Azərbaycan Hava Yolları Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti Milli Aviasiya Akademiyası

Transkript

1 Azərbaycan Hava Yolları Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti Milli Aviasiya Akademiyası Fakültə : Nəqliyyat texnologiyaları Kafedra: Avianəqliyyat istehsalatı İxtisas: Avianəqliyyat istehsalatının təşkili mühəndisliyi Qrup: 1213a Fənn: Hava limanları və onların idarə olunması Kurs işi Qeyri-adi hava limanları Tələbə: Daşdəmirova Gülnar Rəhbər: Kərimov Cahid Kafedra müdiri: Nəcəfov Elman

2 MÜNDƏRİCAT 1. Giriş 3 2. Sinqapur Çangi hava limanı 4 3.Dünyanın ən qəribə və maraqlı hava limanları Gisborn hava limanı, Yeni Zelandiya Şahzadə Yuliana hava limanı, Müqəddəs Martina adası Xianço-İraksun hava limanı, Saba adası Cəbəllütariq hava limanı, Cəbəllütariq Funşala hava limanı, Madeyra adası, Portuqaliya Kurşevel hava limanı, Fransa Barra hava limanı, Şotlandiya Ays Ranvey, Antarktika Yadin hava limanı, Çin Kansay hava limanı, Yaponiya

3 Giriş Uşaqlıqdan müxtəlif ölkələrə səyahət etmək, görməli yerləri gəzmək, tarixi ve mədəniyyəti ilə yaxindan tanış olmaq, hemin ölkələrin sakinləri ilə ünsiyyət qurmaq, müqayise edib ən gözəl ölkəni seçmək orada yaşamaq isdəmişəm. Halhazırda müxtəlif ölkələrə səyahət etmək şansım olmasada her gün bir hava limanı haqqında ətraflı məlumat toplamaq imkanım var. Hər bir ölkənin mədəniyyəti onun hava qapısından yeni, hava limanından başlayır.isdənilən ölkənin hava limanına ayaq basdığımız andan etibarən görüb izlədiyimiz bütün amillər beynimizdə həmin ölkə haqqında müsbət və mənfi rəy formalaşdırır. Bu gün qeyri-adi dekarasiyası və xidmət sahələri ilə diqqətimi çəkmiş bir neçə məşhur və artiq dünyaya özünü tanıtmış hava limanları haqqinda topladığım məlumatları sizinlə paylaşmaq isdəyirəm. İlk öncə gəlin görək hava limanı özü nədir?nəyə xidmət edir?nədən ibarətdir? Hal-hazırda müasir dünyanı aviasiyasız təsəvvür etmək mümkün deyil.aviasiyahava məkanında insanın hava gəmisi vasitəsilə istifadə etməsinə və bunun üçün lazımi şəraitin yaradılmasına yönəldilən fəaliyyət və təsisatlar məcmusudur.hava gəmisi- hava ilə qarşılıqlı təsir hesabına atmosferdə qalan (yer və su səthindən əks olunan hava ilə qarşılıqlı təsir istisna olmaqla) hər hansı aparatdır.hər bir hava limanının özünə məxsus aerodromu olması da vacib şərtlərdən biridiridir. Aerodrom- hava gəmilərinin enməsi, qalxması və yerdə hərəkəti üçün tam və ya qismən nəzərdə tutulan, müvafiq bina, qurğu və avadanlığı olan torpaq və ya su səthinin müəyyən sahəsidir. Bes hava limanı özü nədir?hava limanı hava gəmilərinin qəbulu və yola salınması, hava daşımalarına xidmət gösdərilməsi üçün nəzərdə tutulan və müvafiq aerodromu, aerovağzalı, digər yerüstü tikililəri, lazımi 3

