DİKKAT EKSİKLİĞİ BOZUKLUĞU HİPERAKTİVİTE. Doç. Dr. Şaziye Senem BAŞGÜL. Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Psikoloji.

Transkript

1 DİKKAT EKSİKLİĞİ BOZUKLUĞU HİPERAKTİVİTE Doç. Dr. Şaziye Senem BAŞGÜL Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Psikoloji

2 NÖROGELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR Anlıksal (Entellektüel) Yetiyitimleri İletişim Bozuklukları Otizm Açılımı Kapsamında Bozukluk Dikkat Eksikliği/Aşırı Hareketlilik Bozukluğu Özgül Öğrenme Bozukluğu Devinsel (motor) Bozukluklar Diğer Nörogelişimsel Bozukluklar

3 DEHB, Tanım bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan dikkat sorunları, aşırı hareketlilik ve istekleri erteleyememe (dürtüsellik) ile kendini gösteren nöropsikiyatrik bir bozukluktur.

4 Dikkatin ve davranış kontrolünün bozulduğu bir durumdur. Çocukluk çağının en önemli ve en sık rastlanan psikiyatrik hastalıklarından biridir. Çocuğu, ailesini ve toplumu ilgilendiren bir halk sağlığı sorunudur.

5 Sıklık ve Yaygınlık: Tüm dünyada okul çağı çocukları arasında % 3 12 Türkiye de sıklık % 5 9 (Motovallı 1994, Taşkın 2006, Gül 2010) Erişkinlerde sıklık % 4 E/K: 2-5/1 DEHB-DE alt tipi gözden kaçabiliyor çocuktan 1 inde, her sınıfta 1-2 öğrenci Tanı konmamış çocukların sayısı bu verilerin altında Tembel İlgisiz Yaramaz Şımarık Özürlü

6 Etioloji: Kalıtım, genetik nedenler Çevresel etkenler Beyindeki yapısal ve işlevsel farklılıklar

7 Kalıtım DEHB tanısı alan çocukların anne babalarında benzer belirtilerin görülme oranı diğer ebeveynlere göre 2-8 kat fazla DEHB tanılı çocukların kardeşlerinde aynı belirtilerin görülme oranı diğer çocuklardan 2-3 kat fazla Bu bozukluğun genetik olarak ana- babalardan çocuklara geçmesinden sorumlu olduğu düşünülen bazı genler belirlenmiş

8 Çevresel etkenler: Doğum öncesi (annenin gebelikte sigara, alkol kullanımı, bebeğin beyin gelişimini etkileyebilecek viral enfeksiyon geçirmesi gibi nedenler) Doğum sırasında (erken doğum, doğum sırasında yaşanan zorluklar) Doğum sonrası (geçirilen bazı hastalıklar)

9 Beyindeki yapısal ve işlevsel farklılıklar: DEHB nda beynin dikkat, planlama, değerlendirme, hatırlama ve geleceği öngörme işlemlerinden sorumlu bölgelerinde hem yapısal hem de işlevsel sorunlar var. Beyin ön bölgelerinin DEHB olan çocuklarda normal çocuklarınkilerden daha küçük ya da asimetrik olduğu bulunmuş. Bu çocukların beyinlerinin ön bölgelerinin daha az kanlandığı, daha az glukoz kullandığı yani yeterince aktif çalışmadığı gözlenmiş. EEG anomalileri: % 30 60

10 Temel sorun ne? Bir şey yapmadan önce düşünmeleri için gerekli süre boyunca durmalarını sağlayan sistem iyi çalışmaz (Frontal Lob-Prefrontal kortex). Frene basmazlar Yapılan hatalardan ders almazlar, geçmişteki başarıları örnek almazlar Davranışlarının sonucunu önceden tahmin edemezler Davranışlarını geleceği düşünerek yönlendiremezler Olaylar karşınında hemen ilk duygusal tepkilerini gösterirler

