Yrd. Doç. Dr. Semiha KULA ÜNVER

Transkript

1 Yrd. Doç. Dr. Semiha KULA ÜNVER

2 Ekonomi kökeni Yunanca daki oikia (ev) ve nomos (kural) kelimelerine dayanır. Ev yönetimi anlamına gelir. Ekonomi yerine Arapça dan gelen iktisat kelimesi de kullanılmaktadır. 2

3 Ekonomi (veya politik ekonomi), parayla ilgili olsun yada olmasın, kişiler arasındaki değişim (mübadele) işlemlerinin incelenmesidir. Ekonomi, halkın günlük faaliyetlerini, gelir kazanmasını ve yaşamını sürdürmesini inceleyen bir bilim dalıdır. 3

4 Ekonomiyle İlgili Temel Kavramlar 4

5 Gereksinimler; tatmin edildiklerinde bireylere haz, tatmin edilmediklerinde üzüntü ve acı veren duygulardır. İnsanların yaşamlarını sürdürebilmeleri, kendilerini gerçekleştirebilmeleri ve yaşamdan zevk alabilmeleri için gereksinimlerinin karşılanması gereklidir. İnsanlar, yaşamları boyunca gereksinimlerini karşılamak için çaba göstermektedirler. 5

6 İnsanın gereksinimleri; sonsuzdur şiddeti birbirinden farklıdır karşılandıkça şiddeti azalır başlangıçta zorunlu olmayan gereksinimler, zaman içerisinde zorunlu duruma gelebilir. 6

7 İnsan gereksinimlerinin sınırsız, bu gereksinimleri karşılayan mal ve hizmetlerin sınırlı olması; ekonomi biliminde tercih yapma zorunluluğunu gündeme getirmiştir. Tercih, insan gereksinimlerini en iyi karşılayan mal ve hizmetlerin seçilmesi ve insan gereksinimlerinin karşılanmasını ifade etmektedir. Bu noktada sınırlı kabul edilen mal ve hizmetlerin arasından en iyi tercihin yapılması ve gereksinimleri karşılayan diğer alternatif mal ve hizmetlerin terk edilmesi, ekonomi biliminde alternatif maliyet (fırsat maliyeti) kavramıyla açıklanmaktadır. Yapılan tercih sonucunda vazgeçilen alternatiflerin değeri ya da bunun sonucu uğranılan kayıplara alternatif maliyet (fırsat maliyeti) adı verilmektedir. 7

8 Ülkelerin mevcut bütçeleri, her yıl tüm alanlarda yatırım yapmaya yeterli olamayabilir. Bütçe kaynakları eğitim, sağlık, toplum gereksinimleri doğrultusunda baraj, yol, okul yapımına ayrılır; diğer yatırımlar gerçekleştirilmezse toplum açısından alternatif maliyet (fırsat maliyeti) vazgeçilen ya da terk edilen yatırım alanları olarak ön plana çıkmaktadır. 8

9 Bir öğrencinin elindeki bir miktar parayı futbol maçına ya da tiyatroya gitmek için kullanacağı varsayıldığında yapacağı tercihten birini feda edecektir. Eğer öğrenci, elindeki parayı tiyatro izlemek için kullanırsa tiyatro izlemenin alternatif maliyeti, sevdiği takımın maçına gidememek olacaktır. 9

10 Bireylerin eğitim ve yetiştirme etkinlikleriyle kendileri için yatırım yaparak gelecekte daha iyi ekonomik koşullara ulaşabilmeleri gerçeği, beşeri sermaye kavramını gündeme taşımıştır. Bireyin bilgi, beceri ve hüner kazanabilmek için yaptığı eğitim harcaması olarak tanımlanır. Aynı zamanda bireyin zaman içerisinde yetenek, deneyim ve kültürel eylemlere katılımı sonucunda elde ettiği ve biriktirebildiği sermaye türüdür. Sermaye; ekonomi biliminde mal üretmek için kullanılan makine, fabrika gibi fiziksel araçlardır. Beşeri, sosyal ve fiziksel olmak üzere üçe ayrılır. 10

