insan hakları için yasama, yürütme ve yargıyı izleme bülteni - 29 Kasım 2011

Transkript

1 23 insan hakları için yasama, yürütme ve yargıyı izleme bülteni - 29 Kasım 2011

2 2 23 Merhaba, 23. sayımızda yer alan ilk haberimiz, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ın, Tunceli de 1938 de yaşanan olaylar nedeniyle özür dilemesine karşılık, yargının 2011 de hak talebinde bulunanlara egemenlik hakkı ile verdiği yanıta ilişkin. Birbirinin neredeyse aynısı olan kararlarda, Başbakan ın olaylarda 13 bin 806 kişinin öldüğünü, 11 bin 683 kişinin sürgün edildiğini açıklamasına karşılık, isyanlara karışanlar dışında zarar görenin olmadığı, devletin ölçülü biçimde egemenlik hakkını kullandığı savunuldu. Dosyalar, savcılıkların kararları nedeniyle AİHM ye taşındı. İkinci haberimiz de yine Dersim tartışmalarıyla ilgili de, tarihe Dersim isyanı olarak geçen olayları bastırmak için düzenlenen askeri harekatta ailesi kurşuna dizilen 1931 doğumlu Sultan Kulualp, yatılı okula yerleştirilmesi nedeniyle, ailesinden geriye kalan iki kız kardeşinin izini kaybetmiş. Köye döndüğünde kardeşlerini bulamayan ve 73 yıldır arayışını sürdüren Kulualp, ölmeden önce son bir kez kardeşlerini görme umuduyla Bayındırlık ve İskan Bakanlığı na başvurdu. Kulualp, Tunceli de gerçekleştirilen zorunlu iskan ve evlatlık uygulamalarının kayıtlarının saklı olduğu bakanlıktan, kardeşlerinin bulunmasını istedi. Ancak ne bakanlıktan ne de diğer devlet kurumlarından hiçbir olumlu yanıt gelmedi.

3 323 Bu sayımızda AİHM i Türkiye hakkında verdiği iki önemeli karar da yer alıyor. İlk karar geçtiğimiz Temmuz ayında, ilk kez Ermenistan ı, vicdani reddi hak olarak tanımaması nedeniyle tazminata mahkum ettiği içtihadı tekrarlayarak, Türkiye yi de aynı gerekçeyle mahkum etmesiyle ilgili. İkinci karar ise; Ermeniler ve 1915 olayları üzerine çalışmalarıyla bilinen tarihçi Taner Akçam, konuyla ilgili yazıları nedeniyle Türk Ceza Kanunu nun 301. maddesi kapsamında çeşitli soruşturma ve kovuşturmalara maruz kalması ve Akçam ın Türk Ceza Kanunu nun 301. maddesinin, ifade özgürlüğünü özgürce kullanmasına engel oluşturduğu gerekçesiyle AİHM e açtığı davayla ilgili Bültenimizde görebileceğiniz bir diğer haber ise Türkiye nin Avrupa Konseyi ne üye ülkelerin İstanbul da imza attığı Kadına Yönelik Şiddete İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi nin TBMM de kabul edilmesiyle ilgili. 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü ne saatler kala TBMM de kabul edilen sözleşme, anayasanın 90. maddesine göre, iç hukuk kurallarından üstün sayılayacak. Son haberimiz ise; Diyarbakır Başsavcılığı nın 12 Eylül askeri darbesinden kaynaklı uygulamaların sembolü haline gelen ve Kürt sorununun boyutlanmasında büyük etkisi olduğu belirtilen Diyarbakır Cezaevi nde yaşananlarla ilgili 30 yıl sonra başlattığı soruşturma hakkında İyi Okumalar

4 Yargıdan Dersim e Özür Yok İZLEM 23 YARGI-Yerel Kararlar Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ın, Tunceli de 1938 de yaşanan olaylar nedeniyle özür dilemesine karşılık, yargının 2011 de hak talebinde bulunanlara egemenlik hakkı ile yanıt verdiği ortaya çıktı. Birbirinin neredeyse aynısı olan kararlarda, Başbakan ın olaylarda 13 bin 806 kişinin öldüğünü, 11 bin 683 kişinin sürgün edildiğini açıklamasına karşılık, isyanlara karışanlar dışında zarar görenin olmadığı, devletin ölçülü biçimde egemenlik hakkını kullandığı savunuldu. Dosyalar, savcılıkların kararları nedeniyle AİHM ye taşındı. 4 ayrı dava 2011 de Tunceli ve ilçelerindeki savcılıklar, Dersim

5 523 YARGI-Yerel Kararlar olayları ile ilgili yapılan 4 ayrı suç duyurusunu takipsizlikle sonuçlandırdı. Başvurularda, şu iddialar yer alıyordu: - Akgün davası: 1938 de Tunceli Nazımiye de aralarında devlet memuru dedesinin de bulunduğu aile mensupları kurşuna dizilen Hüseyin Akgün, kalanlarla birlikte Kütahya ya sürüldü de çıkan afla geri dönen aile, tarla ve evlerine el konulması nedeniyle bunları geri istedi te konuyla ilgili kurulan komisyon, aileye topraklarını geri vermedi. Akgün, topraklarının verilmesi, ailesinin gömüldüğü toplu mezarın açılarak sorumluların cezalandırılması için suç duyurusunda bulundu. Ölüm tarihleri: Efo Bozkurt davası: Efo Bozkurt ve aralarında Kurtuluş Savaşı nda İstiklal Madalyası alan babasının da bulunduğu aile mensupları, kurşuna dizildi. Kurşuna dizildikleri sırada bazı aile mensuplarının küçükleri ve kadınları korumak için önlerine atılmaları sayesinde, ailenin bazı mensupları sağ kurtuldu. Bozkurt, toplu mezarların açılması ve ailesinin öldürülmesi nedeniyle suç duyurusunda bulundu. Bozkurt, dedesinin İstiklal Madalyası belgesinin ve ailesinden öldürülenlerin kütükteki ölüm tarihinin olarak gözüktüğü belgeyi de savcılığa sundu. - Karadağ davası: Dersim olayları sırasında ailesi öldürülen ve el konulan malları üçüncü kişilere satılan Ali Karadağ, malların iadesi için suç duyurusunda bulundu. - Toplu mezar davası: Olaylar sırasında Dersim den Erzincan a giden köylülerden 95 kişi kurşuna dizilerek gömüldü. Bu kişilerin bulunduğu yerdeki kemikler, yakın zamanda toprak altından görülmeye başlandı. Bunun üzerine, toplu mezarın açılarak, öldürülenlerden geriye kalan kemiklerin ailelerine teslim edilmesi için savcılığa başvuruldu ve sorumluların cezalandırılması istenildi. AİHM ye gitti Benzer olaylar için de örnek oluşturan başvuruları görüşen savcılıklar, neredeyse birbirinin kopyası olan gerekçelerle 4

6 6 şikayet dilekçesini de takipsizlikle sonuçlandırdı Şubat, eylül ayları arasında verilen takipsizlik kararları üzerine davalar, AİHM ye taşındı. 23 YARGI-Yerel Kararlar Matbu takipsizlikler Tunceli ve Hozat savcılıklarınca verilen ve diğer savcılıklarca da örnek kabul edilen olaylarla ilgili takipsizlik kararında, tarihe geçecek ifadeler kullanıldı. Birbiriyle neredeyse aynı olan ve küçük kelime farklılıkları dışında aynı cümleleri içermesi nedeniyle matbu hazırlandığı izlenimi yaratan kararlarda, özetle, şu ifadeler yer aldı: TCK da yer alan soykırım suçu ile insanlığa karşı işlenen suçlarla ilgili maddenin 76. maddesinin gerekçesinde açıkça, Türkiye nin BM Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi ni 1950 tarihinde çekince koymaksızın onayladığı belirtilmiştir. Maddenin gerekçesinde, sözleşmeye atıfta bulunularak sözleşmenin tanımladığı soykırım fiillerinin cezalandırılmasının öngörüldüğü, Jenosit, Nazi Almanyasının 8 milyon kişinin ölümüne neden olan 2. Dünya Savaşı sonrasında oluşturulan Nürnberg Mahkemesi Statüsü ve görev alanına giren insanlığa karşı suçlar temel alınarak, öngörülen bu suçun insan öldürmeden farklı bir suç olduğu, milli, etnik, ırki ve dinsel bir grubu veya herhangi bir grubu yok etmek maksadının suçun manevi unsurunu oluşturduğu belirtilmiştir. 76. maddenin gerekçesinde, açıkça ve kısaca, suçun maddi unsurlarının oluşabilmesi için hareketlerin bir planın icrası suretiyle gerçekleştirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Soykırım suçunun oluşabilmesi için suçun koruduğu gruplara karşı maddede belirtilen fiillerin bir planın icrası suretiyle ve sistematik bir şekilde işlenmesi gerekir. Bununla birlikte yok etmesi kastının bulunması gereklidir. İzole ve tesadüfi meydana gelebilecek olaylar insanlığa karşı suçların kapsamı dışındadır. Tarihsel olarak mümkün değil Şikayetçilerin iddia ettiği ölüm vakalarının bu suçlar kapsamında değerlendirilmesi hem hukuken hem de tarihsel olarak mümkün değildir yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti devletine karşı bölgesel nitelikte silahlı bir isyanın baş gösterdiği, isyancıların devletin bölünmez bütünlüğünü bozacak hadde varan eylemlerde bulunduğu, devletin de kaynağını uluslararası hukuktan alan milli egemenlik hakkının kullanılması çerçevesinde bu silahlı isyancıların ülkemizin milli egemenliğini parçalama aşamasına varan eylemlerini lüzumu hasıl olduğu takdirde silah da kullanmak kaydıyla etkisiz hale getirdiği, ancak bunun belirtildiği üzere

7 isyancı kişilerle sınırlı kaldığı tarihsel bir gerçekliktir. 7 Masumlara bir şey olmadı Diğer bir deyişle devletin silahlı isyancı grupların isyanını bastırırken, bu isyan hareketine dahil olmayan hiçbir masum vatandaşına karşı fiili müdahalesinin olmadığının da tarihi bir gerçeklik olarak kaydedilmesi gerekmektedir. Ölçülü şekilde bastırdı Ülkenin dört bir yanında yeni kurulan cumhuriyetin birlik ve bütünlüğünün sağlanması amacıyla merkezi otoritenin güçlendirilmesine çalışıldığı bir aşamada, modern bir ulus devletin yeniden inşa edilmesi süreci yaşanırken 1935 te Tunceli İli Kanunu çıkartılmıştır. Merkezi otoritenin güçlendirilmesine karşı çıkan birtakım aşiret reisleri isyan hareketine başlamış, isyancılar karakollara silahlı baskınlarda bulunmuş, intikal halindeki askeri birliklere saldırmış, askerleri şehit etmişlerdir. 4 yıl süren silahlı isyan hareketi karşısında devlet de egemenlik hakkını meşru sınırları içerisinde kullanmış, isyanı ölçülü bir şekilde bastırmış, aşiret reislerini de dönemin hukuk sınırları içerisinde cezalandırmıştır. Geçmişte Şeyh Sait, Koçgiri gibi bastırılan isyanlar yeni kurulan devletin hem iç barışını hem de dış ülkelerle olan münasebetlerini zayıflatmıştır, Bunun tarihsel bir gerçek olarak kaydedilmesi gereklidir. Bu nedenle Tunceli de meydana gelen silahlı kalkışma hareketine devlet, son 10 yıllık tecrübesine dayanarak, bu hareketleri ülkenin bölünmez bütünlüğünü hedef alan hareketler olarak değerlendirmiş ve ölçülü bir biçimde ve isyancılarla sınırla kalacak şekilde mücadele etmiştir. Bu mücadelesinin dayanağı da milletlerarası hukukta ifadesini bulan milli egemenlik hakkı olmuştur. Zaten zamanaşımı var Şikayetçinin isnat etmiş olduğu eylemler hiçbir surette kabul edilmemekle birlikte iddia edilen eylem tarihinde yürürlükte bulunan ceza kanunu kapsamında zamanaşımının da irdelenmesi gerekir. O tarihte yürürlükte bulunan Türk Ceza Kanunu nda soykırım ve insanlığa karşı suçun yer almadığı, kanun sistematiği içerisinde bu türden suçlara yer verilmediği, bu nedenle var olduğu iddia edilen ölüm vakalarının adam öldürme suçu kapsamında kalacağı ancak bu suç kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, TCK nın 102. maddesindeki zamanaşımı süresi dikkate alındığında her ölüm vakası açısından kanundaki zamanaşımı süresinin geçtiği, bu nedenle isnat edilen suçlar bakımından da işlem yapılmasına gerek olmadığı anlaşılmıştır. 723 YARGI-Yerel Kararlar

8 8 İktidar ve Muhalefet Tartışıyor, Sultan Yeyze Hala Kardeşlerini Arıyor İZLEM 23 YÜRÜTME Ak Parti ve CHP nin Dersim tartışmaları sürerken, Tunceli den, 1938 de yaşananların etkilerinin halen sürdüğünü ve devletin, iktidarın ya da muhalefetin mağduriyetleri halen gideremediğini gösteren bir insan hikayesi çıktı de, tarihe Dersim isyanı olarak geçen olayları bastırmak için düzenlenen askeri harekatta ailesi kurşuna dizilen 1931 doğumlu Sultan Kulualp, yatılı okula yerleştirilmesi nedeniyle, ailesinden geriye kalan iki kız kardeşinin izini kaybetti. Köye döndüğünde kardeşlerini bulamayan ve 73 yıldır arayışını sürdüren Kulualp, ölmeden önce son bir kez kardeşlerini görme umuduyla Bayındırlık ve İskan Bakanlığı na başvurdu. Kulualp, Tunceli de gerçekleştirilen zorunlu iskan ve evlatlık uygulamalarının kayıtlarının saklı olduğu bakanlıktan, kardeşlerinin bulunmasını istedi. Ancak ne bakanlıktan ne de diğer devlet kurumlarından hiçbir olumlu yanıt gelmedi. Tarihe Dersim isyanı olarak geçen olayların yaşandığı 1938 yılında, asker, haklarında şikayet olduğunu belirterek, merkeze bağlı Çukur köyünde yaşayan Çukur ağaları olarak tanınan aileyi tutukladı. Henüz 7 yaşındaki Sultan ile 2 kız kardeşi ise babalarının komutana, komşunun çocukları olarak tanıtması nedeniyle köyde bırakıldı. Birkaç gün sonra, ailenin neredeyse tüm yetişkinleri-

9 9 nin işledikleri suçlar nedeniyle kurşuna dizildiği haberi geldi. Sultan ve iki kız kardeşi dışında, aileden geride kalan 2 erkek çocuğu ise aynı aşiretten başka bir aile tarafından, ağaların mallarına el koymak için öldürüldü. Sıdıka Avar a teslim edildi Aynı dönemde, tarihe misyoner öğretmen olarak geçen, bazı kesimler tarafından cumhuriyet projesinin en önemli neferlerinden biri olarak gösterilen, farklı kesimlerce ise asimilasyon politikalarının uygulayıcısı olarak nitelenen Sıdıka Avar, Sultan ın köyüne geldi. Uzaktan bir akrabaları, Sultan ı, köy köy dolaşarak, okumak için kız çocuklarını toplayan Sıdıka Avar a teslim etti. Böylece, kardeşlerinden ayrılan Sultan ın okul macerası başladı. Sıdıka Avar ı çok hoş, güzel ve değerli bir kadın olarak hatırlayan Sultan, Elazığ Yatılı Bölge Kız Okulu nda 3 yıl sü- 23 YÜRÜTME

10 10 reyle eğitim gördü. Sonraki yıllarda, özellikle Dersim den getirilen küçük çocukların asimile edilmesi için kurulduğu iddia edilen okuldaki eğitimi tamamlandıktan sonra, yeniden köyüne döndü. Ancak kız kardeşlerini bulamadı. Kardeşlerinin gittiğini ise kendisini Sıdıka Avar a teslim eden uzak akrabasından öğrendi. Halen Munzur ırmağı kıyısında bir evde yaşayan Sultan Kulualp, kardeşlerini tam 73 yıldır görmüyor. Kardeşlerinin evlatlık verildiğini veya başka ailelerce evlat edinildiğini düşünen Kulualp, Isparta da olabileceklerine yönelik söylentiler dışında, kardeşleri hakkında hiçbir ize rastlayamadı. Ölmeden önce göreyim Ölmeden önce 1938 deki soyadlarına göre, Elif Yeşil ve Beser Yeşil adlı kardeşlerini son bir kez görmek için yeniden arayışa başlayan Sultan Kulualp, Tunceli Barosu na kayıtlı avukatlardan Hüseyin Aygün e başvurdu. Aygün, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı na Kulualp adına dilekçe gönderdi. Dilekçede, 1938 olaylarından sonra 9 yıl boyunca Bayındırlık Bakanlığı nın zorunlu iskan uygulamasına geçtiği anımsatılarak, bütün bu işlemlerin İstanbul İskan Müdürü Reşat Tanyeri tarafından yürütüldüğü belirtildi. Dilekçede, kayıtların titizlikle araştırılarak Kulualp in kardeşlerinin bulunması istenerek, Bu insani talebinin ölmeden evvel gerçekleştirilmesi için bu başvuruyu sayın makamınıza sunmak gereği doğmuştur denildi. 23 YÜRÜTME Hiçbir bilgi alamadı Kulualp, Dersim de yaşananların tüm boyutlarıyla tartışmaya açılması çağrılarına rağmen ne Bayındırlık Bakanlığı ndan ne de başvurduğu Genelkurmay dahil diğer devlet kurumlarından hiçbir olumlu yanıt alamadı. Umudu yitiren Kulualp, hala ölmeden son bir kez kardeşlerini görmeyi istiyor.

11 Sözleşmeden Çıkan Devrim 11 İZLEM Türkiye, Avrupa Konseyi ne üye ülkelerin İstanbul da imza attığı Kadına Yönelik Şiddete İlişkin Avrnupa Konseyi Sözleşmesi ni TBMM de kabul ederek, devrim niteliğindeki düzenlemeleri iç hukuk kuralı kabul etti. 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü ne saatler kala TBMM de kabul edilen sözleşme, anayasanın 90. maddesine göre, iç hukuk kurallarından üstün sayılayacak. Mahkemelerin, bu nedenle öncelikle uygulaması gereken düzenlemeye göre, Türk Ceza Kanunu nda sadece töre cinayetlerine verilecek cezada indirim yapılmayacağını düzenleyen Türkiye, namus adına işlenen cinayetlerde de indirimi kaldırmak zorunda kalacak. Cinayet ya da şiddet eylemi, eş, eski eş ya da sevgili tarafından işlenmişse, cezada artırım da yapılacak. TBMM tarafından imzalanan sözleşmede yer alan, devrim niteliğindeki düzenlemeler şöyle: - İster kamusal ister özel alanda meydana gelsin, fiziksel, cinsel, psikolojik veya ekonomik acı veya ıstırap veren veya verebilecek olan cinsiyete dayalı her türlü eylem ve bu eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi olarak özgürlükten yoksun bırakma kadına yönelik şiddet sayılacak. - Eski veya şimdiki eşler veya partnerler arasında meydana gelen her türlü fiziksel, cinsel, psikolojik veya ekonomik şiddet aile içi şiddet sayılacak. - Cinsiyetten dolayı maruz kalınan, kadınları aşırı biçimde etkileyen 23 YÜRÜTME

12 12 şiddet, toplumsal cinsiyete dayalı şiddet sayılacak. - Tehdit veya zorlama yoluyla kişinin psikolojik bütünlüğüne zarar verenler de şiddet göstermiş sayılacak. Cinsel şiddet - Cinsel şiddet, rıza gösterilmeden yapılan cinsel eylemler olarak gösterildi. Rıza ise kişinin hür iradesinin sonucunda isteğe bağlı ilişkiye girilmesi olarak tanımlandı. Ön yargılar değiştirilecek - Türkiye, kadının aşağılık bir cins olduğu veya kadın ve erkek için alışılagelmiş rollerin bulunduğu düşüncesine dayanan ön yargıları, örf ve adetleri, gelenekleri ve her türlü farklı uygulamaları ortadan kaldırmak amacıyla kadın ve erkeklere ilişkin sosyal ve kültürel davranış modellerinin değişimini sağlamak için gerekli tedbirleri alacak. - Sözleşmeyi kabul eden ülkeler, kültür, örf ve adet, gelenek, din veya sözde namusun herhangi bir şiddet eylemi için mazeret oluşturmamasını sağlayacak. Bu düzenlemeye göre, namus gerekçesiyle işlenen cinayetlerde ceza indirimi yapılmayacağına yönelik bir düzenleme yapmayan ve kadın örgütlerinin ısrarına rağmen bu düzenlemeye direnen hükümetin, bu konuda adım atması gerekiyor. 23 YÜRÜTME Uzlaşmak yok - Suçun, eş, önceki eş, partnere karşı işlenmesi ya da tekrarlanması halinde ceza artırımı yapılması için düzenleme çıkartılacak. - Çocuğa karşı işlenmesi durumunda da ceza ağırlaştırılacak. - Şiddete karşı, arabulucuk ve uzlaştırma dahil, zorunlu alternatif uyuşmazlık çözüm süreçleri yasaklanacak. Sığınma evleri ve tıbbi merkezler - Türkiye, yeterli sayıda, kolay erişilebilir ve uygun sığınma evleri kurmak zorunda kalacak. - Mağdurlara tıbbi, adli muayene, travma desteği ve danışma hizmetleri sunulması için tecavüz krizi veya cinsel şiddet yönlendirme merkezleri kuracak. - Şiddet tanığı çocuklar tedavi edilecek.

13 13 - Şiddet eylemine tanık olanlar bildirimde bulunması için teşvik edilecek. - Şiddet gösterenlerin, çocuklarını ziyaret hakkı, çocukların ve kadının zarar görebileceği gözönünde bulundurularak belirlenecek. Devlet tazminat ödeyecek - Şiddet mağdurunun, suçludan tazminat isteme hakkı olacak. - Ciddi bedensel zarar gören ya da sağlığı bozulanlara, failden ya da sağlık hizmetlerinden yararlanamıyorsa, devlet de tazminat ödeyecek. Zorla evliliğe iptal - Türkiye ve diğer ülkeler, zorla gerçekleştirilen evliliklerin iptalini sağlamak üzere hukuki önlem alacak. Evlenmeye zorlayıcı nitelikteki kasıtlı davranışlar suç sayılacak. - Kadın sünneti, zorla kürtaj ve kısırlaştırma suç sayılacak. Çevresel baskı da suç - Saldırgan, küçük düşürücü, yüz kızartıcı ve kırıcı bir çevre yaratarak bir insanın onurunu zedelemeyi amaçlayan ya da bu sonucu doğuran istenmeyen sözlü, sözsüz veya fiziksel olarak cinsel güdülü davranış suç sayılacak. Bu suçların işlenmesine yardım edenler de cezalandırılacak. Mahkemeye gelmeden ifade verecek - Mağdur, şikayetçi olduktan sonra gözdağına karşı korunacak, saldırgan serbest kalmışsa bilgilendirilecek. - Mahkemede, salona gelmeden ifade vermesi sağlanacak. Zamanaşımına yeni düzenleme - Zamanaşımı, mağdurun reşit olmasından sonra başlayacak. - Şiddet mağduru göçmenler, ülkelerine geri gönderilmeyecek. Üst kurul denetleyecek - Kadına yönelik şiddet ve aile içi şiddete karşı eylem uzman grubu GREVIO kurulacak. Sözleşmeye imza atan ülkelerden temsilciler GREVIO da görev yapacak. GREVIO, sözleşmenin uygulamasını denetleyecek. Ülkeler, talep halinde GREVIO ya rapor verecek. GREVIO, sözleşme ihlallerinde soruşturma açabilecek. 23 YÜRÜTME

14 14 Adli Tıp Saptadı: İşkencenin Kalıcı Hasarı Var 23 YARGI-Yerel Kararlar İZLEM Diyarbakır Başsavcılığı nın 12 Eylül askeri darbesinden kaynaklı uygulamaların sembolü haline gelen ve Kürt sorununun boyutlanmasında büyük etkisi olduğu belirtilen Diyarbakır Cezaevi nde yaşananlarla ilgili 30 yıl sonra başlattığı soruşturma boyutlanıyor. Savcılığa ulaşan suç duyurularının sayısının bine yaklaştığı belirtilirken, savcılık kararıyla Adli Tıp a yeniden muayeneden geçirilen bazı mağdurlarda, 31 yıl önce gördükleri işkencenin kalıcı izlerinin saptandığı, bu raporların da savcılığa gönderildiği öğrenildi.

15 15 Diyarbakır Başsavcılığı nın, Diyarbakır Cezaevi nde döneminde yaşananlara ilişkin başlattığı soruşturma kapsamında, cezaevinde insanlık dışı uygulamalara maruz kaldıklarını iddia edenleri Adli Tıp a sevk ederek muayene ettirdiği ortaya çıkmıştı. Savcılığın, bugüne kadar yüzlerce işkence mağdurunu Adli Tıp a sevk ettiği ve bu sevklere ilişkin raporların bir bölümünün savcılığa ulaştığı bildirildi. Kalıcı izler Raporların bir bölümünde, işkence nedeniyle vücudunda kalıcı hasar oluşanlarla ilgili net tespitlerin yapıldığı ve işkenceye bağlı olarak kalıcı sakatlıklarının bulunduğunun rapor altına alındığı bildirildi. 78 liler Girişimi ise buna ek olarak cezaevinde kalan hemen herkeste psikolojik rahatsızlıklar bulunduğunu, kendi yaptıkları araştırmalarda bunu saptadıklarını belirterek, hazırladıkları raporları savcılığa teslim etti. İsimler örtüşmedi Adalet, İçişleri ve Milli Savunma bakanlıklarından arasında cezaevinde görev yapan personelin listesini isteyen savcılığın, Milli Savunma Bakanlığı ndan gelen 14 kişilik listeyle, mağdurların bildirdiği 22 ismin örtüşmemesi üzerine, tam listeyi yeniden istediği de bildirildi. 78 liler Girişimi Sözcüsü Celalettin Can, MSB den gelen listenin 1984 sonrasında cezaevinde görev yapanların isimlerinden oluştuğunu belirtirken, asıl arasında görevli personelin isimlerinin bildirilmesi gerektiğini kaydetti. İnsanlık suçu Savcılığın, işkencenin insanlık suçu olduğu için eylemlerin zamanaşımı hükümlerine tabi olmadığı yönündeki görüş üzerinde çalıştığı ve uluslararası sözleşmeler nedeniyle bu görüşe sıcak baktığı da bildirildi. YARGI-Yerel Kararlar 23

16 16 İkinci Mahkumiyet Türkiye ye 23 YARGI Uluslararası Kararlar İZLEM Karar Adı: Erçep c. Turquie, Başvuru Tarihi: 6 Ekim 2004, Başvuru Numarası: 43965/04, Karar Tarihi: 22 Kasım 2011, Kararı Veren Daire: 2. Daire. Geçtiğimiz Temmuz ayında, tarihinde ilk kez Ermenistan ı, vicdani reddi hak olarak tanımaması nedeniyle tazminata mahkum eden Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, içtihadını tekrarlayarak, Türkiye yi de aynı gerekçeyle mahkum etti. AİHM, Yehova Şahidi Yunus Erçep in açtığı davada, tarihinde ikinci kez bir ülkeyi vicdani ret hakkını tanımadığı için mahkum etti ve Türkiye nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nin din ve vicdan özgürlüğünü garanti altına alan 9. maddesini ihlal ettiği sonucuna vardı. Karara göre, Türkiye, vicdani ret hakkını tanımazsa, ilerleyen dönemde Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi nin üyelikten atılmaya kadar uzanacak yaptırımıyla karşılaşabilecek.

17 17 Hazırlık yok ama Vicdani ret, gündeme, Adalet Bakanı Sadullah Ergin in, bu konuda bir çalışma yapıldığını açıklamasıyla geldi. Ancak Ergin, daha sonra çalışmanın vicdani retle ilgili değil, vicdani retçi Osman Murat Ülke nin açtığı davada, AİHM nin Türkiye yi 2006 da mahkum etmesiyle ilgili olduğunu açıkladı. Türkiye, bu davada, vicdani ret hakkını tanımadığı için değil, Ülke nin, askerlik yapmadığı gerekçesiyle, birden çok davada hapse mahkum edilmesinden dolayı mahkum olmuştu. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi de Türkiye yi, zincirleme cezalandırmaya yol açan mevzuatı değiştirmesi için uyarmış, aralık ayı sonuna kadar süre vermişti. Ancak AİHM nin, tarihi içtihatlarını değiştirerek, geçen Temmuz da Ermenistan ı vicdani ret hakkını tanımadığı için tazminata mahkum etmesi nedeniyle, Avrupa Konseyi nde bu hakkı tanımayan iki ülkeden birisi olan Türkiye nin, vicdani retle ilgili de düzenleme yapabileceği belirtiliyordu. Ancak Ergin, vicdani ret konusunda değil, zincirleme ceza konusunda düzenleme yapılacağını söyledi. Başbakan Erdoğan da vicdani reddin gündemlerinde olmadığını açıkladı. İkinci mahkumiyet Türkiye ye Başbakan ın bu açıklamayı yaptığı gün, Türkiye, AİHM de, vicdani ret hakkını tanımadığı için mahkum olan ikinci ülke oldu. AİHM, vicdani ret hakkının tanınmamasını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nin din ve vicdan özgürlüğünü garanti altına alan 9. maddesine aykırı bularak bu kararı verdi. Mahkumiyet, Yehova Şahidi Erçep in açtığı davada geldi dan bu yana dini inancı nedeniyle askerlik yapmayacağını defalarca açıklayan ve her açıklamasında dava ve soruşturmaların hedefi olan Erçep, bu süreçte yaşadıklarını şöyle anlattı: 23 YARGI Uluslararası Kararlar

