ENERJĠ PARAMETRELERĠYLE TÜRKĠYE NĠN KONUMU VE GELECEĞĠ

Transkript

1 ENERJĠ PARAMETRELERĠYLE TÜRKĠYE NĠN KONUMU VE GELECEĞĠ Atılım Üniversitesi 08 Mayıs 2009 Ankara Süreyya Yücel Özden Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi BaĢkanı

2 DÜNYA ENERJĠ KONSEYĠ TÜRK MĠLLĠ KOMĠTESĠ 1923 YILINDANBERĠ DÜNYA DA, ENERJĠNĠN SÜRDÜRÜLEBĠLĠR ARZ VE KULLANIMININ TÜM KESĠMLERĠN HĠZMETĠNE SUNULMASI ĠÇĠN ULUSLAR ARASI BOYUTTA ÇALIġMALAR YAPAN VE MERKEZĠ LONDRA DA BULUNAN DÜNYA ENERJĠ KONSEYĠ NDE TÜRKĠYE YĠ TEMSĠL EDER. To promote the sustainable supply and use of energy for the greatest benefit of all.

3 DÜNYA ENERJĠ KONSEYĠ TÜRK MĠLLÎ KOMĠTESĠ 25 AĞUSTOS 1949 GÜN VE 3/9605 SAYILI BAKANLAR KURULU KARARI ĠLE KURULDU. 14 EKĠM 1994 GÜN VE 94/6182 SAYILI BAKANLAR KUURU KARARI ĠLE ÜNVANINDA TÜRK VE MĠLLĠ SÖZCÜKLERĠNĠN KULLANILMASINA ĠZĠN VERĠLDĠ. 19 ARALIK 1997 GÜN VE 97/10449 SAYILI BAKANLAR KURULU KARARI ĠLE KAMU YARARINA DERNEK OLDU. ÜYELERĠ: GERÇEK KĠġĠLER, KAMU KURUM VE KURULUġLARI, (BAKANLIKLAR), ÜNĠVERSĠTELER, ÖZEL SEKTÖR KURUMLARI, ġġrketler

4 DÜNYA ENERJĠ KONSEYĠ TÜRK MĠLLĠ KOMĠTESĠ AMACI VE ÇALIġMA KONUSU: ULUSAL VE ULUSLARARASI BOYUTTA, ENERJĠNĠN ERĠġĠLEBĠLĠRLĠĞĠ, SAĞLANABĠLĠRLĠĞĠ VE KABUL EDĠLEBĠLĠRLĠĞĠ ĠLKELERĠ DOĞRULTUSUNDA, SÜRDÜRÜLEBĠLĠR EKONOMĠK VE SOSYAL KALKINMAYI TEġVĠK ETMEK, ÜLKEMĠZDE ENERJĠ TÜKETĠMĠNĠN EKONOMĠK BÜYÜME ĠLE ĠLĠġKĠLERĠNĠ GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURARAK, ENERJĠ KAYNAKLARI POTANSĠYELĠ, ENERJĠNĠN ZAMANINDA, GÜVENĠLĠR, ÇEVRE ĠLE UYUMLU, VERĠMLĠ VE EKONOMĠK KOġULLARDA ÜRETĠMĠ, ÇEVRĠMĠ, ĠLETĠMĠ, DAĞITIMI VE KULLANIMI KONULARINDA, TEKNĠK, EKONOMĠK, BĠLĠMSEL VE SOSYAL NĠTELĠKLĠ ÇALIġMALAR YAPMAK,

5 DÜNYA ENERJĠ KONSEYĠ TÜRK MĠLLĠ KOMĠTESĠ AMACI VE ÇALIġMA KONUSU: ÇALIġMA SONUÇLARINI, GÖRÜġ VE ÖNERĠLERĠ DERNEK ÜYELERĠNE, ĠLGĠLĠLERE VE KAMUOYUNA SUNMAK, TÜM FAALĠYETLERĠNĠ TARAFSIZ, BAĞIMSIZ, BĠLĠMSEL NĠTELĠKTE VE ÜLKEMĠZ ÇIKARLARI DOĞRULTUSUNDA GERÇEKLEġTĠRMEK.