11 Tanı Koyma Aşamaları: 1-Aile ve çocukla görüşme, bilgi alma, ailenin doldurması gereken ölçekler 2-Çocuğun değerlendirilmesi (muayene ve testler) 3-Okul ve öğretmenden alınan bilgiler ve öğretmenin doldurduğu ölçekler 4-Laboratuar testleri

12 DSM-IV Tanı Kriterleri: DEHB tanısı için Amerikan Psikiyatri Birliği nin belirlediği 18 belirti vardır. 9 u dikkat eksikliği, 9 u hiperaktivite/ dürtüsellikle ilgilidir. Alınan tüm bilgilerde dikkat eksikliğini karşılayan en az 6, hiperaktivite ve dürtüselliği karşılayan en az 6 belirtinin varolduğu saptanmalıdır. Belirtiler 7 yaşından önce başlamalı Kalıcı ve sürekli olmalı Birden fazla ortamda (hem evde hem okulda) görülmeli

13 Dikkat eksikliği ölçütleri (DSM-IV) 1-Belirli bir işe dikkatini vermekte zorlanır. 2-Dikkati kolayca dağılır. 3-Dikkatsizce hatalar yapar. 4-Başladığı işi bitiremez. 5-Kendisiyle konuşurken dinlemiyormuş gibi görünür. 6-Görev ve etkinlikleri düzenlemekte zorlanır. 7-Yoğun zihinsel çaba gerektiren işleri yapmaktan kaçınır. 8-Eşyalarını kaybeder. 9-Günlük etkinliklerde unutkandır.

14 Hiperaktivite ve Dürtüsellik ölçütleri (DSM-IV) 1-Eli ayağı kıpır kıpırdır. 2-Oturduğu yerde duramaz. 3-Gereksiz yere sağa sola koşturur, eşyalara tırmanır. 4-Sakince oynamakta zorlanır. 5-Sürekli hareket eder, motor takılmış gibidir. 6-Çok konuşur. 7-Sorulan soru tamamlamadan yanıt verir. 8-Sırasını beklemekte güçlük çeker. 9-Başkalarının sözünü keser, ya da oyunlarında araya girer.

15 Dikkat Eksikliği/Aşırı Hareketlilik Bozukluğu (DSM 5) Dikkat Eksikliği/Aşırı Hareketlilik Bozukluğu Tanımlanmış Diğer Bir DEHB Tanımlanmamış DEHB

16 Dikkat Eksikliği/Aşırı Hareketlilik Bozukluğu A. Aşağıdakilerden (1) ve/veya (2) ile belirli, işlevselliği ya da gelişimi bozan, süregiden bir dikkatsizlik ve/veya aşırı hareketlilik-dürtüsellik örüntüsü 1. Dikkatsizlik: Gelişimsel düzeye uygun değildir, işlevsellik bozulur ve en az 6 ay sürmektedir. (17 yaş üstünde en az 5 belirti yeterlidir). (a) Çoğu zaman dikkatini ayrıntılara veremez, okul ödevlerinde, işlerinde ya da diğer etkinliklerinde dikkatsizce hatalar yapar. (b) Çoğu zaman üzerine aldığı görevlerde ya da oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır. (c) Doğrudan kendisine konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görünür. (d) Çoğu zaman yönergeleri izlemek ve okul ödevleri, ufak tefek işleri ya da iş yerindeki görevleri tamamlayamaz. (e) Çoğu zaman üzerine aldığı görevleri ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker. (f) Çoğu zaman sürekli mental(zeka) çabayı gerektiren görevlerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almaya karşı isteksizdir. (g) Çoğu zaman üzerine aldığı görevleri ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder. (Örneğin oyuncaklar, okul ödevleri, kalemler, kitaplar ya da araç-gereçler) (h) Çoğu zaman dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağılır. (i) Günlük etkinliklerde çoğu zaman unutkandır.