4 avadanlığı olan qurğular kompleksidir.hava daşımaları- müəyyən haqq müqabilində hava gəmisi ilə sərnişin, baqaj və yüklərin, habelə poçt göndərişlərinin daşınmasıdır. Hələ qədim zamanlardan ucmaq arzusunda olan insanlar təyyarəni əvəz edən uçan aparatlar yaratmağa cəhdlər etmişlər.nə qədər uğursuz alınsada hər dəfə daha mükəmməli düzəltməyə çalışmışlar ve öncəki aparatlarda olan nasazlığı aradan qaldırmaqla nəhayət ideal uçuş aparatı yaratmağa müvəffəq olmuşlar. Azərbaycan Respublikası 1992 ci ilin 9oktyabr tarixindən Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatının (İCAO) tamhüquqlu üzvlərindən biri- Razılığa Gələn Dövlətdir ci ilin mart ayından Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosasiyasının (İATA), 1991-ci ildən Dövlətlərarası Aviasiya Komitəsinin (DAK), 2002-ci ilin noyabrından isə Avropa Mülki Aviasiya Konfrasının (ECAC) üzvüdür. Respublikamız Eurocontrol və digər beynəlxalq mülki aviasiya təşkilatları ilə əməkdaşlıq edir. 26 dövlətlə (Belçika, Bolqarıstan, Böyük Britaniya, Almaniya, Hollandiya,Gürcüstan, Misir, İran, İtalya, Qazaxıstan, Livan, BƏƏ, Avstriya, Belarus, Polşa, Rusiya Federasiyası, Rumıniya, Türkmənistan, Türkiyə, Özbəkistan, Ukrayna, Fransa, Yunanıstan, Latviya, İsveçrə, Qətər) Hava əlaqəsi haqqında Hökumətlərarası saziş imzalanmışdır. 22 dövlətlə (İsrail, İordaniya, İspaniya, Hindistan, Küveyt, Pakistan, Suriya, Çexiya, Əfqanıstan, Behreyn, Cənubi Kareya, Lüksenburq, Oman, Sinqapur, Solovakiya,Çin, Finlandiya, Estoniya, Danimarka, Norveç, İsveç, Tailand) Hava əlaqəsi haqqında sazişi ekspertlər səviyyəsində razılaşdırılmışdır. 13 dövlətlə (Banqladeş, Macarıstan, Kipr, Qırğısıstan, Moldova, ABŞ, Yaponiya, Şri-Lanka, Honkonq, Mərakeş, Tunis, Səudiyyə, Ərəbistan, Litva) hava əlaqəsi haqqında hökmətlərarası Sazişə dair danışıqlar aparır.ve eləcədə bir neçə konversiyalara qoşulub üzv olmuşdur. Beləki hər bir ölkə hava limanı tikib uçuşlar həyata keçirtmək üçün mütləq İCAO nun kriteriyalarına uyğun olmalıdır.və konversiyalara qoşulmaq vacib şərtlərdən biridi. 4

5 Indi isə haqqında çox eşitdiyim, maraqlı və diqqətimi çəkmiş, illərdir öz sözünü demiş və tanınmış dünyanın ən gözəl hava limanlarından biri olan Sinqapur Çangi hava limanı ilə yaxından tanış olaq. Sinqapur Çangi hava limanı Sinqapur və ya sadəcə Çangi mülki hava limanı (İATA: SİN, İCAO: WSSS) Cənub-Şərqi Asiya və Hindistanın nəqliyyat sahəsində böyük nəqliyat mərkəzidir. Ümumi sahəsi m 2 dir. Özünə məxsus dizaynı ilə fərqlənən böyük əraziyə malik dünyanın ən böyük hava limanı açıldığı gündən saysız mükafatlar qazanmışdır. Şəkil 1. Sinqapur Çangi hava limanının xarici görünüşü. 5