6 DÜNYA ENERJĠ GÖRÜNÜMÜ

7 Milyon Dünya Nüfusu

8 Birincil Enerji Üretimi Dünya birincil enerji üretiminin kaynaklar bazında dağılımı-2008 Kaynak: BP Statistical Review June 2008

9 DÜNYA BİRİNCİL ENERJİ TÜKETİMİ Toplam Tüketim 11,1 Milyar Ton Petrol Eşdeğeri : 3,95 Milyar Ton Petrol, 2,64 Milyar Ton Petrol Eşdeğeri Doğal Gaz, 3,18 Milyar Ton Petrol Eşdeğeri Kömür, 622 Milyon Petrol Eşdeğeri Nükleer, 709 Milyon Ton Petrol Eşdeğeri Hidroelektrik.

10 Birincil Enerji Tüketimi 2007 ArtıĢ Oranı 2006 Tüketim Payı Dünya 11100,0 Mtep 2, ,0 Mtep 100 ABD 2361,4 Mtep 1,7 2322,3 Mtep 21,3 AB 1744,5 Mtep ,4 Mtep 15,7 Hindistan 404,7 Mtep 6,8 378,5 Mtep 3,6 Türkiye 101,7 Mtep 5,0 96,9 Mtep 0,9 Dünya birincil enerji tüketimi 2007 yılında, bir önceki yıla göre %2,4 artmıģtır. Bu oran 2006 dan 2007 ye geçiģte % 2,7 idi. Azalma eğiliminin 2008 ve 2009 da daha çok olcağı tahmin edliyor.

11 PETROL DÜNYA PETROL TÜKETĠMĠ 2007 DE % 1,1 ARTARAK GÜNLÜK 84,7 MĠLYON VARĠL E ULAġMIġTIR. TÜKETĠMĠN 2015 TE 97 MĠLYON VARĠL/GÜN, 2030 DA 118 MĠLYON VARĠL/GÜN OLACAĞI TAHMĠN EDĠLMEKTE, ANCAK, FĠNANSAL VE EKONOMĠK KRĠZLERĠN ETKĠLĠ OLACAĞI VE TAHMĠNLERĠN DEĞĠġEBĠLECEĞĠ BELĠRTĠLMEKTEDĠR. (1 VARĠL= 159 LĠTRE)

12 PETROL TÜKETĠMĠN BĠR BAġKA GÖSTERGESĠ OLARAK, SANĠYEDE 1000 VARĠL VEYA HER 15 SANĠYEDE BĠR TAM ÖLÇÜLÜ OLĠMPĠK HAVUZ SÖZÜ EDĠLMEKTEDĠR.

13 PETROL FĠYATI ETKENLERĠ EKONOMĠK ETKENLER: Üretim/Tüketim Dengesi, Arama-Üretim Maliyetleri, Yüksek Yatırım Bedelleri, Dolar Kurundaki değiģiklikler POLĠTĠK ETKENLER: Üretici Ülkelerdeki Durum, Piyasa Düzenlemeleri, Kartellerin Durumu, OPEC COĞRAFĠ ETKENLER: Kaynakların Coğrafi Dağılımı, TaĢıma Zorlukları, Meteorolojik Olaylar DĠĞER ETMENLER: Piyasa Tercihleri, Rafinaj Yetersizliği, Spekülatif Olaylar

14 Dünya Ham Petrol Rezervleri (2007) Kuzey Amerika 6% Güney ve Orta Amerika 9% Asya Pasifik 3% Afrika 9% Avrupa & Avrasya 12% Orta Doğu 61% Dünya Ham Petrol Rezerv Toplamı 1237,9 milyar varil Dünya Petrol Sanayii Yatırım Gereği 164 milyar dolar/yıl 2007 Üretimi Günlük 81,5 milyon varil olmuģtur. (% -0,2)

15 Dünya Kömür Rezervlerinde İlk 10 Ülke Dünya Toplam Kömür Rezervi: 848 milyar ton (2007) Dünya Kömür Tüketimi 2007 Yılında %4,5 artmış ve 3177,5 Mtep olmuştur. Dünya daki kömür tüketimindeki artışın üçte ikisi Çin den kaynaklanmaktadır. (2007 yılında tüketim artışı %7,9) Kaynak: WEC- Survey of Resources 2007 & BP Statistical Review June 2008