17 2. Aşırı Hareketlilik ve dürtüsellik: Gelişimsel düzeye uygun olmayan, işlevselliği bozan hareketklilik/dürtüsellik, en az 6 aydır sürüyor olmalıdır. (17 yaş üstünde en az 5 belirti yeterlidir). (a) Çoğu zaman elleri, ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde kıpırdanıp durur. (b) Çoğu zaman sınıfta ya da oturması beklenen diğer durumlarda oturduğu yerden kalkar. (c) Çoğu zaman uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır. (Ergenlerde ya da erişkinlerde öznel huzursuzluk duyguları ile sınırlı olabilir.) (d) Çoğu zaman, sakin bir biçimde, boş zamanları geçirme etkinliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır. (e) Çoğu zaman hareket halindedir ya da bir motor tarafından sürülüyormuş gibi davranır. (f) Çoğu zaman çok konuşur. (g) Çoğu zaman sorulan soruların soru tamamlanmadan önce cevabını yapıştırır. (h) Çoğu zaman sırasını bekleme güçlüğü vardır. (i) Çoğu zaman başkalarının sözünü keser ya da yaptıklarının arasına girer.(örneğin başkalarının konuşmalarına ya da oyunlarına burnunu sokar.)

18 B. 12 yaşından önce belirtileri başlamıştır. C. İki ve daha fazla ortamda belirtiler olmalıdır. D. İşlevselliğin bozulduğuna dair açık kanıtlar vardır. E. Bu belirtiler başka bir ruhsal hastalık ile açıklanamaz. Bileşik görünüm Dikkatsizliğin baskın olduğu görünüm Aşırı hareketliliğin/dürtüselliğin baskın olduğu görünüm -Tam olmayan yatışma gösteren Ağır olmayan Orta derecede Ağır

19 Tanımlanmış Diğer Bir DEHB Klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya neden olan ve işlevselliği azaltan bir durum olmasına karşın tanı kriterlerinin tam karşılanmadığı durumlar için kullanılır. (ör:yeterli olmayan, dikkat eksikliği belirtileri ile giden) Tanımlanmamış DEHB Klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya neden olan ve işlevselliği azaltan bir durum olmasına karşın tanı kriterlerinin tam karşılanmadığı durumlar için kullanılır. Özel nedeni klinisyence belirlenmek istenmediğinde bu tanı konulur.

20 Dikkat Eksikliği: Dikkat süresinin ve yoğunluğunun kişinin yaşına ve gelişim düzeyine göre olması gerekenden az olmasıdır. Dikkat belli bir noktaya toplayamama Kolayca dağılması Dağınıklık Unutkanlık Eşyalarını kaybetme Dikkatsizce hatalar yapma Kişi belli bir şeyle ilgilenirken o sırada içinden gelen başka bir şey yapma isteğine engel olamama

21 Ev ortamında; Söylediklerim bir kulağımdan giriyor öbür kulağından çıkıyor. Sanki aklı hep başka yerde, çok dalgın. Çok sık eşya kaybediyor. Bilgisayarın başında saatlerce oturabiliyor ama ödev başında en fazla 5 dakika.

22 Sınıfta; Dersi dinleyemiyor, etrafla çok ilgili, çok hayalci. Başladığı işi bitiremiyor. Sınavlarda dikkatsizce hatalar yapıyor. Soruları sonuna kadar okumadan yanıtlıyor. Ödev başında çok yavaş, 10 dakikalık işi 3-4 saatte bitiremiyor.

23 Dağılıp toplanamayan dikkat DEHB aslında bir dikkat dağılması ya da eksikliği değil, dikkati (dağıldığında tekrar) toplayamama problemidir. Görülen belirtiler veya şikayet edilen hususlar bu temel sorunun ürünüdür.

24 Hiperaktivite: Bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayacak biçimde hareketli olmasıdır Uzun süre yerinde oturamama Otururken elin ayağın kıpır kıpır olması Çoğu zaman hareket halinde olma (uykuda da) Çok konuşma Dağınık konuşma Çok soru sorma Konudan konuya atlama

25 Evde; Daha karnımdayken bile kıpır kıpırdı. Sürekli hareket halinde, yürümez koşar. Ya konuşur ya sesler çıkarır. Televizyon izlerken bile amuda kalkar, taklalar atar.

