % % % % % % % Saf Ks 0% % Ks DYt % Ks DIt % BKs DYt <12 3% Şekil 11. İnceleme alanındaki kestane ormanlarının yükselti kademelerine göre dağılımı 4. Sonuç Bartın-Sinop illeri arasındaki (Türkiye nin kuzeyi) Karadeniz kıyısına yakın araziler, kestane bitkisinin önemli doğal yayılış alanı içindedir. Bu alandaki kestane ormanlarının dağılım özellikleri, bu çalışma kapsamında incelenmiştir. İnceleme alanındaki kestane bitkisi, dört farklı yörede orman toplumu oluşturmuştur. Bu yörelerin bazı fizyografik özellikleri, belirgin olarak ön plana çıkar. Denize yakın, Kuzey bakılı, dik ve sarp yamaç arazilerin orta yükselti kuşakları, dikkat çeken yayılış alanlarıdır. Düze yakın taban arazilerde, taban suyuna karşı hassasiyeti nedeniyle, nadiren ve verimsiz karakterli saf/karışık toplulukları görülür. Ayrıca, yayılış alanlarında büyük oranda (%82) kayın, meşe, gürgen gibi geniş yapraklı türlerle karışık ormanlar kurar. Bunun yanında, yaklaşık %11 oranında saf kestanelikler bulunur. İbreli türler ile karışım yapmasına rağmen miktar olarak düşük orana (%4) sahiptir. Verimsiz (bozuk) nitelikteki ormanları da, diğer yapraklı türlere karışım yaparak katılan ormanlar şeklindedir. Kestane ormanlarının belirlenen yörelerdeki fizyografik dağılımı, denizel/nemli iklime yakın ekolojik koşulları aradığını yansıtır. Teşekkür: Orman Genel Müdürlüğüne ait sayısal meşcere haritalarının teminindeki yardımlarından dolayı Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğü ne teşekkür ederim. 77

9 Referanslar Acatay, A., Türkiye kestane zararlılarına ilâve. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, Cilt 10, Sayı 1. Atalay, İ., Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, E.Ü. Basımevi, İzmir. Davis, P.H., Flora of Turkey, C.VII, s.659, Edinburg. Duyar, E., Türkiye kestane florası içerisinde Aydın ili kestane yetiştiriciliği, sorunları ve çözüm yolları. Ege Bölgesi I. Tarım Kongresi, 1. Cilt, Aydın. Fernández-López, J. and Alía, R EUFORGEN Technical guidelines for genetic conservation and use for Chestnut (Castanea sativa). International Plant Genetic Resources Institute, Rome, 6 pp. Gallardo-Lancho JF (2001) Distribution of chestnut (Castanea sativa Mill.) forests in Spain: possible ecological criteria for quality and management (focusing on timer coppices). For Snow Landsc Res 76(3): Gemici, Y., Seçmen, Ö Kuzey Anadolu ormanları üzerinde ekolojik gözlemler. Ege Coğrafya Dergisi, Sayı: 5, s, İzmir. Kayacık, H Orman ve park ağaçlarının özel sistematiği. Cilt II, Kutulmuş Mat. İstanbul,193s. Kostantinidis, P., Tsiourlis, G., Xofis, P. and Bucley, P., Taxonomy and ecology of Castanea sativa Mill. forest in Greece. Plant Ecology. DOI /s Mayer, H. ve Aksoy, H, Türkiye Ormanları. Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü. ISSN: , ODC:188. Muhtelif Yayın No: 1. Bolu. Saatçioğlu, F., Silvikültür I (Silvikültürün Biyolojik Esasları ve Prensipleri). İstanbul Üniversitesi Yayın No:1429 Orman Fakültesi Yayın No: 138, İstanbul. Seçkin, E Bursa ili kestanelerinde (Castanea sativa Mill.) zarar yapan Torticidae (Lepidoptera) familyası türleri, tanınmaları, zararları, kısa biyolojileri ve doğal düşmanları üzerinde araştırmalar, İst. Bölge Zirai Müc. Araşt. Enst. Md. Araşt. Eserleri Serisi No:16. Subaşı, B Kestane sektör profili. İstanbul Ticaret Odası, Etüt ve Araştırma Şubesi, 19 s. Tosun, S., Karadağ, M., Özpay.,Z. ve Coşgun, S., Anadolu Kestanesi (Castanea sativa Mill.) yayılışı, silvikültürel özellikleri ve ekolojik İstekleri, Botanik Özellikleri ve Islah Çalışmaları, T.C. Orman Bakanlığı Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Araştırma Dergisi, ISSN: x. Orman Bakanlığı Yayın No: 069. Müdürlük Yayın No: 09. S: Bolu. Yaltırık, F., Dendroloji Ders Kitabı II, İ.Ü. Orman Fak. Yayınları, İ.Ü. Yayın No:3767, O.F. Yayın No:420, İSTANBUL. Yılmaz, F. K., Castanea sativa nın (Kestane) Afyon da Yayılışı. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt III, Sayı: 1 Afyon. OGM, Orman Genel Müdürlüğü Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğü Sayısal Meşcere Tipleri Haritası ve Ekli Dokümanları URL1. pdf, Kestane Eylem Planı , erişim tarihi: