4 734 say l Kamu hale Kanunu ile 4735 say l Kamu hale Sözleflmeleri

Transkript

1 4 734 say l Kamu hale Kanunu ile 4735 say l Kamu hale Sözleflmeleri Kanunu (Resmi, 2002, 24648) tarihinde yürürlü e girmifltir. Bu iki Kanun un yürürlü e girmesi ile birlikte, 20 y l süre ile uygulanm fl olan 2886 say l Devlet hale Kanununun al m ve yap m ifllerine iliflkin hükümleri baflta olmak üzere ihale ile ilgili düzenleme/düzenlemeler içeren muhtelif mevzuat da yürürlükten kald r lm flt r 1. Kamu kurum ve kurulufllar n n ihalelerinde uygulanacak ihale usulü idare taraf ndan belirlenir. Bu belirleme yap l rken öncelik aç k ihale usulüne verilir. Ancak, yap lacak iflin türü, niteli i, uzmanl k ve/veya yüksek teknoloji gerektirmesi, yaklafl k maliyeti ve ivedili i gibi kriterler esas al narak, 4734 say l Kamu hale Kanunu nda belirtilen hallerde belli istekliler aras nda ihale usulü veya pazarl k usulü ile de ihale yap labilir. Aç k ihale usulü, bütün isteklilerin teklif verebildi i usuldür. Belli istekliler aras nda ihale usulü ise, yap lacak ön yeterlik de erlendirmesi sonucunda idarece davet edilen isteklilerin teklif verebildi i usuldür. Aç k ihale usulü ile belli istekliler aras nda ihale usulünün uygulanamad ve Kanun un 21. maddemali ÇÖZÜM 199 HALE SÖZLEfiMELER F YAT FARKI ÖDEMELER NDE DAMGA VERG S Bilal KOCABAfi * I- G R fi * Maliye Bakanl Devlet Bütçe Uzman 1 Kamu hale Kanunu nun Uygulanmayacak hükümler bafll kl 68. maddesinin (a) bendinde, Bu Kanun kapsam nda yer alan ifllerin ihalelerinde tarihli ve 2886 say l Devlet hale Kanunu hükümleri uygulanmaz. (b) bendinde de, Di er kanunlar n tarihli ve 2886 say l Devlet hale Kanunundan muafiyet tan yan hükümleri ile bu Kanuna uymayan hükümleri uygulanmaz. denilmektedir. Ancak, Devlet hale Kanunu nun, sat m, kiraya verme, trampa ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ifllemlerine iliflkin hükümleri halen yürürlüktedir.

2 200 mali ÇÖZÜM sinde say lan hallerde pazarl k usulü ile ihale yap labilir. Say lan usuller d - fl nda kamu kurum ve kurulufllar ihtiyaçlar n do rudan teminle karfl layabilmektedir. Yap m ifllerine ait ihaleler sonucu yap lan sözleflmeler gere ince birim fiyatlarda farkl l klar meydana gelebilmektedir. Sözkonusu de ifliklikler neticesinde yap lan ödemelerin damga vergisi karfl s ndaki durumu bu makalemizin konusunu oluflturmaktad r. II - HALE SÖZLEfiMELER F YAT FARKI ÖDEMELER NDE DAMGA VERG S Damga vergisi ticari resmi ve medeni ifllemlerden al nan bir muamele vergisidir. Bu ifllemlerle ilgili olarak düzenlenen ka tlar vergiye tabi tutuldu- undan bir hukuki muamele dolay - s yla birden fazla ka t düzenlendi i takdirde bu ka tlardan herbiri Damga Vergisi Kanundaki di er flartlar tafl mak kayd yla ayr ayr damga vergisine tabi tutulmaktad r. Buna karfl - l k kifliler aras nda Kanunda yaz l ka- d n kapsam na giren bir muamele yap ld halde herhangibir ka t düzenlenmedi i takdirde damga vergisi do mamaktad r. 488 say l Damga Vergisi Kanuna ekli (1) say l tabloda yeralan kâ tlar damga vergisine tabidir. 488 say l Damga Vergisi Kanunu nun 1. maddesinde; Bu Kanun a ekli (1) say l tabloda yaz l ka tlar damga vergisine tabidir. Bu Kanun daki ka tlar terimi, yaz l p imzalamak veya imza yerine geçen bir iflaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan (De iflik: 5228/59-4/a md.) (Yürürlük: ) belgeler ile elektronik imza kullan lmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri fleklinde oluflturulan belgeleri ifade eder. Yabanc memleketlerle Türkiye deki yabanc elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen ka tlar, Türkiye de resmi dairelere ibraz edildi i, üzerine devir veya ciro ifllemleri yürütüldü ü veya herhangi bir suretle hükümlerinden faydalan ld takdirde vergiye tabi tutulur. Yine sözkonusu Kanunun 2. maddesinde; Vergiye tabi ka tlar mahiyetinde bulunan veya onlar n yerini alan mektup ve flerhlerle, bu ka tlar n hükümlerinin yenilenmesine, uzat lmas na, de ifltirilmesine devrine veya bozulmas na iliflkin mektup ve flerhler de damga vergisine tabidir. hükmü mevcuttur. Ka tlar n mahiyetlerinin tayini bafll kl 4. maddesi; Bir ka d n tabi olaca verginin tayini için o ka d n mahiyetine bak l r ve buna göre tabloda yaz l vergisi bulunur. Ka tlar n mahiyetlerinin tayininde,

3 mali ÇÖZÜM 201 flekli kanunlarda belirtilmifl olanlarda kanunlardaki adlar na, belirtilmemifl olanlarda üzerlerindeki yaz n n tazammun etti i hüküm ve manaya bak l r. Mahiyeti tayin edilmek istenen ka t üzerinde baflka bir ka da at f yap lm flsa, at f yap lan ka d n hükümlerine nazaran iktisap etti i mahiyete göre vergi al n r. fleklindedir. Yukar daki hükümleri de erlendirdi- imizde; 488 say l Kanuna ekli (1) say l tabloda gösterilmeyen ka tlar damga vergisinden istisna edilmifltir. 488 Say l Damga Vergisi Kanunu na ekli 1 say l tabloda damga vergi-sine tabi ka tlar dahilinde I - Akitlerle lgili Ka tlar bafll alt nda tan mlanan ka tlar n; 1- Mukavelenameler, taahhütnameler ve temliknameler, 2- Kira mukavelenameleri, 3- Kefalet, teminat ve rehin senetleri, 4- Tahkimnameler ve sulhnameler, 5- Fesihnameler, II - Kararlar ve Mazbatalar bafll alt nda; 1- Meclislerden, resmi heyetlerden ve idari davalarla ilgili olmayarak Dan fltaydan verilen mazbata, ilam ve kararlarla hakem kararlar 2- hale kanunlar na tabi olan veya olmayan daire ve kurumlar n yetkili organlar nca verilen her türlü ihale kararlar damga vergisine tabidir. Damga vergisinde vergiyi do uran olay (1) say l tabloda yer alan ka tlar n tanzimidir. Verginin mükellefi ise verginin konusuna giren ka tlar imza edenlerdir. Resmi dairelerle kifliler aras ndaki ifllemlere ait ka tlar n damga vergisini kifliler öder. 2 hale sözleflmesi damga vergisine tabi bir ka t olup taraflardan birisi resmi daire di eri müteahhittir. Damga Vergisi Kanunu aç s ndan genel ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyeler ve köyler resmi daire say l r. Damga vergisine tabi ka tlar bir nüsha düzenlenebilece i gibi birden fazla nüsha da düzenlenebilir. Sözleflmelerin taraflar n birer orjinal imzal örne e sahip olabilmesi için taraf say s kadar düzenlendi i görülmektedir. Bu durumda her nüsha ayr ayr ayn miktarda damga vergisine tabi tutulacakt r. 2 Yabanc memleketlerle Türkiye'deki yabanc elçilik ve konsolosluklarda düzenlenen kâ tlar n vergisini, Türkiye'de bu kâ tlar resmi dairelere ibraz eden, üzerlerinde devir veya ciro ifllemleri yapanlar veya herhangi bir suretle hükümlerinden faydalananlar öderler. Ancak bunlardan ticari veya mütedavil kâ t mahiyetinde bulunanlar n vergisini, bunlar en evvel satan veya kabul veya baflka suretle kullanan kifliler öderler. (Damga Vergisi Kanunu Md. 3)