11 Özellikle ekonomi biliminin bir uzmanlık alanı olan eğitim ekonomisi, beşeri sermaye kavramını ayrıntılı olarak incelemektedir. Eğitim ve yetiştirme etkinlikleri kapsamında insana yapılan yatırımlar, bireysel ve toplumsal boyutta yarar sağlamaktadır. 11

12 İnsan gereksinimlerinin karşılanması amacıyla mal ve hizmetlerin oluşturulması çabalarının tümü üretimdir. Ekonomi bilimi üretimi, insanlara ek yarar sağlamak için mal ve hizmetlerin daha değerli hale getirilmesi süreci olarak tanımlamaktadır. 12

13 Mal ve hizmetlerin insan gereksinimlerini gidermesi amacıyla kullanımı, tüketim kavramıyla açıklanmaktadır. Ekonomik çabaların ortak amacı, insan gereksinimlerinin karşılanmasına yöneliktir. Bireylerin ve toplumların ekonomik koşullarının iyileşmesinin en temel göstergelerinden biri, yaptıkları tüketim miktarının artmasıdır. İnsanların ekonomik çabalarının tümü, gereksinimlerini daha iyi karşılayacak tüketim düzeyine ulaşabilme amacı taşımaktadır. 13

14 Belirli bir zaman dilimi içerisinde ekonomide yer alan üretim araçlarının birikimi amacıyla yapılan harcamalar, yatırım kapsamında incelenmektedir. Harcama sürecinin yatırım olarak tanımlanabilmesi için daha önce var olmayan bir üretim kapasitesinin mutlaka oluşturulması gerekmektedir. yeni bir fabrikanın kurulması, bir okulun yapılması Üretim sürecine katkı sağlamayan harcamalar yatırım kapsamında değerlendirilmemektedir. 14

15 En genel anlamıyla belli bir dönemde edinilen mal ve hizmetler toplamı olarak tanımlanabilir. Kira, ücret, kar ve faiz başlıca gelir türleridir. 15

16 İhtiyaçların karşılanması amacıyla mal ve hizmetlerin kullanılmasıdır. 16

17 Eğitim ve Ekonomi Arasındaki İlişki 17

18 Eğitim kurumlarının amaçlarından biri, iletişim ve bilgi teknolojilerinde meydana gelen değişmeleri içselleştirebilen ve değişim sürecinin gerektirdiği bilgi, beceri ve yeterliklere sahip bireyleri yetiştirerek toplumsal ve ekonomik kalkınma sürecini gerçekleştirmektir. Eğitim bireylerin, üretim ve kalkınma sürecinde temel ögelerden biri olan doğal kaynakları verimli olarak kullanabilmelerini sağlamaktadır. 18

19 Eğitim kurumları, toplumdan gelen bireyleri eğitim-öğretim sürecinden geçirdikten sonra yine topluma yönlendirir. Bu süreçte bireyler, eğitim kurumlarında fiziksel ve zihinsel yönden gelişir ve kimi beceriler kazanırlar. Toplumu oluşturan bireylerin eğitim düzeylerinin yükselmesiyle bireyler, gerek kendilerini gerçekleştirirler gerekse toplumda kabul gören statüler kazanırlar. 19

20 Eğitim ve ekonomi arasında iki yönlü bir ilişki bulunmaktadır. Her iki toplumsal kurum, birbirini etkilediği gibi birbirlerinden de etkilenmektedir. Toplumsal kalkınma çabalarını gerçekleştirmek amacıyla gerekli teknolojilerin üretilmesi, ekonominin gereksinim duyduğu insan gücünün belirlenen amaçlar çerçevesinde yetiştirilmesi ve toplumu oluşturan bireylere kendi yaşamlarını kolaylaştıracak birçok beceri ve alışkanlıkların kazandırılması eğitim kurumu tarafından gerçekleştirilmektedir. 20