6 Parisdə keçirilən World Airport Awards dünyanın ən gözəl hava limanının adını açıqlayıb. Bu, Sinqapurun Çangi Hava Limanıdır. Çangi 14 ildə 4 dəfə bu mükafata layiq görülüb və hələdə bu siyahıya liderlik edir. Müsabiqənin nətiсələrinə görə, ikinсi yeri Сənubi Koreyanın, üçünсü yeri isə Münhenin hava limanı tutub. Hər il dünyanın 400-dən artıq hava limanının iştirak etdiyi yarışmanın taleyini Britaniyanın «Skytrax» şirkəti müəyyən edir. Şirkət hava limanlarını müxtəlif kriteriyalar üzrə qiymətləndirir. İşçi heyətinin davranışlarından tutmuş, pasport nəzarətindən keçmə müddətinə qədər hər detal nəzərə alınır. Bundan əlavə şirkət sərnişinlərin də fikirlərinə önəm verir. Beləki isənilən sərnişin səs vermədə iştirak edə bilər və yığılan səs faizinə görə hər il aviaşirkətlərə müəyyən mükafatlar verilir. Şəkil 2. Hava limanının yola düşmə zalı. Belke de bir çoxları kimi sizədə hava limanları ürəksıxan ve darıxdırıcı gelir. Həqiqətəndə bəzi hava limanları elədi. Amma elə hava limanlarıda vardırki, onlar təqdim etdiyi xidmətlərə və bir çox özəlliklərinə görə digərlərindən çox fərqlənir, hətta çox gözəl dizayn quruluşuyla insanları cəlb edir. Sinqapur Çangi hava limanıbelə hava limanları cərgəsində ön sıralarda yer tutur. 6

7 Şəkil 3. Hava limanının təyyarə parkı. Burdan Sinqapura getmək maksimum 13 saatınızı alır. Amma 11 saata da çatmaq olar. Mənsə maksimum 13 saata biznes sinfinin rahat kreslolarında oturub gözel xidmətlərdən yararlanmağı tövsiyə edirəm. Rahat və təhlükəsiz uçuş və gülərüz persanal sizin yaddaşınızda gözəl bir xatirə kimi qalacaq. Sərnişinlərin məmnunluğunu başlıca prinsip seçən Sinqapur hava limanı Asiyanın ən yaxşı hava limanı və ən yaxşı biznes sinif mükafatları almış bir hava limanıdır. Sinqapur hava limanı təkcə Asiyada deyil bütün dünya ölkələrində dillər əzbəri olan önəmli bir ticari və turistik mərkəzdir. Asiya və okean üzərindən keçib uzun müddətli uçuş etsəniz belə hava limanına endiyinizdə yorğunluqdan əsər olmayacaq və enerji dolu səyahətə davam edə biləcəksiz. 7

8 Şəkil 4. Hava limanının daxili. Ekzotik mədəniyyəti özündə cəmləşdirmiş bir dekarasyonu ilə hava limanı dinclik verən, insanı sıxmayan bir görünüşə sahibdir. Hər il fərqli bir yeniliyə imza ataraq bir hava limanından gözləniləndən çox daha fərqli üsullarla sərnişinlərin xidmətindədilər. Əyləncəli, maraqlı, öyrədici, həyəcan verici bir məkandı məncə. Xüsusilə uşaqlar üçün surprizlərlə dolu bir yerdir. Hava limanı, 1981-ci ildə terminal 1ilə xidmət göstərməyə başlamış 9 il sonra 1990-cı ildə terminal 2, 2008 də terminal 3 ilə birləşdirilmişdir ci ilə qədər terminal 4 də istifadəyə veriləcəyi gözlənilir. Cəmi 4 terminaldan ibarətdi və bu terminalların tutduğu sahənin cəmi 1800 futbol meydançası genişliyindədir işçisi olan bu hava limanında, 60 ölkədən 106 aviaşirkət 250 şəhərə uçuş həyata keçirir. Gün ərzində dən çox sərnişin bu hava limanından istifadə edir. Hələ 2012-ci ildə bu hava limanından istifadə edən sərnişinlərin sayı 51 milyondan artıq idi. 8

9 Şəkil 5. Hava limanının daxili. Bu hava limanının niyə dəfələrlə dünyanın ən yaxşı hava limanı olduğunu anlamaq üçün burada bir neçə saat keçirtmək kifayətdir. Keçmiş ekzotik ünsürlərin izlərini daşıyan Sinqapur Çangi hava limanı, insana reysini unutduracağ bir yerdir. Sərnişinlərin uçuş müddətində yorğun olacağlarını düşünən idarəedicilər hava limanında uzun tranzit uçuşlardan gələn sərnişinlərin rahatlığı üçün hər xırda detalı düşünüblər. Baxçalar, əyləncə məkanları, rahat kreslolar, mürgüləmə sahələri, kino salonları, oyun sahələri, internet köşkləri, canlı musiqi təqdimatları, interaktiv sənət tətbiqləri, kafelər, restoranlar, mağazalar və daha nələr... Çangi hava limanı içərisindəki Kəpənək baxçası (Terminal 3) şəkil 7. ilə dünyada bir ilkə imza atdı. 6 m hündürlüyündə şəlalənin 1000dən çox kəpənəyin olduğu baxçada üsdəlik böcəklərlə bəslənən 200dən çox bitki növü də vardır. Açıq havada olan, 40dan çox kaktus növü ilə zəngin kaktus baxçası və günəbaxan baxçası (terminal 2) şəkil 6. bambuk baxçası kimi digər baxçalar da vardır. 9