4 202 mali ÇÖZÜM Kamu ihale sözleflmeleri haleyi damga gerçeklefltiren vergisinin konusuna girmektedir. teahhit aras nda Dam- düzenlenen sözlefl- kurum ile müga Vergisi Kanunu na ba l (1) Say l Tablonun I Akitlerle lgili Ka tlar bafll n tafl yan Belli Paray htiva Eden Mukavelenameler, Taahhütnameler ve Temliknameler bölümüne göre ihale sözleflmeleri binde 7,5 oran nda damga vergisine tabidir. 3 Yukar da yap lan aç klamalar çerçevesinde; damga vergisinde vergiyi do- uran olay, Kanun un 1. maddesinde öngörülen flekilde bir ka d n düzenlenmesi an oldu undan, binde 7,5 nispetinde verginin sözleflmenin düzenlendi i tarihte ihtiva etti i tutar üzerinden hesaplanmas gerekmektedir. mede, fiyat fark ödenebilece ine iliflkin bir hüküm bulunmas halinde damga vergisinin yeni tutar üzerinden ödenmesinin gerekip gerekmedi- i ihtilaf konusu olmaktad r. Damga vergisinin konusunu ka t matrah n ise bu ka tt n üzerindeki ifadelerden hesaplanabilen YTL tutar teflkil etmektedir. 4 Sözleflmede fiyat fark ödenece i fleklinde bir hüküm olmas durumunda veginin do du u yani sözleflmenin imzaland tarihte fiyat fark hesab mümkün olmad ndan damga vergisinin matrah n sözleflmede yer alan ihale bedeli oluflturmaktad r. 5 Fiyat fark uygulamas na gidilmesi ne- 3 Di er taraftan (I) Say l tablonun II Kararlar ve Mazbatalar bafll n tafl yan bölümün 2 nci maddesinde; Art rma ve eksiltme kanunlar na tabi olan veya olmayan daire ve kurumlar n yetkili organlar nca verilen her türlü ihale kararlar binde 4,5 oran nda damga vergisine tabidir. 4 Örne in kira konrat nda 10 ay 300 YTL. kira ödenece i belirtilmiflse kontratta YTL. baresi geçmemekle beraber damga vergisinin matrah 10 x 300 = YTL. olmaktad r seri nolu Damga Vergisi Genel Tebli inde (29 Ocak 1997 tarih ve say l Resmi Gazete de yay mlanm flt r.) sürekli hale gelen yarg kararlar nda damga vergisi matrah na dahil edilen katma de er vergisinin, üstlenilen iflin ya da verilen hizmetin bir bedeli olmad belirtilerek, katma de er vergisinin damga vergisi matrah na dahil edilmesi halinde, verginin vergilendirilmesi gibi bir uygulama sonucu do aca gerekçesiyle, katma de er vergisinin nispi damga vergisinin hesaplanmas nda dikkate al nmamas gerekti ine hükmedildi i belirtilmifl, sürekli hale gelen yarg kararlar uyar nca, nispi damga vergisine tabi ka tlar n muhtevas nda, katma de er vergisi yönünden herhangi bir düzenleme olup olmad na bak lmaks z n, - Damga vergisinin katma de er vergisi hariç olmak üzere sadece iflin bedeli üzerinden hesaplanmas, - Katma de er vergisi dahil edilerek düzenlenen ka tlardan al nmas icabeden damga vergisinin ise katma de er vergisi tutar düflüldükten sonra kalan mebla üzerinden hesaplanmas, Maliye Bakanl nca uygun görülmüfltür.

5 mali ÇÖZÜM 203 deniyle ek sözleflme, düzenlenmemesi veya bu ka tlar n yerine kaim olmak üzere ilgili makamdan olur al nmad ya da daha önce düzenlenen sözleflmeye bu hususa iliflkin sonradan herhangi bir flerh konulmad takdirde de damga vergisi aran lmayacakt r. Bununla birlikte fiyat farklar n n müteahhitlere ödenmesi resmi daire taraf ndan makbuzla gerçeklefltirilece inden ödeme tutar üzerinden 488 say l Kanuna ekli (1) say l tablonun IV-1/a bendi 6 uyar nca binde 7,5 oran nda damga vergisine tabi tutulmas gerekece i tabiidir. KAYNAKÇA Resmi Gazete 29 Ocak 1997 tarih ve say. Resmi Gazete 22 Ocak 2002 tarih ve say. 6 IV/1-a) Resmi daireler taraf ndan yap lan mal ve hizmet al mlar na iliflkin ödemeler (avans olarak yap lanlar dahil) nedeniyle, kifliler taraf ndan resmi dairelere verilen ve belli paray ihtiva eden makbuz ve ibra senetleri ile bu ödemelerin resmi daireler nam ve hesab na, kifliler ad na aç lm fl veya aç lacak esaplara nakledilmesini veya emir ve havalelerine tediyesini temin eden ka tlar. Binde 7,5 oran nda vergiye tabidir.

6 204