21 Bireyler; iyi birer üretici ve tüketici olabilme becerisini, tutumlu davranmayı, gelecekte uzmanlaşacakları mesleklerin gerektirdiği bilgi birikimini eğitim kurumunda kazanmaktadırlar. 21

22 Ortaöğretim ve yüksek öğretim de içine alındığında bireyler ortalama yaşlarında mesleki becerilere sahip olarak ekonomik hayata katılmaktadır. Türkiye de ortalama insan ömrünün 72 yıl olduğu düşünüldüğünde insanın ömrünün yaklaşık üçte biri eğitim- öğretim almakla geçmektedir. Bu süre, sadece bireysel anlamda değil aynı zamanda toplumsal olarak da büyük maddi kaynaklar gerektirmektedir. Bu bağlamda bir insana yapılan yatırım uzun vadede ekonomik gelire ve üretime dönüşmektedir. 22

23 Ülkemizde bir insan aldığı eğitimden sonra üretime ve ekonomiye yaklaşık 25 yıl katkıda bulunabilmektedir. Alınan eğitim süresi ile üretim süresini kıyasladığımızda bire bir denk gelecek orandadır. İnsana yapılan bu denli büyük bir yatırımın doğal olarak ekonomiye büyük girdiler sağlaması amaçlanmaktadır. 23

24 Eğitim harcamaları ile eğitime ilişkin toplumsal talebin karşılanması ve ekonomik büyümenin veya gelişmenin hızlanması sağlanmaktadır. Eğitim düzeyi arttıkça toplam üretim düzeyi de artmaktadır. Eğitime yapılan her ek harcamanın milli geliri de artıracağı ifade edilebilir. 24

25 Eğitim, ekonominin ihtiyaç duyduğu insan gücünü yetiştirir (üretime katkısı) Eğitim hizmetinin yürütülmesinin ve hizmetten yararlanmanın belli bir maliyeti vardır (eğitim maliyeti), Eğitime yapılan harcamalar Kısa dönemde tüketim özelliği taşır, Uzun dönemde yatırım özelliği taşır, Eğitimin gelir yaratma etkisi vardır, Bireysel (mikro) düzeyde, Toplumsal (makro) düzeyde, 25

26 Bir mal ya da hizmetin elde edilebilmesi için başka mal ya da hizmetlerden vazgeçmek, mal ve hizmetlerin üretilebilmesi için kullanılması gereken miktar; maliyet kavramıyla açıklanmaktadır. Maliyet, ekonomik süreçlerde genel olarak para ile ifade edilmektedir. 26

27 Eğitim politikalarının belirlenmesinde en önemli konulardan birini eğitim hizmetlerinin maliyeti oluşturmaktadır. Eğitime yapılan yatırım, özellikle gelişmekte olan ülkeler için büyük bir önem taşımaktadır. Eğitim sistemlerinde belirlenen amaçlara ulaşabilmek için eğitime ayrılan kaynaklarla ilgili finansal sorunların çözülmesi gerekmektedir. Eğitim maliyetlerinin temel özelliği, sunulan hizmetin maliyetinin yüksek olmasıdır. Ancak yapılan eğitim yatırımının geri dönüşü, uzun dönemde, maliyeti karşılama özelliğine sahiptir. 27

28 Devletler ve insanlar, gelecekte daha fazla bireysel ve toplumsal yarar sağlamak amacıyla eğitim hizmetleri için harcama yapmaktadırlar. Yapılan bu harcamalar, eğitimin yatırım özelliğini ön plana çıkarmaktadır. 28

29 Kamu yönetimi, eğitim kurumları, özel öğretim kurumları, öğretmenler ve Milli Eğitim Bakanlığı; eğitim hizmetlerinin üreticisi durumundadırlar. Aileler ve öğrenciler de eğitim hizmetinden yararlanan tüketicileri oluşturmaktadırlar. Eğitim hizmetlerinin üretilmesi sürecinde okul binaları, eğitim-öğretimle ilgili araçlar ve eğitim-öğretim sürecinden sorumlu insan kaynakları kullanılmakta ve kullanılan tüm girdiler için harcamalar yapılmaktadır. Tüketiciler açısından eğitimin maliyeti, eğitim hizmetlerinden yararlanabilmek için eğitim kurumlarına yapılan harcamalar ile kitap, kırtasiye ve diğer eğitsel araç gereçlere yapılan ödemeleri içermektedir. 29