18 18 25 den fazla dava AİHM, açtığım davada Türkiye yi haksız buldu yılından beri bu dava ile savaşıyorum. Bu süreç içerisinde 5 ay hapis yattım. 2 kere GATA Psikiyatri Bölümü ne akli dengemin yerinde olmadığı iddaları doğrulultusunda yatırıldım. Burada uzun süre tedavi gördüm, çeşitli testlere girdim. Akli dengemin yerinde olduğu anlaşılınca da yeniden cezaevine götürüldüm. Hakkımda 25 den fazla dava açıldı. Hapisten tam çıkıyordum, evime gidiyordum, bir karar daha çıkıyordu ve tekrar hapse giriyordum. Hayatımın en zor günleriydi. Bu süre zarfında eşim de çok sıkıntılar çekti. Hapis yattığım sürede eşim hep beni bekledi ve destekledi. Hiç pes etmedik. Biz düşüncemizin arkasında durduk. 23 YARGI Uluslararası Kararlar Tutum ve tavırlara bağlı Bu kararın benim açımdan iyi olup olmadığı henüz belli değil. Herşey bugünden sonraki tutum ve tavırlara bağlı. O kadar çok şey yaşadım ki, beklemek gerektiğine inanıyorum. Ne olacağı belli olmaz. Çünkü AİHM nin aldığı bu karar benim davamın sonuçlanması anlamına gelmiyor. Benim gibi vicdani retçi bir çok vatandaş var. Süreci takip edeceğiz ve ne olacağını göreceğiz. 10 bin euro manevi tazminat ve 5 bin euro mahkeme masrafı ödeyecek Türkiye. Bu kimseyi tatmin etmez. Ben davamı para için sürdürmüyorum. Bu parayla değil düşünce ve vicdanla ilgili bir duygudur. Yaşadıklarım hiçbir zaman maddi olmadı, olamaz da. Her zaman düşüncelerimin arkasında durdum. Eşim ve ailem de bana yardımcı oldu. Biz öyle maddi durumu çok iyi bir aile değiliz ama bizim için maddiyattan değerli unsurlar var. Şimdi ne olacak? Türkiye, tazminatı ödese bile vicdani retçilerle ilgili herhangi bir adım atmadığı sürece baskıya hedef olacak. AİHM, önüne gelen yeni davalarda Türkiye yi bu nedenle mahkum etmeye devam edecek. AİHM kararlarının gereğinin yerine getirilip getirilmediğini denetleyen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Türkiye yi, vicdani ret konusunda adım atması için uyarabilecek. Konsey, uyarılara rağmen adım atmazsa Türkiye yi üyelikten atma hakkını da elinde bulunduruyor.

19 AİHM: 301. Madde Mevcut Haliyle Sözleşme ye Aykırı 19 Karar Adı: Altuğ Taner Akçam v. Turkey, Başvuru Tarihi: 21 Haziran 2007, Başvuru Numarası: 27520/07, Karar Tarihi: 25 Ekim 2011, Kararı Veren Daire: 2. Daire. Ermeniler ve 1915 olayları üzerine çalışmalarıyla bilinen tarihçi Taner Akçam, konuyla ilgili yazıları nedeniyle Türk Ceza Kanunu nun 301. maddesi kapsamında çeşitli soruşturma ve kovuşturmalara maruz kaldı; ancak bunlar her defasında takipsizlikle sonuçlandı. İlgili 23 YARGI Uluslararası Kararlar

20 20 yazıları nedeniyle sürekli tehditler alan Akçam, yazılarının soruşturulmasına ve kovuşturulmasına ve yazılarının ardından çeşitli tehditler almasına yol açan Türk Ceza Kanunu nun 301. maddesinin, ifade özgürlüğünü özgürce kullanmasına engel oluşturduğu gerekçesiyle AİHM e dava açtı. Dosyayı inceleyen Mahkeme, önce, hükümetin, Akçam ın söz konusu soruşturma ve kovuşturmalar neticesinde herhangi bir mahkûmiyet almamış olması nedeniyle mağdur sıfatı taşımadığı yönündeki itirazını ele aldı. Mahkeme, Akçam ın ilgili yazıları nedeniyle çeşitli soruşturma ve kovuşturmalara maruz kaldığına, bu yazıları nedeniyle sürekli tehditler aldığına ve bu durumun, 301. madde mevcut haliyle yürürlükte kaldığı sürece, devam etme ihtimaline dikkat çekti; ve dolayısıyla, Akçam ın 301. madde kapsamında herhangi bir mahkûmiyet almamış olsa bile, olayda mağdur sıfatı taşıdığını kabul etti (par. 82, 83). YARGI Uluslararası Kararlar Ardından dosyanın esasını inceleyen Mahkeme, 301. maddenin, kapsamı yeteri kadar öngörülemeyen bir suç ihdas etmesi nedeniyle gerekli öngörülebilirlik şartını karşılamadığına; zira bu maddedeki ifadelerin aşırı geniş ve belirsiz bir nitelik taşıdığına ve bu nedenle, 301. maddenin, mevcut haliyle, ifade özgürlüğü üzerinde sürekli bir tehdit oluşturduğuna dikkat (par. 93, 95) maddede yapılan değişikliklere rağmen sorunun devam ettiğinin altını çizen Mahkeme, bu durumun keyfi kovuşturmalara yol açabileceğine de dikkat çekerek, Akçam ın ifade özgürlüğüne müdahalenin Sözleşme de öngörülen anlamıyla herhangi bir yasa ya dayanmadığına karar vererek, olayda Sözleşme nin 10. maddesinin ihlal edildiğine hükmetti (par. 95, 96). 23 Kararın Tam Metninin Türkçe sine adresinden ulaşabilirsiniz.