10 Şəkil 6. Gunəbaxan baxçası. Şəkil 7. Kəpənək baxçası. Hava limanında 5 saatdan çox tranzit uçuşa hazırlaşan sərnişinlərə özəl olaraq ödənişsiz Sinqapur turu xidməti gösdərilir. Bu zaman bələdçi ilə birlikdə Sinqapuru gəzib görmək imkanı əldə etmiş olacaqsınız. Hansıki dünyanın ən 10

11 məşhur otellərindən biri olan Marina Bay Sands şəkil 8.başda olmaqla Sinqapurun simvolu olan The Merlion Park şəkil 9, Chinatown və hindlilərin sıx olduğu Little Indianı şəkil 10. görə bilərsiz. Şəkil 8. Marina Bay Sands şəkil Şəkil 9. The Merlion Park 11

12 Şəkil 10. Little İndia. Hava limanında içməli su və internet ödənişsizdir. 550 dən çox ödənişsiz istifadə edə biləcəyiniz kompüterlər var. Film izləməyi sevənlər də unudulmamış. Terminal 2 və terminal 3 də yer alan sinema salonları vaxtını film izləməklə keçirtmək isdəyənlər üçün nəzərdə tutulub. Günəbaxan baxçası yanındakı əyləncə məkanında Decktdə isə Xbox oyunları oynanıla bilər. Hava limanında terminal 1də yerləşən tranzit oteldə fəaliyyət gösdərir. Burada hovuz da vardır hansıki 13.91$ xərcləməklə istifadə edə bilərsiz. Otel müştərilərinə isə ödəniş tələb olunmur. Çanginin hər nöqtəsində yolçuları ayrı bir surpriz gözləyir. Yapon balığları olan akvarium, buz meydançası, aviasiya qaleriyası, hava limanının bu günə qədər əldə etdiyi nailiyyətlər və inkişaf tarixi, ödənişsiz masajlar, gözəllik salonları və s. Çox saylı dünya markası brend mağazalar, kafe və restoranlarıyla diqqət çəkən Sinqapur, Hind, Çin mətbəxlərinin ən məşhur menyularını təqdim edən restoranlar yanında Fast Food markalarıda yerini almışdır. Əgər Sinqapur Çangi hava limanına yolunuz düşərsə, hər teminalı ayrılıqda baxçalarını gəzib, ləziz yeməkləri dadıb, alış- veriş və əyləncələrdən yararlanmağınızı tövsiyə edirəm. Terminallar arası qatarla səyahət özüdə rahat, tezvə maraqlı olacaq. Bir başa şəhərə çıxış üçünsə taksi, avtobus və icarə maşın dayanacaqları var. 12

13 Dünyanın ən qəribə və maraqlı hava limanları Hava limanları hər bir şəhərin dünyaya açılan qapılarıdır. Hava yolu daşımaları getdikcə artır və təyyarə ilə səyahət çox üstünlük təşkil edir. Araştırmalarıma görə dünyanın bir çox ölkələrində nə qeyri-adi dizaynına görə, nə xidmətlərinə nə də məşhurluğuyla deyil, yerləşdiyi yerinə görə yalnız peşəkar pilotların qəzasız uçuş və enişləri həyata keçirə biləcəyi təəccüb doğuran hava limanlarının olduğunu öyrəndim. Bu hava limanları yer çatışmaması ya da coğrafi mövqeyinə görə olduqca təhlükəlidir. Dünyanın ən təhlükəli və maraqlı hava limanlarının adlarını təqdim edirəm: 1. Gisborn hava limanı, Yeni Zelandiya. 2. Şahzadə Yuliana hava limanı, Müqəddəs Martina adası. 3. Xianço-İraksun hava limanı, Saba adası. 4. Cəbəllütariq hava limanı, Cəbəllütariq 5. Funşala hava limanı, Madeyra adası, Portuqaliya. 6. Kurşevel hava limanı, Fransa 7. Barra hava limanı, Şotlandiya 8. Ays Ranvey, Antarktika 9. Yadin hava limanı, Çin. 10.Kansay hava limanı, Yaponiya. Bu hava limanları haqqında bildiyim bəzi məlumatları qısada olsa nəzərinizə çatdırmaq isdərdim. Beləliklə ən maraqlı birinci hava limanına nəzər salaq. 13