30 Kişisel harcamalar ve kamu harcamaları boyutundan ele alındığında eğitimde yapılan harcamalar, eğitim maliyetinin toplamı açısından büyük bir önem taşımaktadır. Eğitim hizmetinin üretilebilmesi için yapılan harcamaların çok büyük bir bölümünü, kamu harcamaları oluşturmaktadır. Eğitim hizmetlerinden yararlanmak amacıyla yapılan kırtasiye harcamaları, öğrenim ve kayıt bedelleri, eğitim hizmetinin sürdürülebilmesi için yapılan barınma ödemeleri de kişisel eğitim harcamalarını oluşturmaktadır. 30

31 Eğitim bir gereksinimdir ve bu gereksiniminin karşılanması amacıyla yapılan harcamaların tümü, tüketim özelliği taşımaktadır. Eğitim kurumları tarafından sunulan eğitim hizmeti, uzun ömürlü bir hizmet özelliği göstermektedir. Yaşam boyu devam etme özelliği nedeniyle uzun dönemde eğitime yapılan harcamalar yatırım özelliği taşımaktadır. 31

32 32

33 Türk Eğitim Sistemi nin nüfusu birçok Avrupa Birliği ülkesinin nüfusundan fazladır. Bu durum, Türk Eğitim Sistemi için eğitim maliyetlerinin ve eğitim finansmanının ne kadar önemli bir konu olduğunu göstermektedir. 33

34 Eğitime kaynak ayıran ya da eğitimi finanse eden kişiler ve kurumların, özellikle de devletin bütçesinden yaptığı mal ve hizmet alımlarını ve yatırımları ifade etmektedir. 34

35 Ülkelerin eğitim harcamalarını etkileyen etmenler şöyle sıralanabilir; İletişim ve bilgi teknolojilerinde meydana gelen değişmeler Ülkelerin var olan hükümetlerinin belirlediği politikalar Toplum tarafından eğitime verilen önem Toplam eğitim maliyetlerinin artış hızı Ülkelerin ortalama ekonomik yaşam düzeyleri Yetişmiş insan gücüne duyulan gereksinim 35

36 Çin, ülke içinde eğitim ve yatırım faaliyetlerine ağırlık vermekle birlikte aynı zamanda yurt dışındaki eğitimli genç nüfusunu da ülkeye hizmet etmek üzere geri çağırmaktadır. Çin, geçmişte her yıl yaklaşık 1000 kişiyi Amerika, İngiltere, Almanya gibi ekonomik gelişmesini tamamlamış ülkelere eğitim almak üzere göndermiş ve eğitimlerini tamamlayanların gittikleri bu ülkelerde kalmalarını istemiştir. Gittikleri ülkelere yerleşen bu insanlar ülkenin ileri gelen kurum ve kuruluşlarında çalışmaya başlayarak oradaki teknolojiye ve bilgiye sahip olmuşlardır. 36

37 Çin geriye çağırdığı bu eğitilmiş nitelikli kadrolarına bağlı olarak uluslar arası rekabette yaptığı çıkışla kalkınmada, artan nüfusuna inat birçok gelişmiş ülkeyi bile geride bırakabilecek bir ekonomik gücü yakalamıştır. Evimizin ve işyerimizin her tarafı bu Çinli insanlar tarafından kurulan fabrikalarda üretilen ürünlerle dolup taşmaktadır. Bu durum eğitime yapılan harcamanın ileri dönemlerde ne gibi toplumsal faydaya dönüştüğüne güzel bir örnektir. 37