16 Doğal Gaz Dünya toplam doğal gaz tüketimi 2007 de %3,1 artarak 2922 bcm e (2638 Mtep) ulaşmıştır. Bu artış 2006 yılında ise %2,5 düzeyinde olmuştur. Dünya Doğal gaz üretimi, 2007 yılında %2,4 oranında artarak 2940 bcm e (2654 Mtep) ulaşmıştır. Kaynak: BP Statistical Review June 2008

17 Dünya Doğal Gaz Rezervleri (tcm) Kaynak: WEC- Survey of Resources 2007

18 Dünya Doğal Gaz Ticareti Kaynak: WEC- Survey of Resources 2007

19 Dünya Petrol Ticareti 40 Milyon varil/gün (2005) 51 Milyon varil/gün (2015) 63 Milyon varil/gün (2030)

20 Nükleer Enerji 2007 yılında nükleer enerji üretimi %2 azalmıştır, bu düşüşte Almanya daki teknik sorunlar ve Japonya da yaşanan deprem etkili olmuştur. Toplam kapasitesi 370 GWe olan 442 reaktör halen işletilmekte, toplam kapasitesi MW olan 27 santral da inşa halindedir. Halen nükleer santral inşa eden ülkeler: Finlandiya, Rusya Fed., Ukrayna, Romanya, Bulgaristan, Japonya, Çin, Tayvan, Hindistan, Pakistan, İran, Arjantin Kaynak: BP Statistical Review June 2008 & TAEK

21 Hidroelektrik Enerji 2007 yılında hidroelektrik üretim %1,7 artmıştır. Dünya toplam hidrolik kaynaklı enerji tüketimi mtep dir. Kaynak: BP Statistical Review June 2008

22 Dünya Rüzgar Santralı Toplam Kurulu Gücü Kaynak: WEC- Survey of Resources 2007

23 Bazı Denizüstü Rüzgar Santral Kapasiteleri Ülke Kapasite (MW) Toplam Deniz. Payı Ġngiltere % Danimarka % Ġsveç % Hollanda % Ġrlanda 25 2%

24 Dünya Toplam Elektrik Tüketimi Dünya Toplam Elektrik Tüketimi Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı

25 Kişi Başına Düşen Elektrik Tüketimi Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı

26 GELECEĞE AĠT TAHMĠNLER

27 Dünya Birincil Enerji Talebi (Referans Senaryo) Dünya enerji talebi bugüne göre 2030 yılında % 45 oranında artmıģ olacaktır. (Ortalama yıllık % 1,6 oranında artıģ). Bu artıģın üçte biri kömür tüketiminden kaynaklanacaktır. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı, World Energy Outlook 2008

28 Dönemi Dünya Birincil Enerji Talep Artış Durumu (Referans Senaryo) 2030 a doğru Çin in enerji talebindeki artıģ - pazar boyutu ve güçlü ekonomik büyüme olasılıkları sonucunda- diğer ülke ve bölgelerdeki artıģları gölgede bırakmaktadır. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı, World Energy Outlook 2008

29 Dönemi Dünya Petrol Talep Artışı (Referans Senaryo) %43 ü Çin, %20 si Orta Doğu, ve geri kalan kısmı belli baģlı Asya ülkelerinden olmak üzere, Dünya petrol talebindeki artıģın büyük çoğunluğu OECD üyesi olmayan ülkelerden kaynaklanacaktır. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı, World Energy Outlook 2008

30 Dönemi Dünya Enerji Yatırım Durumu (Referans Senaryo) 2030 yılına kadar enerji sektörünün toplam 26,3 trilyon dolar arz tarafında altyapı yatırımlarına ihtiyacı bulunmaktadır. Ancak kredi sıkıģıklıkları, özellikle elektrik sektöründe, ödemeleri geciktirebilecektir. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı, World Energy Outlook 2008