26 Okulda; Sınıfta nereye baksam onu görüyorum. Sırada otururken bile bir şeylerle uğraşır. Çok konuşur ama genelde anlatmak istediğini anlamazsınız.

27 Dürtüsellik: Bireyin davranışlarını kontrol edebilmesinde sorun olmasıdır Acelecilik İstekleri erteleyememe Söz kesme Sırasını bekleyememe Aklına geleni anında söyleme Yaptığı davranışın sonucunu kestirememe Söyleyeceği şeyin karşısındaki kişide nasıl bir etki yapacağını düşünememe

28 Evde; Bu çocuğun freni yok. Kaç yaşına geldi hala söz kesmeyi öğrenemedi. Düşünmeden hareket ediyor. Çok sabırsız, istekleri hemen olsun ister.

29 Okulda; Daha soruyu tamamlamadan cevabını vermeye kalkıyor. Aklına geleni hemen yapıyor. Birçok ceza almasına karşın aynı davranışı tekrar yapıyor.

30 DEHB na Eşlik Eden Belirtiler Dağınıklık, düzensizlik Dalgınlık, hayal kurma Tutarsızlık Sakarlık, koordinasyon güçlükleri Bellek (hafıza) sorunları Uyku sorunları Sosyal ilişki sorunları Saldırgan davranışlar Kendine güven ve özsaygının azalması

31 Dağınıklık, düzensizlik Odası, çantası çok dağınık. Sürekli bir şeylerini kaybeder. Üstüne başına hiç dikkat etmez. Sınıfta kalemini çıkarır, defterini ararken kalemini kaybeder, yeni bir kalem arar, bir türlü bir işe başlayamaz. Defteri kırışıktır, çantası darmadağandır. Sırasının üstü karmakarışıktır, yanına kimse oturmak istemez.

32 Dalgınlık, hayal kurma Kendi sınıfta ama aklı başka yerde. Derste neredeyse uyuyacak gibi oluyor. Bazen ödev başında hiçbir şey yapmadan saatlerce duruyor. Seslendiğimizde asla duymuyor.

33 Tutarsızlık Bir anı bir anına uymuyor. Çok keyifliyken birden öfkelenebiliyor. Başarısı çok değişken, aynı dersten bir gün iyi bir gün kötü not alıyor. Ödevlerini bir gün tam yapıyor, başka bir gün hiçbirini yapmadan geliyor. Ne zaman ne yapacağı hiç belli olmuyor.

34 Sakarlık, koordinasyon güçlükleri Çok sakar. Yürürken kapılara, eşyalara çarpar. O kadar çok düşer ki, her yeri yara bere izi ile dolu. ayakkabı, kravat bağlamayı öğrenemiyor. Kalem tutması bile çok farklı.

35 Bellek sorunları Bazı şeyleri hiç unutmaz, ama bir dakika önce söyleneni hatırlayamayabiliyor. Mutfağa gittiğinde ne alacağını unutmuş oluyor. Akşam öğrendiğini sabah unutur. Ödevlerini yazılı olarak almazsa mutlaka unutur, hep arkadaşlarına telefon edip öğreniyoruz.

36 Uyku sorunları Bebekliğinden beri uykuyu sevmez. Akşamları yatıramıyoruz, bıraksak sabaha kadar oturur. Sabahları da bir türlü zamanında kaldıramıyoruz.

37 Sosyal ilişki sorunları Grup etkinliklerine kimse onu katmak istemiyor. Nerede nasıl davranacağını bilmiyor. Arkadaş partilerine çağırılmıyor. Kurallı oyunlarda sorun çıkarıyor. Arkadaş ilişkileri çok dengesiz.

38 Saldırgan davranışlar Sinirlendiğinde gözü bir şey görmez, çevresine zarar verir. Sık sık arkadaşlarıyla kavga dövüş ediyor. Her fırsatta kardeşine vuruyor.