38 Eğitimsel amaç ve hedeflere ulaşmak için gerekli parasal kaynakları sağlama ve bunları eşitlik ve etkinlik ölçütleri temelinde dağıtma sürecini tanımlamaktadır. Bugün dünyada eğitime kaynak sağlamada genel olarak üç yaklaşım görülmektedir. 1. Eğitim harcamalarının kamu bütçesinden sağlandığı kamu finansmanı, yani vergilendirme anlayışıdır. 2. Eğitimde parasal kaynakların, öğrencilerin ailelerinden finanse edilmesine dayanan özel finansman dır. 3. Eğitimden yararlanan her kesimin doğrudan veya dolaylı olarak kaynak sağlanmasına dayanan karma finansmanı yaklaşımıdır 38

39 EĞİTİM FİNANSMANI DEVLET DIŞ KAYNAKLAR AİLELER MAHALLİ İDARELER bütçe Bakanlık bütçeleri kredi Teknik yardım ÖZEL ŞAHISLAR 39

40 Aileler okuldaki malzeme giderleri gibi konularda eğitimin finansmanına katılmak zorunda kalmaktadır. Yolcu ve Kurul (2009) ilköğretim okullarında ailelerden 60 ayrı kalemde para toplandığını belirlemişlerdir. Ailelerin ilk ve ortaöğretimde eğitime harcadığı paranın devletin bu düzeyler için harcadığı miktarın yaklaşık 2,5 katı olduğu ortaya konulmuştur. Eğitim harcamalarının % 32,85 i aileler tarafından yapılmaktadır Aileler bu harcamaların % 0,8 ini okulöncesi düzeye; % 38 ini ilkokul ve ortaokul düzeyine; % 6,2 sini lise düzeyine; geri kalanını ise diğer düzeylere yapmaktadır (TÜİK] 2006). Okul ders kitapları, öğretim yılından beri ilköğretimde, öğretim yılından beri de ortaöğretimde parasız olarak dağıtılmaktadır. 40

41 Eğitim hizmetlerinin toplum geneline sunulabilmesi için bu hizmetlerin finansmanının da etkin bir biçimde sağlanması gerekmektedir. Dünyada yapılan kamu harcamaları içerisinde eğitim harcamaları önemli bir yer tutmaktadır. Diğer ülkelerde olduğu gibi Türk Eğitim Sisteminin de sayısal büyüklüğü, eğitim finansmanını etkileyen en temel etmenlerden biridir. 41

42 Bir yatırım olarak eğitime ne kadar fazla finansal kaynak aktarılırsa yapılan bu yatırımın gerek topluma gerek bireye dönüşü o kadar yüksek olmaktadır. Türkiye de eğitim hizmetlerinin maliyetlerinin karşılanabilmesi için gereksinim duyulan finansman kaynakları şunlardır: İl özel idarelerinin bütçelerinden ayrılan finansal kaynaklar Merkezi yönetim bütçesinden ayrılan finansal paylar Bütçeleştirilen gelirler kapsamında eğitime katkı payı gelirleri Yurtdışındaki ülkelerden ve uluslararası kuruluşlardan sağlanan burslar, krediler ve bağışlar Eğitim hizmetlerinin yürütülmesi için kişilerin ve kuruluşların bağışları Okul-aile birliklerinin gelirleri. 42

43 Ülkelerin Gayri Safi Milli Hâsılalarından (GSMH) eğitime ayırdıkları payın oranı, ülkelerin ekonomik açıdan gelişmişlik düzeylerine göre farklılık göstermektedir. Gayri Safi Milli Hâsıla, bir ülkenin bir yıl için geçerli olan gelirini ifade etmektedir. 43

44 Öğrenci Başına Yapılan Yıllık Eğitim Harcaması (ABD Doları) OECD: Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü 44