31 Dünya Fosil Yakıt Üretimi Durumu (Referans Senaryo) Petrol ve doğal gazın büyük çoğunluğu OECD üyesi olmayan devletlerdeki milli Ģirketler tarafından üretilmektedir. Bu durum; OECD ülkelerinde enerji sektöründe önemli yapısal değiģimler ve artan ithalat Ģeklinde sonuçlanmaktadır. Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı, World Energy Outlook 2008

32 Dünya Enerji Sektörü ile İlgili Değerlendirmeler Fosil yakıtlar en az 2030 yılına kadar enerji sektöründeki hâkimiyetini korumaya devam edecektir. Enerji güvenliği giderek artan bir düzeyde tehdit altındadır. Dünya nın artan enerji talebini karşılamak üzere büyük yatırım ihtiyacı doğmaktadır. Ancak bu yatırımların nasıl gerçekleştirileceği belirsizdir. Mevcut eğilimler karbon emisyonlarının artacağını göstermektedir. Nükleer enerji, elektrik üretiminde karbon emisyonlarını azalttığından dolayı tekrar gündeme gelmektedir- ancak halk tarafından da kabul edilmesi gerekmektedir. Biyoyakıtların, yeni teknolojiler sayesinde enerji sektörüne katkısı daha da artacaktır. Modern enerji türlerinin (elektrik, petrol, doğal gaz vs.) hızla, Dünya nın az gelişmiş ülkelerine ulaştırılması gerekmektedir. Kaynak: DEK TMK Türkiye Enerji Raporu & International Energy Agency (IEA): World Energy Outlook 2006 Summary and Conclusions,

33 TÜRKĠYE ENERJĠ SEKTÖRÜ

34 TÜRKĠYE Nüfus : 70,586 milyon (2007) Ekonomik büyüme : % 5,0 GSMH (2007) % 4,5 GSYH (2007) KiĢi baģına düģen enerji tüketimi : 1525 KEP (2007) KiĢi baģına düģen elektrik tüketimi: 2198 kwh/k (net),2692 kwh/k (brüt)(2007) Kaynak: ETKB

35 Türkiye Birincil Enerji Tüketimi 107,625 Mtep (2007) 110,800 Mtep (2008-planlanan) Türkiye - Birincil Enerji Tüketimi (2007) 107,625 Mtep Rüzgar 0% Jeotermal + Diğer (Isı) 1% Güneş 0% Dünya birincil enerji tüketimin sadece % 0.9 u Türkiye de tüketilmektedir. Doğal Gaz 33% Hidro + Jeotermal 3% Taş Kömürü 14% Linyit 12% P.Kok 1% Odun 4% Petrol 31% Hayvan ve Bitki Artığı 1% Kaynak: ETKB

36 Toplam Birincil Enerji Tüketimi (2007) Yerli Üretim 25% 2007 Enerji Ġthalatı: 38 Milyar m3 doğal gaz 23,5 milyon ton ham petrol 2,3 milyon ton petrol ürünü 2008 Enerji Ġthalatı (ilk 9 ay): İthalat 75% Ġthalatın Parasal Değeri: 35 Milyar dolar 17,7 milyon ton ham petrol 2,3 milyon ton petrol ürünü Kaynak: ETKB

37 Türkiye- Yerli Üretim (2007) 27,453 Mtep Jeotermal + Diğer (Isı) 3% Güneş 2% Taş Kömürü 4% Hidro + Jeotermal 12% Rüzgar 0% Doğal Gaz 3% Petrol 8% Linyit 49% Hayvan ve Bitki Artığı 4% Odun 14% Asfaltit 1% Kaynak: ETKB Kaynak: DEK-TMK, Türkiye Enerji Raporu

38 (Bin TEP) Nihai Enerji İhtiyacımızın Karşılanması TALEP YERLİ ÜRETİM NET İTHALAT * Kaynak: DEK-TMK, Türkiye Enerji Raporu

39 Kaynaklar Bazında Elektrik Üretimimiz Kaynak: Uluslar arası Enerji Ajansı

40 Türkiye Elektrik Enerjisi Kurulu Güç: MW (2007) MW (2008) MW (2009) % 67.6 termik enerji santralları (kömür, doğalgaz vs.) % 32.4 hidrolik ve yenilenebilir enerji santralları Kaynak: ETKB & DPT 2008 Yılı Programı