39 Kendine güven ve özsaygının azalması Kendine güvenmiyor. Kendinden küçüklerle oynamayı tercih ediyor. Başarısız olduğunda hemen vazgeçiyor. Kötü çocuk olduğunu söylüyor. Bizim onu sevmediğimizi düşünüyor.

40 DEHB yapısal bir bozukluk olduğunun kabulü zordur; Somut değildir, Çocuğun tüm çevresi etkilenir, Toplumsal güçlükler yaratan bir sorundur, Ahlak sorunu olarak kabul görür, Akademik başarısızlıklar olur,

41 DEHB da Ayırıcı Tanı Tıbbi Bozuklular Psikolojik Bozukluklar Psikiyatrik Bozukluklar

42 Tıbbi Bozuklular Tiroid bezi hastalıkları Beyinde yapısal bozukluklar Bazı ilaçların yan etkileri (Ör:epilepsi, kalp, astım ilaçlarının bazıları Bazı nörolojik bozukluklar (Ör:epilepsi, Sydenham koresi) Frajil-X sendromu Kurşun zehirlenmesi Anemi Uyku apnesi

43 Psikolojik Bozukluklar Aile içinde çatışma ve gerginlikler Çocuğun fiziksel, duygusal ya da cinsel istismarı Boşanma, göç, bir yakının kaybı, deprem gibi travmatik olaylar gibi yaşamın bir döneminde karşılaşılmış ya da halen devam eden zorlu yaşam olayları

44 Psikiyatrik Bozukluklar Depresyon Anksiyete bozuklukları Özel öğrenme bozukluğu Davranım bozukluğu

45 DEHB ile birlikte görülen-eş tanı psikiyatrik bozukluklar Karşıt olma karşı gelme bozukluğu Davranım bozukluğu Özgül öğrenme bozukluğu Depresyon Anksiyete bozuklukları Tik bozuklukları Bipolar bozukluk

46 Okul ve arkadaş ilişkileri Okul başarısı olması gerekenden düşüktür Okulu bırakma ve sınıfta kalma daha sıktır Toplumsal uyum ve arkadaş ilişkilerinde zorlukları çoktur Mızıkçı Kavgacı Bencil Devamlı memnuniyetsiz

47 Bu çocukların, % 30 u liseyi bit irene kadar bir-iki kere sınıft a kalır % 60 ı ciddi yazma güçlüğü çekmektedirler % 90 ı okulda düşük başar ılıdır %20 sinin okuma güçlüğü vardır %30 u okulu bırakmakt adır %90 ı okulda yeterince üret ken değildir (Murdence Arcelus, 1999)

48 DEHB nun Değişik Yaşlardaki Klinik Seyri BEBEKLİK DÖNEMİ Huzursuzluk Kolay ağlama Zor sakinleştirme Aşırı hareketlilik Dış uyaranlara aşırı tepki verme Uyku sorunları

49 OKUL ÖNCESİ DÖNEM Devamlı hareket halinde olma (atlama, zıplama, bir yerlere tırmanma) İsteklerini erteleyememe, tutturma Sürekli ilgi odağı olma, bunu sağlayacak birşeyler yapma Sık sık bir oyundan diğerine geçme Belirli bir şeyle çok kısa süre ilgilenme Çok konuşma Sürekli soru sorma ve çoğu kez yanıtını dinlememe Sakarlık, sık sık yaralanma Az uyuma

50 Kreşte Faaliyetleri sürdürememe, yarım bırakma Kurallara uymama, sırasını bekleyememe Sakince yerinde oturamama Başka çocukları itip kakma Bağırıp çağırma Çok konuşma

51 İLKOKUL DÖNEMİ Sakin ve sessizce sırada oturamama Dersi dikkatle dinleyememe Sorulan sorulara sonunu beklemeden, söz istemeden yanıt verme Verilen görevleri tam olarak yerine getirememe, başlayıp yarım bırakma Başka çocukların dikkati dağıtacak şeyler yapma Sınavlarda dikkatsizce hataları sıkça yapma Okul başarısında dengesizlik Diğer çocuklarla ilişki sorunları Kendisine benzer çocuklarla arkadaşlık kurma Eşyalarını sık sık kaybetme Dağınıklık, defter düzeninin bozuk olması Ev ödevlerini almama, eksik alma, tamamlamakta zorlanma Akademik başarısının kapasitesiyle orantısız olması