45 45

46 ürünlerin, fikirlerin, kültürlerin ve dünya görüşlerinin değiş-tokuşundan doğan bir uluslararası bütünleşme sürecidir. Ulaşım ve iletişimdeki gelişmeler sonucu dünyanın küçülmesi Dünya çapındaki ilişkilerin yoğunlaşması olarak tanımlanabilir. Küreselleşme, her alanda mesafenin daha az önemli hale gelerek, siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda dünyanın daha çok bütünleşmesidir. Küreselleşmenin en belirgin faydaları, sürdürülebilir ekonomik kalkınma ve daha hızlı büyüme, yükselen yaşam standartları ve yeni fırsatlar ile teknolojik ilerleme ve bilginin daha hızlı yayılması olarak sayılabilir. 46

47 Eğitimin küreselleşmesi denilince genellikle yöntem, teknik ve süreç açısından gelişmiş ülkelerle bütünleşme akla gelmektedir. Eğitim programlarını geliştirmede ve yeni eğitim uygulamalarını öngören modeller geliştirmede gelişmiş ülkelerden yararlanılmaktadır. 47

48 Eğitim, sadece küreselleşmeye uyum ya da entegre sorunu için değil, aynı zamanda küreselleşmenin yarattığı sorunları aşmak için de bir araçtır. Eğitim toplumların ve bireylerin, değişimlerden yarar sağlayabilecek özellikte olmalarına imkân sağlamalıdır. 48

49 Küreselleşme ile birlikte insan tipi değişmiş ve bilgiyi kullanan insan ön plana çıkmıştır. Dünyanın tek pazar haline gelmesi ve bilginin maliyetinin düşmesi ile herkes ona kolayca ulaşmaktadır. Bilgiye sahip olma değil onun yorumlanması bir beceri haline gelmiştir. Geleceğin toplum yapılarında sorun çözen, araştıran ve yorumlayan güçlü bireyler aranmaktadır. 49

50 Küreselleşme sürecinde öğretmenler bu nitelikteki bireyi yetiştirmede yetkin olmalıdırlar. Değişik kültürel ve sosyal ortamlardan gelen öğrencilerin; yaşamlarına duyarlılık gösteren, eğitimin sürekliliğine, yani yaşam boyu eğitim olgusuna inanan, işbirliğine ve grupla çalışmaya yatkın, öğrenmeyi kişisel bir etkinlik olarak gören bireylerin yetiştirilmesini sağlayacak modellerin uygulanmasında öğretmenlere büyük görevler düşmektedir. 50

51 Küreselleşme ile birlikte eğitim tüm dünyada ileri yaş gruplarına doğru uzamakta ve yaşam boyu sürmektedir. Bireylerin hızla değişen bilgi toplumuna katılımı, yeni bilgi, beceri, yaşam boyu öğrenme isteği eğitim sistemlerini yeniden yapılandırmaktadır. Sürekli öğrenme, ülke kurum ve kuruluşları için rekabette avantaj sağlamakta, toplumda refah ve ekonomik artışı da beraberinde getirmektedir. 51

52 Ekonomik büyüme ve kalkınma kavramları, çoğunlukla birbirlerine yakın kavramlar olarak görülse de yapısal olarak farklılık göstermektedir. Genel olarak bir ülkenin kişi başına düşen milli gelirinin artması durumunda, o ülkenin bireylerinin yaşam standartlarının da yükseleceği varsayılır. Ancak bu iki durum arasında her zaman doğru orantı olmayabilmektedir. Büyüme ve kalkınma kavramları, ekonomi biliminin bir alt dalı olan kalkınma ekonomisinin temel konularını oluşturmaktadır. 52

53 Ekonomik büyüme, ulusal gelir düzeyindeki ve birey başına düşen ulusal gelirdeki artışı ifade etmektedir. Ekonomik kalkınma, bir ülkedeki ekonomik dönüşüm süreciyle birlikte sosyal dönüşümün de gerçekleşmesini kapsayan bir kavramdır. İnsana yapılan yatırımlar ve genel olarak yaşam standartlarının gelişmesi vardır. Kalkınma kavramı, toplumsal, kültürel, siyasal, eğitsel ve ekonomik içeriklidir. 53

54 Kimi ülkeler, kalkınma sürecini yaşamadan da ekonomik büyüme süreci içerisinde olabilmektedir. Büyüme daha çok nicel, kalkınma ise nicelikle birlikte nitelik boyutunu da içeren bir kavramdır. 54