14 1.Gisborn hava limanı, Yeni Zelandiya. Yeni Zelandiyanın şimalında, o qədər də böyük olmayan Gisborn şəhərində eyni adlı hava limanı yerləşir.burada küçələr kiçik və dar olduğundan məkana qənaətlə yanaşırlar. Bu səbəbdən, təyyarənin uçuş zolağı fəaliyyətdə olan qatar relsləri üzərindən keçir. Təyyarələr az uçduqlarından qatarların fəaliyyəti heç bir problem yaratmır. Lakin bəzən təyyarə ekipajı qatara görə gecikmələrlə üzləşir.belə ki, təyyarə yerə enməzdən əvvəl qatarın keçməsini gözləməlidir. 14

15 2.Şahzadə Yuliana hava limanı, Müqəddəs Martina adası. Hazırki hava limanı dünyanın ən təhlükəli limanlarından biridir.karib hövzəsində yerləşən ada Fransa və Hollandiya arasında bölüşdürülüb.demək olar, burada təyyarə birbaşa çimərliyin üzərindən keçir.beləki təyyarə çimərlikdə istirahət edən turistlərin başı üzərindən cəmi metr hündürlükdə uçur.yerli uçma-enmə zolağı o qədər qısadırki, pilot imkan daxilində zolağın başlanğıcına yaxın enmək üçün minimum yüksəklikdə enməyə başlayır.enmə zamanı yüksəklik o dərəcədə kiçikdir ki, layner enərkən hasara ilişmək təhlükəsi ilə üzləşir, çimərlikdə istirahət edənləri quma batırır.bu cür təhlükəli enməni yalnız professional pilotlar yerinə yetirə bilər.maraqlısı budur ki, bu cür təhlükəli bir ərazidə yerləşməsinə baxmayaraq bu hava limanının tarixində hələ heç bir qəza hadisəsi qeydə alınmayıb. 3. Xianço-İraksun hava limanı, Saba adası. 15

16 Karib hövzəsində Müqəddəs Martin adasından 46 kilometr uzaqlıqda ən qısa uçuş xətti olan hava limanı yerləşir. Okeana dik enən yamacların dibində qurulan 400 metrdən az olan uçuş enmə zolağı dəniz, qayalar və dağlarla əhatə olunub. Fırtınalar zamanı adaya gediş-gəliş ümumiyyətlə mümkün deyil.buraya yalnız kiçik təyyarə və vertolyotlar enə bilər.hollandiyaya məxsus adanın hava limanı ən təhlükəli hava limanı hesab olunur. 4. Cəbəllütariq hava limanı, Cəbəllütariq 16

17 Cəbəllütariq hava limanı bəlkədə dünyanın ən qeyri-adi aeroportudur. Bu hava limanını digərlərindən fərqləndirən əsas xüsusiyyəti Böyük Britaniyaya məxsus şəhərin içindəki uçuş xətti avtomobil magistralının üzərində işlək küçənin üzərində yerləşməsidir. Cəbəllütariq hava limanı çox kiçik ərazidə yerləşən bu dövlətin bir hissəsi qayalıqdan ibarət olsa da, aeroport tikə bilib. 6,8 km-lik sahəyə sıxışıb qalmış hava limanına eniş edərkən təyyarədən maşınlarda oturmuş və təyyarənin keçməsini gözləyən insanları görmək mümkündür. Doğrudur, bu hava limanı bir qədər qeyri-adi alınıb. Burada uçma-enmə zolağı çox qısadır və şosse yolu ilə kəsişir. Amma təyyarələrin enm-qalxma anlarında yolların bağlandığı prospektdə bu günə qədər hansı bir qəza olmamasına baxmayaraq, səlahiyyətli şəxslər şəhərin nəqliyyatında baş verəbiləcəkqəzalardan ehtiyat edir. Bu şəraitdə pilotdan, xüsusilə enmə zamanı yüksək diqqət tələb edir. 5. Funşala hava limanı, Madeyra adası, Portuqaliya. 17