52 Ergenlik Dönemi Aşırı hareketlilikte kısmen azalma, ama kıpır kıpırlığın devem etmesi Akademik başarı sorunları Ders dinleyememe, derste uykulu olma, kalem çevirme ya da resim yapma Uzun süreli dikkat gerektiren illerden kaçınma Ders çalışmama, ödev yapmama Öğretmenle ilişki sorunları, karşılık verme, patavatsız ve ilgisiz bir öğrenci olarak nitelendirilme Aile ve arkadaş ilişkilerinde sorunlar Benlik saygısında azalma, depresyon Duygu-durumda değişkenlik, aniden öfkelenme yada neşelenme Yasal sorunlara neden olabilecek riskli davranışlar

53 Erişkinlik Dönemi Yerinde duramama, bacak sallama, parmakla tempo tutma Uzun süre gazete kitap okuyamama, televizyon izleyememe ya da izlerken hareket halinde olma Uzun süre belli bir işe konsantre olamama, dikkat dağınıklığı Unutkanlık, söylenenleri, günlük işleri akılda tutamama, eşyaları kaybetme İşleri düzenlemekte ve bitirmekte yetersizlik, bir işi bitirmeden diğerine başlama Sorun çözme ve zamanı kullanmada güçlük Yeterli düzeyde başarılı olamadığını, hedefine ulaşamadığını düşünme Sık sık iş değiştirme Duygulanımda değişkenlik, aniden öfkelenme Düşünmeden kolay hızlı karar verme Sosyal ilişkilerde sorunlar İlişkileri ani olarak başlatma ve bitirme Evlilik sorunları Alkol madde bağımlılığı

54 Olumlu Özellikleri Enerjik olma Yaratıcılık Sıcak kanlı ve cana yakın olma Kolay ilişki kurabilme Esneklik Hoşgörülü olma Espiri Risk alabilme İnsanlara kolaylıkla güvenebilme

55 DEHB li Çocuklar: Genellikle daha iyi Genellikle daha kötü Eğlenceli işler, uğraşlarda Çabuk sonuç alınan durumlarda Sık geri bildirim alınca Dikkat çekici, albenili durumlarda Günün erken saatlerinde Erişkin gözetimi ile Bire-bir çalışmada Yeni olan ile Baba ile Yabancılar ile Muayene odasında Sıkıcı işler, uğraşlarda İleride sonuç alınacak işlerde Seyrek geri bildirim alınca Albenisi düşük durumlarda Günün geç saatleri Erişkin gözetimi olmaksızın Grup çalışması Bilindik, kanıksanmış olan ile Anne ile Ebeveynler ile Bekleme salonunda 55

56 Prognoz Olguların %30 unda belirtiler ergenliğe kadar devam eder ve sonrasında azalır. Olguların %40 ı erişkinlikte de tedavi gerektirecek ölçüde dikkat ve davranış kontrol sorunları yaşarlar. 56

57 Tedavi kararı için Hastalığın seyri ve birliktelik gösterdiği diğer bozuklukların yanısıra, okuldan alınan performans bilgisi ve dikkat eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan semptomların varlığı tedavi kararıyla ilişkilendirilebilir.

58 Tedaviye kimin ihtiyacı var? İşlevsel bozulması olanların yaşın ve gelişimin gereklerinin yerine gelmesinde zorluk

59 DEHB sadece semptom değildir 18 semptomdan 12 sinin olması + birden çok alanda işlevsel bozulmanın olması

60 İşlevsel bozulma ölçütleri Okulda Öğrenememe (yeterince) Sorumluluklarını yerine getirmeme Kuralları tam anlamama ve uygulamama Öğretmenler ve arkadaşlar tarafından anlaşılamama Evde Anne-babanın sözünü dinleyememe ( anlamama, isyankarlık ) Kişisel Sevilmediğini ve değer verilmediğini düşünme Yalnız ve kızgın hissetme

61 Dikkat dağınıklığının tedavisi gerekebilir, çünkü: Kişilik ve benlik gelişiminin bir çok boyutunu etkileyebilir. Sosyal etkisi en çok okul ortamında belirgin olabilir. Hayat kalitesi üzerindeki etkileri fazladır.