41 Türkiye Elektrik Enerjisi Üretim : GWh (2007) GWh (2008) % 49,6 ü doğal gaz santrallarından (1990 da %17,7) % 27,9 ü kömür santrallarından % 18,8 i hidrolik santrallardan (1990 da %40,2) üretilmiģtir. Not: Enerji Yoğunluğu: OECD de 0,19, Türkiye de 0,38 Üretimden tüketime kayıp oranı %40 Kaynak: ETKB & DPT 2008 Yılı Programı

42 Gwh Sürdürülebilir Büyüme Koşullarına Göre Elektrik Talep Projeksiyonu Elektrik Talebi Not: Talep artıģ hızı %8 olması durumunda 2020 ye kadar 120 milyar dolar yatırım gerekmektedir. Bir kiģilik istihdam için 1 milyon dolar yatırım gerekmektedir. Kaynak: DEK-TMK Türkiye Enerji Raporu

43 Türkiye Enerji Sektörünün Temel Amacı ENERJĠ POLĠTĠKASININ TEMEL AMACI; ĠKTĠSADĠ KALKINMANIN VE SOSYAL GELĠġMENĠN ĠHTĠYAÇ DUYDUĞU ENERJĠNĠN REKABETÖĠ BĠR SERBEST PĠYASA ORTAMINDA SÜREKLĠ, KALĠTELĠ VE GÜVENLĠ BĠR ġekġlde ASGARĠ MALĠYETTE TEMĠNĠDĠR. ULUSLARARASI GÜNDEMĠN ĠLK SIRALARINDA YER ALAN ENERJĠ GÜVENLĠĞĠ KONUSU KAPSAMINDA, TÜRKĠYE NĠN GÜVENLĠ BĠR TRANSĠT GÜZERGAHI VE TERMĠNAL ÜLKE OLMA POLĠTĠKASI ĠLERLETĠLECEKTĠR. (T.C. Resmi Gazete, Tarih: 30 Ekim 2008, Sayı: 27039, Mükerrer)

44 Doğal Gaz Boru Hatları

45 BOTAġ Energy Corridor Project: Mid-Term E-W & N-S Anatolian Gas Hub Scenairo Türkiye nin Uluslararası Doğal Gaz Boru Hattı Projeleri Nabucco Turusgaz Blue Stream-I Trans-Caspian Kazakh Gas Ahiboz HUB Nabucco Shah Deniz BTE ITG ITGI Blue Stream-II Nabucco Trans-Caspian Türkmen Gas Ceyhan LNG Arab Gas P/L Phase-III TerGas Iraqi Gas (ITGEP) Iranian Gas Nabucco Egyptian Gas Arab Gas P/L BOTAŞ Strategy & Business Development Department January 2007 Designed & Prepared by Levent Özgül (BIL) Map: Google Map

46

47

48 YUKARIDA BELĠRTĠLEN PARAMETRELER BĠLGĠLER IġIĞINDA, TÜRKĠYE NĠN KONUMU VE GELECEĞĠ NE OLABĠLĠR? ĠZLENECEK POLĠTĠKALAR : YURT ĠÇĠNDE: Yatırımların zamanında yapılması, enerjinin verimli kullanılması, yerli ve yenilebilir kaynak kullanımının teģvik edilmesi, ulaģım sektörünün rasyonel iģletimi. YURT DIġINDA: Ġthalatta kaynak çeģitlenmesi, transit & terminal ülke olma konusunun iyi savunulması, NABUCCO boru hattının iyi anlatılması (31 bcm kapasite, 5 Milyar Euro maliyet), Rusya ile iliģkilerde diplomasinin en etkin ve tutarlı olarak uygulanması.

49 GÖRÜŞ VE DÜŞÜNCELER Türkiye kendi talep artışını karşılayabilecek mi? Türkiye için enerjide arz güvenliği ne durumdadır? Türkiye için uluslararası konum bu koşullarda nasıl bir nitelik taşıyor? Transit olmak mı, terminal olmak mı, merkez olmak mı? Gelecek nasıl görünüyor? - Birincil enerji talep artışı, - Elektrik enerjisi talep artışı, - Dışa bağımlılık.

50 NAZİK İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM. Süreyya Yücel ÖZDEN