55 Matematiksel ifadelerle, ulusal gelirin artması, birey başına gelir ve bunun yükselmesi kalkınma olarak kullanılır. Oysa bu rakamların ifade ettiği gerçeklik, kalkınma değil büyümedir. Kalkınmadan söz etmek için, okur-yazarlığın yükselmesi, eğitilmiş ve uzmanlaşmış işgücünün artması, tüm nüfusun sosyal güvenlik şemsiyesi altına alınabilmiş olması ve bu arada işsizliğin yüzde 1-2 gibi sayılarda dolaşması gerekir. Örneğin Dünya Bankası'nın kalkınma ölçütleri arasında, birey başına düşen hastane yatağı sayısından tutun da, ülkedeki eğitim düzeyine kadar pek çok istatistik yer almaktadır. 55

56 Kişi başına milli gelir düşüktür. Yatırımlar düşüktür. Sermaye birikimi yetersizdir. Hızlı nüfus artışı vardır. Ortalama insan ömrü kısa ve çocuk ölüm oranı yüksektir. Okur yazar olmayanların toplam nüfusa oranı fazladır. Dengesiz gelir dağılımı, işsizlik, gecekondulaşma, teknolojik yeniliklere uyum sağlayamama, beyin göçü, yetersiz bir fiyat ve vergi politikası vardır. 56

57 Kişi özgürlüğüne, sosyal güvencelere, sosyal adalete ağırlık veren demokratik yöntemlerle yönetilirler. 57

58 Kadınların Eğitiminin Kalkınmada Önemi Kalkınamamış ve kalkınmakta olan ülkelerde kadınların okullaşma oranı erkeklerden genellikle daha düşüktür. Ülkelerin kalkınmasının, o ülkedeki tüm bireylerin eğitilmesi ile gerçekleştirilebileceği belirtilmektedir. Kadının düşük eğitim düzeyine sahip olması ekonomik kalkınmayı ve toplumsal dengeyi olumsuz yönde etkilemektedir. 58

59

60 Bu plana göre, eğitim sistemimize yönelik yapılan veya yapılacak olan arza ait bazı maddeler : 1. Eğitim sisteminde, bireylerin kişilik ve kabiliyetlerini geliştiren, hayat boyu öğrenme yaklaşımı çerçevesinde işgücü piyasasıyla uyumunu güçlendiren, fırsat eşitliğine dayalı, kalite odaklı dönüşüm sürdürülecektir. 2. Okul türlerinin azaltıldığı, programlar arası esnek geçişlerin olduğu, öğrencilerin ruhsal ve fiziksel gelişimleri ile becerilerini artırmaya yönelik sportif, sanatsal ve kültürel aktivitelerin daha fazla yer aldığı, bilgi ve iletişim teknolojilerine entegre olmuş bir müfredatın bulunduğu, sınav odaklı olmayan, bireysel farklılıkları gözeten bir dönüşüm programı uygulanacaktır. 60

61 3. Öğrencilerin sosyal, zihinsel, duygusal ve fiziksel gelişimine katkı sağlayan okul öncesi eğitim, imkânları kısıtlı hane ve bölgelerin erişimini destekleyecek şekilde yaygınlaştırılacaktır. 4. İlk ve orta öğretimde başta engelliler ve kız çocukları olmak üzere tüm çocukların okula erişimi sağlanacak, sınıf tekrarı ve okul terki azaltılacaktır. 5. Özel eğitime gereksinim duyan engellilerin ve özel yetenekli bireylerin, bütünleştirme eğitimi doğrultusunda, uygun ortamlarda eğitimlerinin sağlanması amacıyla beşeri ve fiziki altyapı güçlendirilecektir. 61