62 DEHB Tedavi Edilmediğinde; İlaç tedavileri Anababa, öğretmen eğitimleri Çocuğa özel tedavi ve eğitim programları Ortamın düzenlenmesi Alternatif tedaviler Tedavinin izlenmesi

63 DEHB nin Yaşamboyu Etkisi Düşük okul başarısı İş ve evlilik sorunları Yasal sorunlar DEHB İlişki sorunları Yaralanmalar Motorlu araç kazaları Sigara, alkol ve madde kullanımı Düşük özgüven 63

64 DEHB KOKGB Davranım Bozukluğu

65 İlaç Tedavileri DEHB nda etkinliği kanıtlanmış ve en yaygın olarak uygulanmakta olan tedavi, ilaç tedavisidir. Kullanılan ilaçlar 3 ana grupta toplanabilir: 1- Psikostimülan ilaçlar 2- Antidepresan ilaçlar 3- Diğer ilaçlar

66 İlaçların Beklenen Olumlu Etkileri Dikkat süresi ve yoğunluğu artar. Aşırı hareketlilik ve dürtüsellik azalır. Uyarı, eleştiri ve olumsuz geri bildirimler azalır. Öğretmenler ve arkadaşlarla ilişkiler olumlu yönde gelişir. Aile ile ilişkiler olumlu yönde gelişir. Kişi gerçek kapasitesini görmeye ve kendine güvenmeye başlar. Akademik başarı artar.

67 Ritalin ve Concerta Bağımlılık yapmaz. İleride başka maddelere bağımlılık gelişmesine neden olmaz. Büyümede gerilik yapmaz. Kısırlık yapmaz. Keyif verici bir madde değildir. Çocukları uyuşturmaz. İlk seçenektir.

68 Anababa, öğretmen eğitimleri Anababa eğitimleri etkinliği kanıtlanmış bir yöntemdir Öğretmen eğitimleri ile ilgili veriler yetersizdir Bu eğitimlerin sonucunda: Çocuklardaki sorun davranışlar azalır Anababaların ve öğretmenlerin, -çocukla iletişim becerilerinde olumlu değişiklikler olur -çocukların uygun olmayan davranışlarıyla başa çıkma becerileri artar Aile içinde ve sınıfta stres ve gerginlikler azalır Anababalığa ilişkin özgüven artar

69 Çocuğa özel tedavi ve eğitim programları Bireysel tedavinin hedefleri; çocuğun kendisini her yönüyle tanıması, olumlu ve güçlü özelliklerinin farkına varması, özgüven kazanması, çocuğun davranış kontrol becerilerini kazanmasıdır. Akademik sorunlar yaşayan çocukların ders çalışma becerilerini geliştirmek ve dikkat süresini arttırmaya yönelik özel eğitim desteği alması da bireysel eğitimin bir parçasıdır.

70 ORTAMIN DÜZENLENMESİ Dikkat sorunlarına yönelik düzenlemeler Görsel dikkat için düzenlemeler İşitsel dikkat için öneriler Dokunsal dikkat için öneriler Dağınıklık ve düzensizlik konusunda yapılabilecek düzenlemeler Ortamın düzenlenmesi Günlük programın planlanması Zamanın planlanması

71 Tedavi anababa, psikolog doktor ve öğretmen iş birliğinden oluşur. Tedavinin izlenmesi Bunlardan biri eksik kaldığında tedavi oranı azalır.

72 Tedavinin HER aşaması çocuk için özeldir. Bu nedenle çocuğun takibi ve bireysel kontrolleri önemlidir.