18 Atlantik okeanın da yerləşən Madeyra adansında tikilmiş Funşala hava limanının ərsəyə gəlməsi çox çətinliklər törətmişdir. Hətta landşaftını nəzərə alan mühəndislər təyyarə üçün uçuş zolağının inşası üçün süni torpaq yaratmalı olublar. Mənə belə gəlirki ən təhlükəli hava limanı məs buradır. Bura həddindən artıq yağan yağışlar sel və torpaq sürüşmələrinə səbəb olur buda çox ağır fəsatlarla nəticələnə bilər. 6. Kurçevel hava limanı, Fransa 18

19 Fransız alpinistlərinin sevimli xizək mərkəzlərindən olan Kurçeveldəki hava limanıını təhlükəli edən sahib olduğu qeyri-adi eniş zolağıdır. Fransada Cemys Bond filminin çəkildiyi bu hava limanının uçuş zolağı çox qısadır cəmi 525 metr. Avropanın ən yüksək sıra dağları olan Alp dağları Kurçevel bölgəsində zirvəyə çatır. Hər hansı bir ərazinin çətin tapıldığı dağ şəhərinə təyyarə ilə çata bilmək üçün fransızlar çarəni üzü yoxuşaşağı bir eniş zolağı inşa etməkdə görüblər. Belə şəraitdə təyyarənin enməsini qalxmasını görmək belə cəsarət istəyir. Yalnız təcrübəli pilotlar təyyarəni bu hava limanına endirə bilər. 7. Barra hava limanı, Şotlandiya 19

20 ŞotlandiyanınBarraadasında yerləşənbuhavalimanınındənizsahilində 3 uçuş-enmə zolağı var. Dənizin qabarma zamanı zolaqlar suyun altında qalır. Bundan əlavə zolaqlar çox qısadır və heç də bütün təyyarə modelləri üçün yaramır. Barra hava limanı dünyada ərazisi sahildə olan tək hava limanıdır. Buranın özəlliyi ondan ibarətdir ki, buranın torpağı dəniz qumundan ibarətdir. Qabarma və çəkilmələr nəticəsində su, uçuş zolağını ört-basdır edir. 8. Ays Ranvey, Antarktika 20

21 Antaraktidadakı üç eniş zolağından biri olan ays ranwey qitədə araşdırmalar aparan alimlərə xidmət edir. Bu hava limanının uçuş zolağı nə qum, nə asfalt, nə də beton yoldan ibarətdir. Uçuş xəttini buz təşkil edir. Böyük yük təyyarələriin asanlıqla enə bilməsi üçün daha da uzadılan eniş zolağının örtüyü tamamilə buzdan ibarətdir. Təyyarə yerə enməyə həm buza, həm də kəskin hava şəraitinə görə çətinlik çəkir. Burada təyyarələr üçün ən böyük təhlükə buzun üzərndə yaranan çuxur və çatlar sayılır. Dekabrın sonunda buzlar əriyərkən uçuş dayandırılır. 9. Yadin hava limanı, Çin. 21

22 Tibetdə yerləşən hava limanı dəniz səviyyəsindən 4411 metr hündürlükdədir. 10. Kansay hava limanı, Yaponi 22

23 Havalimanı ikimüxtəlifadadayerləşir.havalimanınınyerləşdiyiadaisə seysmikcəhətdən çoxfəaldır.20 milyarddollaratikilənbuhavalimanı dünyanın ənbahalı havalimanlarındanbirihesabedilir.hələ hava limanının olduğu adaya süni adanı birləşdirən körpü də layihəni əlavə 1 milyard dollar bahalaşdırır. 23