62 6. Yabancı dil eğitimine erken yaşlarda başlanacak, bireylerin en az bir yabancı dili iyi derecede öğrenmesini sağlayacak düzenlemeler yapılacaktır. 7. Ortaöğretim ve yükseköğretime geçiş sistemi, öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini dikkate alan etkin rehberlik ve yönlendirme hizmetleri desteğiyle, süreç odaklı bir değerlendirme yapısına kavuşturulacaktır. 8. Sınıf temelli başarı düzeyleri, yeterlilikleri ve standartları belirlenecek, ulusal düzeyde çoklu değerlendirme ve denetleme mekanizması geliştirilecektir. 62

63 8. Öğretmenlik mesleği daha cazip hale getirilecek; öğretmen yetiştiren fakülteler ile okullar arasındaki etkileşim güçlendirilecek; öğretmen yetiştirme ve geliştirme sistemi, öğretmen ve öğrenci yeterliliklerini esas alan, kişisel ve mesleki gelişimi sürekli teşvik eden, kariyer gelişimi ve performansa dayanan bir yapıda düzenlenecektir. 9. Deneyimli öğretmenlerin dezavantajlı bölgelerde ve okullarda uzun süreli çalışması özendirilecektir. 10. Okul idarelerinin bütçeleme süreçlerinde yetki ve sorumlulukları artırılacaktır. 63

64 11. Kalabalık ve birleştirilmiş sınıf ile ikili eğitim uygulamaları azaltılacak, öğrenci pansiyonları yaygınlaştırılacaktır. 12. Özel sektörün eğitim kurumu açması, meslek örgütlerinin mesleki eğitim sürecine idari ve mali yönden aktif katılımı özendirilecektir. 13. Örgün ve yaygın eğitim kurumlarında bilgi ve iletişim teknolojisi altyapısı geliştirilecek, öğrenci ve öğretmenlerin bu teknolojileri kullanma yetkinlikleri artırılacaktır. FATİH Projesi tamamlanacak ve teknolojinin eğitime entegrasyonu konusunda nitel ve nicel göstergeler geliştirilerek etki değerlendirmesi yapılacaktır. 64

65 14. Eğitim sistemi ile işgücü piyasası arasındaki uyum; hayat boyu öğrenme perspektifinden hareketle iş yaşamının gerektirdiği beceri ve yetkinliklerin kazandırılması, girişimcilik kültürünün benimsenmesi, mesleki ve teknik eğitimde okul-işletme ilişkisinin orta ve uzun vadeli sektör projeksiyonlarını dikkate alacak biçimde güçlendirilmesi yoluyla artırılacaktır. 15. Ulusal Yeterlilik Çerçevesi oluşturularak eğitim ve öğretim programları ulusal meslek standartlarına göre güncellenecek, önceki öğrenmelerin tanınmasını içeren, öğrenci hareketliliğini destekleyen ulusal ve uluslararası geçerliliğe sahip diploma ve sertifikasyon sistemi geliştirilecektir. 65

66 16. Ortaöğretim ve yükseköğretim düzeyindeki mesleki ve teknik eğitimde, program bütünlüğü temin edilecek ve nitelikli işgücünün yetiştirilmesinde uygulamalı eğitime ağırlık verilecektir. 17. Yükseköğretim sistemi, hesap verebilirlik temelinde özerklik, performans odaklılık, ihtisaslaşma ve çeşitlilik ilkeleri çerçevesinde kalite odaklı rekabetçi bir yapıya dönüştürülecektir. 18. Yükseköğretim Kurulu, standart belirleme, planlama ve koordinasyondan sorumlu olacak şekilde yeniden yapılandırılacaktır. 66

67 19. Yükseköğretimde kalite güvencesi sistemi oluşturulacaktır. 20. Yükseköğretim kurumlarının sanayi ile işbirliği içerisinde teknoloji üretimine önem veren, çıktı odaklı bir yapıya dönüştürülmesi teşvik edilecek ve girişimci faaliyetler ile gelir kaynakları çeşitlendirilecektir. 21. Yükseköğretim kurumları çeşitlendirilecek ve yükseköğretim sistemi uluslararası öğrenciler ve öğretim üyeleri için çekim merkezi haline getirilecektir. 67